Động thái nông nghiệp - Nông thôn của một vùng đồng bằng sông Hồng trong giai đoạn đổi mới kinh tế từ năm 1980 tới nay: Trường hợp xã Cẩm Hoàng, Cẩm Giàng, Hải Dương

Dong thai nong nghiep-nong thon cua mot vung dong bang song Hong trong giai doqn ddi nndi kinh te \is nam 1980 tdi nay: trudng hop xa Cam Hoang, Cam Giang, Hai Duong PHAN DANG THANG VU DINH TON f^v MARC DUFUMIER G dp phdn nhdn dien sii thay ddi, ddng thdi dnh hUdng tdi sii phdt trien ndng nghiep cua mdt vung DBSH sau 20 ndm ddi mdi, bdi vie't ndy gidi thieu ket qud nghien cdu, khao sdt thiic te he thd'ng ndng nghiep d xd Cam Hoang, huyen Cam Gidng, tinh Hdi DUdng, qua dd chi ro ddng thdi ndng nghiep vd nhiing nhdn tddnh hUdng tdi phUdng thdc khai thdc mdi trUdng khdc nhau cua ngUdi ndng ddn, sU ra quyet dinh cua ho trong nen kinh te thi triidng hien nay. 1. Phiicfng p h a p n g h i e n cijfu Cam Hoang, la mpt trong nhflng xa cd phong trao chuyen djch kinh te ndng nghiep ddu tien eua tinh Hai Dfldng tfl nhflng ndm dau ciia thap ky 90 cua the ky XX. So' lieu thd'ng ke, cac chinh sach lien quan den phat trien ndng nghiep dfldc thu thap tai xa, sdch, tap chi. Phdng va'n trfle tiep lanh dao va ngfldi hieu biet ve ndng nghiep ciia xd. Dieu tra trfle tiep cac hp cd hoat dpng san xua't ndng nghiep thdng qua bp cau hdi dang ban ca'u trfle de hieu ve cac phfldng thflc khai thac mdi trfldng nong nghiep theo cac he thd'ng ndng nghiep hien cd. 2. Ket qua va t h a o l u a n 2.1. Gidi thieu xd Cdm Hoang Ndm d trung tam cua DBSH*, xa Cam Hoang dfldc hinh thanh qua sii bdi dap chinh cua he tho'ng song Thai Binh, vdi dp cao trung binh tfl 2-3m so vdi mflc nfldc bien, mang khi hau nhiet ddi gid mua va am vdi hai mua rd ret mpt ndm. Cam Hoang la mdt xa dfldc hinh thanh vao nam 1956 gdm 5 lang (Kim Ddi, Phfldng Hoang, Phi Xa, Quy Khe va Ngpc Lau) va lang 19/5 dfldc hinh thanh trong nhflng nam 1970 bat ngudn tfl hdp tac xa thu cdng gd'm sfl. Xa each trung tam huyen ly Cam Giang khoang 8km ve phia nam, each thanh phd' Hai Dfldng 18km ve phia dong, each qud'c Id 5A khoang 4km ve phia Nam va each Ha Npi khoang 40km ve phia Tay. Xa tiep giap vdi tinh Bdc Ninh d phia Bac va Ddng Bac. Phia Tay va phia Nam tiep giap vdi cac xa khac treng huyen la Thach Ldi, Cam Sdn, Cam Dinh, Cam Vu va Cam Van. Phan Dang Thdng, Vu Dinh Ton, Trung tam Nghien cihi lien nganh phat trie'n nong thon, Dili hoc Nong nghiep I-Ha Noi; Marc DUFUMIER, Hoc vien Nong nghiep qudc gia Paris - Grignon, Phap. * Dong bdng song Hdng (DBSH) 1cm thii hai cua nudc ta, vdi dan s6' co khoiing 18 trieu nguoi, chife'm 22% cua dan sd ca nudc; dien tich ddt ndng nghiep binh quan hd rai thdp (0,23ha/hd), dac biet la nhirng hd ndng dan tre chi cd 0,07ha/hp va cd khoang 1% ndng dan khdng cd dat siin xuai (Chu Hiru Quy, 2000); mdi hd gia dinh cd nhieu thira ruong nho, tCr 6-10 thira (Vu Nang DQng, 2001). 50 Ddng thdi ndng nghiep ... Xa cd dien tich tii nhien la 736ha. Trong dd, dien tich da't nong nghiep chiem 77%, dien tich da't d chiem 7,3% va dien tich da't xay dflng hanh chinh, sdng hd chiem 15,7%. Dien tich canh tac da dfldc chia cho cac hp sfl dung lau dai tfl ndm 1992 vdi trung binh 600m^/khau. Xa cd 1.841 hp gia dinh vdi khoang 7.100 nhan khdu, td'c dp tang trfldng dan so' hang nam khoang 0,87%. Dan sd ndng nghiep chiem 85,72%, sd hp cd boat dpng kinh doanh nhd ket hdp vdi lam ndng nghiep khoang 11,62%) va sd'hp cd kinh doanh cac ddu vao ndng nghiep quy md Idn chiem 0.87%. Mat dp dan sd vao khoang 965 ngfldi/km2, thu nhap binh quan dau ngfldi/nam khoang 6,5 trieu ddng. 2.2. Giai doqn chuyin doi kinh te tii ndm 1980 tdi nay 2.2.1. Ngudn gdc sii chuyen ddi trong ndng nghiep Luat Dat dai mdi vdi cac quyen cd ban nhfl chuyen nhfldng, mua, ban, khai thac, ke tbfla; dd vay, nhieu hp trong xa dfldc chia rupng nhflng khdng cd nhu cau sii dung da chuyen nhfldng chd hp khac thue mpt hoac nhieu nam. Nhd vay, nhieu hp nong dan da chuyen ddi dfldc mpt phan rupng dat du Idn de phat trien nudi ca, mang lai hieu qua kinh te cao hdn. Lanh dao dja phfldng da cd nhflng chinh sach tich cflc, hd trd ngfldi ndng dan chuyen ddi kinh te thdng qua viec mdi nhflng ca nhan cd kinh nghiem den giang cho ndng dan ve khoa hpe ky thuat trong ndng nghiep, each Idm giau,... dieu nay da cho phep qua trinh chuyen djch nhanh chdng hdn. Cac hp ndng dan chuyen ddi tfl dien tich ndng nghiep cao, dat vfldn tap sang trdng cay an qua trong giai doan dau. Dien tich chuyen sang trdng cay an qua trung binh tfl 2 - 4 sao mpt hp, hoac tdi 10 skolho. Nhflng do sfl mat gia cua qua vai nen nhieu hp ndng dan da chat bd vai, chuyen sang dao ao tha ca, tang cfldng chSn nuoi Idn va gia cam. Thu nhap tfl nuoi ca cao gap nhieu Idn trdng lua, ca biet co hp thu nhap tdi 9 trieu ddng/ndm tren dien tich 2 sao ao nudi ca. Dao ao nudi ca phat trien manh trong nhflng nam dau ciia thap nien 2000. Den nam 2005, ca xa cd gan 152ha dien tich nuoi ca, chiem 21% dien tich tfl nhien, 26%) dien tich da't ndng nghiep, trong dd 60% ao nuoi la do chuyen ddi tfl dien tich trdng Ifla. Sfl chuyen ddi manh nha't dien ra d cac thdn Phfldng Hodng, Kim Ddi va 19/5. Thu nhap tfl nuoi ca chiem phan quan trpng nha't trong tdng thu nhap cua cac hp ndng dan vd day cung la linh vflc chinh chiem phan Idn thdi gian cua ngfldi ndng dan. Nhieu he cd ngudn thu Idn thdng qua viec ket hdp gifla chan nudi ca vdi chan nudi Idn, gia cam. 2.2.2. NhUng ddng thdi nong nghiep mdi vd xu hudng cua nong ddn Cd che khoan 10 da cho phep tfl do ngudn Iflc san xua't d ndng thon, tai khdng djnh vai trd kinh te cua bp ndng dan. Ben canh cac cong cu san xud't ndng nghiep thd sd, nhieu hp nong dan da dau tfl may keo nbd, cong cu cd khi cdng sua't nbd, tbude trfl sau va phan hda hpe vao san xuat. Dieu nay da rut ngan thdi gian va sd Ifldng ngfldi lad dpng tren mpt ddn vj dien tich, vi the ma nhieu lae dpng ndng nghiep da phai tim cho minh nhflng viec lam bd sung hoac tdi cac khu cong nghiep, khu dd thj, vao mien Nam hoac di lao dpng xua't khau d nfldc ngoai,... nha't la vdi cac lao dpng tre. Dau thap nien 90, cae hp ndng dan dfldc chia rupng da't, song mdi hp cd qua nhieu tbfla, mdi thiia lai qua nhd, do vay, nhieu hp ndng dan da tii tbda thuan vdi nhau nhdm cac thifa rupng qua nbd lai thdnh mpt dien tich Idn hdn thuan tien cho canh tae. Tuy vay, thu nhap tfl ndng nghiep tren mpt dien tich canh tae ngay cang thap, nhieu hp ndng dan trong xa da nhfldng lai quyen canh tac che hp khac de nhan mot Ifldng san tfl dien tich nay (140 kg thdc mpt sao mpt nam). Tuy nhien, tfl ndm 2003 kbi gia trj thu nhap tfl san xua't ndng nghiep Nghidn CIAJ Kinh td s6 372 - Thing 5/2009 51 Ddng thdi ndng nghiep ... lai tha'p hdn, nhieu hp nong dan da tra lai rupng. Tfl gifla nhflng nam 1990, nhieu hp ndng dan cua xa da chuyen nhflng dien tich da't canh tac cd thu nhap tha'p sang loai hinh canh tac, chan nudi khac cd thu nhap cao bdn, nhfl phat trien he thdng VAC. Sfl chuyen ddi nay cd the dfldc chia thanh hai giai doan sau: • Chuyen ddi td ddt ndng nghiep sang trong cdy dn qud Dien tich da't 5% la phan da't ven lang dfldc chia eho cac hp nhdm tang gia san xua't, trdng rau hoac dfldc canh tac hai vu lua va mpt vu rau. Tfl sau nam 1992, do trdng lua eho hieu qua kinh te thd'p hdn mpt so' cac loai cay an qua dang thjnh hanh, nhieu hp nong dan da chuyen phdn dien tich nay sang trdng cay an qua, lam vfldn. Cay vai dfldc Ifla chpn trdng nhieu nha't - do gia qua vai tren thj trfldng rat cao va cha't da't phfl hdp vdi cay trdng nay. Cay vai cung la cay dfldc Ifla chpn trdng ta't ca cac hp ndng dan trong xa de thay the cac vfldn tap dang chd hieu qua kinh te tha'p. Cay vai dfldc cdi la cay trdng giam ngheo va lam giau. Thu nhap tfl trdng vai cao hdn trdng Ifla 4 - 6 lan. Do vay, den cudi nhflng nam 1990, dien tich cay vai ciia xa la 56,8ha, chiem 8% dien tich tfl nhien cua xd. Nhflng sau dd gia vai tren thj trfldng giam manh (tfl khdang 15.000 ddng/kg trong nhflng ndm 1990 xud'ng cdn khoang 1.500 ddng/kg vao nam 2004), da lam ngfldi nong dan khdng quan tam den cham sdc cay vai. He tho'ng ndy nhanh chdng bj loai bd va chuyen sang he thdng canh tae khac cd hieu qua kinh te cao hdn. Ngfldi ndng dan da djnh hfldng sang trdng nhieu loai rau qua khac nhfl: dfla chupt, ca rot, hdnh, tdi, hoac chuyen sang trdng Ifla nhfl nhflng nam trflde kia. • Chuyen ddi td ddt trdng Ida sang chdn nudi Dao ao tha ca xua't hien dau tien d mpt so' hp gia dinh cd dieu kien thuan ldi ve dien tich mat nfldc, ao, hd vao cuo'i nhflng nam 1990 d lang Phfldng Hoang va Kim Ddi. Tfl dd, nhieu hp nong dan bat dau chat vai hoac chuyen tfl dien tich trdng lua sang dao ao tha ca. Giai doan tfl nam 2002-2004, cd phong trao chuyen ddi nhieu nha't, nhflng tfl cudi nam 2003, chinh quyen dia phfldng mdi dfla ra chien Ifldc khoanh vflng cac dien tich da't ndng nghiep dfldc phep chuyen ddi sang dao ao tha ca. Thu nhap tfl nuoi ca dfldc coi nhfl ngudn thu nhap chinh ciia nhieu hp ndng dan trong xa, tren dien tich mpt sao nudi ca, ngfldi nong dan cd thu nhap cao ga'p 6 lan trdng lua. Tuy nhien, nhieu hp ndng dan d nhieu xa trong tinh, vung DBSH cung da bat dau chuyen tfl trdng lua ddn thuan sang nudi ca ket hdp chan nudi gia sue, gia cam . vdi cac chinb sach khuyen khich cua Nhd nfldc va dja phfldng. Nhflng dieu khd khdn chung la thdng tin ve Ifldng cung va cau tren thj trfldng bj han che, san xua't tfl phat cua ngfldi ndng dan cd nguy cd cung vfldt qua cau tren thj trfldng. Sfl giam gia ca ban thjt tai xd xud'ng 10% trong vu thu hoac nam 2006 so vdi ndm trflde la ndi lo cua nhieu nong hp. Ngoai ra, sfl phat trien nghe chan nuoi ca cung nay sinh nhflng van de tranh cai gifla cac hp ndng dan trong xa ve viec sii dung ngudn nfldc tfl he thd'ng thuy ndng, hoac la nguyen nhan gay ra ngap lut trong mfla mfla do sfl tich nfldc vd thoat nfldc cham trong cac ao nudi ca. 2.3. Dgng thdi nong nghiep hiin tqi 2.3.1. He sinh thdi bdt ddu bi d nhiem Nhflng sfl thay ddi trong san xua't ndng nghiep da phfl hdp hdn vdi quy luat cua thj trfldng, nhflng nd cflng cd tac dpng tieu ciic den mdi trfldng va dd cung Id mpt trong nhflng nguyen nhan lam cac vfldn vai, nhan trong xa trong nhieu nam ma't mfla. Trflde nhflng ndm 1990, ngfldi nong dan trong lua, khong can sii dung den cac loai thudc trfl sau, nhflng ngay nay thud'c trfl sau lai ddng mpt vai tro quan trpng, tfl tren 4-5 lan phun thudc sau benh, khdng ke 2 lan phun thud'c trfl cd cho lua mdi cd the dfldc thu hoach. Cac loai cdn trflng, thien djch cd ich bj tieu 52 Nghi4n CM Kinh id sd 372 - Thing 5.'2009 Ddng thdi ndng nghidp ... diet. Trong khi dd loai gay hai nhfl dc bfldu vdng, chupt lai la nhflng va'n de khd giai quyet. Nong dan trong xa phai tra tdi 4.000 ddng mpt sao, mpt vu de tra cdng cho dpi bat chupt cua hdp tac xa va chinh quyen xa thfldng xuyen phai huy dpng cac chien djch tieu diet chupt tren canh ddng hoac trd cap cho ndng dan nudi meo. Trong nuoi ca, cac giong ca cd tiem nang nang sua't cao nhfl ca tram cd, trdi An Dp, trdi Mrigan hi nhiem benh va chet nhieu do sfl 0 nhiem vi nuoi tham canh. Ngfldi nudi phai tha lai ca nhieu lan do ca bj chet vd nhieu hp nong dan phai cha'p nhan nudi nhflng gid'ng ca cd hieu qua kinh te tha'p hdn de chdng lai djch benh. Ddi vdi chdn nuoi gia sue, gia cdm, ngfldi chan nudi thfldng cd thu nhap hieu qua kinh te cao trong mpt vai Ifla dau tien nhflng nhflng Ifla sau dd thfldng bj that bai do gia sue, gia cam bj djch benh, bj chet. Nhfl vay, cac he thd'ng trdng trpt va chan nudi tai xa tham canh vdi nhieu loai cay trdng dfldc canh tac ba vu mpt ndm, nhieu loai vat nudi dfldc nudi gd'i nhau trong thdi gian ngan trdng cflng mpt khoang dien tich ban che. Tham canh ket hdp vdi sfl hieu biet ban che ciia nong dan va sfl dung tu^ tien cac loai thud'c trfl sau benh, phan bdn, chat kich thich cho cay trdng hoac cac loai thudc khang sinh, thudc tang trfldng cho vat nudi vd khdng cd thdi gian de ve sinh chudng trai, thdi gian nghi cua dat la nhflng nguyen nhan gay d nhilm mdi trfldng, djch benh thfldng xuyen trong chan nudi. 2.3.2. Ddc diem cua cdc he thd'ng canh tdc vd cdc he thd'ng chdn nudi • He thdng canh tdc vd lich canh tdc Cach mang xanh dd thflc sfl diin ra d nfldc ta vao dau thap nien 1980 (M. Dufumier, 2004). Trong giai doan 1975 - 1980, gidng lua NN8 la gidng lua ngan ngay, cd tiem nang nang sua't cao da dfldc dfla vad canh tac trong vu lua mfla. Gidng lua CR203 cung dfldc dfla vao canh tac tai xa vao nam 1985. Day la hai gid'ng lua phu hdp vdi dieu kien sinh thai, dfldc canh tac vad ca hai vu lua chiem va lua mua, nhflng cac gid'ng lua nay cung bj phu thupc manh vao phan bdn hda hpe va thud'c trfl sau. Hien nay, nhieu gid'ng lua lai vdi nang sua't cao dfldc ngfldi ndng dan dfla vdo canh tac hai vu mpt nam nhfl Q5, TG, KD18. IR35,... Day la cac gid'ng lua lai dfldc nhap khau tfl Trung Qud'c cd nang sua't dat tdi 3 ta thdc/sao hoac 84 ta/ha va thdi gian sinh trfldng chi 95-115 ngay, dfldi day la dac diem cac he thdng canh tac tfl nhflng nam 1980 tdi hien nay: - Vfldn vdi cac san phdm da dang de phuc vu nhu cau tieu thu cua gia dinh ket hdp vdi chdn nudi xung quanh nha d; - Vfldn vdi cac san pham da dang de phuc vu nhu cau tieu thu cua gia dinh, trdng lua ket hdp vdi chdn nudi xung quanh nha d vd ao tha ca (he thdng VAC); - Vfldn vai, nhan hdae nhieu loai cay dn qua quanh nha d hdae tren dien tich da't 5%; - Vfldn vdi nhieu loai san phdm de phuc vu nhu cdu tieu thu cua gia dinh vd lam cay canh xung quanh nha; Rieng tren canh ddng lua cua xa, trong mpt sd nam vfla qua da xua't hien nhieu tieu he thdng canh tac sau: - Canh tac hai vu mpt nam vdi mpt vu lua chiem va mpt vu lua mua; - Canh tac ba vu mpt nam vdi cac loai cay trdng: + Lua vu chiem // lua mfla // cay vu ddng (ngd, khoai lang, khoai tay, dt, rau lap,...) + Lua vu chiem // rau // lua mua Sfl hoan thien cua he thdng tifdi tieu trong vung, ket hdp vdi viec dfla vao canh tac cac gidng lua lai ngdn ngay cd ndng sua't cao la mpt trong nhflng nguyen nhan quan trpng giai thich cho viec phat trien cac be thdng canh tac vu ddng. Nghi4n CM Kinh td sd 372 • Thing 5/2009 53 Ddng thdi ndng nghiep ... BANG 1. Lich canh tac tai Cam Hoang til nhiJng nam Thang Cay trong Liui Gieo xa Thu hoiich Gieo ma Cay Ilia Thu hoach Bd hda \'/( ddng Ngd Khoai lang Ca-rdi Cit Cai bilp Xu hdo Dua chupt Bi xanh Rau lap 11 -t- 12 1 2 3 4 5 Vu chiem xudn + + Vu dang + + + -h -1- -^ + + + + + •¥• + + + + -f + + + 6 1980 tdi hien nay 7 8 9 10 Vu miia + + + + + -1- -t- Bo hda vdi dien tich khdng canh tac vu ddng Vu chiem .xudn \ | J^ Ngd chi dugc trdng tnrdc nam 1995 + + + + + + Vu dong + -1- -1- -4- -t- + + + + + + -1- + + + + -1- + Ngoai hai vu lua mpt nam, mpt phan dien tich tfl 20% - 30% cua mdi hp dfldc trdng cac loai rau mau trong vu ddng. Dien tich canh tac cay vu ddng phu thupc vao gia ca ciia thj trfldng nam trflde dd, hoac nhu cau thflc an eho chan nudi d cac thdn nhfl dac diem eua cac he thd'ng canh tac vd ljch canh tac d tren. • Ddc diem cua he thd'ng chdn nudi Chan nuoi nong hp tai xa dfldc phat trien tfl sau khoan 100. Hien nay, nhieu hp ndng dan nudi hang chuc Idn nai, vai tram Idn thjt hoac vai nghin ga thjt mpt nam. Ngoai ra, tfl dau nhflng nam 2000, nudi ca dfldc phat trien manh trong nhflng phan dien tich tha'p. Do vay, chan nudi ddng mpt vai trd thu nhap quan trpng trong ndng hp, nhflng chan nudi qua tham canh, khdng cd thdi gian de chd'ng chudng ket hdp vdi sfl hieu biet ve ve sinh phdng benh cdn ban ehe va sfl bien dpng manh ciia gia ea thj trfldng Id nhflng nguyen nhan riii ro chinh trong chan nudi. Gia ciia cae san pham chan nuoi, thuy san tang cao lien tiep trong nhflng nam vfla qua la yeu to' tich cflc thuc day phat trien chan nudi trong xa. Dac biet gia ea tang len rat nhieu, da thuc day phong trao chuyen djch manh, ddn 6, ddi tbfla, chuyen tfl da't ndng nghiep sang ddo ao tha ca cua cac hp ndng dan trong xa. Dieu nay da dfla Cam Hoang la mpt xa dflng vj tri tbfl hai ciia tinh Hai Dfldng ve san Ifldng ca. Tfl dd, nhieu hp ket hdp gifla tha ca vd dau tfl phat trien chan nudi gia sflc, gia cam quy mo Idn tdi 200 Idn thit hoac 8.000 ga thjt mpt nam. 2.4. Nhiing nhdn to' chinh quyi't dinh sUphdt triin nong nghiep - nong thon 2.4.1. He thdng thuy ndng Khoan 100, hdp tac xa chju trach nhiem cac cdng viec lam da't, tfldi tieu, phdng trfl djch benh va bao ve lua. Tdi khoan 10, mdi ho gia dinh chju trach nhiem ta't ca cac giai doan san xua't tfl lam da't, gieo cay, cham sdc, thu hoach vd hp cung phai chju trach nhiem la'y nfldc cho cac thiia rupng dfldc giao. He thd'ng thuy ndng dfldc hdp tac xa phd'i hdp vdi edng ty thiiy nong huyen cung cap nfldc tfldi den he thd'ng kenh dan chinh, tfl dd nfldc dfldc din vao cac mfldng nhd theo ddng rupng va ngfldi nong dan cd nhiem vu dan nfldc hoac tat nfldc vdo rupng cua minh. He thd'ng thuy ndng ddng mpt vai trd quan trpng cung cap nfldc cho cac thiia rupng cua ndng dan va ngfldi 54 Nghi4n ciru Kinh td sd 372 • Thing 5/2009 Ddng thai ndng nghiep ... nong dan cd the dfla cac gid'ng mdi, tien bp ky thuat vao san xua't. Dau thap nien 2000, vdi chinh sach Nhd nflde vd nhan dan cung Idm trong xay dflng cd sd ha tang ndng thdn - nhfl lam dfldng, trfldng, tram, kien cd hda he thdng kenh mfldng,... Nha nfldc hd trd 30% gia trj cdng trinh bang nguyen vat lieu, UBND xa, HTX ddng gdp 70% va ngfldi dan tham gia ddng gdp ngay cdng xay dflng. Hien nay khoang 40% he thdng kenh mfldng npi ddng dd dfldc kien cd hda va he thdng nay da cung ca'p nfldc trfle tiep den tflng thiia rupng vdi khoang tren 90% dien tich trdng lua ciia xa. Nhfl vay, he thdng kenh mfldng mdi da gdp phan quan trpng vao thay the viec Id'y nfldc vao rupng bang gdu tat cua ngfldi ndng dan. 2.4.2. Hdp tdc xd Cam Hoang hien cd ba HTX bao gdm: HTX dich vu nong nghiep, HTX djch vu dien nfldc va HTX tin dung nhan dan. Trong dd HTX djch vu nong nghiep dam nhiem ndm djch vu ndng nghiep chinh la: djch vu thiiy ndng, cung cap cac san pham thud'c trfl sau, phan bdn, djch vu thu y va khuyen ndng; ndng nghiep dfldi sif dieu pho'i boat dpng hanh chinh cua mpt bp may ddn gian gdm nam ngfldi va cac hp ndng dan la nhflng xa vien ddng le phi tham gia. Ngudn vd'n lflu dpng cua HTX cho cac boat dpng nay cd khoang 150 trieu ddng. Thflc te hien nay HTX dam nhiem td't vai trd dieu hdnh he thd'ng thuy nong, cac vai trd dich vu khac cdn ban che - bdi sfl canh tranh ciia cac djch vu tfl nhan trong nen kinh te thj trfldng va vai trd phap nhan cua HTX cdn ban che. HTX dam nhiem cung ca'p cac dau vao nong nghiep chi chiem khoang 20%-30% nhu cau thdng qua tin chap vdi doanh nghiep. 2.4.3. Vai trd cua cdc hdi, dodn the Ngoai cac HTX, Nbd nfldc da thanh lap nen cac td ehflc phat trien ndng thdn khac d mflc dp xa nhfl Hpi phu nfl, Hpi nong dan,... vdi muc dich bd trd cac boat dpng tap the. Cac td ehflc nay ddng mpt vai trd quan trpng trong viec trd giup ph^t trien ciia xa. Cac hpi cd vai tro tap the trpng viec dam bao mua tra cham cac dau vdo ndng nghiep nhd thiet lap sfl tin cha'p gifla cac hdi vdi cac doanh nghiep. Nhieu hp ndng dan da tham gia vao cac hpi doan the nay, hdn 90% so' hp tham gia vao hpi ndng dan, hdn 70% so' phu nfl tham gia vao hpi phu nfl xa. Cac hpi vien gap khd khan trong cac td ehflc doan the nay dfldc Ngan hang chinb sach xa hpi eho vay gan mpt ty ddng vdi lai sua't flu dai thdng qua sfl tin cha'p cua hpi. Cae hpi nay ket hdp vdi HTX cung td ehflc cae Idp khuyen ndng cho cac hpi vien. Ngoai ra. cac hpi vien trong hpi ddng gdp ngay cdng hd trd cac gia dinh gap khd khan vao mua vu, hoac hd trd cac hdi vien khac gap khd khan hoan tra khoan vay da den ban cho ngan bang. Nhfl vay, eae boat dpng cua cac doan the nay ddng vai trd quan trpng trong cung cd tinh dodn ket trong ndng thdn. 2.4.4. Ddu vdo trong nong nghiep Tfl ndm 1988, cac dau vao trong san xuat ndng nghiep khdng cdn dflde trd gia va viec kinh doanh cae mat hang nay phu thupc vao thj trfldng tfl do. Nong dan cd quyen Ifla chpn mua loai phan bdn phfl hdp vdi ddng rupng cua minh. Sfl tfl do kinh doanh tren thj trfldng da thuc day cac cfla bang tfl nhan phat trien. Cd quan quan ly Nha nfldc lien quan den ngdnh nay trai dai tdi cap buyen. Nhflng viec kiem soat cha't Ifldng, ngudn gdc cua san pham cdn ban che, cpng vdi sfl thieu hieu biet cua ngfldi sfl dung la mpt trong nhflng nguyen nhan gay ra nhdn thud'c trong san xud't va anh bfldng tdi mdi trfldng sd'ng. Tai xd Cam Hoang, vdi dfldi 1% so' hp gia dinh cung cap cac djch vu dau vao trong ndng nghiep, nhflng cung cap vdi so' Ifldng tdi tren 80% nhu cau cua cac he ndng dan trong xa thdng qua viec ban tra cham. 2.4.5. Dich vu thu y Tfl nam 1993, he thd'ng thu y cua tinh Hai Dfldng dfldc quan ly ca'p nha nfldc tdi Tram thu y huyen. Thu y xd bj phu thupc vao HTX, nhflng ca xa ehi cd mpt thu y vien chju trach nhiem cho gan bai nghin bp gia dinh. Thflc te cdng tac thu y tai xa vdn cdn b;in che, sd Ifldng gia sue gia cam dfldc tiem phdng cdn it do sfl hieu biet chung ciia ngfldi chan Nghi4n cuv Kmh td sd 372 • Thang 5/2009 55 Ddng thdi ndng nghiep ... nuoi cdn thd'p. Chi cd trau bd, Idn nai va mpt sd Ifldng nhd Idn thjt la dfldc tiem phdng vac- xin. Theo thdng ke ciia HTX, ty le sii dung vac-xin trong chan nuoi gia sue chi chiem khoang 30% sd Ifldng dau gia sue. Cae thu y vien trong xa chi boat dpng chinh thdng qua viec kinh doanh cac san pham thudc thu y, ngfldi chan nudi mua cac san pham nay va sii dung tuy y theo kinh nghiem vd sfl hieu biet cua tflng hp gia dinh. Dieu nay cd the anh hfldng den cha't Ifldng san pham chdn nudi. 2.4.6. Khuyen nong 0 Hai Dfldng, djch vu khuyen ndng dfldc quan ly ca'p nha nfldc den ca'p huyen. Hoat dpng khuyen nong ddng mpt vai trd quan trpng nham tuyen truyen cho ndng dan nhflng ky thuat mdi, cac gio'ng mdi. Nhflng vdi nhieu ly do, vai trd cua khuyen nong hien cdn nhieu ban che tai xa nghien cflu. Nhieu ndng dan trong xa ndi rang hp khong nhan dfldc sfl hd trd nad tfl trung tam khuyen ndng huyen. Cae gio'ng mdi hp dfldc biet va mua la thdng qua cae cifa hang tfl nhan va cac ky thuat mdi cd dfldc la mpt phan dfldc truyen tai bdi nhflng ngfldi ban hang trdng cac cifa hang tfl nhan hoac trfle tiep gifla cac nong dan vdi nhau. Theo nhieu ndng dan va can bp xa, vai trd cua khuyen nong cdn ban che. 2.4.7. Nhu cdu tin dung trong ndng nghiep Cae hp nong dan trong xd dflde tiep can vdi ba ngudn tin dung chinh thflc la Ngan bdng Ndng nghiep va Phat trien ndng thdn, Quy tin dung nhan dan xa cho ta't ca cac hp nong dan dap flng du mpt so' dieu kien va Ngan bdng Chinh sach xa hpi danh cho cac hp gia dinh ngheo (vay trung han, mflc vay dfldi 10 trieu ddng). Dfl nd hien tai ciia cac hp ndng dan trong xa tfl cac ngudn vay chinh thflc la khoang 15,9 ty ddng, hoac mdi hp gia dinh trong ca xa cd vay nd khoang 8,6 trieu ddng. Theo thd'ng ke xa, khoang 68% so' hp gia dinh ndng dan thfldng xuyen phai trdng chd vad cac khoan vay, trong dd vay tfl Quy tin dung nhan dan chiem khoang 50%, tfl Ngan bdng Ndng nghiep va Phat trien ndng thdn chiem khoang 38% va tfl Ngan hang Chinh sach xa hpi chiem khoang 13%. Lai sua't vay tfl Ngan hang Nong nghiep va Phat trien ndng thon la 1,15% mpt thang, tfl Ngan hang Chinh sach xa hpi la 0,65% va tfl Quy tin dung nhan dan la 1,25%. Nhu cau vo'n la ngay cang 16n trong cac hp ndng dan, nhu cau nay da tang len ga'p ba lan tfl nam 2002 den nam 2005. Dfl nd cua nam 2003 la khoang 7,7 ty ddng, nam 2004 la khoang 9,2 ty ddng, nam 2005 la 15,9 ty ddng. Da so' cac hp nong dan dfldc vay nd trdng thdi ban mpt nam. Cac khoan vay thfldng dfldc dau tfl cho chan nudi, lam ao ca va viec tra nd thfldng diin ra theo mfla vu nudi vd thu hoach ca. 2.5. Cdu hoi nong nghiep vd nhdng xu hudng cda nhiing dgng thdi nong nghiep? O nhiem mdi trfldng la va'n de chinh dfldc canh bao do canh tac va chan nuoi ra't tham canh, sfl dung cac gid'ng lai cd tiem ndng nang suat cao nhflng can sfl dung nhieu phan bdn hda hoc, thuo'c trfl sau. Can bang sinh thai da bj thay ddi, cae cdn trflng hflu ich bj tieu diet va djch benh vdi cay trdng, vat nuoi la thfldng xuyen tfl djch benh nay den djch benh khac. Chan nudi tham canh mang dac diem nhieu Ifla mpt nam, khong cd thdi gian de chd'ng chudng ket hdp vdi viec sfl dung nhieu hda chat, thudc, chat kich thich tang trfldng nham nang cao nang sua't. Thu nhap thfldng tang trong nhflng nam ddu, nhflng nhflng nam tiep theo thfldng bj giam hoac bj thua Id va khd hoan tra dfldc cac khoan vay nd. Chenh lech thu nhap gifla cac hp nong dan ngay cang Idn do sfl tich tu cac ngudn life khac nhau gifla cac ndng hp (nhfl vo'n, ngudn life lao dpng hoac cac cong cu san xua't). Nhieu hp da ed sfl tich luy rupng da't, tang kha ndng san xua't va thu nhap, trong khi da't dai cho san xua't nong nghiep tai xa la ra't ban che, nha't la cac hp gia dinh tre. Thu nhap cua mpt lao dpng ket hdp gifla nong nghiep va cac boat dpng khac cao ga'p bdn lan thu nhap ciia mpt lao dpng thuan nong. Thu nhap cua hp ndng dan gidu cao gap 15 lan thu nhap cua mpt hp ndng dan ngheo trong xa (Vfl Dinh Tdn va cpng sfl, 2006). Sfl mat cong bang tiep can cac 56 Nghi4n cuv Kinh td sd 372 • Thing 5/2009 Ddng thdi ndng nghiep ... ngudn life trong thu nhap anh hfldng manh tdi kha nang tai san xua't ciia cac ndng hp va ddng nghia vdi viec tiep can vdi cac djch vu y te, giao due,... 90% sd lao dpng ndng nghiep tai xa phai tim kiem cac cdng viec ket hdp ngdai ndng nghiep. Sfl da dang trong canh tac, chdn nudi dfldi dang VAC (vfldn, ao, chudng) Id xu hfldng chinb trong cac ndng hp. Cae san pham tfl trdng trpt dfldc danh cho nhu cau tfl tieu thu ciia hp gia dinh vd cac san pham chan nuoi la dfldc danh de ban. Trong mpt he thd'ng san xuat nhfl vay, mfle thu nhap cua ndng hp cd the tdng va cd the tranh dfldc nhflng rui ro tfl viec dpc canh hoac chi chan nudi mpt loai vat nudi. Nhflng cac he thd'ng san xua't nay lai mang dac trflng ra't tham canh dan den nguy cd ve cac djch benh. Hien nay, met bp phan hp nong dan khdng cdn can den da't cho canh tac, vi hp cd mpt boat dpng phi nong nghiep khac nhfl thfldng mai, djch vu nhd hoac con cai ciia hp da thoat ly khdi nganh nong nghiep. Phan dien tich canh tac ndy dfldc cho cac hp ndng dan khac thue lai, nhflng viec trdng lua ngay cang cd thu nhap tha'p trong khi cac dau vao cho san xua't ndng nghiep ngay eang cao, nhieu hp ndng dan khong cdn mud'n canh tae lua nhflng cung khdng mudn tfl bd phan da't ciia minh. Vdi mpt xa cd vj tri thuan ldi gdn gifla cac thanh phd Idn trdng vflng (nhfl Ha Npi-Hai Phdng-Quang Ninh va cae khu cdng nghiep), tiep can cac thj trfldng de dang, vi vay djnh hfldng phat trien met vung san xua't cac san pham ndng nghiep sach Id ra't cdn thiet, chinh quyen cac ca'p can cd nhflng chinb sach khuyen khieh, hd trd cho xu hfldng phat trien nay. 3. Ket luan Sau 20 ndm ddi mdi kinh te da tao ra dpng thai mdi trong ndng nghiep - chu dpng chuyen ddi ca'u trfle kinh te ndng nghiep cua chinh cac nong hp. Cac gidng lua lai cd tiem ndng nang sua't cao dfldc canh tac rpng rai, chiem tren 90% dien tich cua xa. Dien tich cay vu dong phat trien manh trong nhflng nam 1980 - 1990 nhflng do anh hfldng tang gia cac san pham dau vao la nguyen nhan dan den bd dan viec canh tac cay vu ddng. Sif dung phan bdn hda hpe, cae san pham thud'c trfl sau qua mflc can thiet la nguyen nhan cua sfl md't can bang sinh thai, d nhiem moi trfldng sd'ng va ed the tdn dfl hda chat, thud'c khang sinh trong cae san pham ndng nghiep. Sfl ban che cua dien tich canh tac tren lao dpng la nhan to' quyet djnh lien quan den chuyen ddi boat dpng san xuat trong nong nghiep (tfl chuyen dien tich canh tae lua ed thu nhap tha'p sang trdng cay an qua, dao ao nuoi ca, chan nudi, trdng cay canh vdi muc dich tang thu nhap tren mdt ddn vj dien tich). Cud'i cung la nhu eau vd'n san xuat va du nd trong cac hp ndng dan la rat Idn. 68% sd bp ndng dan thfldng xuyen phai chdng chd vdo cac ngudn vd'n chinh thd'ng: trung binh mdi hp ndng dan cd vay nd 12,7 trieu ddng, cae khoan vay ndy dfldc vay thdi ban mpt nam va vay tfl nam nay sang nam khac./. TAI LIEU THAM KHAO 1. Cochet H. et Devienne S. Coniprendrc iagricullurc d'line region agricole: (juestion de nielhode siir Tanalyse en termes de sysleme de production. Sociele fran#aise d'economie rurale, colloque de Lille, 18-19 novembre 2004. 2. Chu Hiru Quy (2000). Khdi qudt mot sd vd'n de ve qudn ly vd si( dung ddt nong nghiep d nifdc la hien nay. Kinh te vd chinh sdch dd't dai ciia Viet Nam. Nxb Ndng nghiep. Ha Ndi. 3. Dufumier M (2004). Agricultures et paysaimeries des Tiers mondes. Karthala. . 4. Sd lieu thd'ng ke hang nam, bao ciio hang nim ciia xa Cdm Hoang. 5. Vu Dinh Tdn va cs (2006). Nghien ciru kinh te .ul hqi: Nghien cini Iru&ng IH/I) ha .\d d mii'ii Bdc ciia \'iet Nam. Biio cao ciia Trung tam Nghien ciiu lien nganh phiit tri^n ndng thdn. 6. Vu Nang DQng (2001). Ndng nghiep Viet Nam hi tinh vd thdnh phd. Nxb Ndng nghiep. Ha Noi. Nghi4n cuv Kinh td sd 372 • Thing 5/2009 57