Nghiên cứu số hóa các phương pháp tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa pháo binh

Thông tin khoa học công nghệ Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 159 NGHIÊN CỨU SỐ HÓA CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH PHẦN TỬ BẮN VÀ LƯỢNG SỬA KỸ THUẬT TRẬN ĐỊA PHÁO BINH Phạm Thị Hồng Thanh1*, Phan Văn Trị2 Tóm tắt: Bài báo xem xét những thực trạng khó khăn trong việc tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa trong công tác Pháo binh hiện nay nói chung và ở Lữ đoàn Pháo binh 75 nói riêng. Đồng thời, bài báo cũng đề xuất xây dựng một hệ thống phần mềm số hóa các phương pháp tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa pháo binh, hỗ trợ tính phần tử bắn và lượng sửa một cách tự động, từ cấp chỉ huy tiểu đoàn đến cấp khẩu đội trong suốt quá trình chuẩn bị bắn và thực hành bắn. Từ khóa: Pháo binh; Phần tử bắn; Lượng sửa kỹ thuật. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Đối với nghiệp vụ pháo binh ngoài trận địa, để đưa được viên đạn đến mục tiêu, một khẩu pháo cần phải xác định được góc tầm, độ tà và hướng. Đó chính là phần tử bắn. Phần tử bắn được tính toán dựa trên các thông số như sau: Số liệu trận địa; Đường đạn; Số liệu đài quan sát; Số liệu khí tượng; Số liệu đo đạc mục tiêu; Số liệu bắn thử. Đội hình chiến đấu pháo binh cấp tiểu đoàn bao gồm Đài quan sát, Sở chỉ huy tiểu đoàn và Trận địa bắn của các đại đội. Đài quan sát sẽ làm nhiệm vụ đo đạc tọa độ, độ rộng, bề cao, bề sâu của các mục tiêu, sau đó căn cứ vào vị trí tương đối của mình với các đại đội pháo binh tham gia chiến đấu để tính phần tử đo đạc riêng cho các đại đội. Tuy nhiên, một đại đội pháo binh thông thường bao gồm 3-4 khẩu pháo. Mỗi khẩu pháo có tọa độ vị trí khác nhau, cũng như có đặc tính kỹ thuật khác nhau. Do đó, khi cung cấp thông tin về cự ly, hướng bắn cho các đại đội, đài quan sát chỉ cung cấp các thông số này so với 1 khẩu pháo được chọn làm Khẩu đầu đàn. Các khẩu khác, không phải đầu đàn, trong đại đội sẽ căn cứ vào thông số mà đài quan sát cung cấp cùng với các thông số riêng của mình như: độ lệch cao (chênh cao), độ lệch sâu (chênh sâu) của mình so với khẩu đầu đàn, cùng 1 số độ lệch khác gây ra do đặc tính kỹ thuật riêng của khẩu pháo mình để tính ra phần tử bắn riêng của khẩu. Đó chính là lượng sửa. Như vậy, đối với nghiệp vụ pháo binh, bài toán tính phần tử bắn và bài toán tính lượng sửa là 2 bài toán rất quan trọng. Hiện nay, việc tính toán phần tử bắn ở các đơn vị pháo binh được thực hiện chủ yếu trên máy tính cầm tay Casio fx-5800. Với bài toán tính lượng sửa, chương trình trên máy tính này chỉ hỗ trợ tính các lượng sửa điều kiện bắn như: lượng sửa độ chênh khối lượng đạn, lượng sửa độ chênh sơ tốc so với pháo chuẩn, lượng sửa khí tượng; chưa hỗ trợ tính lượng sửa kỹ thuật trận địa (lượng sửa độ chênh cao, chênh cao, sai số đường ngắm, sai số góc tầm). Ở bài toán tính phần tử bắn, máy tính chỉ hỗ trợ tính phần tử bắn giản đơn, chưa hỗ trợ tính phần tử bắn đầy đủ. Mặt khác, các bài toán được cài đặt rời rạc dù thông tin có tính kết nối và có thể được sử dụng lại; làm tăng thời gian tính toán. Mặt khác, các thông số về bảng bắn của từng loại pháo đều phải tra và nhập thủ công vào chương trình, gây khả năng sai sót và cũng làm tăng thời gian chuẩn bị phần tử. Công nghệ thông tin P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp trận địa pháo binh.” 160 Trong quá trình thực hành bắn, Đài quan sát và Sở chỉ huy luôn phải theo dõi kết quả bắn và phải liên tục điều chỉnh phần tử bắn cho các khẩu đội nếu kết quả bắn chưa đạt ý định chiến đấu. Quá trình điều chỉnh phần tử bắn (sửa bắn) là quá trình tính lại phần tử bắn do có sự thay đổi về điều kiện khí tượng, số liệu mục tiêu, kết quả bắn... Nếu tính toán trên Casio fx-5800, do máy tính cầm tay này không có chế độ kết nối thông tin giữa các bài tính nên dù chỉ điều chỉnh số liệu một vài thông số thì các kế toán pháo binh vẫn phải nhập lại toàn bộ các thông số khác mặc dù không thay đổi. Mỗi một đại đội gồm khoảng từ 3-4 khẩu có 01 kế toán, công việc tính toán trong điều kiện bắn liên tục để đảm bảo thời gian quy định là khá khó khăn và dễ gây sai sót, ảnh hưởng đến kết quả huấn luyện, diễn tập. Như vậy, yêu cầu xây dựng một hệ thống phần mềm và các thiết bị phần cứng kèm theo giúp tính toán phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật cho các đơn vị pháo binh phục vụ công tác huấn luyện, diễn tập giúp giảm thời gian tính toán cũng như tăng tính chính xác so với việc tính toán và tra bảng thủ công; góp phần nâng cao hiệu lực bắn ngay từ loạt đầu cho các khẩu đội pháo là rất cần thiết. 2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 2.1. Mô hình hệ thống Để giải quyết các vấn đề nêu trên, tác giả đề xuất xây dựng một hệ thống phần mềm tích hợp các phương pháp tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa pháo binh, sử dụng kết quả của bài toán trước cho bài toán sau, hỗ trợ tính phần tử bắn và lượng sửa một cách tự động, từ cấp chỉ huy tiểu đoàn đến cấp khẩu đội trong suốt quá trình chuẩn bị bắn và thực hành bắn. Trong thực hành diễn tập, huấn luyện, đội hình pháo binh chia làm 3 vị trí: Đài quan sát, Sở chỉ huy tiểu đoàn và Trận địa pháo. Đài quan sát thường bố trí ở vị trí thuận lợi cho việc quan sát mục tiêu, không bị che khuất, cách trận địa chính từ 6-10km. Trong cuộc diễn tập, trên Đài quan sát có các khí tài quang học để quan sát mục tiêu và kết quả bắn, có các kế toán đại diện cho các đại đội pháo, chiến sĩ thông tin và Chỉ huy của Lữ đoàn. Đài quan sát được bố trí cố định, do đó có thể bố trí một khối thiết bị xử lý cố định để thao tác phần mềm và nhận thông tin từ hệ thống. Sở chỉ huy tiểu đoàn thường cách trận địa bắn khoảng 400-500m. Tại đây cũng có kế toán của các đại đội pháo, có chiến sĩ thông tin và Chỉ huy Tiểu đoàn. Vị trí Sở chỉ huy tiểu đoàn cũng cố định, được xây dựng công sự kiên cố, nên cũng có thể bố trí một thiết bị xử lý cố định để lưu trữ dữ liệu chung, xử lý dữ liệu và truyền thông tin đến các thiết bị khác cùng hệ thống. Trận địa bắn là khu vực địa hình do một phân đội hoả lực pháo binh chiếm lĩnh để thực hiện nhiệm vụ bắn. Trung đội trưởng hoặc khẩu đội trưởng chỉ huy tại trận địa pháo có tính cơ động cao nên tổ đề tài sẽ bố trí cho trung đội trưởng một thiết bị cơ động nhỏ gọn, có màn hình hiển thị thông tin để có thể thông báo hoặc nhận lệnh từ các đơn vị cấp trên một cách nhanh chóng và tiện lợi. Mô hình kết nối thông tin trong hệ thống như sau: Về phần mềm cài đặt trên các thiết bị, tương ứng với sự phân chia thiết bị và vai trò ở trên, tác giả chia hệ thống tính toán phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật ở Lữ đoàn Pháo binh thành 3 nhóm chức năng chính. Thông tin khoa học công nghệ Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 161 Thông tin mục tiêu Thông tin đài quan sát Kết quả bắn quan sát Hệ số sửa bắn Kết quả bắn đã tính toán độ lệch Thông tin khí tượng Thông tin lý lịch pháo Thông tin trận địa Thông số trận địa Phần tử bắn của khẩu 1 Phần tử sửa bắn khẩu 1 Thông số đo đạc mục tiêu Phần tử bắn của khẩu 3 Phần tử sửa bắn của khẩu 3 Phần tử bắn của khẩu 2 Phần tử sửa bắn của khẩu 2 Hình 1. Mô hình kết nối thông tin giữa các thiết bị trong hệ thống. Nhóm chức năng Đài quan sát: - Chức năng quản lý thông tin trận diễn tập, huấn luyện: bao gồm thời gian, địa điểm - vị trí diễn ra các tình huống luyện tập, diễn tập. Quản lý thông tin tiểu đoàn, đại đội tham gia diễn tập, huấn luyện. - Chức năng quản lý thông tin số liệu Đài quan sát: quản lý vị trí-tọa độ, độ cao, hướng chuẩn của Đài quan sát. - Chức năng tính và quản lý số liệu mục tiêu: tính và quản lý tên mục tiêu, tọa độ, độ cao, độ rộng, độ sâu... của mục tiêu. - Chức năng tính toán cự ly, phương vị mục tiêu cho các khẩu đội - Chức năng hiển thị bản đồ bố trí trận địa huấn luyện, diễn tập: hiển thị vị trí của đài quan sát, sở chỉ huy tiểu đoàn, các khẩu đội, mục tiêu trên nền bản đồ số. - Chức năng tính và quản lý thông tin kết quả bắn: tính và quản lý độ lệch cự ly và hướng của điểm nổ và cụm điểm nổ. Nhóm chức năng tại Sở chỉ huy tiểu đoàn: - Chức năng tính và quản lý thông tin số liệu trận địa: số lượng khẩu, loại pháo, vị trí bố trí các khẩu của từng đại đội, giãn cách giữa các khẩu, chênh cao, chênh sâu của các khẩu so với khẩu đầu đàn. - Chức năng tính thông số kỹ thuật và quản lý thông tin số liệu đường đạn: Liều, nhiệt độ liều, độ chênh sơ tốc các thông tin khác về lý lịch pháo làm căn cứ tính lượng sửa kỹ thuật. - Chức năng quản lý thông tin về điều kiện khí tượng: số thông báo khí tượng, ngày giờ đo, độ cao đài khí tượng, áp suất, nhiệt độ, phương vị gió, tốc độ gió Công nghệ thông tin P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp trận địa pháo binh.” 162 - Chức năng chuẩn bị đường đạn cho các khẩu: Chức năng này sẽ xác định lượng sửa kỹ thuật cho các khẩu, bao gồm lượng sửa về tầm, lượng sửa về hướng, lượng sửa khí tượng. - Chức năng tính toán phần tử bắn cho các khẩu: tính toán phần tử đầu tiên và phần tử lấy trên pháo. - Chức năng sửa bắn: tính toán sửa bắn theo tầm và hướng. Nhóm chức năng ở Khẩu đội: - Chức năng xem lý lịch pháo của khẩu đội. - Chức năng xem phần tử bắn riêng của khẩu đội. - Chức năng lọc và xem kết quả bắn của khẩu đội. 2.2. Các phương pháp tính toán có liên quan Khi tham gia vào quá trình chuẩn bị bắn và thực hành bắn, bộ đội pháo binh sử dụng các phương pháp tính toán như sau: - Phương pháp tính toán số liệu đo đạc mục tiêu: dùng để tính tọa độ mục tiêu, tọa độ điểm nổ hoặc phương vị, cự ly mục tiêu hoặc điểm nổ. - Phương pháp tính toán lượng sửa: trong quá trình bắn, đạn pháo chịu nhiều ảnh hưởng của các yếu tố như địa hình, khí hậu, thời tiết cũng như các điều kiện kỹ thuật riêng của pháo, do đó, phải hiệu chỉnh các yếu tố lượng sửa này vào phần tử bắn của pháo. Lượng sửa bao gồm: lượng sửa điều kiện khí tượng, lượng sửa điều kiện đường đạn, lượng sửa kỹ thuật trận địa. - Phương pháp sửa bắn: Với mỗi bài bắn khác nhau, phương pháp sửa bắn sẽ khác nhau. Cơ bản có 2 phương pháp là sửa bắn theo dấu điểm nổ (bài 4, bài 4a, bài 7 thử thật) và sửa bắn dùng 2 đài giao hội (bài 3, bài 7 thử giả). Hầu hết các phương pháp tính toán nêu trên đã được mô hình thành các công thức toán học cụ thể, thuận lợi cho việc số hóa và tích hợp vào hệ thống. Tuy nhiên, đối với phương pháp sửa bắn theo dấu điểm nổ với giãn cách lớn (bài 4a), hiện nay, các đơn vị pháo binh vẫn sử dụng phương pháp thủ công là quay thước SB-70. Để thuận lợi cho việc tích hợp bài sửa bắn này vào hệ thống phần mềm, qua quá trình nghiên cứu, dựa vào các quy tắc và yếu lĩnh sửa bắn đồng thời dựa vào bản chất của phương pháp quay thước, tác giả đã đề xuất giải pháp số hóa phương pháp sửa bắn cho bài 4a, thử nghiệm cho kết quả tốt tương đương với phương pháp sử dụng thước SB-70 nhưng cải thiện tốc độ đáng kể, đồng thời, có thể sử dụng cho bài 4 và bài 7. 2.2.1. Phương pháp tính toán số liệu đo đạc mục tiêu Tính toán số liệu đo đạc mục tiêu là bước đầu tiên để tính phần tử bắn. Tại bước này, bộ đội pháo binh sẽ tính cự ly và phương vị của mục tiêu so với đài quan sát và so với trận địa (ở đây là pháo đầu đàn). Như hình vẽ dưới đây thì sẽ tính đường quan mục DQ, góc phương vị tạo bởi đường quan mục αQM; đường pháo mục DF và góc phương vị tạo bởi đường pháo mục αFM. Khi biết tọa độ của đài quan sát, tọa độ của trận địa, tọa độ mục tiêu (hoặc cự ly ước tính và phương vị mục tiêu), số liệu đo đạc mục tiêu được tính theo các công thức lượng giác (phương pháp thuận hoặc nghịch tọa độ). Thông tin khoa học công nghệ Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 163 Hình 2. Hình biểu diễn đường quan mục, pháo mục và các góc phương vị. 2.2.2. Phương pháp tính lượng sửa điều kiện khí tượng: Lượng sửa độ chênh áp suất không khí (∆DA) [4]: ∆DA = 0,1 ∆XAP x ∆A Trong đó: ∆A: Độ chênh áp suất không khí tại trận địa. ∆XAP: Lượng sửa độ chênh áp suất không khi tra trong bảng bắn Lượng sửa độ chênh nhiệt độ không khí (∆D t°K) [4]: ∆D t°K =-0,1 ∆X t°K x ∆ t°K Trong đó: ∆X t°K: Lượng sửa bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính. ∆ t°K: Độ chênh nhiệt độ không khí tra trong thông báo, căn cứ độ cao đường đạn. Lượng sửa thành phần gió dọc (∆Dgd) [4]: ∆Dgd = 0,1 ∆Xgd x Vgd Trong đó: ∆Xgd: Lượng sửa bảng bắn tra theo cự ly tính và liều tính. Vgd: tốc độ gió dọc. Dấu của lượng sửa theo dấu của Vgd. Lượng sửa thành phần gió ngang (∆Hgn) [4]: ∆Hgn = 0,1 ∆Zgn x Vgn Trong đó: ∆Zgn: Lượng sửa bảng bắn tra theo cự ly tính và liều tính. Vgn: tốc độ gió ngang. Dấu của lượng sửa theo dấu Vgn. Lượng sửa tổng hợp về tầm của điều kiện khí tượng bằng tổng các lượng sửa thành phần (có tính tới dấu của từng thành phần). Lượng sửa tổng hợp về hướng của điều kiện khí tượng bằng lượng sửa thành phần gió ngang. Một số loại pháo có tầm bắn lớn phải tính thêm lượng sửa do trái đất quay. Cách tính theo hướng dẫn riêng của bảng bắn. Công nghệ thông tin P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp trận địa pháo binh.” 164 2.2.3. Phương pháp tính lượng sửa điều kiện đường đạn: Lượng sửa độ chênh sơ tốc tổng hợp của pháo đầu đàn (∆DVo) [4]: ∆DVo = - ∆XVo x ∆Vo Trong đó: ∆Xvo là lượng sửa sơ tốc 1% bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính. ∆Vo là độ chênh sơ tốc tổng hợp của pháo đầu đàn, là tổng của độ chênh sơ tốc tổng hợp của pháo chuẩn tiểu đoàn và độ chênh sơ tốc của pháo đầu đàn so với pháo chuẩn. Lượng sửa độ chênh nhiệt độ liều thuốc [4]: ∆Dt°l = -0,1∆X t°l x ∆t°l Trong đó: ∆X t°l : Là lượng sửa nhiệt độ liều 10oC bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính. ∆t°l : độ chênh nhiệt độ liều so với nhiệt độ liều tiêu chuẩn là 15oC Các lượng sửa ∆Dt°l, ∆DVo: Tính quy chẵn đến một mét. Xác định dấu của lượng sửa theo dấu của phép tính đại số. 2.2.4. Phương pháp tính lượng sửa riêng của pháo Mọi khẩu pháo khi sử dụng đều có sai lệch nhất định so với lý thuyết và điều kiện lập bảng bắn. Nguyên nhân là do: những sai số công nghệ khi chế tạo pháo và độ rơ mòn của các chi tiết máy qua quá trình vận hành chiến đấu, sử dụng nhiều lần; sai số do dùng đạn có trọng lượng khác với đạn tiêu chuẩn; sai lệch về sơ tốc đầu đạn và vị trí đặt pháo. Đó chính là lượng sửa riêng của pháo, đặc trưng cho sự thay đổi các đặc tính kỹ thuật của từng khẩu pháo so với tiêu chuẩn và so với khẩu đầu đàn, được tính và sửa vào phần tử bắn nhằm nâng cao tính chính xác của phần tử bắn. Lượng sửa riêng của khẩu đội có cách tính khác nhau tùy thuộc pháo đó có phải là pháo đầu đàn hay không [2]. Lượng sửa độ chênh sai số sơ tốc (∆DV0F ) [4]: ∆DV0Fi = ∆V’0Fi x ∆XVo / ∆XLZ Trong đó: ∆DV0Fi : lượng sửa độ chênh sơ tốc của khẩu i nào đó so với khẩu đầu đàn. ∆V’0Fi: độ chênh sơ tốc của khẩu i nào đó so với khẩu đầu đàn, được xác định khi bắn kiểm tra pháo. ∆XVo: lượng sửa độ chênh sơ tốc ứng với độ chênh sơ tốc là 1% trong bảng bắn. ∆XLZ: lượng thay đổi về tầm mỗi khi góc cao thay đổi 1 ly giác, được tra trong bảng bắn. Lượng sửa độ chênh khối lượng đạn (∆Dn) [4]: ∆Dn = (∆n x ∆Xn)/∆XLZ Trong đó: ∆Dn: lượng sửa độ chênh khối lượng đạn. ∆Xn: lượng sửa tầm tính bằng m cho 1 dấu trọng lượng ghi trong bảng bắn. ∆n: số dấu khối lượng đạn ghi trên đầu đạn. Lượng sửa độ chênh cao (∆Dh) [4]: Thông tin Tạp chí Nghi Lư Lư tầm với th ho Lư ghi thu Sử dụng l Đối với pháo đầu đ Đối với pháo không đầu đ Trong đó: ∆Dh ∆h DF: c ợng sửa độ ch Trong ∆Dbs ∆bs ợng sửa sai số góc tầm với th ặc bảo d ợng sửa sai số đ s ật Lư Lư Lư Lư i： i： ẵn trong lý lịch pháo ợng sửa tầm: ợng sửa h ợng sửa tầm: ∆D = ∆DV ợng sửa h Hình 3. khoa h i: lư độ ch ự ly đo đạc mục ti đó: i: lư ư ên c ợng sửa độ ch ợng sửa độ ch độ ch ước góc bắn đ ưỡng pháo. ợng sửa ri ọc công nghệ ứu KH&CN ênh cao c ênh sâu c ư ư Màn hình hi ênh sâu ( ớng: ớng: ∆H = ∆Hđn ường ngắm ( àn ΔD = ΔDgt + ΔDn ủa khẩu không đầu đ êng kh ΔH = ΔH quân s ênh cao êu.. ∆Dbs) ênh sâu kh ủa khẩu i so với khẩu đầu đ ư àn ển thị bảng tính l ợc t sau khi ẩu đội ự, ∆Dh ∆Dbs ìm và ghi s ΔH đn 0F + Số Đặc san của khẩu i so với khẩu đầu đ [4] ước góc bắn ( đn) ∆Dgt + ∆Dn + ∆Dh + ∆Dbs i = : i ẩu i so với khẩu đầu đ sửa chữa giá, kính ngắm hoặc bảo d [3] ∆h = ∆b [2][4] : i/0,001DF i ẵn trong lý lịch pháo sau CNTT àn so v /∆XLZ : ượng sửa ri ΔDgt) Lư , 04 ới khẩu đầu đ ợng sửa sai số đ - 20 àn. [2][4] 19 êng c àn. : àn Lư ủa các khẩu đội . àn. ợng sửa sai số góc ường ngắm đ khi sửa chữa ưỡng kỹ . 165 ược Công nghệ thông tin P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp trận địa pháo binh.” 166 2.2.5. Phương pháp sửa bắn 2.2.5.1. Phương pháp sửa bắn theo dấu điểm nổ Từ việc nghiên cứu yếu lĩnh sửa bắn chung và phương pháp quay thước thủ công SB-70, tác giả đề xuất phương pháp sửa bắn có thể số hóa như sau: - Bước 1: Từ cự ly (DQ) và phương vị (αQM) của mục tiêu quan sát được từ đài quan sát và tọa độ của đài quan sát, bằng phương pháp lượng giác (phương pháp thuận tọa độ), ta tính được tọa độ của mục tiêu. - Bước 2: Sau khi dùng phần tử đầu tiên của khẩu đầu đàn bắn một phát, được dấu điểm nổ đầu tiên, coi độ lệch tầm bằng một số nguyên lần khoảng bao bọc hẹp. Độ lệch hướng ∆h thì tính theo quan sát. Đối với Ld <=40 thì 1 bao bọc hẹp là 100m, còn nếu Ld>40 thì bao bọc hẹp là 200m. Như vậy, nếu coi điểm nổ là N thì ta có phương vị từ đài quan sát đến N (αQN) chính là αQN = αQM + ∆H và DQN = DQ + 200m. Từ giá trị cự ly và phương vị của N, ta tính được tọa độ điểm nổ bằng phương pháp thuận tọa độ. Ta tiếp tục tính cự ly (DFN) và phương vị (αFN) từ trận địa đến N bằng phương pháp nghịch tọa độ. Ta sẽ tính ra độ lệch của điểm nổ so với mục tiêu. Độ lệch tầm ∆D = DFN – DF Độ lệch hướng ∆H = αFN – αFM Từ đó, suy ra lượng sửa tầm là: LST = ∆D / ∆XLZ Với ∆XLZ là lượng thay đổi cự ly khi góc bắn thay đổi một ly giác. Lượng sửa hướng là: LSH = ∆H. Các lượng sửa đều tính bằng ly giác và được quy chẵn đến 1 ly giác. Dấu của các lượng sửa theo dấu của phép toán đại số. - Bước 3: Tiếp tục bắn. Nếu được dấu điểm nổ ngược lại, coi độ lệch tầm bằng một nửa hoặc một phần khoảng bao bọc vừa tạo được, xác định lượng sửa, tiếp tục sửa như bước 2. - Quá trình bắn thử kết thúc khi ∆D ≤ 100m và ΔH ≤ 0-10. Bảng 1 So sánh kết quả thực nghiệm của 2 phương pháp. Sửa bắn lần 1 Sửa bắn lần 2 Sửa bắn lần 3 Thời gian tính Phương pháp quay thước - LST: -45 - LSH: +16 - LST: +21 - LSH: -8 - LST: +8 - LSH: -6 3 phút Phương pháp đề xuất - LST: -45 - LSH: +14 - LST: +22 - LSH: +7 - LST: +8 - LSH: +6 0.01 giây *Phương pháp quay thước tính toán giá trị bằng cách ước lượng khoảng cách theo các vạch kẻ sẵn trên thước, do đó sẽ có độ sai lệch nhất định tùy theo kinh nghiệm và thủ thuật tính toán của kế toán viên pháo binh. Thông tin khoa học công nghệ Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 167 Hình 4. Thước SB-70. 2.2.5.2. Phương pháp sửa bắn dùng 2 đài giao hội Với trường hợp bắn thử dùng 2 đài giao hội, lượng sửa tầm được xác định theo công thức [4]: ∆ = ∗ − ∗ Trong đó: DQt, DQf: cự ly quan mục của đài bên trái, đài bên phải. αt, αf: độ LSH của điểm nổ đo tại đài trái và đài phải, mang dấu theo quy định chung. , : là các hệ số giao hội, tính trước khi bắn, quy chẵn đến số nguyên. Lượng sửa hướng được xác định theo công thức [4]: ∆H = (-α x SH) + (0,01∆D x GH) Trong đó: α là độ LSH của điểm nổ so với điểm quan sát mục tiêu đo bằng ly giác tại đài chỉ huy. Đạn lệch trái thì α mang dấu -, đạn lệch phải α mang dấu +. ∆D là lượng sửa tầm tính bằng m. SH, GH là các hệ số sửa bắn, tính trước khi bắn. 3. KẾT LUẬN Trong bài báo này, chúng tôi đã đề xuất xây dựng một hệ thống tích hợp phần mềm và các thiết bị phần cứng giúp cho việc tính toán phần tử bắn và các lượng sửa kỹ thuật, lượng sửa khí tượng trong công tác pháo binh trở nên dễ dàng và nhanh chóng, giảm thiểu khả năng sai sót so với phương pháp thủ công. Hệ thống đang thử nghiệm và chuẩn bị ứng dụng tại Lữ đoàn Pháo binh 75/Quân khu 7; hướng mở rộng là sẽ áp dụng rộng rãi trong các đơn vị pháo binh khác như Lữ đoàn Pháo binh 434/Quân đoàn 4, Lữ đoàn Pháo binh 6/QK9... TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Bộ Tư lệnh Pháo binh, “Hướng dẫn sử dụng Máy tính Casio fx-5800 giải một số bài toán pháo binh”, Tài liệu nội bộ (2009). [2]. Lữ đoàn Pháo binh 75, “Giáo án huấn luyện kỹ thuật chuyên ngành trận địa, Bài: Tính lượng sửa kỹ thuật trận địa”, Tài liệu nội bộ (2016). Công nghệ thông tin P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp trận địa pháo binh.” 168 [3]. Phòng Quân huấn nhà trường – Binh chủng pháo binh, “Công tác trận địa Pháo binh mặt đất”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân (2009). [4]. N.T.Quân, “Quy tắc bắn và chỉ huy bắn pháo binh mặt đất – Tập 1”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân (2017). ABSTRACT THE RESEARCH ON THE METHODS OF CALCULATING FIRING ELEMENTS AND TECHNICAL BATTLE IN ARTILLERY The paper examines the current difficult situations in calculating the firing element and the amount of technical battle in field artillery in general and in Artillery Brigade 75 in particular. At the same time, the article also proposed to build a software system to digitize the method of calculating the firing element and the artillery battlefield technical, to support the calculation of firing element and automatic correction, from level The battalion commander came to supply the squad during the shooting preparation and shooting practice. Keywords: Firing element; Artillery. Nhận bài ngày 12 tháng 01 năm 2019 Hoàn thiện ngày 25 tháng 02 năm 2019 Chấp nhận đăng ngày 25 tháng 3 năm 2019 Địa chỉ: 1 Viện Công nghệ thông tin, Viện KHCN quân sự; 2 Trường Sỹ quan thông tin. * Email: hongthanh168@gmail.com.