Hoạt động của các quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam

Hoạt động của các quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam Chương I. Những vấn đề cơ bản về Quỹ đầu tư chứng khoán 1. Khái niệm 1.1 Khái niệm 1.2 Đặc điểm 2. Phân loại Quỹ đầu tư chứng khoán 2.1. Căn cứ vào mô hình tổ chức 2.2. Căn cứ vào cơ cấu huy động vốn 2.3. Căn cứ vào nguồn vốn huy động 3. Vai trò của Quỹ đầu tư chứng khoán 3.1. Đối với nền kinh tế 3.2. Đối với thị trường chứng khoán 3.3. Đối với người đầu tư 3.4. Đối với người nhận đầu tư 4. Nguyên tắc hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán 5. Một số Quỹ đầu tư chứng khoán trên thế giới Chương II. Hoạt động các quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam I. Quỹ đầu tư theo quy chế của Việt Nam II. Đánh giá chung về hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam III. Hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam 1. Vietnam Fund 2. Beta Vietnam Fund 3. Vietnam Frontier Fund 4. Vietnam Enterprise Investments Ltd 5. Mekong Enterprise Fund 6. Vietnam Opportunities Fund 7. VietFund Chương III. Giải pháp thúc đẩy sự hình thành và nâng cao hiệu quả hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán 1. Về phía Nhà nước 1.1. Duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô 1.2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp lý 1.3. Nhà nước cần khuyến khích và hỗ trợ tích cực cho việc hình thành và phát triển của Quỹ đầu tư 1.4. Thu hút đầu tư gián tiếp 1.5. Phát triển hệ thống ngân hàng ở Việt Nam 1.6. Thực hiện chính sách ưu đãi về thuế đối với hoạt động đầu tư chứng khoán của Quỹ đầu tư. 1.7. Tạo lập thị trường hàng hoá cho thị trường chứng khoán bằng các biện pháp tăng cung kích cầu 1.8. Nhà nước đặt định hướng phát triển chung cho các Quỹ đầu tư 2. Về phía các Quỹ đầu tư 2.1. Chú trọng và đẩy mạnh việc đào tạo cơ bản đội ngũ cán bộ quản lý đầu tư chuyên nghiệp 2.2. Chú trọng nghiên cứu đồng thời phổ biến rộng rãi Quỹ đầu tư ra công chúng 1 2.3. Chiến lược đầu tư thích hợp Đề cương chi tiết I. Những vấn đề cơ bản về Quỹ đầu tư chứng khoán 1.Khái niệm Quỹ đầu tư chứng khoán 1.1 Khái niệm Quỹ đầu tư chứng khoán là một định chế tài chính trung gian phi ngân hàng thu hút tiền nhàn rỗi từ các nguồn khác nhau để đầu tư vào các cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hay các loại tài sản khác 1.2 Đặc điểm Quỹ đầu tư chứng khoán có 3 đặc điểm cơ bản sau: -Đầu tư của quỹ chủ yếu là đầu tư CK -Quỹ thường ít tham gia điều hành DN mà nó đầu tư -Mục đích: thu lợi từ hoạt động đầu tư 2. Phân loại Quỹ đầu tư chứng khoán 2.1. Căn cứ theo mô hình tổ chức - Quỹ đầu tư theo mô hình công ty - Quỹ đầu tư theo mô hình hợp đồng( tín thác 2.1.1 Quỹ đầu tư theo mô hình công ty Trong mô hình này, quỹ đầu tư là một pháp nhân, tức là một công ty được hình thành theo quy định của pháp luật từng nước. Cơ quan điều hành cao nhất của quỹ là hội đồng quản trị do các cổ đông (nhà đầu tư) bầu ra, có nhiệm vụ chính là quản lý toàn bộ hoạt động của quỹ, lựa chọn công ty quản lý quỹ và giám sát hoạt động đầu tư của công ty quản lý quỹ và có quyền thay đổi công ty quản lý quỹ. Trong mô hình này, công ty quản lý quỹ hoạt động như một nhà tư vấn đầu tư, chịu trách nhiệm tiến hành phân tích đầu tư, quản lý danh mục đầu tư và thực hiện các công việc quản trị kinh doanh khác. Mô hình này chưa xuất hiện ở Việt Nam bởi theo quy định của UBCKNN, quỹ đầu tư không có tư cách pháp nhân. 2.1.2 Quỹ đầu tư theo mô hình hợp đồng( tín thác) Đây là mô hình quỹ tín thác đầu tư. Khác với mô hình quỹ đầu tư dạng công ty, mô hình này quỹ đầu tư không phải là pháp nhân. Công ty quản lý quỹ đứng ra thành lập quỹ, tiến hành việc huy động vốn, thực hiện việc đầu tư theo những mục tiêu đã đề ra trong điều lệ quỹ. Bên cạnh đó, ngân hàng giám sát có vai trò bảo quản vốn và các tài sản của quỹ, quan hệ giữa công ty quản lý quỹ và ngân hàng giám sát được thể hiện bằng hợp đồng giám sát trong đó quy định quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên trong việc thực hiện và giám sát việc đầu tư để bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Nhà đầu tư là những người góp vốn vào quỹ (nhưng không phải là cổ đông như mô hình quỹ đầu tư dạng công ty) và ủy thác việc đầu tư cho công ty quản lý quỹ để bảo đảm khả năng sinh lợi cao nhất từ khoản vốn đóng góp của họ. 2 2.2. Căn cứ vào cơ cấu huy động vốn 2.2.1. Quỹ đầu tư chứng khoán đóng (Closed-end Fund) Quỹ đóng là Quỹ đầu tư chứng khoán trong đó người đầu tư không được quyền bán lại chứng chỉ quỹ đầu tư cho quỹ trước thời hạn kết thúc hoạt động hay giải thể 2.2.2. Quỹ đầu tư chứng khoán mở (Opened-end Fund) Quỹ mở được gọi phổ biến là Quỹ tương hỗ (Mutual Fund). Đây là quỹ được phép phát hành liên tục các cổ phần mới để tăng vốn, đồng thời sẵn sàng thu hồi lại các cổ phần đã phát hành mà nhà đầu tư bán lại cho quỹ bất cứ lúc nào theo giá trị tài sản ròng chứ không theo giá thị trường trong một thời hạn luật định. 2.3. Căn cứ vào nguồn vốn huy động 2.3.1. Quỹ đại chúng( quỹ đầu tư tập thể) Là quỹ huy động vốn bằng cách phát hành rộng rãi ra công chúng. Nhà đầu tư có thể là cá nhân hay pháp nhân nhưng đa phần là các nhà đầu tư riêng lẻ. Quỹ công chúng cung cấp cho các nhà đầu tư nhỏ phương tiện đầu tư đảm bảo đa dạng hóa đầu tư, giảm thiểu rủi ro và chi phí đầu tư thấp với hiệu quả cao do tính chuyên nghiệp của đầu tư mang lại. ví dụ: VF1, BF1 2.3.2. Quỹ thành viên( quỹ cá nhân) Quỹ này huy động vốn bằng phương thức phát hành riêng lẻ cho một nhóm nhỏ các nhà đầu tư, có thể được lựa chọn trước, là các định chế tài chính hoặc các tập đoàn kinh tế lớn, do vậy tính thanh khoản của quỹ này sẽ thấp hơn quỹ công chúng.Số thành viên tham gia góp vốn không quá 30 và chỉ bao gồm thành viên pháp nhân. Các nhà đầu tư vào các quỹ tư nhân thường với lượng vốn lớn, và đổi lại họ có thể tham gia vào trong việc kiểm soát đầu tư của quỹ. 3. Vai trò của Quỹ đầu tư chứng khoán 3.1. Đối với nền kinh tế Quỹ đầu tư huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế ngay cả đối với nguồn vốn nhỏ lẻ và trực tiếp tiến hành đầu tư chứ không phải cho vay. Quỹ còn hấp dẫn đối với nguồn vốn từ nước ngoài chảy vào nhờ vào việc phát hành các chứng chỉ quỹ có tính hấp dẫn cao với nhà đầu tư nước ngoài 3.2. Đối với thị trường chứng khoán Quỹ đầu tư góp phần vào sự phát triển của thị trường sơ cấp và ổn định thị trường thứ cấp. Các quỹ tham gia bảo lãnh phát hành trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp, phát hành chứng chỉ quỹ đầu tư làm tăng lượng cung chứng khoán trên thị trường chứng khoán, tạo sự đa dạng về hàng hoá cho thị trường Nó góp phần bình ổn giá cả giao dịch trên thị trường thứ cấp, giúp cho sự phát triển của thị trường này thông qua các hoạt động đầu tư chuyên nghiệp với các phương pháp đầu tư khoa học Quỹ đầu tư góp phần làm xã hội hoá hoạt động đầu tư chứng khoán. Các quỹ tạo một phương thức đầu tư được các nhà đầu tư nhỏ, ít có sự hiểu biết về chứng khoán yêu thích. Nó góp phần tăng tiết kiệm của công chúng đầu tư bằng việc thu hút tiền đầu tư vào quỹ 3.3. Đối với người đầu tư Đa dạng hoá danh mục đầu tư và phân tán rủi ro. Bằng việc sử dụng tiền thu được từ những nhà đầu tư để đầu tư phân tán vào danh mục các chứng khoán, các Quỹ đầu tư làm giảm rủi ro cho các khoản đầu tư và làm tăng cơ hội thu nhập cho các khoản đầu tư đó 3 Tiết kiệm chi phí đầu tư. Vì là những danh mục đầu tư lớn được quản lý chuyên nghiệp, Quỹ đầu tư chịu chi phí giao dịch thấp hay được hưởng những ưu đãi về phí giao dịch hơn các cá nhân đầu tư, kể cả những người mua bán thông qua những công ty môi giới có mức phí hoa hồng thấp nhất Tăng cường tính chuyên nghiệp của việc đầu tư. Thay cho việc người đầu tư phải đi thuê tư vấn để quản lý tài sản của mình thì họ chỉ cần đầu tư vào một quỹ với chi phí giảm đi rất nhiều. Tiền tập hợp trong các Quỹ đầu tư chứng khoán được đặt dưới sự quản lý của các nhà đầu tư chuyên nghiệp là các công ty quản lý quỹ An toàn trước các hành vi không công bằng. Người đầu tư có thể bị thiệt hại nếu danh mục đầu tư của quỹ bị giảm giá trị do sự biến động giá chứng khoán trên thị trường, nhưng xác suất bị tổn thất do gian lận, bê bối hoặc phá sản liên quan đến công ty quản lý quỹ là rất nhỏ. Khuôn khổ pháp lý và việc quản lý chặt chẽ của cơ quan có thẩm quyền đối với Quỹ đầu tư đem lại những đảm bảo cơ bản. Tính thanh khoản của chứng khoán đầu tư. Các nhà đầu tư vào Quỹ đầu tư chứng khoán có thể bán chứng chỉ quỹ hoặc cổ phiếu quỹ mình đang nắm giữ vào bất cứ lúc nào cho chính Quỹ đầu tư (trong trường hợp Quỹ mở) hoặc trên thị trường thứ cấp (đối với Quỹ đóng) để thu hồi vốn 3.4. Đối với người nhận đầu tư Chi phí cho nguồn vốn phát triển thấp hơn khi vay ngân hàng. Trước đây, hệ thống ngân hàng chiếm vai trò thống trị nền tài chính. Để vay được vốn, doanh nghiệp phải thoả mãn một số điều kiện nhất định và lãi suất vay cao. Quỹ đầu tư ra đời sẽ hạn chế được những nhược điểm của cơ chế cho vay của ngân hàng Tiếp cận nguồn tài chính dài hạn. Lợi ích này có được từ việc quỹ phát hành và giao dịch các loại chứng khoán này trên thị trường đã thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư, đặc biệt là các chủ thể có khả năng tài chính lớn như ngân hàng, các tổng công ty, các công ty bảo hiểm… đầu tư vào quỹ Tận dụng được những kiến thức quản lý đầu tư, marketing và tài chính từ các Quỹ đầu tư. Ngoài cung cấp vốn cho doanh nghiệp, các công ty quản lý quỹ đầu tư còn có dịch vụ cung cấp các thông tin tài chính, tư vấn về kế hoạch tài chính, marketing và các mối quan hệ với các tổ chức tài chính và doanh nghiệp khác 4. Nguyên tắc hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán 4.1. Nguyên tắc huy động vốn Việc huy động vốn của Quỹ đầu tư thông qua phát hành chứng khoán. Tuy nhiên các quỹ chỉ được phát hành một số loại chứng khoán nhất định để tạo thuận lợi cho việc quản lý của quỹ cũng như hoạt động đầu tư của những người đầu tư.. Do vậy, nguyên tắc chung là quỹ chỉ phát hành cổ phiếu (mô hình công ty) và chứng chỉ hưởng lợi (quỹ dạng tín thác). Ngoài ra, quỹ không được phép phát hành trái phiếu hay đi vay vốn để đầu tư. Quỹ chỉ được phép vay vốn ngắn hạn để trang trải các chi phí tạm thời khi quỹ chưa có khả năng thu hồi vốn 4.2. Nguyên tắc bảo quản tài sản và giám sát hoạt động của quỹ Tài sản của quỹ phải được kiểm soát bởi một tổ chức bảo quản tài sản. Tổ chức này chịu trách nhiệm bảo vệ quyền lợi đối với tài sản của các nhà đầu tư, trên thế giới hiện nay thì các tổ chức bảo quản tài sản thông thường là ngân hàng. Nguyên tắc chung của hầu hết các nước là tổ chức bảo quản tài sản trong quá trình giám sát không có quyền quyết định hoàn toàn mà phải cùng bàn bạc, biểu quyết với các chủ thể khác như công ty quản lý quỹ 4 4.3. Nguyên tắc định giá phát hành và mua lại chứng chỉ của quỹ Khi các nhà đầu tư đầu tư hoặc rút vốn của họ từ một quỹ, việc xác định giá phải dựa trên nguyên tắc công bằng giữa các nhà đầu tư hiện tại với các nhà đầu tư mua hoặc bán chứng chỉ. Điều này được thể hiện trong cách thức xác định giá trị tài sản của quỹ khi mua bán chứng chỉ. 4.4. Nguyên tắc cung cấp thông tin cho nhà đầu tư Việc cung cấp thông tin vừa có ý nghĩa là tạo cơ hội cho quỹ thu hút vốn đầu tư vừa để góp phần bảo vệ lợi ích của người đầu tư Việc cung cấp thông tin phải tuân thủ các quy định của cơ quan quản lý nhà nước nhằm tạo sự thống nhất dễ hiểu cho các nhà đầu tư 4.5. Nguyên tắc hạn chế một số giao dịch liên quan đến tài sản của quỹ Hầu hết các nước đều ngăn cấm các giao dịch giữa các chủ thể có liên quan với quỹ. Giao dịch giữa các chủ thể có liên quan là các giao dịch liên quan tới tài sản của quỹ giữa một bên là Quỹ đầu tư và một bên là chủ thể khác như công ty quản lý quỹ, ngân hàng bảo quản giám sát, người bảo lãnh phát hành, nhà tư vấn… mà việc giao dịch này có khả năng ảnh hưởng đến lợi ích của người đầu tư hiện tại của quỹ Tại Mỹ các Quỹ đầu tư hoạt động theo hai mô hình là mô hình công ty và mô hình tín thác. Trong đó thì mô hình công ty đặc biệt là các quỹ dạng mở chiếm ưu thế hơn cả 5.Một số quỹ đầu tư chứng khoán trên thế giới 5.1. Hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán trên thị trường phát triển 5.1.1 . Hệ thống Quỹ đầu tư chứng khoán ở Mỹ Quỹ đầu tư chứng khoán ở Mỹ có một lịch sử khá lâu đời và đã nhanh chóng phát huy được những đặc tính ưu việt của mình nhờ được sự hỗ trợ đáng kể của một nền kinh tế phát triển khá ổn định và một thị trường chứng khoán hoạt động có hiệu quả. 5.1.2. Quỹ đầu tư chứng khoán ở Anh Quỹ đầu tư chứng khoán ở Anh có thể tồn tại dưới hai dạng kết thúc đóng và kết thúc mở tương ứng với hai loại hình quỹ đặc trưng của Anh là Quỹ tín thác đầu tư và Quỹ tín thác đơn vị. Ở Anh, các công ty quản lý quỹ hay Quỹ đầu tư cũng không đảm nhận việc mua bán chứng chỉ quỹ hay cổ phiếu trực tiếp tới công chúng, chức năng này thường do một công ty chứng khoán thực hiện Các Quỹ đầu tư ở Nhật mang một số đặc điểm nổi bật sau. Các quỹ chỉ tồn tại theo mô hình tín thác chứ không theo mô hình công ty 5.1.3. Hệ thống Quỹ đầu tư chứng khoán ở Nhật Bản Quỹ đầu tư lần đầu tiên xuất hiện ở Nhật vào năm 1941. Trải qua nhiều khó khăn nhưng kể từ năm 1996 trở lại đây, các Quỹ đầu tư đã thực sự bước vào giai đoạn phát triển ổn định và đóng một vai trò quan trọng vào sự phát triển của thị trường chứng khoán và nền kinh tế nói chung 5.2. Hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán trên thị trường mới nổi 5.2 .1 Quỹ đầu tư chứng khoán tại Hàn Quốc Quỹ đầu tư chứng khoán Hàn Quốc được hình thành từ năm 1969 với mô hình tương tự như mô hình Quỹ đầu tư dạng tín thác ở Anh. Chính phủ Hàn Quốc quyết định chọn mô hình này là nhằm hỗ trợ cho chính phủ trong các chính sách phát triển kinh tế. Bởi vì Quỹ đầu tư mô hình tín thác là yếu tố cần thiết trong việc huy động được một lượng vốn khổng lồ cho tiến trình phát triển kinh tế trong ngắn hạn và đem lại sự ổn định cho thị trường tài chính thông qua hoạt động đầu tư chứng khoán gián tiếp. Hiện nay, Hàn Quốc đã cho phép tồn tại cả hai mô hình tín thác và công ty 5.2.2. Quỹ đầu tư chứng khoán ở Thái Lan Chỉ sau khi thị trường chứng khoán Thái Lan ra đời được một năm (năm 1974), chính phủ Thái Lan đã rất chú trọng đến việc thúc đẩy hoạt động kinh doanh chứng khoán và tăng cường khả năng huy động vốn bằng cách thiết lập Quỹ đầu tư chứng khoán dưới dạng công ty trách nhiệm hữu hạn. Nhờ đó giúp giới đầu tư Thái Lan vốn rất bỡ ngỡ với thị trường chứng khoán có thể có được một phương 5 thức đầu tư mới đơn giản và an toàn hơn nhờ tính đầu tư chuyên nghiệp của quỹ. Tuy nhiên phải đến hai năm sau, hệ thống Quỹ đầu tư chứng khoán Thái Lan mới chính thức đi vào hoạt động. Trải qua nhiều thăng trầm, đến những năm 90, kể từ khi Luật chứng khoán và giao dịch chứng khoán mới ra đời vào năm 1992 thì hệ thống Quỹ đầu tư chứng khoán ở Thái Lan mới phát triển rực rỡ. Sự thành công này phụ thuộc rất nhiều vào khả năng phân phối và dịch vụ của các Quỹ đầu tư. Các quỹ đã xây dựng được các kênh phân phối rất mạnh thông qua việc liên kết với các ngân hàng thương mại lớn. Góp thêm vào sự phát triển của các quỹ còn phải kể đến các văn bản luật và quy chế của uỷ ban chứng khoán hoạt động khá hiệu quả do được soạn thảo bởi những người có kinh nghiệm. Bên cạnh đó, Thái Lan cũng khuyến khích việc liên doanh với nước ngoài để thành lập Quỹ đầu tư và công ty quản lý quỹ nhằm tranh thủ vốn và kỹ năng của đối tác nước ngoài. Một vấn đề nữa không kém phần quan trọng là cùng với sự hoạt động của các tổ chức tín thác đầu tư, Thái Lan cũng đã có một sự quan tâm đúng mức đến việc đào tạo nguồn nhân lực cho hệ thống Quỹ đầu tư chứng khoán Chương II. HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC QUỸ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM I. Quỹ đầu tư theo quy chế của Việt Nam Quy chế về tổ chức và hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán và công ty quản lý quỹ định nghĩa Quỹ đầu tư chứng khoán như sau “Quỹ đầu tư chứng khoán là quỹ hình thành từ vốn góp của người đầu tư, được uỷ thác cho công ty quản lý quỹ quản lý và đầu tư vào chứng khoán tối thiểu 60% giá trị tài sản của quỹ” Cũng theo tinh thần của quy chế, chỉ có hai loại quỹ căn bản được đề cập, đó là Quỹ đầu tư chứng khoán đóng (Quỹ đóng) và Quỹ đầu tư chứng khoán mở (Quỹ mở). Tham gia trong quá trình hoạt động của quỹ chủ yếu có công ty quản lý quỹ và ngân hàng giám sát. Công ty quản lý quỹ đứng ra quản lý quỹ, phát hành chứng chỉ đầu tư,cử người điều hành, quản lý hoạt động và chịu tráchnhiệm về hiệu quả và pháp lý của quỹ. Ngân hàng giám sát đảm nhận việc bảo quản, lưu ký các chứng khoán mà quỹ nắm giữ để kinh doanh, lưu giữ các hợp đồng kinh tế, các chứng từ có liên quan tới tài sản của quỹ, đồng thời giám sát hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán và công ty quản lý quỹ Thành viên hội đồng quản trị công ty quản lý quỹ, người điều hành công ty quản lý quỹ và những người điều hành quỹ không được là cổ đông của ngân hàng giám sát Theo nội dung của quy chế, công ty quản lý quỹ và Quỹ đầu tư là hai thực thể được cơ cấu và tổ chức khác nhau. Công ty quản lý quỹ cùng lúc có thể khai sinh và quản lý nhiều quỹ độc lập nhau, đồng thời có sự độc lập cả về tài sản, các nghĩa vụ tài chính giữa công ty quản lý quỹ và một Quỹ đầu tư nào đó. Người điều hành quỹ là 6 người được công ty quản lý quỹ chỉ định để trực tiếp điều hành hoạt động của một quỹ. Trong khi công ty quản lý quỹ được tổ chức và hoạt động như một doanh nghiệp, có đầy đủ tư cách pháp nhân, có hội đồng quản trị và hệ thống hành chính nhân sự… thì Quỹ đầu tư là một tập hợp có điều lệ và tài sản độc lập nhưng không có bộ máy điều hành riêng gắn trựctiếp với nó. Quỹ đầu tư không là pháp nhân mà chỉ có đại hội những người đầu tư do công ty quản lý quỹ hoặc ngân hàng giám sát triệu tập có điều kiện và tuỳ thuộc vào tình huống được nêu trong quy chế. Các Quỹ đầu tư khi được tổ chức theo SSC thì thực chất có thể xem là các sản phẩm của công ty quản lý quỹ đầu tư. Tuy nhiên, theo định nghĩa của quy chế, chúng lại được xem là tài sản uỷ thác cho công ty quản lý quỹ để quản lý Một số quy định về cơ cấu vốn và điều kiện đầu tư của công ty quản lý quỹ và Quỹ đầu tư được nêu trong quy chế như sau: - Một Quỹ đầu tư chứng khoán, cả Quỹ đóng và Quỹ mở, phải đầu tư tối thiểu 60% tổng giá trị tài sản của chúng vào chứng khoán. - Công ty quản lý quỹ không được phép dùng vốn và tài sản của một quỹ đầu tư quá 15% tổng giá trị chứng khoán đang lưu hành của một tổ chức phát hành và không được đầu tư quá 10% tổng giá trị tài sản của một quỹ vào chứng khoán đang lưu hành của một tổ chức phát hành. - Công ty quản lý quỹ không được phép dùng vốn và tài sản của quỹ để cho vay và bảo lãnh cho bất kỳ khoản vay nào, và không được phép vay để tài trợ cho hoạt động của quỹ trừ trường hợp vay ngắn hạn để trang trải cho các chi phí cần thiết. - Công ty quản lý quỹ không được phép dùng vốn và tài sản của một quỹ để đầu tư trực tiếp vào bất động sản quá 10% giá trị tài sản của quỹ. - Một quỹ không được nắm giữ quá 10% tổng vốn cổ phần của một công 7 ty không niêm yết, đồng thời không được sử dụng quá 5% tổng giá trị tài sản của quỹ để đầu tư vào riêng tại một công ty không niêm yết nào đó. - Một quỹ không được nắm giữ quá 30% tổng giá trị tài sản của các công ty trong cùng một tập đoàn hay một nhóm công ty có quan hệ sở hữu lẫn nhau. - Công ty quản lý quỹ không được phép dùng vốn và tài sản của các quỹ do mình quản lý để mua quá 49% tổng giá trị chứng khoán đang lưu hành của một tổ chức phát hành (đã tham gia thị trường chứng khoán) hoặc một công ty không niêm yết. Về việc giải thể của quỹ. Quỹ chỉ được giải thể trong trường hợp kết thúc thời hạn hoạt động ghi trong điều lệ quỹ, hoặc trong trường hợp phải giải thể quỹ nhằm bảo vệ lợi ích người đầu tư. Việc giải thể phải xin phép Uỷ ban chứng khoán nhà nước và chỉ được chấp thuận khi phương án giải thể quỹ phù hợp với quyền lợi người đầu tư. Trong trường hợp công ty quản lý quỹ phá sản, tài sản thuộc quỹ là của người đầu tư và không được tính là tài sản của công ty quản lý quỹ. Không ai được sử dụng vốn hay tài sản của của quỹ để thanh toán những khoản nợ của công ty quản lý quỹ. II. Đánh giá chung về hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam Sau khi Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa, đặc biệt là kể từ khi Luật đầu tư nước ngoài được ban hành vào tháng 2 năm 1998, hàng loạt công ty đầu tư nước ngoài đã bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam. Cùng với làn sóng đầu tư đó, trước năm 1993 khi có thông tin về sự hình thành của thị trường chứng khoán Việt Nam, một số Quỹ đầu tư cũng đã được thành lập. Đây là các quỹ 8 đầu tư tư nhân thành lập ở nước ngoài nhưng được phép vào hoạt động có hạn chế ở Việt Nam. - Tháng 10 năm 1991 : Vietnam Fund - Tháng 06 năm 1992 : Vietnam Keppel Fund (The Vietnam Investment Fund Ltd.) - Tháng 08 năm 1993 : Beta Vietnam Fund - Tháng 07 năm 1994 : Vietnam Frontier Fund - Tháng 07 năm 1994 : Vietnam Enterprise Investment Fund - Tháng 09 năm 1994 : Templeton Vietnam Opportunities Fund - Tháng 10 năm 1994 : Lazard Vietnam Fund Tất cả các quỹ này đều được niêm yết ở Dublin, Ireland do lệnh cấm vận Việt Nam của Mỹ trước tháng 9 năm 1994. Sau khi dỡ bỏ lệnh cấm vận, Templeton Vietnam Opportunities Fund được thành lập và niêm yết ở New York Stock Exchange. Cuối năm 1994, mặc dù số vốn các quỹ huy động chưa được đầu tư hoàn toàn nhưng giá giao dịch của các quỹ trên tất cả các thị trường chứng khoán đều được giao dịch ở mức Premium. Đây là thời gian các quỹ phát triển rất mạnh mẽ do thực tế năm 1993, 1994 là những năm cao điểm của đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Việc Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận là một trong những lý do chính đem lại sự thành công vang dội này. Chính vì vậy, cổ phiếu của các quỹ đều được giao dịch ở mức Premium. Bảng 2.1 : Hoạt động của các quỹ vào tháng 11 năm 1994 Nguồn: Reports by Baring Securities, Merril Lynch Tất cả các quỹ trên nhìn chung đều được gọi là các Quỹ nội địa vì tất cả ên quỹ Vốn huy động ( tr USD) Giá cổ phiếu (USD) M/P TTCK Dạng quỹ Vietnam Fund 75 15 +40.6% Dublin Đóng Vietnam Keppel Fund 12.5 - - - Đóng Beta Vietnam Fund 68.3 52.5 +4.6% Dublin Đóng Vietnam Frontier Fund 27.5 5.5 +10.2% Dublin Đóng Vietnam Lazard Fund 58.8 - - - Đóng Templeton Vietnam Fund 117 - +6.1% NYSE Đóng 9 vốn của chúng đều được đầu tư vào một quốc gia riêng lẻ. Phương pháp đầu tư thông thường của các quỹ là mua cổ phiếu của các công ty không được niêm yết, các công ty được cổ phần hoá hay tham gia vào sự hình thành của các công ty mới như là những cổ đông sáng lập. Do ở Việt Nam vào năm 1993, 1994 không có thị trường chứng khoán nên các Quỹ đầu tư không có sự lựa chọn nào hơn là đầu tư vào những công ty không niêm yết. Vì vậy, sự thành thạo chuyên môn của họ trong việc điều hành các danh mục đầu tư bị hạn chế và các quỹ buộc phải đầu tư vào những công ty không được niêm yết một cách hấp tấp. Phụ thuộc vào kỹ năng quản lý, khả năng tiếp cận, các quỹ sẽ đầu tư vào những lĩnh vực khác nhau. Nhìn chung, tới năm 1998 các quỹ đầu tư vào những lĩnh vực sau: - Bất động sản: toà nhà văn phòng, khách sạn, tổ hợp giải trí… - Vật liệu xây dựng - Dệt may - Dược - Sản phẩm nông nghiệp, chế biến thực phẩm - Vận tải công cộng - Sản xuất than thép - Ngân hàng, tài chính - Dịch vụ y tế và giáo dục - Xây dựng - Thông tin liên lạc, bưu chính viễn thông Tiêu chuẩn để quyết định đầu tư vào một dự án là tỷ lệ hoàn vốn nội bộ IRR (ít nhất là 20%), tỷ lệ tăng trưởng tiềm năng cao, thời kỳ hoàn vốn ngắn (5 năm hoặc ít hơn, ngoại trừ các dự án đầu tư vào bất động sản) bởi vì thời gian hoạt động của các quỹ thông thường 10 năm là cao nhất. Dự án còn phải có triển vọng được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Trong thời gian này, 10 khi chưa có thị trường chứng khoán Việt Nam thì cổ phiếu của một số dự án đã được niêm yết ở thị trường chứng khoán Hồng Kông hay Singapore. Quá trình để đưa ra quyết định đầu tư bằng cách chọn lựa và đánh giá mỗi dự án trước khi chúng được đưa ra hội đồng thẩm định đầu tư của mỗi quỹ là một sự chuẩn bị với sự thận trọng ở mức cao nhất và rất chuyên nghiệp. Những đánh giá đầu tư như vậy không chỉ liên quan tới bản thân quỹ mà còn phải cần đến dịch vụ của kiểm toán, công ty luật để giúp quỹ đưa ra những quyết định đúng đắn nhất. Quá trình này thông thường phải mất 6 tháng để đưa ra quyết định. Trong thực tế, mỗi quỹ phải xem xét 300 tới 400 dự án để chọn ra khoảng 30 dự án làm thành một danh sách đầu tư tiềm năng. Từ danh sách này, hội đồng quản trị của quỹ sẽ lựa chọn ra khoảng 15 đến 20 dự án để đầu tư. Với mục tiêu chiếm lĩnh thị trường, một vài quỹ đã điều chỉnh cả những quy định của thể chế tài chính để có thể đầu tư vào các công ty tiềm năng trên thị trường Việt Nam. Khi chưa có những văn bản luật nào cho phép sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào ngân hàng địa phương, các quỹ đã táo bạo đầu tư vào những ngân hàng cổ phần tư nhân. Nhiều quỹ đã sử dụng thoả thuận khoản vay có thể chuyển đổi để có thể đầu tư sớm vào ngân hàng ACB, ngân hàng Maritime hay ngân hàng AP… Khi đầu tư vào Việt Nam, các quỹ phải đối mặt với nhiều rào cản làm hạn chế đầu tư. Với hành lang pháp lý còn nhiều bất cập, những hạn chế trong việc chuyển đổi tiền tệ, rủi ro tỷ giá đi liền với sự quan liêu và gánh nặng hành chính ở mọi cấp… đã làm giảm giá cổ phiếu của quỹ. Thêm vào đó, khủng 11 hoảng tài chính khu vực năm 1997 và những hạn chế khác đã ảnh hưởng tới khuynh hướng đầu tư của nhiều nhà đầu tư vào thị trường Việt Nam. Trong một thời gian dài hoạt động tại Việt Nam nhưng quỹ Templeton không thể nhận ra đâu được là những dự án đầu tư phù hợp. Họ nhận được 250 lời đề nghị đầu tư nhưng chỉ mới ký kết được mỗi 3 dự án. Không tìm được cơ hội đầu tư, Templeton Vietnam Opportunities Fund đã buộc phải cơ cấu lại vốn, phân nửa tài sản được trả lại cho các cổ đông và quyết định chuyển 90 triệu USD còn lại trong quỹ sang một quỹ khác, chuyển trọng tâm hoạt động sang các thị trường khác trong Đông Nam Á, trở thành quỹ khu vực. Thực tế, trong bảy quỹ trên thì chỉ còn năm quỹ hoạt động cầm chừng hoặc bán tài sản để kết thúc hoạt động. Tổng số vốn đầu tư của Lazard Vietnam Fund là 58,8 triệu USD nhưng quỹ mới chỉ đầu tư được 9,5 triệu USD tức 16% tổng vốn của mình, số còn lại vẫn ở dưới dạng tiền mặt. Do vậy, mặc dù, đến năm 2002 quỹ mới hết thời hạn hoạt động nhưng Lazard Vietnam Fund đã kết thúc sớm hoạt động của mình vào năm 1998 bằng cách bán 6,6 triệu USD giá trị cổ phần của nhà máy đường Nagarjuna cho người điều hành Ấn Độ. Nó cũng bán 6.6% vốn góp ở công ty cổ phần cơ điện lạnh REE trị giá 1 triệu USD cho Dragon Capital Ltd. Vietnam Keppel Fund thì chỉ đầu tư vào những dự án nào mà có sự tham gia của Keppel Corporation. Vào năm 1998, quỹ ngừng hoạt động tại Việt Nam. Tình hình đầu tư của các quỹ khác cũng không được khả quan. Vietnam Frontier mặc dù NAV tăng 18% nhưng điều đó cũng không phản ánh 12 được gì vì các quỹ Mỹ Latin có mức tăng NAV trung bình là 31%. Vietnam Fund thì đang được giao dịch ở mức 18% Discount so với mức 75% Premium trong những năm đầu hoạt động. Tới bây giờ, trong bảy quỹ đó thì chỉ còn bốn quỹ hoạt động ở Việt Nam là: Vietnam Fund, Beta Vietnam Fund, Vietnam Frontier Fund, Vietnam Enterprise Investments Ltd. Chúng đang thu hẹp hoạt động của mình hoặc bán tài sản để kết thúc hoạt động của quỹ. Các quỹ sẽ kết thúc hoạt động nếu các cổ đông không bỏ phiếu để mở rộng hoạt động của quỹ. Tất cả các Quỹ đầu tư nêu trên đều là những Quỹ đầu tư chuyên nghiệp, được điều hành bởi các quản trị viên xuất sắc, trong đó có cả các nhà đầu tư Việt Nam tên tuổi rất nổi tiếng trong giới đầu tư quốc tế, song cuối cùng họ không đạt được thành công như mong muốn. “Việt Nam vẫn chỉ là một lời dự đoán tốt” đó là nhận định của các nhà đầu tư đối với Việt Nam. Vậy thì lý do nào đã làm nên một bức tranh u ám cho phần lớn các quỹ ? Môi trường kinh tế không ổn định. Do tác động bất lợi của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực lên các mặt hoạt động then chốt của nền kinh tế và những bất hợp lý trong cơ cấu kinh tế. Đầu tư phát triển trong nền kinh tế, đặc biệt là đầu tư của các doanh nghiệp và của nhân dân vẫn trầm lắng, đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm mạnh. Hoạt động thị trường nói chung đều kém sôi động. Cơ hội và môi trường đầu tư vẫn bấp bênh. Tiền gửi tiết kiệm và các nguồn vốn huy động qua ngân hàng tăng nhanh hơn mức tăng trưởng tín dụng, dẫn tới ứ đọng vốn. Trong khi các ngân hàng ứ thừa vốn thì các doanh nghiệp cần vốn lại e ngại đầu tư. 13 Trong bối cảnh nền kinh tế đó, hầu hết các công ty lâm vào tình trạng khó khăn, một số doanh nghiệp chỉ hoạt động cầm chừng nên các Quỹ đầu tư rất khó khăn trong việc tìm kiếm cơ hội đầu tư. Tình trạng trầm lắng của nền kinh tế cũng gây nên tâm lý ngần ngại, e dè cho các tập đoàn tài chính quốc tế trong việc quyết định thành lập Quỹ đầu tư. Hành lang pháp luật. Có thể thấy hành lang pháp luật của Việt Nam đang được cải tổ nhưng thực tế nó luôn không theo kịp diễn biến của thị trường. Giới hạn của Luật doanh nghiệp chỉ cho phép các đối tác nước ngoài được nắm giữ tối đa 30% cổ phiếu của một công ty. Do đó, tác động của họ với đối tác đầu tư hoàn toàn không đủ mạnh. Bên cạnh đó, các điều luật về chứng khoán, tài chính, ngân hàng có liên quan cũng đều không đồng bộ. Tất cả những bất cập đó khiến các Quỹ đầu tư phải hoạt động trong một hành lang pháp lý hẹp. Sự phát triển của thị trường mới nổi khác. Trước đây các nhà đầu tư rất háo hức tham gia vào thị trường Việt Nam, coi đây là một thị trường mới nổi đầy tiềm năng. Nhưng sau một thời gian hoạt động không hiệu quả tại Việt Nam, bên cạnh đó lại xuất hiện nhiều thị trường mới nổi khác có môi trường đầu tư thuận lợi hơn nhiều so với Việt Nam, nên đã buộc các nhà đầu tư phải cân nhắc lại quyết định đầu tư của mình. Hoạt động của thị trường chứng khoán. Hoạt động của các Quỹ đầu tư có hiệu quả, có mang lại lợi nhuận hay không phụ thuộc vào sự sôi động của thị trường chứng khoán. Trong khi đó, nhịp độ hoạt động trên thị trường 14 chứng khoán lại là hệ quả của sự tham gia của các doanh nghiệp và sự quan tâm của công chúng đầu tư vào thị trường chứng khoán. Nhiều doanh nghiệp cho rằng họ vẫn chưa thực sự có nhu cầu huy động vốn dài hạn thông qua thị trường chứng khoán. Một số doanh nghiệp chỉ cần nguồn vốn ngắn hạn để trang trải các chi phí sản xuất mà ngân hàng cũng có thể đáp ứng được nhu cầu này, hơn nữa lãi suất ngân hàng hiện nay tương đối thấp. Như vậy, ban đầu sự tham gia của các doanh nghiệp là khá hạn chế. Về phía công chúng, họ ngại môi trường kinh tế không ổn định dễ phát sinh rủi ro khi đầu tư vào chứng khoán. Chính sách thu hút đầu tư. Các Quỹ đầu tư nước ngoài luôn nhắm đến thị trường chứng khoán và mong muốn đầu tư vào các cổ phiếu niêm yết hoặc sắp được niêm yết vì chất lượng và tính thanh khoản cao của thị trường này. Quá trình đầu tư gián tiếp này còn giúp họ tiết kiệm được thời gian nghiên cứu cơ hội và giảm thiểu chi phí đầu tư so với đầu tư trực tiếp trong khi vẫn đóng góp được vốn và kinh nghiệm quản trị cho các doanh nghiệp đầu tư. Tuy nhiên, các nhà quản lý hình như chưa có chính sách thông thoáng để thu hút nguồn vốn đầu tư gián tiếp này, họ sợ bị phụ thuộc vào nguồn vốn nước ngoài. Nhân sự. Trong một vài trường hợp, tuyển dụng các nhà quản lý dựa trên mối quan hệ cá nhân ở Việt Nam với kết quả là người quản lý không phù hợp với các tiêu chuẩn. Một số trường hợp khác, người điều hành được tuyển do các công ty săn đầu người nước ngoài nên họ không có kinh nghiệm kinh 15 doanh ở Việt Nam và giải quyết những mâu thuẫn với nhân viên địa phương. Mặc dù với những hạn chế trên, nhưng từ năm 2002 đến nay, đã có hai Quỹ đầu tư mới đang đi vào hoạt động đó là Mekong Enterprise Fund và Vietnam Opportunities Fund. Đặc biệt một sự kiện nổi bật khác đó là sự thành lập của công ty liên doanh quản lý quỹ đầu tiên tại Việt Nam Vietnam Management Fund. Phải chăng cơ hội đầu tư đã quay trở lại? Dưới đây, chúng ta sẽ có một cái nhìn cụ thể về hoạt động của từng quỹ tại Việt Nam. III. Hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán tại Việt Nam 1. Vietnam Fund Vietnam Fund là Quỹ đầu tư đầu tiên bước chân vào thị trường Việt Nam với tổng vốn đầu tư là 57,6 triệu USD. Cổ phần của quỹ ngoài việc được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Dublin, nó còn được giao dịch trên thị trường OTC London. Mục tiêu của Vietnam Fund là đạt được sự tăng trưởng vốn dài hạn thông qua việc đầu tư vào các dự án và công ty chưa được niêm yết tại Việt Nam. Để đạt được mục tiêu trên, quỹ thiết lập hai danh mục đầu tư theo tỷ lệ 40/60 cho các khoản đầu tư vào các công ty Việt Nam và các liên doanh do người nước ngoài điều hành. Quá trình đầu tư được chia làm hai giai đoạn mỗi giai đoạn có thời hạn 5 năm. Vietnam Fund là quỹ dạng đóng, được tổ chức theo mô hình công ty. Công ty quản lý quỹ là Vietnam Fund Management Company. Ngân hàng giám sát là Lloyds Bank. Công ty quản lý quỹ, ngân hàng Lloyds nhận được khoản thu phí từ 2,5% và 0,25% (ít nhất là 75.000 USD) trên giá trị tài sản ròng lần lượt từng năm một. 16 Chính sách định giá của Vietnam Fund là bất kỳ một sự gia tăng nào về giá trị tài sản thuần của quỹ và việc mua lại chúng của quỹ đều được phản ánh ở thu nhập giữ lại hơn là sự gia tăng về vốn. Điều này cho thấy các nhà quản lý đều đánh giá tình hình đầu tư tại Việt Nam không còn thuận lợi, họ quan tâm tới sự an toàn hơn là lợi nhuận. Để hạn chế rủi ro, các khoản đầu tư vào doanh nghiệp Việt Nam được quỹ cơ cấu sao cho một phần lợi nhuận quỹ sẽ nhận được dưới dạng cổ tức hoặc lợi nhuận được chia hàng năm và phần còn lại là do tăng trưởng vốn khi bán loại chứng khoán đầu tư đó hoặc khi chứng khoán đó được niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mục tiêu của quỹ khi đầu tư vào các công ty Việt Nam là hy vọng chúng sẽ được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Còn đối với khoản đầu tư vào các liên doanh, lợi nhuận chủ yếu thu được từ lãi vốn khi chuyển chứng khoán đầu tư đó thành tiền. Một nguyên tắc chung là quỹ sẽ bán phần đầu tư vào các công ty mới ngay khi chúng đi vào hoạt động chính thức. Quỹ không có ý định nắm quyền kiểm soát ở các công ty nhận đầu tư nhưng nếu cần thì quỹ sẽ thực hiện quyền đó để thay đổi hoạt động của các công ty sao cho có hiệu quả. Quỹ cũng hạn chế trong việc hỗ trợ các công ty Việt Nam và thường chỉ dừng lại với vai trò là một công ty quản lý giúp công ty nhận vốn tìm kiếm nhân viên thích hợp để cơ cấu lại bộ máy quản lý. Từ khi bắt đầu hoạt động đến nay, quỹ đã thực hiện tất cả 11 khoản đầu tư trong đó có một khoản đầu tư đã được thu hồi vốn. Trong 11 dự án đã đầu 17 tư đó thì có 6 vào các công ty trong nước. Trọng tâm đầu tư của quỹ là các dự án đầu tư trên 1 triệu USD vào các công ty trong nước và liên doanh, ưu tiên các công ty trong khu vực xuất khẩu có kim ngạch 4-10 triệu USD. Lượng vốn đầu tư của quỹ được phân chia theo tỷ lệ 32% NAV (tương ứng 18,4 triệu USD) vào cổ phần của các công ty Việt Nam và 46,8% NAV (26,9 triệu USD) vào cổ phần của các công ty nước ngoài còn lại là phần tài sản chưa đầu tư. Tính đến thời điểm ngày 30 tháng 9 năm 2003 thì NAV của quỹ đang ở mức 10,07 USD3). Bảng 2.2 : Danh mục các dự án đầu tư của quỹ Vietnam Fund Nguồn: Báo cáo của Vietnam Fund năm 2002 Tên dự án Lĩnh vực Giá trị ĐT (triệu USD) Tỷ lệ vốn % 1. Dragon Properties Asia Holdings Bất động sản Bất động sản 10.57 18 2. Anglo Vietnam Sugar Investment Chế biến 9 Chế biến 9.04 16 3. Công ty Huy Hoàng Xây dựng Xây dựng 3.96 7 4. Công ty xây dựng Việt Hoa Bất động sản Bất động sản 3.55 6 5. Ngân hàng VP Dịch vụ tài chính Dịch vụ tài chính 3.45 6 6. Công ty VF-CGZ Du lịch Du lịch 4.514 8 7. Công ty Hun San Sản xuất công nghiệp Sản xuất công nghiệp 2.56 5 8. Công ty Johnson Suisse Asia Sản xuất công nghiệp Sản xuất công nghiệp 2.07 4 9. Công ty Agravina Chế biến thực phẩm Chế biến thực phẩm 0.79 1 10. Ngân hàng thương mại Á châu Dịch vụ tài chính Dịch vụ tài chính 4 7 18 3) www.investmentfunds.com Theo cơ cấu ngành, phần đầu tư chiếm tỷ trọng lớn nhất là bất động sản 24,8%, tiếp đó là chế biến sản phẩm nông nghiệp 17,1%, công nghiệp 15%, dịch vụ tài chính 14,1% và du lịch 7,9 %. Nhìn chung, danh mục đầu tư của quỹ tương đối đa dạng, dàn trải ra nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, tỷ lệ giữa các khoản đầu tư trong cùng một danh mục không cân đối. Trong 17% đầu tư vào nông nghiệp có tới 16% đầu tư vào công ty đường Anglo, chỉ 1% vào công ty Agravina. Tương tự, 24% đầu tư vào bất động sản thì 18% vào bất động sản của công ty Dragon còn lại 6% vào công ty du lịch Việt Hoa 4).Báo cáo của Vietnam Fund năm 2002 Trong các công ty Việt Nam, công ty Việt Hoa, công ty Hun San, công ty Huy Hoàng được quỹ đầu tư dưới hình thức nợ tài chính. Công ty Huy Hoàng là một công ty kinh doanh trong lĩnh vực phát triển nhà ở và xây dựng. Năm 1993, quỹ đã đầu tư 4 triệu USD vào công ty này dưới dạng một khoản vay có thể chuyển đổi. Đây là một khoản vay có bảo lãnh của ngân hàng và có thể chuyển đổi thành 25% cổ phần của công ty. Cũng như công ty Huy Hoàng, công ty Việt Hoa chuyên xây dựng các trung tâm thương mại sau đó cho thuê tài chính dài hạn. Quỹ còn đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp nhẹ như công ty Hun San, một công ty sản xuất giày dép hàng đầu của Việt Nam. Nhà quản lý quỹ có chính sách cử nhân viên sang giúp Hun San để cải thiện tình hình quản lý tài chính và giảm bởt những khó khăn trong việc thanh toán của công ty. Hiện nay, công ty đang hoạt động rất hiệu quả, mức trả lãi suất hàng năm 19 khoảng 7,4%. Sự thành công của quỹ ở khu vực này đã làm thay đổi chính sách cổ tức của quỹ. Ban đầu, kế hoạch của ban lãnh đạo quỹ là không trả cổ tức để tái đầu tư toàn bộ lợi nhuận và lãi vốn từ các khoản đầu tư đã thực hiện. Thế nhưng nhờ có dòng thu nhập ổn định, từ tháng 7 năm 1997 quỹ quyết định trả cổ tức và vẫn thực hiện cam kết phân phối lãi cổ phần từ việc mua lại chứng chỉ. Cũng chính nhờ những thành công trên đã mở ra một chiến lược mới cho quỹ. Theo điều lệ quỹ, Vietnam Fund sẽ chính thức giải thể vào ngày 31/10/2001. Thế nhưng, với việc thị trường chứng khoán Việt Nam ra đời vào tháng 7 năm 2000 thì việc thanh lý các khoản đầu tư vào năm 2001 là quá sớm. Chính vì vậy, Vietnam Fund sẽ vẫn bảo đảm không thực hiện các khoản đầu tư mới mà chỉ theo đuổi chiến lược thanh lý các khoản đầu tư. 2. Beta Vietnam Fund Beta Vietnam Fund được thành lập vào tháng 9 năm 1993 với tổng tài sản là 66 triệu USD. Quỹ dạng đóng được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Dublin. Quỹ được quản lý bởi công ty Indochina Asset Management với ngân hàng giám sát là ngân hàng Bermuda. Mục tiêu đầu tư của Beta Vietnam Fund là tăng trưởng vốn. Vì vậy, quỹ chỉ lựa chọn đầu tư vào các công ty nơi mà quỹ có thể mở rộng mức độ ảnh hưởng. Quỹ xác định trọng tâm đầu tư là vào các dự án đầu tư giá trị 1-5 triệu USD vào cổ phiếu thiểu số của các công ty nước ngoài quản lý, tránh đầu tư vào các công ty đang hình thành và các công ty trong nước. Khi đầu tư vào một dự án, người quản lý quỹ 20 sẽ chú trọng 50% đến đội ngũ quản lý, 35% vào hiệu quả kinh doanh của ngành và 15% là vào khả năng tài chính. Như vậy, quỹ rất coi trọng đến khả năng quản lý của một dự án. Để hạn chế rủi ro, quỹ giới hạn các khoản đầu tư không niêm yết chỉ ở mức 5% NAV. Bảng 2.3 : Danh mục các dự án đầu tư của quỹ Beta Vietnam Fund Nguồn: Annual Report Company Data/ Bear Stearns Tên dự án Lĩnh vực Giá trị ĐT (triệu USD) % trên NAV 1. Saigon Water Park Giải trí 4,6 6,9 2. Anziol Thăm dò khí - - 3. Iddison Group Vietnam Tập đoàn - - 4. Indotel Khách sạn 6 9 5. Vietnam Industrial Investment Thép 1.1 1.6 6. Frontier Petrolium Thăm dò khí - - 7. Công ty vật liệu xây dựng KDL Vật liệu xây dựng 3.4 5.1 8. Indochina Finance Cho thuê tài chính 0.1 1.2 9. Công ty nước hoa quả Indochina Sản phẩm nông nghiệp 3 4.5 10. Khách sạn và khu nghỉ Beta Khách sạn 7 10.6 11. Câu lạc bộ Golf Palace Đà Lạt Giải trí 0.3 0.6 12. Câu lạc bộ Golf Phan Thiết Giải trí 0.1 0.2 13. Công ty TNHH giải trí Mekong Giải trí - - 14. Bio Asia Công nghệ sinh học 2.9 4.3 15. Beta Vietnam Textile Industrial Ltd Dệt may - - 16. Vina Taxi Ltd Giao thông 1.2 1.8 17. Greater Indochina Investment Ltd Giáo dục/ truyền thông 3.7 5.5 18. Indochina Leasing Tài chính - - 19. Ngân hàng Ngoại thương VN Trái phiếu 8.8 13.1 20. Terrytex Pre Ltd Nhà phân phối 0.3 0.6 Quỹ có khoảng 18 danh mục đầu tư tại các công ty Việt Nam chiếm 57% tổng tài sản của quỹ, 13,4% tiếp theo đầu tư vào các khoản nợ của Việt Nam, số còn lại đầu tư vào tài sản vãng lai. Lĩnh vực đầu tư chủ yếu của quỹ là vào kinh doanh khách sạn 19,6% vào khách sạn, khu nghỉ Beta và Indotel với mục đích đem lại một phương tiện đầu tư cho các dự án vào khách sạn của quỹ ở 21 khu vực sông Mekong. Tiếp đến là vui chơi, giải trí 7,7%, vật liệu xây dựng 6,7%, dệt may 5,9%… cuối cùng là nông nghiệp, công nghệ sinh học 5). 5) Annual Report Company Data/ Bear Stearns Trong quá trình đầu tư tại Việt Nam, Beta Vietnam Fund đã gặp không ít trở ngại. Đó là quỹ thiếu cách thức để thu hồi vốn đầu tư, thiếu tính minh bạch và quỹ có quá ít chuyên gia giỏi trong nước. Hiện nay, quỹ không tăng cường đầu tư vào các công ty liên doanh có vốn đầu tư nước ngoài nữa. Giải pháp đầu tư mà quỹ đang tiến hành trong thời gian này là chớp thời cơ để thích ứng với những cơ hội của thị trường do những thay đổi tích cực của môi trường kinh doanh đem lại. 3. Vietnam Frontier Fund Vietnam Frontier Fund là quỹ liên hiệp các đảo Cayman được thành lập vào tháng 7 năm 1994 với tổng tài sản ban đầu là 53,2 triệu USD. Công ty quản lý quỹ là công ty Frontier Fund Management thuộc quyền sở hữu của Finansa Ltd (70%) và ABN-AMRO Hoare Govette Asia Ltd (30%). Ngân hàng giám sát là Citibank. Mục tiêu đầu tư của quỹ là tăng trưởng vốn thông qua đầu tư vào các công ty niêm yết hoặc chưa niêm yết hoạt động ở Việt Nam. Quỹ xác định trọng tâm đầu tư là vào các dự án đầu tư giá trị 1-5 triệu USD vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các công ty liên doanh có người nước ngoài quản lý, ưu tiên các công ty có nguồn thu ngoại tệ mạnh. Ngoài ra, quỹ cũng đầu tư vào các dự án môi trường và dự án đòi hỏi có thời gian dài để thu hồi vốn. Mục tiêu của quỹ là việc quản lý và phát triển các 22 dự án đã đầu tư hơn là việc tìm kiếm các dự án mới. Ngoài việc đầu tư vào các doanh nghiệp Việt Nam là chủ yếu thì quỹ cũng dành một phần tài sản của mình để đầu tư vào một số nước ở Châu Á. Để đảm bảo đa dạng hoá danh mục đầu tư, quỹ hạn chế mức vốn tối đa đầu tư vào một công ty bất kỳ là 5 triệu USD. Chiến lược của quỹ là đầu tư tích cực vào một danh mục đầu tư gồm các công ty Việt Nam, tập trung vào tìm kiếm lợi nhuận hơn là các mục tiêu xã hội. Quỹ sẽ đầu tư như một chủ dự án hoặc người điều hành chứ không phải là một nhà đầu tư tài chính thụ động. Quỹ có đại diện trong ban quản lý trong khoảng hai phần ba số công ty mà quỹ đầu tư vào các phần đầu tư còn lại quỹ đều có quyền xem xét hoạt động quản lý hàng quý. Tuy nhiên, quỹ sẽ không can thiệp quá sâu vào hoạt động của các công ty nhận vốn mà chỉ giới hạn ở việc quản lý danh mục đầu tư của mình hoặc cung cấp kinh nghiệm chuyên môn cho đối tác của mình. Nhưng để bảo vệ lợi ích của mình quỹ có thể can thiệp nếu cảm thấy dự án đầu tư có nguy cơ thất bại. Bảng 2.4 : Danh mục các dự án đầu tư của quỹ Vietnam Frontier Fund Nguồn: www.finansa.com Tên dự án Lĩnh vực Giá trị ĐT (triệu USD) % NAV 1. Các khoản nợ của chính phủ trên thị trường mới nổi Đơn vị tín thác 7.5 14.1 2. Công ty Luks Xi măng 5.3 9.9 3. Quỹ Northbridge Phát triển nhà ở 5 9.4 4. Công ty dược phẩm MCA Y tế 2.5 4.8 5. Transport Technologies International Ltd Giao thông 1.6 3 6. Vietnam Industrial Investment Thép 1 2.1 7. Cà phê Mcullagh Nông nghiệp 0.3 0.5 8. Structural Steel Engineering Thép 0.05 0.1 9. Sân golf Indochina Giải trí - - 10. Indotel Khách sạn - - 23 50% tài sản của quỹ đầu tư vào 9 công ty Việt Nam, 14% vào các quỹ cho vay trên thị trường mới nổi. Lĩnh vực đầu tư lớn nhất là xây dựng với 4 dự án chiếm gần 20% tổng giá trị tài sản ròng, tiếp đến là bất động sản, y tế, giao thông…6) www.finansa.com Thu nhập ròng của quỹ sẽ được chia cho các cổ đông hàng năm ngay khi quỹ thu đủ tiền để đáp ứng các khoản chi tiêu cần thiết. Quỹ cũng được quyền phân chia lãi vốn kể cả lãi thực hiện và lãi không thực hiện. Lãi thực hiện là lãi từ các khoản đầu tư mà đã chuyển thành tiền mặt có thể được quỹ chia cho người đầu tư tuỳ thuộc vào quyết định của ban giám đốc. Lãi không thực hiện là lãi từ các khoản đầu tư vẫn là các chứng khoán, chưa chuyển thành tiền mặt, dự kiến của ban giám đốc quỹ là không chia khoản lãi này. Trừ trường hợp cổ đông của quỹ quyết định gia hạn hoạt động, quỹ sẽ kết thúc hoạt động của mình vào năm 2004. Tuy nhiên, trong trường hợp lá phiếu của một cổ đông đại diện cho ít nhất hai phần ba cổ phần của quỹ được đưa ra trước đại hội thường niên năm 2003 đồng ý gia hạn hoạt động thì quỹ có thể kéo dài thời gian hoạt động của mình thêm hai năm nữa đến 22/7/2006. 4. Vietnam Enterprise Investments Ltd Vietnam Enterprise Investments Fund được thành lập tại đảo Cayman vào tháng 7 năm 1995, là quỹ hoạt động hiệu quả nhất trong số các Quỹ đầu tư tại Việt Nam. Quỹ do công ty Enterprise Investment Management quản lý, đây là một công ty con dưới quyền sở hữu của Dragon Capital. Quỹ nhằm vào việc cấp vốn phát triển cho các công ty lớn của Việt Nam. Chính vì vậy mà người 24 ta còn gọi quỹ dưới một cái tên là Quỹ tiền phát hành - Pre IPO (Innitial Public Offering). Cách gọi vốn này là một phương thức huy động vốn cho một quỹ thông qua phát hành cổ phiếu hạng C. Quy mô tổng tài sản ban đầu của quỹ là 16,39 triệu USD cùng với 11,1 triệu USD có được nhờ phát hành cổ phiếu hạng C. Đến tháng 9 năm 2001, quỹ phát hành tiếp cổ phiếu hạng C có tổng giá trị là 16,4 triệu USD. Vào tháng 12 năm 2001, công ty tài chính quốc tế IFC cung cấp cho quỹ khoản vốn bổ sung trị giá 12 triệu USD. Tổng tài sản của quỹ tính đến tháng 9 năm 2002 là 64 triệu USD và nó đã được đem đầu tư hết 7). Chiến lược đầu tư của quỹ là tích cực đầu tư vào các công ty Việt Nam nhất là các công ty có thể được niêm yết để tạo độ an toàn cao và đạt được mục tiêu tăng trưởng vốn dài hạn. Tính đến thời điểm ngày 30 tháng 9 năm 2003, NAV của quỹ đang ở mức 1,03 USD 8). Quan điểm của các nhà quản lý quỹ về việc bảo vệ lợi ích của quỹ là phát triển những mối quan hệ không chính thức với các công ty nhận đầu tư, qua đó cung cấp trợ giúp các kiến thức quản lý và kinh doanh khi cần thiết, việc trợ giúp này bao gồm cả việc tuyển dụng nhân viên. Một đặc điểm trong chính sách của quỹ là quỹ không đầu tư vào các dự án là công ty liên doanh vì cho rằng phần vốn góp bên phía Việt Nam, thường là quyền sử dụng đất luôn được định giá quá cao, điều này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của quỹ. Ngoài ra, quỹ cũng hạn chế đầu tư vào các công ty mới ở mức 25% tổng tài sản của quỹ vì cho rằng việc đầu tư vào một công ty chưa được thành lập tốn thời gian và dễ rủi ro, ảnh hưởng tới thời hạn thu hút vốn 25 của quỹ. Về giá trị đầu tư, mỗi dự án quỹ sẽ đầu tư khoảng từ 0,5 đến 2 triệu USD. Khi đưa ra quyết định đầu tư, quỹ đặt mục tiêu là tỷ lệ hoàn vốn nội bộ IRR từ 25%-30%, một chiến lược phát triển trong 3-5 năm và một tỷ lệ chia cổ tức là 10% khi hoạt động kinh doanh được thiết lập vững chắc. Quỹ không có ý định nắm quyền kiểm soát công ty mà nó đầu tư. Trên 50% tài sản đầu tư của quỹ được đầu tư vào các công ty Việt Nam, tài trợ cho hoạt động quản lý của người Việt Nam. Lĩnh vực đầu tư lớn nhất của quỹ là tài chính 37%, tiếp theo đó là vào các ngành sản xuất như xi măng 10%, thép 5% 9). Quan điểm của quỹ đánh giá cao hoạt động tài chính là vì cho rằng sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam sẽ còn phụ thuộc nhiều vào hoạt động tài chính. Ngoài tài chính thì các ngành đầu tư trọng điểm khác của quỹ bao gồm tiêu dùng nội địa, xuất khẩu sản phẩm công – nông nghiệp, phát triển phần mềm, cơ sở hạ tầng, bất động sản và du lịch. Bảng2.5 : Danh mục 5 dự án lớn nhất của Vietnam Enterprise Investment Nguồn: www.dragoncapital.com Tên dự án Giá trị (triệu USD) % trên NAV Total return IRR 1. Vietnam 2028 Par Bonds 10,7 23,7 49,3% +41,4% 2. Hanoi Lake View 7,8 17,4 146,5% +77,2% 3. REE Corp 5,7 8,7 59,7% +12,8% 4. Ngân hàng ACB 3,9 7,5 58,1% +8,9% 5. Vietnam Investment Fund 2,6 5,5 47,5% +97,8% 7) www.dragoncapital.com 8) www.investmentfunds.com 9) www.dragoncapital.com 26 Hiện nay, quỹ đã đầu tư vào khoảng 15 dự án như công ty cổ phần cơ điện lạnh REE, ngân hàng ACB, ngân hàng VP, công ty cổ phần xi măng Việt Trung, Vietnam Investment Fund, Vietnam Industrial Investment, trái phiếu, Agro Industry, cà phê Đakman, công ty xây dựng TOGI, Hanoi Lake View… Vào tháng 2 năm 2003 vừa qua, quỹ đã đầu tư 0,4 triệu USD vào Olympus Pacific Minerals Inc. Về chính sách trả cổ tức, quỹ dự định phân chia toàn bộ lợi nhuận ròng và lãi vốn hàng năm cho đến khi các nhà đầu tư đã thu đủ số tiền đầu tư vào quỹ. Sau đó, quỹ sẽ chỉ chia 50% lợi nhuận ròng và lãi vốn cho cổ đông, phần còn lại sẽ đem vào tái đầu tư. Đối với chính sách hoàn vốn, theo bản cáo trạng của công ty, quỹ sẽ hoạt động cho đến năm 2010 trừ khi các cổ đông mua cổ phiếu hạng C quyết định khác đi và sẽ bỏ phiếu thanh lý quỹ vào năm 2005. 5. Mekong Enterprise Fund Mekong Enterprise Fund ra đời vào tháng 4 năm 2002, đặt trụ sở tại đảo Cayman. Công ty quản lý quỹ là Mekong Capital. Hiện nay, quỹ chưa được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Với số vốn đầu tư 18,5 triệu USD, quỹ tập trung vào đầu tư cổ phần của các doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam, Lào, Campuchia. Đầu tư cổ phần bao gồm có thể cổ phần phổ thông, cổ phần ưu đãi, trái phiếu chuyển đổi và các loại chứng khoán liên quan đến cổ phần khác. Quỹ đặt mục tiêu đạt được mức lợi nhuận thu được cao nhất có thể đối với các khoản đầu tư của mình và đồng thời tạo được tác động tích cực đến sự phát 27 triển của các doanh nghiệp tư nhân tại vùng Mekong. Quỹ hướng đến việc đạt được các mục tiêu của mình bằng cách đưa ra những sự trợ giúp đáng kể cho các công ty mà quỹ đầu tư, đặc biệt trong việc giúp họ phát triển hệ thống quản lý như quản trị nhân sự, quản lý tài chính, quản lý thông tin… dựa trên những thông lệ quốc tế tốt nhất. Thay vì tập trung vào các công ty có vốn đầu tư nước ngoài hay các công ty nhà nước cổ phần hoá, quỹ chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân do các nhà doanh nghiệp tại địa phương thành lập. Tuy nhiên quỹ chỉ tập trung đầu tư vào các công ty tận dụng được các lợi thế cạnh tranh trong vùng liên quan đến chi phí nhân công, nguồn tài nguyên thiên nhiên. Quỹ tập trung đầu tư vào việc mở rộng kinh doanh hoặc tái cơ cấu của các doanh nghiệp đang hoạt động. Quỹ thường không đầu tư vào các công ty mới thành lập, yêu cầu các công ty phải có thời gian hoạt động tối thiểu là một năm và phải đạt được những thành tựu rõ ràng để có thể được xem là khoản đầu tư tiềm năng của quỹ. Chiến lược đầu tư của quỹ chủ yếu tập trung vào các ngành sử dụng nhiều nhân lực và kinh doanh theo hướng xuất khẩu. Hiện nay, quỹ đang tập trung đầu tư vào những ngành sau: - Chế biến nông nghiệp, bao gồm chế biến hải sản. - Sản xuất đồ gỗ, bàn ghế và thủ công mỹ nghệ. - Công nghiệp nhẹ, bao gồm may mặc, giày dép và nhựa. - Phát triển và gia công phần mềm. - Tích hợp hệ thống và tích hợp mạng. - Các dịch vụ chuyên môn như công ty quảng cáo, luật và tư vấn. - Phân phối và vận chuyển. Tuy nhiên, quỹ không chỉ giới hạn đầu tư vào những ngành này mà có 28 thể đầu tư vào những lĩnh vực khác. Nói chung, quỹ ưu tiên những công ty sử dụng nhiều nhân công trong hoạt động kinh doanh của mình, và những công ty có lợi thế cạnh tranh rõ ràng hay có năng lực cạnh tranh đặc biệt. Quỹ dự định sẽ đầu tư trong khoảng từ 250.000 USD đến 1.850.000 USD cho mỗi công ty. Như vậy khoản đầu tư trung bình vào khoảng 1.000.000 USD. Khoản đầu tư trung bình này nhỏ hơn các quỹ khác nên quỹ có thể đầu tư vào các công ty nhỏ hơn. Quỹ có thể nắm giữ tối đa 30% trong tổng số cổ phần đã phát hành của một công ty tại thời điểm đầu tư. Khi quỹ đầu tư, quỹ thường yêu cầu được quyền chỉ định một đại diện vào hội đồng quản trị của công ty. Vai trò của người đại diện này sẽ không liên quan đến việc quản lý hàng ngày của công ty. Thay vào đó, người giữ vai trò này sẽ giám sát khoản đầu tư, tư vấn và trợ giúp công ty nhằm tạo ra giá trị cho công ty. Quỹ có thể đầu tư vào các doanh nghiệp quốc doanh cổ phần hoá. Tuy nhiên, quỹ chỉ có thể đầu tư vào các công ty mà nhà nước nắm giữ ít hơn 35% tổng số cổ phần của công ty sau khi quỹ đầu tư. Quỹ dự kiến sẽ hoạt động trong thời gian 10 năm kể từ ngày khai trương 22/04/2002. Quỹ chỉ có thể tiến hành các hoạt động đầu tư trong 5 năm đầu. Khi đầu tư, quỹ dự định sẽ nắm giữ khoản đầu tư từ 5 đến 8 năm. Thời gian nắm giữ khoản đầu tư sẽ có thể ngắn hơn hoặc dài hơn tuỳ thuộc vào từng trường hợp. Kể từ khi hoạt động tới nay, Mekong Enterprise Fund đã thực hiện được ba dự án đầu tư. Công ty đầu tiên nhận được đầu tư của quỹ là công ty nhựa 29 Tân Đại Hưng với số tiền đầu tư là 1,6 triệu USD. Đây là một trong những công ty tư nhân hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực sản xuất túi nhựa PP. Quỹ hiện đang nắm giữ 28,5% cổ phần của công ty. Trong tháng 3 năm 2003, quỹ đầu tư vào công ty cổ phần kiến trúc xây dựng AA và đến tháng 10 này, quỹ đã đầu tư 745.000 USD vào công ty máy tính Lạc Việt. Lạc Việt là một trong những công ty dẫn đầu trong công nghệ mạng với nhiều khách hàng lớn như Citibank, ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn, Ngân hàng đầu tư phát triển… 6. Vietnam Opportunities Fund Vào tháng 10 năm 2003 vừa qua, Quỹ đầu tư nước ngoài mới - Vietnam Opportunities Fund - đã xuất hiện trên thị trường tài chính Việt Nam. Đây là quỹ dạng mở do một số tổ chức tài chính lớn thành lập để đầu tư vào Việt Nam. Bốn cổ đông chính của quỹ hiện tại bao gồm Quỹ đầu tư Millenium Partners (Mỹ), Deustche Bank Securities (Đức), Sun Wah Group và Pacific Alliance Group (Hong Kong). Công ty quản lý quỹ là VinaCapital Asset Management Ltd. Quy mô vốn của quỹ hiện nay là 10 triệu USD và dự kiến sẽ tăng lên 50 triệu USD trong vòng ba năm tới. Chứng chỉ của quỹ hiện đang được niêm yết trên thị trường chứng khoán London. Chiến lược đầu tư trọng điểm của quỹ là vào các công ty có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động không tốt tại Việt Nam. Quỹ sẽ đầu tư vào những công ty này, giúp họ cơ cấu lại để nâng cao giá trị và phát triển lên, sau đó sẽ bán lại hoặc đưa lên niêm yết trên thị trường chứng khoán. Ngoài ra, quỹ cũng 30 sẽ đầu tư vào các công ty cổ phần hoá hoặc công ty cổ phần tư nhân trong nước. Ở những công ty này, quỹ sẽ tham gia góp vốn với tỷ lệ lớn từ 10% trở lên để cùng tham gia công tác quản trị và phát triển doanh nghiệp, chứ không đầu tư vào doanh nghiệp mà tỷ lệ sở hữu quá nhỏ. Quỹ dự định sẽ đầu tư khoảng 1 – 2 triệu USD cho mỗi công ty. So với các Quỹ đầu tư khác đang hoạt động tại Việt Nam, Vietnam Opportunities Fund có lợi thế hơn về nhân sự. Toàn bộ cán bộ nhân viên của VinaCapital hiện là người Việt Nam. Họ là những người có kinh nghiệm làm việc lâu năm trong lĩnh vực tài chính và đầu tư, hiểu biết về tập quán và doanh nghiệp Việt Nam. Hiện nay, quỹ đang tích cực triển khai hoạt động của mình. Nếu không có gì thay đổi, cuối tháng 10 này, quỹ sẽ ký hợp đồng đầu tư vào ba dự án một của công ty nước ngoài và hai doanh nghiệp Việt Nam. 7. VietFund VietFund là Quỹ đầu tư đầu tiên của Việt Nam, liên doanh giữa ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) và Dragon Capital (Anh). Hiện nay, quỹ đang đợi được cấp giấy phép thành lập và hoạt động. Công ty quản lý quỹ là Vietfund Management. Đây là công ty liên doanh quản lý quỹ đầu tư chứng khoán đầu tiên tại Việt Nam. Công ty được Uỷ ban chứng khoán nhà nước cấp giấy phép vào ngày 28/08/2003 vừa qua. Công ty được Sacombank giao uỷ thác quản lý 50 tỷ VND vốn đầu tư, ký kết thỏa thuận về hợp đồng giám sát với Ngân hàng ngoại thương Việt Nam và kết ước kiểm toán độc lập với công ty Ernst & Young Việt Nam. Vietfund Management đặt trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh, có tổng số vốn đầu tư ban đầu là 16 tỷ VND do Sacombank góp 31 70% và Dragon Capital góp 30%. VietFund được thành lập dưới dạng mở với quy mô vốn của quỹ là 100 tỷ VND, trong đó Dragon Capital và Sacombank mỗi bên góp 10 tỷ VND ngay khi thành lập và số còn lại huy động trong ba tháng tiếp theo. Số vốn này sẽ được nâng lên 150 tỷ VND trong năm hoạt động đầu tiên và 200 tỷ VND trong hai năm tiếp theo. Vốn của quỹ sẽ được huy động từ các tổ chức tài chính, cá nhân trong và ngoài nước. Khoảng 60% vốn của quỹ sẽ tập trung đầu tư cho các ngân hàng, doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, phát triển phần mềm, du lịch, nông nghiệp, cơ sở hạ tầng và chế biến thuỷ sản. 40% còn lại sẽ đầu tư cho các hoạt động khác. Để tạo điều kiện thanh khoản cho các nhà đầu tư, chứng khoán của quỹ sẽ được niêm yết và giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam khi phát hành. Sự ra đời của Vietfund Management mang một ý nghĩa rất lớn, không chỉ là Công ty liên doanh quản lý quỹ đầu tiên của Việt Nam mà nó còn tạo ra một kênh đầu tư mới cho lượng tiền nhàn rỗi trong dân với dịch vụ quản lý đầu tư chuyên nghiệp và góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau VietFund, hứa hẹn một loạt các Quỹ đầu tư, công ty quản lý quỹ nội địa ra đời như Quỹ đầu tư chứng khoán Sài Gòn, Saigon Fund. Quỹ này đang được công ty cổ phần TVH và Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Nam triển khai với số vốn huy động khoảng 40 tỷ VND. Ngoài ra, công ty cổ phần công nghệ thông tin cũng đang có kế hoạch thành lập Công ty quản lý quỹ Feed-up và các Quỹ đầu tư. 32 Chương III. Giải pháp thúc đẩy sự hình thành và nâng cao hiệu quả hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán 1. Về phía Nhà nước 1.1. Duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô Sự ổn định và tăng trưởng bền vững của nền kinh tế vĩ mô có mối quan hệ mật thiết tới thị trường chứng khoán nói chung và sự phát triển của các Quỹ đầu tư chứng khoán nói riêng. Chỉ trong một nền kinh tế ổn định, các chỉ số vĩ mô như lạm phát, tỷ lệ tăng trưởng, tỷ giá hối đoái, mức lãi suất ổn định thì mới tạo lập được niềm tin và kích thích người đầu tư xoá bỏ tâm lý e ngại, dè chừng khi tham gia vào một hình thức đầu tư mới. Từ đó khuyến khích các tổ chức kinh tế tích cực hơn trong quyết định thành lập Quỹ đầu tư chứng khoán cũng như tạo ra môi trường tốt cho hoạt động của các Quỹ đầu tư phát triển. Trong bối cảnh nền kinh tế vĩ mô có nhiều dấu hiệu bất ổn, thiếu sự kiểm soát thì các nhà đầu tư không thể mạo hiểm tham gia vào thị trường chứng khoán vì họ không tin tưởng vào khả năng sinh lợi trên thị trường này. Điều này dẫn đến sự đình trệ trong hoạt động của các Quỹ đầu tư chứng khoán nói riêng và thị trường chứng khoán nói chung. Một nền kinh tế ổn định còn giúp cho hệ thống doanh nghiệp có thể duy trì sự phát triển ổn định của mình, thu hút được các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước. Khi các doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, quan tâm tới việc mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, họ sẽ có nhu cầu về vốn rất cao và tìm cách huy động dưới nhiều hình thức trong đó có việc tham gia vào thị trường 33 chứng khoán. Đây là xu hướng tất yếu của các doanh nghiệp trong một nền kinh tế phát triển. Như vậy, nguồn cung hàng hoá cho thị trường chứng khoán sẽ phong phú. Đồng thời, khi đó các chứng khoán được phát hành ra sẽ hấp dẫn hơn đối với người đầu tư, do đó sẽ làm tăng tính thanh khoản của các chứng khoán, làm cho hoạt động kinh doanh chứng khoán sôi động. Để có thể duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, ổn định, kiểm soát lạm phát trong điều kiện chịu sự ảnh hưởng của những biến động kinh tế thế giới trong xu hướng toàn cầu hoá mạnh mẽ như hiện nay thì Việt Nam phải thực hiện một số biện pháp cơ bản sau: - Thực hành tiết kiệm để tạo và nuôi dưỡng nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Chính sách tiết kiệm phải đi đôi với chính sách khuyến khích đầu tư và chính sách khuyến khích sản xuất hàng xuất khẩu, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. - Đầu tư phát triển phải là vấn đề ưu tiên hàng đầu trong các quyết sách kinh tế quốc gia. Đầu tư phải có trọng điểm, có ưu tiên theo hướng chuyển dịch cơ cấu theo hướng kết hợp phát triển theo chiều rộng với việc hoàn thiện, cải tiến thiết bị công nghệ theo chiều sâu. 1.2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp lý Việc hoàn thiện hệ thống pháp lý là để tạo hành lang cho các tổ chức tài chính và doanh nghiệp hoạt động một cách công bằng và hiệu quả. Hiện nay, chúng ta đã có luật các tổ chức tín dụng nhưng chưa đề cập rõ về Quỹ đầu tư. Việc điều chỉnh các hoạt động của Quỹ đầu tư chứng khoán chỉ dựa vào quy chế tổ chức và hoạt động của Quỹ đầu tư và công ty quản lý quỹ kèm theo 34 Quyết định số 05/1998/QĐ-UBCK ngày 13/10/1998. Nhưng để các văn bản này đi vào thực tiễn và phát huy hiệu lực thì cần sớm đưa các nội dung này vào trong khuôn khổ pháp lý cao hơn dưới hình thức các luật như Luật về Chứng khoán và thị trường chứng khoán, Luật các định chế tài chính trung gian khi thị trường chứng khoán Việt Nam dần đi vào hoạt động ổn định. Ngoài ra, do Quỹ đầu tư chứng khoán có một số đặc điểm riêng so với các chủ thể kinh doanh khác trên thị trường nên nó chịu sự chi phối của nhiều bộ luật khác có liên quan như Luật doanh nghiệp, Luật dân sự… Các bộ luật này và các văn bản dưới luật đi kèm có một số điểm bất đồng, chồng chéo nhau và chưa có sự bổ sung điều chỉnh đối với một hình thức đầu tư mới - đầu tư qua quỹ. Do vậy, một yêu cầu đang được đặt ra là cần phải tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các bộ luật này để tạo nên một hệ thống pháp luật đồng bộ, tạo sự công bằng cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp cũng như nhằm giải quyết một cách nhanh chóng khi có tranh chấp xảy ra. Ví dụ như đối với Luật đầu tư nước ngoài, cần nhanh chóng chỉnh sửa nhằm khuyến khích và tạo điều kiện cho các Quỹ đầu tư nước ngoài được nắm giữ một tỷ lệ cổ phiếu của một công ty lớn hơn tỷ lệ hiện nay là 30%. 1.3. Nhà nước cần khuyến khích và hỗ trợ tích cực cho việc hình thành và phát triển của Quỹ đầu tư Khi thị trường chứng khoán đã đi vào hoạt động thì việc hình thành các Quỹ đầu tư là hết sức cần thiết để tạo điều kiện cho công chúng có thể tham 35 gia vào thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, Quỹ đầu tư chứng khoán còn là vấn đề rất mới và trong điều kiện hiện nay còn nhiều khó khăn để quỹ ra đời và hoạt động, do vậy rất cần có sự trợ giúp của nhà nước. Kinh nghiệm của Hàn Quốc cho thấy trong giai đoạn đầu phát triển thị trường chứng khoán, chính phủ Hàn Quốc đóng vai trò to lớn trong việc thúc đẩy trợ giúp sự hình thành và phát triển Công ty tín thác đầu tư. Tại Malaixia có Quỹ đầu tư chứng khoán do chính phủ thành lập tên là PNB. Nó có những quỹ chi nhánh theo chuyên ngành để hỗ trợ, giúp đỡ người dân mua các cổ phiếu của các công trình, công ty làm ăn có lãi. Giống với Malaixia, ở Singapore chính phủ cũng thành lập một Quỹ đầu tư chứng khoán của nhà nước với mục đích tham gia vào các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài. Số vốn của các quỹ đó ngày càng tăng khiến cho quỹ có thể mở rộng đầu tư ra nước ngoài. Do vậy, sự trợ giúp của nhà nước thể hiện ở việc nhà nước cần đi tiên phong trong việc thành lập công ty quản lý quỹ và thiết lập các Quỹ đầu tư để mở đầu tạo niềm tin cho công chúng trong đầu tư. Việc mở đầu thành công có ý nghĩa rất quan trọng để khuyến khích, thu hút các thành phần kinh tế và các tổ chức khác. 1.4. Thu hút đầu tư gián tiếp Chúng ta nên có chế độ ưu tiên đối với lĩnh vực đầu tư gián tiếp cũng được ưu đãi như đầu tư trực tiếp. Đầu tư gián tiếp nước ngoài là một hình thức đầu tư phổ biến trên thế giới và quan trọng không kém so với hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài. Việt Nam đã rất thành công trong thu hút vốn đầu tư trực 36 tiếp nước ngoài nhưng xem ra việc thu hút đầu tư nước ngoài gián tiếp vẫn còn bị bỏ ngỏ. Các nhà quản lý hình như chưa có chính sách thông thoáng để thu hút nguồn vốn đầu tư gián tiếp này, một phần vì sợ các nhà đầu tư nước ngoài có quyền rút vốn ồ ạt gây khủng hoảng cho nền tài chính quốc gia tương tự như cuộc khủng hoảng khu vực xảy ra vào năm 1997. Nhưng trên thực tế, tỷ lệ vốn đầu tư gián tiếp trên thị trường Việt Nam hiện nay chiếm chưa đến 1% vốn đầu tư trực tiếp trong khi ở Thái Lan khi xảy ra khủng hoảng tỷ lệ này là 80%. Chính vì vậy, Việt Nam phải quan tâm hơn nữa tới kênh thu hút vốn này. 1.5. Phát triển hệ thống ngân hàng ở Việt Nam Thị trường chứng khoán và hệ thống ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ và gắn bó hữu cơ với nhau. Thị trường chứng khoán chỉ có thể phát triển vững chắc trên cơ sở một hệ thống ngân hàng lành mạnh và được kiểm soát tốt. Đối với các Quỹ đầu tư, ngân hàng đóng vai trò là chủ thể giám sát, bảo quản tài sản của quỹ. Muốn trở thành ngân hàng giám sát, ngân hàng đó phải đáp ứng các điều kiện do Uỷ ban chứng khoán nhà nước đề ra. Điều này đòi hỏi ngân hàng phải nỗ lực liên tục cơ cấu lại tổ chức, hoàn thiện các nghiệp vụ phục vụ khách hàng và từng bước chuẩn hoá các quy trình nghiệp vụ. Ngân hàng nhà nước nên có chế độ giám sát đảm bảo độ an toàn của các ngân hàng thương mại, xây dựng các môi trường pháp lý chặt chẽ, xây dựng các tiêu chuẩn hạch toán, báo cáo tài chính kế toán, kiểm toán rõ ràng và trung thực để các ngân 37 hàng thương mại có thể đáp ứng một nghiệp vụ mới này. Các ngân hàng thương mại là những tổ chức đóng vai trò tích cực trong hoạt động kinh doanh chứng khoán. Bởi vậy, hệ thống ngân hàng thương mại hoạt động lành mạnh và được ngân hàng trung ương kiểm soát và giám sát chặt chẽ sẽ có ảnh hưởng lớn đến tính lành mạnh của thị trường chứng khoán. Qua đó đã gián tiếp tạo điều kiện cho sự ra đời của các Quỹ đầu tư. Nhà nước tích cực khuyến khích các ngân hàng tham gia tạo lực lượng nòng cốt cho thị trường chứng khoán. Ngân hàng nhà nước có thể dành một khoản chi nhất định cho việc thành lập các công ty chứng khoán hoặc tăng vốn điều lệ cho các ngân hàng thương mại quốc doanh để tạo cơ sở cho các ngân hàng thành lập công ty chứng khoán hoặc thực hiện việc liên doanh với công ty chứng khoán nước ngoài. Bên cạnh đó, ngân hàng không ngừng nâng cao nghiệp vụ, áp dụng các phương thức thanh toán… tạo điều kiện cho mọi hoạt động trên thị trường chứng khoán nói chung cũng như hoạt động của các Quỹ đầu tư nói riêng và nhất là có thể đáp ứng được các điều kiện để trở thành tổ chức bảo quản và giám sát tài sản cho các Quỹ đầu tư. Một tin vui mới đến cho các ngân hàng là vừa qua Uỷ ban chứng khoán nhà nước đã ký giấy phép công nhận Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam và Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam là ngân hàng lưu ký chứng khoán. Đây là bước chuẩn bị nhằm tiến tới việc thành lập các ngân hàng giám sát khi các Quỹ đầu tư ra đời. 1.6. Thực hiện chính sách ưu đãi về thuế đối với hoạt động đầu tư chứng khoán của Quỹ đầu tư. 38 Quỹ đầu tư chứng khoán là một loại hình tổ chức đầu tư còn rất mới mẻ, chắc chắn khi thành lập và những năm đầu mới đi vào hoạt động sẽ gặp nhiều khó khăn. Do vậy, việc thực hiện ưu đãi về thuế đối với hoạt động đầu tư chứng khoán của quỹ là việc hỗ trợ hết sức quan trọng và cần thiết của nhà nước đối với sự hoạt động và phát triển của Quỹ đầu tư chứng khoán. Hiện tại, chưa có bất cứ một quy định nào về thuế đối với Quỹ đầu tư. Theo quy định tại Nghị định 144/2003/NĐ-CP về chứng khoán và thị trường chứng khoán: Quỹ đầu tư là quỹ hình thành từ vốn góp của người đầu tư được uỷ thác cho công ty quản lý quỹ và đầu tư tối thiểu 60% giá trị tài sản của quỹ vào chứng khoán. Với quy định như vậy thì Quỹ đầu tư không có tư cách pháp nhân, không thuộc sự điều chỉnh của Luật doanh nghiệp, vì vậy không phải là đối tượng đánh thuế của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Ở nhiều nước như Pháp, Nhật… họ áp dụng nguyên tắc không đánh thuế các Quỹ đầu tư, coi Quỹ đầu tư là phương tiện, công cụ đầu tư cho các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức, chứ không phải là một pháp nhân kinh doanh. Ngay cả trong trường hợp quỹ là pháp nhân, một số nước cũng áp dụng chế độ miễn trừ nhất định để quỹ này được hưởng ưu đãi thuế hoàn toàn. Các quy định về thuế đối với Quỹ đầu tư đảm bảo rằng, việc nhà đầu tư thực hiện đầu tư qua Quỹ đầu tư và việc nhà đầu tư đầu tư trực tiếp không qua quỹ là tương đương nhau trên góc độ thuế. Nhà đầu tư chỉ phải trả thuế thu nhập khi nhận lợi tức được chia từ các quỹ hoặc chia từ việc đầu tư trực tiếp không qua quỹ. Rõ ràng nếu thu nhập đầu 39 vào và lợi nhuận của quỹ bị đánh thuế thì sẽ không khuyến khích nhà đầu tư đầu tư qua quỹ. Mô hình về thuế với Quỹ đầu tư như trên nhằm khuyến khích sự phát triển của loại hình đầu tư ưu việt này. Kết quả là nhà đầu tư thấy rằng việc họ đầu tư trực tiếp hay thông qua quỹ đều đem lại một mức thuế như nhau. Điều này sẽ tận dụng được hết mọi nguồn vốn nhàn rỗi trong công chúng. 1.7. Tạo lập thị trường hàng hoá cho thị trường chứng khoán bằng các biện pháp tăng cung kích cầu Quỹ đầu tư là một loại hình hoạt động gắn liền với thị trường chứng khoán. Để Quỹ đầu tư hình thành và phát triển lành mạnh, tích cực, việc đẩy mạnh hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam cũng là một nhân tố quan trọng. Trên thực tế, số lượng và giá trị của các cổ phiếu và trái phiếu được niêm yết trên thị trường tập trung là rất nhỏ, trong khi chưa có thị trường giao dịch ngoài quầy, mức cầu cũng không khả quan. Để khuyến khích việc ra đời của các Quỹ đầu tư chứng khoán, nhà nước phải đảm bảo hoạt động của các quỹ này thông qua các biện pháp tăng cung kích cầu trên thị trường chứng khoán. Các biện pháp tăng cung trên thị trường chứng khoán : Để xây dựng một thị trường chứng khoán hoạt động có hiệu quả thì việc cung cấp hàng hoá chứng khoán cho thị trường là một vấn đề rất quan trọng. Thực tiễn các thị trường chứng khoán thế giới đã chứng minh rằng một thị trường chứng khoán sẽ không thể hoạt động một cách lành mạnh và hiệu quả nếu lượng chứng khoán cung cấp cho thị trường không nhiều và số lượng nhà đầu tư nhỏ. Một 40 thị trường như vậy được coi là một thị trường mỏng, thiếu tính ổn định và ít có khả năng tự điều chỉnh, dễ bị tác động bởi các yếu tố khách quan bên ngoài, không đảm đương được vai trò là nơi huy động và phân bổ một cách có hiệu quả những nguồn lực trong xã hội. Một trong những mục tiêu hàng đầu của Quỹ đầu tư là thực hiện đa dạng hoá đầu tư vào chứng khoán. Trong điều kiện hiện nay, số lượng chứng khoán giao dịch trên thị trường còn hạn chế. Để tạo điều kiện cho Quỹ đầu tư bước đầu đi vào hoạt động có hiệu quả, nhà nước cần trợ giúp hàng hoá chứng khoán cho sự hoạt động của các Quỹ đầu tư. Sự trợ giúp được thực hiện bằng cách khi tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước nên dành quyền ưu tiên mua cổ phiếu bán ra bên ngoài. Hiện nay, khi cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, thường dành một tỷ lệ từ 15% - 20% số cổ phiếu phát hành để bán ra bên ngoài cho công chúng. Thế nhưng, phần vốn thuộc sở hữu nhà nước của các doanh nghiệp cổ phần hoá chiếm tỷ lệ cao 35%, phần bán cho cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp còn cao hơn 38% do đó tỷ lệ bán cho công chúng thấp, không đáp ứng được một trong những điều kiện niêm yết là 20%. Bên cạnh đó, thực tế cho thấy những doanh nghiệp cổ phần hoá có triển vọng làm ăn tốt thì các nhà đầu tư riêng lẻ là công chúng khó có thể mua được cổ phiếu của các doanh nghiệp này. Vì thế, việc dành quyền ưu tiên mua cho các Quỹ đầu tư vừa tạo điều kiện cho các Quỹ đầu tư hoạt động lại vừa có thể thực hiện phổ biến rộng rãi cổ phiếu của các doanh nghiệp cổ phần hoá cho công chúng qua việc họ mua chứng chỉ Quỹ đầu tư của quỹ. 41 Có thể áp dụng các giải pháp tài chính thích hợp để tăng cung hàng hoá cho thị trường như tín dụng nhà nước và thuế. Nước ta đang trong thời kỳ đổi mới và phát triển kinh tế nên nhu cầu chi cho đầu tư của ngân sách là rất lớn nên việc vận dụng công cụ tín dụng nhà nước là rất cần thiết để bù đắp bội chi ngân sách. Nhà nước cần có những dự án đầu tư mang tính khả thi và có thể đẩy mạnh việc phát hành các trái phiếu trung và dài hạn, đặc biệt là những trái phiếu công trình với lãi suất thấp hơn lãi suất huy động của ngân hàng, vì trái phiếu chính phủ là một mặt hàng ít rủi ro dựa trên uy tín của nhà nước. Hiện nay, chính phủ đã ban hành Nghị định 01/2000/ NĐ-CP quy định hai hình thức mới của việc phát hành trái phiếu chính phủ: phát hành thông qua các nhà bảo lãnh phát hành và thông qua đấu thầu tại Trung tâm giao dịch chứng khoán, mục đích tập trung thống nhất để trái phiếu chính phủ có thể giao dịch trên thị trường. Vấn đề đặt ra cho việc phát hành trái phiếu chính phủ là phải đổi mới thực sự cơ cấu phát hành. Trong điều kiện lãi suất ngân hàng thấp như hiện nay, nếu trái phiếu chính phủ dài hạn có mức lãi suất tương ứng thì sẽ ít hấp dẫn nhưng lãi suất trái phiếu chính phủ cũng không nên cao hơn lãi suất ngân hàng. Bên cạnh đó, phải tăng khả năng niêm yết của trái phiếu chính phủ trên thị trường thứ cấp. Muốn vậy, trái phiếu cần phải được phát hành theo lịch biểu định kỳ thường xuyên. Việc phát hành từng đợt phải thống nhất về mệnh giá, lãi suất và thời hạn thanh toán mỗi đợt phát hành phải có khối lượng tương đối lớn. 42 Bên cạnh trái phiếu chính phủ, một nguồn hàng hoá không nhỏ khác cho thị trường chứng khoán là trái phiếu công ty. Để đảm bảo khả năng thanh toán và nâng cao năng lực tài chính doanh nghiệp, hiện nay việc cơ cấu lại nợ cho công ty nhà nước đang được đặt ra. Hơn nữa, nhà nước cần cắt giảm triệt để bao cấp lãi suất, nguồn vốn kinh doanh đối với doanh nghiệp nhà nước. Điều này thúc đẩy họ phải chuẩn bị các điều kiện để phát hành trái phiếu công ty. Nhà nước khuyến khích các công ty phát hành chứng khoán ra công chúng và niêm yết trên thị trường chứng khoán. Nhà nước nên nghiên cứu ban hành các chính sách cho phép chuyển công ty liên doanh thành công ty cổ phần, chính sách khuyến khích phát hành ra công chúng của các doanh nghiệp cổ phần hoá và các công ty tư nhân, công ty liên doanh với nước ngoài như: chính sách ưu đãi thuế, chính sách ưu đãi cho vay thương mại, chính sách cho phép đăng ký phát hành khung, chính sách niêm yết giữa cổ phần hoá và niêm yết chứng khoán… Hiện tại, quy mô vốn của các Quỹ đầu tư nước ngoài đã giảm xuống còn 128 triệu USD, thế nhưng nguồn vốn này sẽ còn là quá lớn so với quy mô vốn giao dịch hiện nay trên thị trường chứng khoán Việt Nam.Bên cạnh đó, tổng giá trị giao dịch của các công ty niêm yết vào khoảng 140triệu USD trong khi các nhà đầu tư nước ngoài chỉ được đầu tư đến 20% cổ phiếu của các công ty niêm yết làm cho các nhà đầu tư có ít chọn lựa để đầu tư vào thị trường chứng khoán. Chính vì vậy, việc gia tăng tỷ lệ cho các nhà đầu tư nước ngoài là điều kiện cần để tăng nguồn cung của thị trường chứng khoán. Ngoài việc tăng về số lượng chúng ta cần phải nâng cao chất lượng 43 chứng khoán thông qua việc tăng cường hoạt động quản lý phát hành và niêm yết để lựa chọn những công ty đủ chất lượng đưa vào thị trường. Các biện pháp tăng cầu cho thị trường chứng khoán: Vấn đề đặt ra là phải tạo lập một cơ chế và môi trường đầu tư tốt để khuyến khích công chúng đầu tư vào chứng khoán. Để kích cầu, trước hết cần tiến hành giáo dục, tuyên truyền rộng rãi để thu hút sự quan tâm và nâng cao kiến thức của công chúng về chứng khoán, thị trường chứng khoán và đầu tư chứng khoán. Có chính sách ưu đãi về thuế đối với các nhà đầu tư và thị trường chứng khoán trong giai đoạn đầu khi mới thành lập. Chưa nên áp dụng thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập ròng từ đầu tư chứng khoán, chưa nên đánh vào cổ tức thu được từ đầu tư chứng khoán. Thực hiện miễn giảm thuế đối với các công ty chứng khoán trong vài năm đầu mới thành lập để tăng cường sức mạnh tài chính của nó, nhanh chóng hội nhập vào thị trường vốn đang cạnh tranh ngày càng khốc liệt giữa các nước. Có chính sách cho vay đầu tư chứng khoán một cách hợp lý để người lao động có thu nhập thấp cũng có quyền sở hữu cổ phiếu của doanh nghiệp cổ phần hoá. Thực chất là người lao động được mua chịu một số cổ phiếu trả chậm với lãi suất ưu đãi Thúc đẩy sự ra đời của các trung gian tài chính với chức năng tạo lập thị trường, muốn vậy nhà nước cần phải thực hiện một số giải pháp như: nâng mức vốn điều lệ của các ngân hàng thương mại quốc doanh để tăng cường sức mạnh tài chính cho các ngân hàng tạo cơ sở thành lập các công ty chứng khoán con tại các ngân hàng thương mại. 44 Đa dạng hoá người đầu tư: công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, ngân hàng, cá nhân, các hội đoàn thể trong và ngoài nước… Đồng thời đa dạng hoá người phát hành như chính phủ, địa phương, ngân hàng, tổ chức tài chính phi ngân hàng, doanh nghiệp… Tạo cầu nối giữa cung và cầu chứng khoán. Qua 3 năm hoạt động, thị trường chứng khoán Việt Nam diễn biến hết sức phức tạp, biểu hiện rõ nét nhất được thể hiện qua sự mất cân đối trong quan hệ cung cầu chứng khoán, làm đẩy giá thoát ly giá trị thực tế vốn có của nó. Có giai đoạn cầu vượt xa cung, cung vượt xa cầu và cho đến nay thì cầu giảm xuống rõ rệt, có thể nói là cung cầu chứng khoán đã không gặp nhau. Chính vì vậy, phải hình thành những kênh phân phối có hiệu quả đó là các công ty chứng khoán có tác dụng hướng dẫn và tư vấn cho người đầu tư về hình thức kinh doanh chứng khoán. Mặt khác, bên cạnh thị trường tập trung phải hình thành một thị trường phi tập trung OTC để các loại chứng khoán không được niêm yết có thể giao dịch. Theo kế hoạch việc xây dựng thị trường cổ phiếu của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Hà Nội sẽ được xúc tiến, chuẩn bị điều kiện để sau năm 2010 chuyển thành thị trường giao dịch chứng khoán phi tập trung. Trung tâm giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh sẽ được xây dựng thành Sở giao dịch chứng khoán với hệ thống giao dịch, hệ thống giám sát và công bố thông tin thị trường tự động hoàn toàn. 1.8. Nhà nước đặt định hướng phát triển chung cho các Quỹ đầu tư Khi phân tích hoạt động của các Quỹ đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, có 45 thể nhận thấy rằng việc đầu tư vào kinh doanh bất động sản chiếm tỷ trọng khá lớn. Điều đó là hoàn toàn bình thường vì các quỹ phải tập trung vào những ngành nghề phù hợp với mục tiêu kinh doanh của mình với những dự 2. Về phía các Quỹ đầu tư 2.1. Chú trọng và đẩy mạnh việc đào tạo cơ bản đội ngũ cán bộ quản lý đầu tư chuyên nghiệp Kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy, một yếu tố có tính chất quyết định đến sự thành công của một Quỹ đầu tư đó là trình độ năng lực của nhà quản lý đầu tư chuyên nghiệp. Ở nhiều nước, các nhà đầu tư riêng lẻ thường chọn Quỹ đầu tư dựa trên cơ sở xem xét tài năng của các nhà đầu tư chuyên nghiệp của quỹ, người ta cũng sẵn sàng rút ra khỏi quỹ khi mà nhà quản lý chuyên nghiệp xuất sắc đó không còn làm cho quỹ nữa. Thông thường ở một số nước Quỹ đầu tư do một nhà quản lý đầu tư chuyên nghiệp điều hành, vừa thực hiện chiến lược đầu tư, vừa chịu trách nhiệm điều hành công việc hàng ngày. Hỗ trợ cho sự hoạt động của nhà quản lý chuyên nghiệp còn có đội ngũ chuyên viên phân tích tài chính. Hiện nay, các tổ chức thành lập Quỹ đầu tư chuẩn bị đội ngũ nhân lực cho quỹ theo các kênh: - Cử một số nhân viên theo học các khoá đào tạo cơ bản về đầu tư, phân tích chứng khoán, về khung pháp lý cho hoạt động đầu tư và các kiến thức nghiệp vụ tài chính tín dụng. Sau đó các nhân viên này sẽ nhận được chứng chỉ và tham gia kỳ thi sát hạch để được cấp giấy phép hành nghề đầu tư chuyên nghiệp. 46 - Tuyển nhân viên có kiến thức về đầu tư hoặc có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính tiền tệ, sau đó tiếp tục bồi dưỡng và bổ sung nâng cao trình độ kiến thức cho các nhân viên này. - Cử nhân viên ra nước ngoài khảo sát, học tập, nghiên cứu về hệ thống Quỹ đầu tư ở một số nước. Những điều kiện trên cho thấy, một nhà quản lý chuyên nghiệp thực thụ của Quỹ đầu tư chứng khoán phải có một kiến thức sâu rộng và đạo đức nghề nghiệp trong sáng, tạo cơ sở niềm tin cho công chúng. Điều đó đòi hỏi phải có kế hoạch, chương trình đào tạo có hệ thống để xây dựng đội ngũ các nhà quản lý chuyên nghiệp cho quỹ. 2.2. Chú trọng nghiên cứu đồng thời phổ biến rộng rãi Quỹ đầu tư ra công chúng Những vấn đề về tín thác và Quỹ đầu tư là những vấn đề còn rất mới mẻ ở Việt Nam. Do vậy, một mặt cần tiếp tục nghiên cứu về mặt lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của các nước trong việc phát triển hệ thống tín thác đầu tư. Mặt khác, cần phổ biến rộng rãi những kiến thức cơ bản và thông tin về Quỹ đầu tư cho công chúng qua sách báo và các phương tiện thông tin đại chúng. Đối tượng thu hút các nhà đầu tư tham gia vào Quỹ đầu tư chủ yếu là công chúng. Vì thế sự thành công của quỹ phụ thuộc rất lớn vào sự hiểu biết và tham gia của công chúng. Hiện nay, bên cạnh các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho những người đi sâu vào thị trường chứng khoán, Uỷ ban chứng khoán nhà nước đang có rất nhiều hình thức để phổ cập kiến thức về chứng khoán và thị trường chứng khoán cho 47 công chúng như tổ chức các bài giảng, các lớp học ngắn ngày cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này hay trang chuyên đề giải đáp trên các tạp chí chứng khoán. Nhưng với vai trò là người quản lý thị trường chứng khoán, Uỷ ban chứng khoán nhà nước cần phải đảm bảo các thông tin trên thị trường chứng khoán là chính xác, trung thực. Có như vậy mới giúp những người ít hiểu biết nhất vẫn tránh được rủi ro và việc quản lý thị trường được dễ dàng. Tuy nhiên, công tác tuyên truyền thời gian qua chưa được làm liên tục và có hệ thống, chưa nhận được sự quan tâm thích đáng tương xứng với tầm quan trọng về yêu cầu phát triển của thị trường. Nhiều chương trình tuyên truyền mới chỉ dừng lại ở mức thảo luận và đề xuất ý kiến mà chưa được triển khai kịp thời và bài bản. Các chương trình đào tạo vẫn còn quá ít và chỉ tập trung vào thành phố lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, chưa mở rộng sang các tỉnh thành khác. 2.3. Chiến lược đầu tư thích hợp Tại Việt Nam, quy mô vốn của một dự án chỉ vào khoảng 10 triệu USD, do đó các Quỹ đầu tư cần xác định chiến lược đầu tư phù hợp, tập trung tìm kiếm các dự án thích hợp với mục tiêu đầu tư của mình. Mặt khác, các quỹ nên hạ thấp yêu cầu về tỷ suất lợi nhuận của các dự án cho phù hợp với tình hình kinh tế Việt Nam hiện tại. Có như vậy, các Quỹ đầu tư mới không bị trói buộc vào thị trường đầu tư của chính mình. Tuy có một đội ngũ quản trị viên xuất sắc song chủ yếu là người nước ngoài vì vậy các quỹ nên tham khảo ý 48 kiến của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư của Việt Nam hơn nữa nhằm có một chiến lược tương thích với môi trường đầu tư Việt Nam. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO _ Tạp chí Chứng khoán Việt Nam năm 2001, 2006, 2007 _ Tạp chí Đầu tư chứng khoán năm 2002, 2003, ,2007,2008 _ Tạp chí Tài chính năm 2007 _ Nghị định 48/1998/NĐ-CP về chứng khoán và thị trường chứng khoán _ Nghị định 144/2003/NĐ-CP về chứng khoán và thị trường chứng khoán _ Giáo trình Thị trường chứng khoán – PGS-NGƯT Đinh Xuân Trình, PTS Nguyễn Thị Quy - Trường Đại học Ngoại thương, 1998 _ Quy chế tổ chức và hoạt động của Quỹ đầu tư và công ty quản lý quỹ - Ủy ban Chứng khoán nhà nước, 1998 _ Mutual Fund Fact Book 2008 _ Báo cáo của MPDF _ Giáo trình Những vấn đề cơ bản về chứng khoán và thị trường chứng khoán – Ủy ban Chứng khoán nhà nước, NXB Chính trị quốc gia, 2002 _ www.ici.org _ www.ifc.org _ www.dragoncapital.com _ www.finansa.com _ www.investmentfunds.com _ www.mekongcapital.com _www.vietstock.com 49