Tài liệu Đốt điện tại hạch gasser trong điều trị đau dây V tự phát: 30 trường hợp: Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 6* Số 2* 2002
1
ĐỐT ĐIỆN TẠI HẠCH GASSER
TRONG ĐIỀU TRỊ ĐAU DÂY V TỰ PHÁT: 30 TRƯỜNG HỢP
Trần Duy Hưng *
TÓM TẮT
Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá hiệu quả điều trị đau dây thần kinh sọ số V tự phát, bằng
cách đốt điện các nhánh dây V có chọn lọc xuyên qua da, nhờ xử dụng máy Radionics phát tần số sóng
Radio. Kết quả sau điều trị 30 trường hợp đau dây V tự phát được theo dõi trong 6 tháng.
Tuổi: Nhỏ nhất 33 tuổi, lớn nhất 86 tuổi. Nam 12 ca (40%), nữ 18 ca (60%). Vị trí đau: Nhánh V1 đơn
thuần chỉ có 1 ca (3,3%), đau cả 3 nhánh V1, V2, V3 có 3 ca (10%), còn lại 26 ca (86,7%). Thời gian đau
ngắn nhất 2 tháng, lâu nhất 45 năm.
Hết đau ngay sau khi đốt lần thứ nhất có 19 ca (63,3%), có 10 ca (33,3%) hết đau sau đốt lần thứ hai,
và 1 ca (3,3%) duy nhất phải đốt lần thứ ba mới hết đau. Không có biến chứ...
5 trang |
Chia sẻ: Đình Chiến | Ngày: 10/07/2023 | Lượt xem: 285 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đốt điện tại hạch gasser trong điều trị đau dây V tự phát: 30 trường hợp, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002
1
ÑOÁT ÑIEÄN TAÏI HAÏCH GASSER
TRONG ÑIEÀU TRÒ ÑAU DAÂY V TÖÏ PHAÙT: 30 TRÖÔØNG HÔÏP
Traàn Duy Höng *
TOÙM TAÉT
Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy laø ñaùnh giaù hieäu quaû ñieàu trò ñau daây thaàn kinh soï soá V töï phaùt, baèng
caùch ñoát ñieän caùc nhaùnh daây V coù choïn loïc xuyeân qua da, nhôø xöû duïng maùy Radionics phaùt taàn soá soùng
Radio. Keát quaû sau ñieàu trò 30 tröôøng hôïp ñau daây V töï phaùt ñöôïc theo doõi trong 6 thaùng.
Tuoåi: Nhoû nhaát 33 tuoåi, lôùn nhaát 86 tuoåi. Nam 12 ca (40%), nöõ 18 ca (60%). Vò trí ñau: Nhaùnh V1 ñôn
thuaàn chæ coù 1 ca (3,3%), ñau caû 3 nhaùnh V1, V2, V3 coù 3 ca (10%), coøn laïi 26 ca (86,7%). Thôøi gian ñau
ngaén nhaát 2 thaùng, laâu nhaát 45 naêm.
Heát ñau ngay sau khi ñoát laàn thöù nhaát coù 19 ca (63,3%), coù 10 ca (33,3%) heát ñau sau ñoát laàn thöù hai,
vaø 1 ca (3,3%) duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát ñau. Khoâng coù bieán chöùng naëng neà hoaëc töû vong xaûy
ra. Phöông phaùp an toaøn, xaâm phaïm toái thieåu, coù hieäu quaû toát..
SUMMARY
THERMAL COAGULATION OF THE GASSERIAN GANGLION
FOR IDIOPATHIC TRIGEMINAL NEURALGIA: 30 CASES
Traàn Duy Höng * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 6 - No 1 - 2002: 79 – 83
The objective of this study was to evaluate the effectiveness of percutaneous, controlled radiofrequency
trigeminal rhizotomy (RF -TR) by Radionics. The outcome of 30 patients with idiopathic trigeminal
neuralgia after RF –TR was analyzed after a follow - up period of 6 months
Age: Minimum was 33 years old, maximum was 86 years old. Sex: 12 male (40%), 18 female (60%).
Pain location: There was only one V1 (3.3%), 3 cases were V1, V2, V3 (10%), and the remainder 26 cases.
Pain period: Minimum was 2 months, maximum was 45 years.
Acute pain relief was accomplished in first procedure of 19 patients (63.3%), 10 patients (33.3%)
underwent second procedure had experienced pain relief, only one case (3.3%) had to undergo third
procedure after that complete pain relief. Mostly, patients had mild headache. No mortalities occurred.
Percutaneous, controlled RF –TR represents a minimally invasive, low-risk technique with a high rate of
efficacy.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Theo y vaên ñau daây thaàn kinh V ñaõ ñöôïc moâ
taû hôn 300 naêm, vaøo naêm 1677 John Locke ñaõ moâ
taû caùc trieäu chöùng gioáng nhö ngaøy nay
(6)
. Ñeán naêm
1956 baùc só Nicolaus Andreù (Phaùp) ñaët teân Tic
Douloureux moät danh töø rieâng ñeå chæ caên beänh
ñoäc ñaùo naøy, vaø ñöôïc xöû duïng trong haàu heát caùc y
vaên
(5)
. Töø ñoù ñeán nay raát nhieàu taùc giaû nghieân cöùu
loaïi ñau naøy vaø cuõng ñöa ra caùc phöông phaùp ñieàu
trò.
Beänh laønh tính nhöng aûnh höôûng raát nhieàu ñeán
cuoäc soáng, söï ñau ñôùn laøm cuoäc soáng trôû neân khoå
sôû, lo laéngï, chôø ñôïi côn ñau ñeán laøm cuoäc soáng
khoù chòu.
Nguyeân nhaân sinh beänh chöa roõ neân coøn nhieàu
phöông phaùp trò lieäu. Thuoác ñaëc trò hieän ñöùng ñaàu
laø Carbamazepine, keá ñeán Phenytoin,
* Khoa Phaãu thuaät Thaàn kinh, Beänh vieän Chôï Raãy
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002 Nghieân cöùu Y hoïc
2
Clonazepan, Baclofen. Raát nhieàu phöông phaùp
ngoaïi khoa ñaõ vaø ñang söû duïng ñeå laøm giaûm ñau,
hieän nay 2 phöông phaùp: ñoát ñieän taïi haïch Gasser
vaø moå vi phaãu giaûi eùp maïch maùu – thaàn kinh ôû hoá
sau ñöôïc nhieàu trung taâm treân theá giôùi aùp duïng
roäng raõi vôùi hieäu quaû cao.
Ñôn giaûn, an toaøn vaø hieäu quaû neân ñoát ñieän taïi
haïch Gasser coù choïn loïc xuyeân qua da, nhôø xöû
duïng maùy Radionics phaùt taàn soá soùng Radio
thöôøng laø phöông phaùp trò lieäu choïn löïa ñaàu tieân.
SOÁ LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN
CÖÙU
Phöông phaùp nghieân cöùu
- Phaân tích tieán cöùu
- Ñaùnh giaù möùc ñoä giaûm ñau sau ñoát ñieän
Chia laøm 3 möùc ñoä:
Ñoä 1 heát ñau, coøn < 10%
Ñoä 2 giaûm ñau 10% - 90%
Ñoä 3 coøn ñau >90%
Söû duïng maùy Radiofrequency Generator – 3C
(RFG – 3C)
Ñoát ñieän taïi haïch Gasser qua da ñöôïc
Kirschner ôû Heidelberg naêm 1930 giôùi thieäu, sau
ñoù Sweet naêm 1970 caûi tieán hieän ñaïi hôn nhôø öùng
duïng naêng löôïng soùng voâ tuyeán RF
(3)
. Ngaøy nay
nhieàu theá heä maùy môùi ra ñôøi tieän lôïi vaø an toaøn
cao.
Nguyeân lyù ñoát ñieän RF
Caùc sôïi thaàn kinh C khoâng coù bao myelin vaø
nhöõng sôïi A coù raát ít bao myelin, laø nhöng sôïi
caûm nhaän ñau thì deã bò huûy do nhieät ñoä hôn laø
nhöõng sôïi A , A coù bao myelin lieân quan ñeán
xuùc giaùc vaø baûn theå, do ñoù coù theå baûo toàn ñöôïc
xuùc giaùc vuøng maët vaø chöùc naêng cô nhai do daây
vaän ñoäng chi phoái.
Soá lieäu
Tieâu chuaån choïn beänh nhaân
30 tröôøng hôïp ñau daây thaàn kinh V töï phaùt
ñöôïc chaån ñoaùn laâm saøng, loaïi tröø bònh lyù roái loaïn
ñoâng maùu. Taát caû ñeàu ñöôc chuïp CT Scanner hoaëc
MRI ñeå loaïi tröø khoái choaùn choã trong soï.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU
Soá lieäu thoáng keâ
Tuoåi
Nhoû nhaát 33 tuoåi, lôùn nhaát 86 tuoåi, tuoåi trung
bình 61,5 tuoåi.
Döôùi 60 tuoåi 11 (36,7%), treân 60 tuoåi 19
(63,3%).
Giôùi tính
Nam 12 (40%), nöõ 18 (60%).
12
18
11
19
0
5
10
15
20
NAM NÖÕ TUOÅI60
Bieåu ñoà 1: Tæ leä tuoåi vaø giôùi tính
Vò trí ñau
Nhaùnh V1 ñôn thuaàn chæ coù 1 tröôøng hôïp
(3,3%), ñau caû 3 nhaùnh V1, V2, V3 coù 3 tröôøng
hôïp (10%), coøn laïi 26 tröôøng hôïp (86,7%) chuû yeáu
nhaùnh V2, nhaùnh V3 ñôn thuaàn hoaëc phoái hôïp.
Ñau maët beân (P) coù 16 tröôøng hôïp (53,3%),
maët beân (T) coù 14 tröôøng hôïp (46,7%).
1
26
3
0
5
10
15
20
25
30
V1 V2,V3 V1V2V3
Bieåu ñoà 2: Phaân boá caùc nhaùnh thaàn kinh chi phoái
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002
3
Thôøi gian ñau
Ngaén nhaát 2 thaùng, laâu nhaát 45 naêm, trung
bình 10 naêm.
Nhoå raêng haøm
Tröôùc ñoù do ñau vuøng haøm treân (chi phoái cuûa
nhaùnh V2) hoaëc vuøng haøm döôùi (chi phoái cuûa
nhaùnh V3) beänh nhaân cho raèng do beänh raêng gaây
ra neân thöôøng ñi nhoå chieám 10 tröôøng hôïp
(33,3%).
Thuû thuaät ngoaïi khoa ñaõ laøm
Beänh nhaân ñaõ ñöôïc laøm thuû thuaät ngoaïi khoa
tröôùc ñoù nhö moå, ñoát ngoaïi bieân, caét ngoaïi bieân,
tieâm coàn chieám 25 tröôøng hôïp (83,3%). Ngoaøi ra
coù 5 tröôøng hôïp (16,6%) ñöôïc chaâm cöùu.
Bieán chöùng
- Coù 4 tröôøng hôïp (13,3%) roái loaïn caûm giaùc
taïi vuøng maët bò ñau, hoài phuïc 3 tröôøng hôïp.
- Coù 2 tröôøng hôïp (6,6%) giaûm phaûn xaï giaùc
maïc maét, hoài phuïc hoaøn toaøn, coù 2 tröôøng hôïp
(6,6%) phoái hôïp caû 2 bieán chöùng treân.
- Coù 1 tröôøng hôïp (3,3%) giaûm vaän ñoäng cô
nhai.
- Coù 21 tröôøng hôïp (70%) khoâng bieán chöùng.
Ña soá coù trieäu chöùng nhöùc ñaàu thoaùng qua
trong ngaøy ñaàu tieân. Khoâng coù bieán chöùng naëng
neà xaûy ra.
Keát quaû sau ñoát ñieän taïi haïch gasser
Heát ñau ngay sau khi ñoát laàn thöù nhaát coù 19
tröôøng hôïp (63,3%), coù 10 tröôøng hôïp (33,3%) heát
ñau sau ñoát laàn thöù hai, vaø 1 tröôøng hôïp (3,3%)
duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát ñau.
Sau laàn ñoát ñieän thöù nhaát
19
3
8
0
5
10
15
20
ÑOÄ 1 ÑOÄ 2 ÑOÄ 3
Bieåu ñoà 3: Keát quaû sau ñoát laàn thöù nhaát
Keát quaû sau ñoát laàn thöù hai
5 5
1
0
1
2
3
4
5
ÑOÄ 1 ÑOÄ 2 ÑOÄ 3
Bieåu ñoà 4: Keát quaû sau ñoát laàn thöù hai
Keát quaû sau ñoát laàn thöù ba
1 tröôøng hôïp sau ñoù heát hoaøn toaøn
BAØN LUAÄN
Veà soá lieäu thoáng keâ
Tuoåi
Ña soá treân 60 tuoåi, chieám 2/3. Ñieàu naøy cuõng
phuø hôïp vôùi y vaên theá giôùi. Beänh lyù ñau daây V töï
phaùt thöôøng gaëp ôû beänh nhaân lôùn tuoåi, raát hieám
döôùi 30 tuoåi, lyù do xaûy ra ôû löùa tuoåi naøy hieän nay
chöa roõ. Moät vaøi taùc giaû cho raèng do söï thoaùi hoùa
myelin
(1)
.
Giôùi
Tæ leä maéc beänh giöõa nam vaø nöõ cho thaáy nöõ
giôùi deã bò nhieàu hôn, trong caùc baùo caùo khaùc cuõng
ghi nhaän töông töï.
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002 Nghieân cöùu Y hoïc
4
Vò trí ñau
Chieám nhieàu nhaát laø nhaùnh phaân boá V2, V3,
phuø hôïp nhieàu coâng trình nghieân cöùu, ñau rieâng
daây V1 raát hieám, coøn ñau caû 3 daây V1, V2, V3 chæ
gaëp ôû moät soá tröôøng hôïp.
Rieâng vò trí ñau vuøng maët beân phaûi hoaëc traùi
töông töï nhau, khoâng coù öu theá roõ cho rieâng beân
naøo.
Veà thôøi gian ñau
Thôøi gian ñau ngaén nhaát 2 thaùng vaø laâu nhaát
45 naêm, trung bình 10 naêm. Chuùng toâi khoâng ghi
nhaän roõ raøng moái lieân quan giöõa thôøi gian ñau vaø
keát quaû ñoát ñieän.
Caùc thuû thuaät can thieäp ngoaïi khoa
Caùc thuû thuaät can thieäp ngoaïi khoa tröôùc ñoù,
nhö caét ngoaïi bieân, ñoát ngoaïi bieân, tieâm coàn, moå
giaûi aùp chieám 25 tröôøng hôïp (83,3%), ñieàu naøy
cho thaáy raát nhieàu phöông phaùp ñieàu trò ñau daây V
töï phaùt, nhöng chöa coù keát quaû cao. Rieâng ñoái vôùi
thuû thuaät chaâm cöùu, duø soá lieäu ít 5 tröôøng hôïp,
nhöng caùc beänh nhaân ñeàu cho bieát khoâng hieäu
quaû, vaãn phaûi söû duïng thuoác giaûm ñau.
Nhoå raêng haøm
Do ñau laâu, neân haàu heát 1/3 tröôøng hôïp nhoå
raêng haøm, thaäm chí coù beänh nhaân duøng acid chaám
vaøo raêng, coù tröôøng hôïp nhoå caû 2 haøm raêng nhöng
keát quaû ñau vaãn khoâng thay ñoåi. Ñaây cuõng laø ñaëc
ñieåm ñaùng chuù yù vì soá lieäu khaù nhieàu vaø maëc duø
raêng cuûa ña soá beänh nhaân coøn raát toát.
Veà bieán chöùng
Haàu nhö khoâng coù bieán chöùng naëng neà xaûy ra
trong y vaên vaø trong coâng trình cuûa chuùng toâi,
phöông phaùp naøy raát an toaøn, xaâm phaïm toái thieåu,
thöïc hieän döôùi maøn huyønh quang C-arm. Taát caû
nhöõng bieán chöùng nheï thoaùng qua ñaõ ñöôïc ñeà caäp
trong y vaên, chuùng toâi coù gaëp, nhaát laø teâ vuøng maët
taïi vuøng chi phoái cuûa thaàn kinh bò ñoát, veà sau theo
doõi chuùng toâi thaáy coù hoài phuïc daàn daàn. Nhö vaäy
duø kyõ thuaät khoâng khoù, nhöng caàn thöïc haønh
nhieàu
(4)
.
Veà keát quaû ñoát ñieän
Trong 30 tröôøng hôïp ñau daây V töï phaùt: Heát
ñau ngay vaø keùo daøi cho ñeán nay (6 thaùng) goàm
17 tröôøng hôïp, roõ raøng phöông phaùp ñoát ñieän taïi
haïch Gasser ñaõ mang laïi keát quaû.
Coù 12 tröôøng hôïp phaûi ñoát laàn thöù hai, vaø 1
tröôøng hôïp duy nhaát phaûi ñoát laàn thöù ba môùi heát
ñau. Chuùng toâi ñaõ ghi nhaän ñöôïc haàu heát caùc
tröôøng hôïp phaûi ñoát laàn thöù hai, thöôøng rôi vaøo
nhöõng tröôøng hôïp ñaàu tieân, coù theå giaûi thích do
kinh nghieäm ban ñaàu cuûa chuùng toâi chöa ñöôïc
kheùo leùo, trong khi ñoù nhöõng tröôøng hôïp veà sau
naøy haàu nhö chæ caàn ñoát 1 laàn ñaõ thaønh coâng toát.
Taát caû beänh nhaân sau khi heát ñau ñeàu thoûa
maõn, vui möøng vì khoâng coøn taâm traïng lo laéng nhö
tröôùc ñaây chôø ñôïi côn ñau ñeán.
Nhö vaäy taát caû caùc beänh nhaân ñöôïc theo doõi
trong thôøi gian ngaén 6 thaùng ñeàu heát ñau, keát quaû
naøy cho thaáy phöông phaùp naøy thích hôïp trong
ñieàu trò ñau daây V töï phaùt. Chuùng toâi ñaõ coù keá
hoaïch vaãn tieáp tuïc theo doõi hieäu quaû cuûa phöông
phaùp naøy moät caùch laâu daøi trong nhieàu naêm veà
sau. Thöïc söï keát quaû heát ñau laâu daøi laø muïc ñích
theo ñuoåi cuûa chuùng toâi vì caùc baùo caùo taïi nhieàu
trung taâm treân theá giôùi hoï tieán haønh nghieân cöùu töø
treân 5 naêm trôû neân, trong taøi lieäu chuùng toâi coù
ñöôïc, taùc giaû Kanpolat vaø coäng söï theo doõi 25
naêm
(2)
.
Töông töï nhö caùc baùo caùo khaùc sau khi ñoát taát
caû beänh nhaân chuùng toâi khoâng coøn söû duïng thuoác
ñaëc trò nhö Tegretol, Di-hydan.
Nhaân ñaây, chuùng toâi trình baøy 1 tröôøng hôïp
ñaëc bieät: Beänh nhaân nam 85 tuoåi, ñau caû 3 nhaùnh
V1, V2, V3 vôùi thôøi gian 45 naêm, ñaõ ñöôïc caét
ngoaïi bieân nhieàu laàn, caøng veà sau côn ñau caøng
maïnh, ñeán noãi töï chích thuoác giaûm ñau Nidal moãi
ngaøy 3 oáng vì khoâng theå duøng Tegretol do dò öùng,
caùc thuoác giaûm ñau khaùc ñeàu khoâng taùc duïng,
cuoäc soáng khoå sôû keå caû thaân nhaân cuõng vaäy. Sau
khi aùp duïng phöông phaùp ñoát ñieän taïi haïch Gasser
qua da baèng maùy Radionics, keát quaû thaønh coâng
myõ maõn vaø cho ñeán ngaøy hoâm nay ñaõ laøm thay
ñoåi cuoäc soáng cuûa hoï trôû neân haïnh phuùc hôn.
KEÁT LUAÄN
Phöông phaùp ñoát ñieän taïi haïch Gasser xuyeân
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 6* Soá 2* 2002
5
da qua loã baàu duïc döôùi maøn huyønh quang C-arm,
baèng xöû duïng maùy Radionics RF – 3C laø phöông
phaùp ñieàu trò deã thöïc hieän, an toaøn. Khoâng gaây ra
bieán chöùng ñaùng ngaïi. Ñöôïc chæ ñònh roäng raõi cho
moïi beänh nhaân, tröø tröôøng hôïp roái loaïn ñoâng maùu.
Laø choïn löïa ñaàu tieân trong ñieàu trò ñau daây V töï
phaùt.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. HUGHES RAC. Diseases of the fifth cranial nerve. Peripheral
Neuropathy. 1993; 42:801-815.
2. KANPOLAT YUCEL. Percutaneous Controlled
Radiofrequency Trigeminal Rhizotomy for the Treatment of
Idiopathic Trigeminal Neuralgia: 25-year Experience with
1600 patients. Neurosurgery, Vol. 48, No. 3, March 2001; 524-
534.
3. MENDOZA N, ILLINGWORTH RD. Trigeminal neuralgia
treated by microvascular decompression: a long-term follow-up
study. British J. Neurosurgery 1995; 9: 13-19.
4. ROVIT RL. Percutaneous radiofrequency thermal coagulation
of the gasserrian ganglion. Trigeminal neuralgia 1990; 6:109-
126.
5. WILKINS RH. Historical Perspectives. In: Trigeminal
neuralgia. 1990; 1:1-12.
6. WILKINS RH. Trigeminal Neuralgia: Introduction. IN:
Neurosurgery volume III. 1996; 405:3921-3928..
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- dot_dien_tai_hach_gasser_trong_dieu_tri_dau_day_v_tu_phat_30.pdf