Luận văn Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo vào Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

1 Luận văn Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo vào Việt Nam - thực trạng và giải pháp 2 LỜI MỞ ĐẦU Xu thế khu vực hoá và toàn cầu hoá đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng và sâu sắc.Việt Nam với chính sách đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế đã từng bước hội nhập vào nền kinh tế - thương mại và toàn cầu : là thành viên của ASEAN, APEC, ASEM, đã ký hiệp định thương mại Việt-Mỹ và đang xin gia nhập tổ chức Thương mại thế giới (WTO) ... Các nước đánh giá cao vai trò và vị trí của Việt Nam ở khu vực và thế giới , đồng thời đánh giá cao tiềm năng phát triển của Việt Nam. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một loại hình hoạt động kinh tế quốc tế ra, đời và phát triển có tính tất yếu, lâu dài cùng với xu thế toàn cầu về kinh tế. FDI có vai trò vị trí quan trọng, tích cực đối với cả nước tiếp nhận FDI lẫn nước đi đầu tư. Công nghiệp hoá-hiện đại hoá là nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước ta trong suốt thời kỳ quá độ tiến lên CNXH . Trong suốt quá trình này, chúng ta cần nhiều vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản lý. Nên việc thu hút vốn của các nhà đầu tư nước ngoài , nhất là các nước trong cùng khu vực có nhiều điểm tương đồng về kinh tế, văn hoá, xã hội ... là rất quan trọng. Một trong những nhà đầu tư nước ngoài có số vốn đầu tư lớn vào Việt Nam phải kể đến Singapo. Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo góp phần làm tăng thêm vốn để đầu tư phát triển sản xuất, cung cấp cho nền kinh tế nước ta những máy móc kỹ thuật và quy trình công nghệ tiên tiến, sản xuất ra nhiều mặt hàng có chất lượng cao, tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người lao động, góp phần làm tăng kim ngạch XK của đất nước, tăng nguồn thu ngoại tệ, góp phần ổn định nền tài chính tiền tệ quốc gia, thúc đẩy nền kinh tế phát triển . Với luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam được ban hành từ năm 1987, được sửa đổi bổ sung qua các năm 1990, 1992, 1996 và đầu năm 2000 vừa qua đến nay luật đầu tư nước ngoài đã thông thoáng hơn, tạo nhiều điều 3 kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài hoạt động sản xuất kinh doanh. Sau gần 13 năm thực hiện Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, đến nay điều được khẳng định chắc chắn : chủ trương thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là đúng đắn và cần thiết của Đảng và Nhà nước ta, góp phần quan trọng đưa nền kinh tế nước ta phát triển và hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu và khu vực. Nhận thấy tính cấp thiết và quan trọng của đầu tư trực tiếp nước ngoài, đặc biệt là các nguồn vốn từ các nước trong cùng khu vực nên đề tài “Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo vào Việt Nam - thực trạng và giải pháp” đã được chọn làm nội dung luận văn tốt nghiệp. Luận văn được viết thành 3 chương: Chương I: Lý luận chung về hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài Chương II: Thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo tại Việt Nam, giai đoạn 1988-2000. ChươngIII: Triển vọng quan hệ hợp tác và một số giải pháp đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo vào Việt Nam. Trong quá trình làm chuyên đề thực tập tốt nghiệp, em xin trân trọng cảm ơn Ths Đỗ thị Hương, cùng các cô, chú và đặc biệt là giáo sư Hàn Mạnh Tiến - Giám đốc Công ty TNHH CONCETTI đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Nhưng do khuôn khổ có hạn và trình độ còn nhiều hạn chế, chuyên đề này chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định, rất mong được sự đóng góp ý kiến của tất cả các thầy cô và các bạn. 4 CHƯƠNG I LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI I/KHÁI NIỆM VÀ NGUỒN GỐC CỦA FDI : 1.Khái niệm . Đầu tư theo nghĩa chung nhất là việc bỏ ra hay hy sinh một nguồn lực ở hiện tại nhằm thu được những kết quả có lợi cho người đầu tư trong tương lai. Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài đã xuất hiện từ thời kỳ tiền tư bản và đã có nhiều lý thuyết đề cập về nó. Tuy không có nhiều tranh cãi nhưng đến nay vẫn chưa có một khái niệm hoàn chỉnh về đầu tư trực tiếp nước ngoài được thừa nhận rộng rãi . Nói một cách khái quát đầu tư trực tiếp nước ngoài là hoạt động có những đặc điểm sau: - Có sự thiết lập quyền sỡ hữu về vốn và tài sản của người nước này ở một nước khác . - Chủ đầu tư chịu hoàn toàn trách nhiệm về quản lý dự án và hiệu quả của vốn đầu tư . - Thường do các cá nhân hay các công ty đặc biệt là các công ty xuyên quốc gia tiến hành thông qua việc thành lập mới mở rộng các cơ sở sản xuất hiện có nhằm mở rộng thị trường. - Thường gắn liền với hoạt động chuyển giao công nghệ. Như vậy, có thể rút ra một định nghĩa về FDI như sau: 5 Đầu tư trực tiếp nước ngoài là hoạt động đầu tư do các cá nhân hay tổ chức kinh tế thực hiện nhằm mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh và thị trường ở một nước khác thông qua việc di chuyển vốn, hay bất kỳ hình thức giá trị nào như máy móc thiết bị, công nghệ và thiết lập quyền sở hữu về vốn đầu tư của mình tại nước đó . Một hình thức đầu tư nước ngoài khác tồn tại song song với đầu tư trực tiếp là đầu tư gián tiếp. Đây là hoạt động đầu tư thường do Chính phủ các nước hay các tổ chức tài chính quốc tế, tổ chức phi Chính phủ (NGOs)cho một nước khác (thường là các nước đang phát triển ) vay vốn. Theo hình thức này bên nhận vốn trở thành con nợ, họ có toàn quyền quyết định việc sử dụng vốn như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất, còn bên cho vay không chịu rủi ro và hiệu quả của vốn vay mà chỉ huởng lãi suất theo tỷ lệ cho trước của số vốn mà họ cho vay. Đầu tư gián tiếp bao gồm các khoản viện trợ chính thức (ODA), tín dụng quốc tế, trái phiếu, cổ phần... Loại hình đầu tư này thường đi kèm với các điều kiện về kinh tế hay chính trị bất lợi cho nước nhận vốn. Do vậy, loại hình đầu tư này chiếm tỷ trọng không lớn lắm trong vốn đầu tư quốc tế, nó thường chỉ dành cho các nước đang phát triển đang có nhu cầu cấp thiết về vốn. Khác với các hình thức đầu tư gián tiếp, các hình thức đầu tư trực tiếp phổ biến hơn và có xu hướng ngày càng tăng. Sở dĩ như vậy là do hình thức đầu tư trực tiếp có mộ số lợi thế hơn hẳn. Đối với các nước đang phát triển, nhu cầu về vốn cho phát triển kinh tế rất lớn trong lúc đó kinh nghiệm quản lý của họ còn yếu kém nên hiệu quả vốn đầu tư thấp. Bởi vậy, cho các nước này vay vốn sẽ có nhiều rủi ro, khả năng thu hồi vốn thấp. Trong hoàn cảnh đó, đầu tư trực tiếp sẽ là giải pháp tốt nhất vì vốn được mang sang nước họ cùng với công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm sản xuất nhiều, do đó làm tăng hiệu quả vốn đầu tư. Nước nhận vốn bên cạnh đó còn tiếp nhận được cả phương thức sản xuất mới hoà nhập vào thị trường quốc 6 tế. Một lợi thế nữa là đầu tư trực tiếp nước ngoài không đưa những nước nhận vốn đến gánh nặng nợ nần, không bị các ràng buộc về kinh tế và chính trị bất lợi cho đất nước.Tuy nhiên, hạn chế của nguồn vốn đầu tư trực tiếp là nếu các nước nhận vốn không có định hướng rõ ràng, không quản lý tốt thì sẽ dẫn đến sự phát triển kinh tế không cân đối tạo ra một cơ cấu đầu tư, cũng như cơ cấu kinh tế không phù hợp. 2. Nguồn gốc và bản chất của FDI. Theo định nghĩa về đầu tư trực tiếp nước ngoài ở trên ta thấy đặc điểm cơ bản nhất của nó là việc người nước ngoài đưa vốn vào một nước khác để mở rộng cơ sở sản xuất kinh doanh mở rộng thị trường. Việc sản xuất hàng hoá tại nước mình rồi xuất sang nước khác như vậy làm cho chi phí vận chuyển tăng lên. Thay vào đó, chủ đầu tư đưa vốn sang nước khác để sản xuất và bán ngay tại thị trường nước sở tại thì họ không những giảm được chi phí vận chuyển mà còn tránh được thuế nhập khẩu hàng hoá vốn do các nước đặt ra để bảo vệ nền kinh tế của họ. Điều này lý giải tại sao lại có dòng vốn đầu tư cùng chảy vào và chảy ra tại cùng một nước, tại sao đầu tư vốn mà không nhập khẩu hàng hoá. Theo học thuyết của D.Ricardo, mỗi nước có lợi thế riêng về các yếu tố sản xuất mà ông gọi đó là lợi thế so sánh, ở các nước phát triển đó là lợi thế về vốn, công nghệ, kinh nghiệm sản xuất còn ở các nước đang phát triển đó là lao động rẻ, tài nguyên tại chỗ phong phú, thị trường sơ khai. Do vậy, khi chi phí sản xuất ở một nước (thường là nước phát triển) cao họ tìm cách đưa vốn sang nước khác để tận dụng hết lợi thế so sánh của mỗi nước bằng cách đó họ đã nâng cao được tỷ lệ lợi nhuận biên/chi phí biên. Mọi nhà kinh doanh đều có xu hướng đa dạng hoá danh mục đầu tư. Thiết lập nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh ở các nước khác, tức là họ đã thực hiện mục tiêu của mình một cách hợp lý. Sự thay đổi thường xuyên 7 của tỷ giá hối đoái cũng là nhân tố khiến cho việc di chuyển tư bản trên phạm vi quốc tế diễn ra mạnh hơn. Chẳng hạn, khi đồng USD tăng giá so với đồng Việt Nam thì hàng hoá nhập khẩu của Mỹ tại thị trường Việt Nam trở nên đắt hơn so với trước. Nhưng nếu hàng hoá đó sản xuất tại Việt Nam sử dụng đầu vào tại chỗ thì nó sẽ không thay đổi về giá cả, thậm chí khi đó chủ đầu tư còn có lợi nếu xuất khẩu trở lại Mỹ. Tuy nhiên, vấn đề này có tính hai mặt tức là khi tỷ giá hối đoái biến động ngược lại thì chủ đầu tư lại bị thiệt hại. Trước những năm 1970, đầu tư trực tiếp nước ngoài thường chỉ diễn ra ở các nước phát triển với nhau hoặc từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển. Sau đó cùng với sự thịnh vượng của khối OPEC (tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa) và các nước công nghiệp mới (NICs) thì một lượng vốn đầu tư lớn do các nước này đưa sang nước phát triển và đang phát triển khác. Thể hiện rõ nét cho các xu hướng này là đầu tư từ các nước Đài Loan, Hàn Quốc, Hồng Kông, Singapo...sang khu vực Tây Âu và các nước đang phát triển ngày càng tăng. Sự phát triển của thương mại và thị trường tài chính quốc tế và các công ty đa quốc gia đã tạo điều kiện cho FDI phát triển mạnh. Các công ty đa quốc gia thường là các phương tiện cho việc đi vay và cho vay quốc tế chiếm 70% từ FDI quốc tế. Công ty mẹ thường chuyển giao vốn của mình qua các công ty chi nhánh ở nước ngoài. Vì vậy, khi nói tới FDI người ta cũng thường ám chỉ các dòng lưu chuyển vốn quốc tế, trong đó một công ty ở một nước tạo ra hoặc mở rộng chi nhánh ở nước khác. Vì vậy FDI luôn gắn liền với công ty đa quốc gia ở đó việc chuyển giao vốn không đơn thuần là sự chuyển giao nguồn lực mà còn là sự mở rộng thị trường mở rộng sự kiểm soát và quản lý . 8 II. CÁC HÌNH THỨC CHỦ YẾU CỦA FDI : Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, ở Việt Nam đầu tư trực tiếp nước ngoài bao gồm các hình thức chủ yếu sau : 1. Hợp đồng hợp tác kinh doanh . Hợp đồng hợp tác kinh doanh là văn bản được ký kết giữa hai bên hay nhiều bên để cùng nhau tiến hành một hoặc nhiều hoạt động kinh doanh ở Việt Nam trên cơ sở qui định trách nhiệm và phân chia kết quả kinh doanh cho mỗi bên mà không thành lập một pháp nhân mới . Như vậy, hợp đồng hợp tác kinh doanh là hình thức liên kết kinh doanh giữa chủ đầu tư trong nước với các doanh nghiệp nước ngoài theo từng trường hợp cụ thể, trong đó các bên vẫn giữ nguyên tư cách pháp nhân riêng chứ không tạo nên bất cứ một pháp nhân mới nào. Ởđây cũng không chỉ góp vốn và các phương tiện sản xuất mà còn thoả thuận về nghĩa vụ và quyền hạn của mỗi bên bằng hợp đồng trong việc tiến hành một công việc sản xuất kinh doanh và những quyền lợi mà họ được hưởng. Hình thức này rất đa dạng và phù hợp với những dự án có qui mô nhỏ thời hạn hoạt động ngắn. 2. Doanh nghiệp liên doanh. Doanh nghiệp liên doanh là hình thức đầu tư trong đó bên nước ngoài và Việt Nam cùng góp vốn thành lập liên doanh theo một tỷ lệ đã thỏa thuận. Theo luật định doanh nghiệp liên doanh được thành lập tại Việt Nam trên cơ sở hợp đồng liên doanh ký hoặc là doanh nghiệp do doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hợp tác với doanh nghiệp Việt Nam hoặc do doanh nghiệp liên doanh hợp tác với nhà đầu tư nước ngoài trên cơ sở hợp đồng liên doanh. 9 Doanh nghiệp liên doanh đươc thành lập theo hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn có tư cách pháp nhân theo pháp luật Việt Nam.Thời gan hoạt động của các doanh nghiệp khoảng từ 30-50 năm. Doanh nghiệp hoàn toàn tự chủ về tài chính vì vốn pháp định do mỗi bên liên doanh góp (mức góp của bên Việt Nam ít nhất là 30%). Trong quá trình liên doanh, doanh nghiệp không được giảm vốn nếu muốn tăng vốn phải làm biên bản giải trình lên Bộ Kế Hoạch và Đầu Tư để xem xét và giải quuyết. Thông thường, khi thành lập liên doanh phía Việt nam có lượng vốn rất nhỏ, vì vậy sẽ dẫn đến tỷ lệ phần quyền lợi rất ít. Do đó, vốn pháp định của doanh nghiệp liên doanh được qui định luôn nhỏ hơn vốn đầu tư thực tế để đảm bảo quyền lợi cho phía Việt Nam cũng như đảm bảo tỷ lệ chia lãi hợp lý hơn. Đối với loại hình này, nhà nước đã giành được nhiều ưu đãi mà cả bên nước ngoài và bên Việt Nam đều được hưởng. 3. Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài. Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài là doanh nghiệp do nhà đầu tư nước ngoài đầu tư 100% vốn tại Việt Nam (luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam) Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài được thành lập theo hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn có tư cách pháp nhân theo pháp luật Việt Nam .Vốn pháp định của doanh nghiệp ít nhất phải bằng 30%vốn đầu tư của doanh nghiệp. Trong quá trình hoạt động doanh nghiệp không được giảm vốn pháp định. Các doanh nghiệp này thường ở trong khu chế xuất hay trong khu công nghệ cao. Ngoài ra còn có một số hình thức biến dạng khác như : * Hình thức đầu tư BOT. BOT là hình thức hợp đồng được ký kết giữa chủ đầu tư và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xây dựng một công trình, trong đó nhà đầu tư bỏ vốn để kinh doanh và khai thác công trình trong một thời gian 10 nhất định đủ để thu hồi vốn và lợi nhuận thoả đáng sau đó chuyển giao không bồi hoàn công trình đó cho nhà nước sở tại. Hình thức BOT ra đời nhằm tạo ra loại hình công việc có chất lượng ở các nước chậm và đang phát triển khi các nước này không có đủ vốn. Đặc điểm chung của hình thức này là nhà đầu tư nước ngoài phải bỏ vốn nhiều, thời gian thu hồi vốn chậm . Các công ty ký hợp đồng BOT với cơ quan nhà nước có thẩm quyền được hưởng nhiều ưu đãi về thuế, được nhà nước bảo lãnh để tránh rủi ro… Hình thức hợp đồng BOT là hình thức đầu tư mới xuất hiện ở Việt Nam, song nó có vai trò to lớn làm thay đổi bộ mặt mặt nền kinh tế. Nhờ nó chất lượng kết cấu hạ tầng được nâng cao một cách rõ rệt, tạo đà thu hút hơn nữa các nguồn vốn đầu tư nước ngoài cũng như đáp ứng tốt hơn nhu cầu tăng lên của nhân dân. * Hình thức đầu tư BTO. BTO ( Built-Transfer-Operate) hợp đồng xây dựng chuyển giao kinh doanh là văn bản ký kết giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư nước ngoài để xây dựng công trình, sau khi đã xây dựng xong nhà đầu tư nước ngoài chuyển giao công trình đó cho nước sở tại và được dành quyền kinh doanh công trình đó trong một thời hạn nhất định để thu hồi vốn đầu tư và lợi nhuận hợp lý. * Hình thức đầu tư BT. BT (Built-Transfer) hợp đồng xây dựng chuyển giao là văn bản ký kết giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư nước ngoài để xây dựng công trình, sau khi xây dựng xong nhà đầu tư nước ngoài chuyển giao công trình đó cho nước chủ nhà và tạo điều kiện thực hiện dự án khác nhằm thu hồi vốn đầu tư và lợi nhuận hợp lý. 11 III. TÁC ĐỘNGCỦA FDI TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ : 1. Đối với quốc gia đi đầu tư. Thứ nhất, để mở rộng thị trường tiêu thụ, ngay tại nước chủ đầu tư, nhà đầu tư có thể đã có một vị trí nhất định trên thị trường. Cũng có thể loại hàng hoá hoặc dịch vụ mà nhà đầu tư có cung cấp đang bị cạnh tranh gay gắt tại thị trường trong nước. Việc tìm kiếm những thị trường ngoài nước với những nhu cầu lớn về loại hàng hoá hoặc dịch vụ của nhà đầu tư sẽ đáp ứng được việc mở rộng sản xuất và tiêu thụ hàng hoá, dịch vụ. Ngoài ra, các chủ đầu tư có thể có lợi thế độc quyền nhờ sở hữu một nguồn lực hay kỹ thuật mà các đối thủ cạnh tranh của họ không có được ở thị trường sở tại. Điều này sẽ mang lại cho nhà đầu tư nhiều lợi nhuận hơn. Thứ hai là xâm nhập thị trường có tỷ suất lợi nhuận cao hơn. Theo lý thuyết về tỷ suất lợi nhuận giảm dần, nếu cứ tiếp tục đầu tư vào một dự án nào đó ở một quốc gia nào đó, tỷ suất lợi nhuận chỉ tăng đến một mức độ nhất định rồi sẽ giảm dần. Vì vậy, các nhà đầu tư luôn chú trọng tìm kiếm những thị trường đầu tư mới mẻ đề đạt được tỷ suất lợi nhuận cao hơn. Đồng thời, ở các nước công nghiệp phát triển thường có hiện tượng thừa “tương đối” vốn nên việc đầu tư ra nước ngoài giúp các nhà tư bản nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Thứ ba, sử dụng các yếu tố sản xuất ở nước nhận đầu tư. Do sự phát triển không đều về trình độ của lực lượng sản xuất, ở các quốc gia khác nhau chi phí sản xuất là không giống nhau. Giữa các quốc gia có sự chênh lệch về giá cả hàng hoá, sức lao động, tài nguyên, khoa học kỹ thuật, vị trí 12 địa lý ... Các nhà đầu tư thường lợi dụng sự chênh lệch này để thiết lập hoạt động sản xuất ở những nơi có chi phí sản xuất thấp nhằm hạ giá thành sản phẩm. Đầu tư ra nước ngoài có thể giúp các nhà đầu tư hạ thấp chi phí sản xuất do khai thác được nguồn lao động dồi dào với giá rẻ ở nước sở tại. Đồng thời, khi đầu tư sản xuất ở nước sở tại, nhà đầu tư có thể sử dụng nguồn nguyên liệu đầu vào cho ngành sản xuất của mình ở chính nước này. Việc này giảm bớt được chi phí vận tải cho việc nhập nguyên nhiên liệu, nhất là khi các nhà đầu tư muốn tiêu thụ sản phẩm cuối cùng ở nước ngoài. Đối với việc thiết lập nhà máy sản xuất ở các nước Tư bản phát triển các nhà đầu tư có thể học tập công nghệ tiên tiến của các nước đó. Và những công nghệ này có thể sẽ được áp dụng ở nhiều nhà máy hay chi nhánh của công ty ở các nước khác. Những công nghệ hiện đại sẽ góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ thấp chi phí sản xuất để đưa đến mục đích cuối cùng của nhà đầu tư là lợi nhuận cao. Cuối cùng, đó là tránh được các hàng rào thương mại. Xu thế bảo hộ mâu dịch trên Thế giới ngày càng gia tăng, đặc biệt là ở các nước công nghiệp phát triển. Đầu tư ra nước ngoài là biện pháp hữu hiệu để xâm nhập chiếm lĩnh thị trường và tránh được các hàng rào bảo hội mậu dịch giúp các chủ đầu tư giảm bớt chi phí sản xuất nhằm tránh được các trướng ngại cho việc tiêu thụ hàng hoá hay dịch vụ của mình như tránh được thuế nhập khẩu, hạn ngạch. Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, tích cực trên đây, FDI cũng có thể chứa đựng những thách thức đối với nước có đầu tư ra nước ngoài. Đó là các vấn đề quản lý vốn, công nghệ, sự ổn định của đồng tiền, cán cân thanh toán quốc tế, vấn đề việc làm của lao động trong nước . - Có khả năng làm lộ các bí quyết kinh doanh: Do CGCN nên nhà ĐTNN thường phải hướng dẫn, truyền đạt một số kinh nghiệm của mình 13 cho đối tác bên nước sở tại để có thể nâng cao hiệu quả kinh doanh cho cả hai bên - Dễ tạo ra đối thủ cạnh tranh trong tương lai: Trong thời gian dài của quá trình CGCN, đối tác nước sở tại thường có nhiều cơ hội học hỏi, hiện đại hoá chính mình và từ đó làm tăng khả năng trở thành đối thủ mạnh trong tương lai đối với các nhà ĐTNN . - Chịu nhiều rủi ro và có thể không thu hồi được vốn: Hoạt động ĐTQT là hoạt động chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro do sự khác biệt về môi trường kinh doanh giữa nước này với nước kia và những tác động củ yếu tố ngoại cảnh. 2. Đối với quốc gia tiếp nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đầu tư trực tiếp nước ngoài không những đáp ứng được nhu cầu và lợi ích của nước chủ đầu tư mà còn giữ một vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của nước tiếp nhận đầu tư. Nó thể hiện ở những khía cạnh sau : Thứ nhất : Đầu tư trực tiếp nước ngoài cung cấp cho nước sở tại một nguồn vốn lớn để bù đắp sự thiếu hụt nguồn vốn trong nước. Hầu hết các nước, nhất là các nước đang phát triển đều có nhu cầu vốn để thực hiện công nghiệp hoá và nâng cao tốc độ tăng trưởng kinh tế. Nhiều nước đã thu hút được một lượng vốn nước ngoài lớn từ đầu tư trực tiếp để giải quyết khó khăn về vốn và do đó đã thực hiện tốt quá trình công nghiệp hoá đất nước. Thứ hai : Cùng với việc cung cấp vốn là kỹ thuât. Qua thực hiện đầu tư trực tiếp nước ngoài, các chủ đầu tư đã chuyển giao công nghệ từ các chi nhánh, nhà máy của họ ở nước khác sang nước sở tại. Chuyển giao công nghệ là kết quả của quá trình nghiên cứu và phát triển nhằm vào việc phát minh ra sản phẩm hay kỹ thuật sản suất mới hoặc cả hai.Cho nên, nhờ có sự 14 chuyển giao đó mà các nước đang phát triển có điều kiện tốt hơn để khai thác các thế mạnh sẵn có về tài nguyên thiên nhiên, tăng sản xuất, sản lượng và khả năng cạnh tranh với các nước khác trên thị trường Thế giới nhằm thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Thứ ba : Việc thiết lập các cơ sở sản xuất ở nước sở tại, chủ đầu tư cần sử dụng lao động ở chính nơi đây. Sự xuất hiện hàng loạt các nhà máy mới, nông trại mới đã thu hút được nhiều lao động vào làm việc. Hơn thế nữa, các nhà đầu tư nước ngoài còn phải đào tạo những người lao động thành những công nhân lành nghề cho doanh nghiệp của mình. Điều này góp phần tạo thêm công ăn việc làm và nâng cao chất lượng lao động cho nhân dân nước sở tại, do đó làm giảm tỷ lệ thất nghiệp ở những nước này. Thứ tư : FDI đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu về ngoại tệ của nước nhận. Điều này có nghĩa là việc thiếu hụt thương mại có thể được bổ xung bằng nguồn vốn FDI. Khi FDI chảy vào một nước nó có thể làm giảm thâm hụt cán cân vãng lai. Nó cũng có thể làm triệt tiêu khoản thâm hụt đó qua thời gian khi các công ty nước ngoài thu được những khoản xuất khẩu ròng.Thêm nữa khi những lợi thế của nền sản xuất nước ngoài được đưa vào nước chủ nhà như công nghệ, kỹ năng sản xuất ...chúng cũng làm nâng cao sức cạnh tranh quốc tế của các hãng trong nước do đó có thể làm tăng xuất khẩu góp phần tạo ra ngoại tệ cải thiện cán cân thương mại . Thứ năm : Tác động giữa FDI và công nghệ được coi như một trong những nội dung quan trọng trong việc xem xét đầu tư nước ngoài cả cho nước nhận đầu tư và nước đi đầu tư. Lý do của điều này là công nghệ mang lại những lợi ích cho cả hai đặc biệt là nước nhận đầu tư .Đầu tiên người ta hy vọng FDI đem đến những công nghệ tiên tiến cho nước sở tại. FDI có thể mang đến cho nước chủ nhà các bí quyết sản xuất và công nghệ tiên 15 tiến. FDI có thể thúc đẩy quá trình cải tiến công nghệ của các nước đang phát triển làm tăng năng suất lao động.Thông qua FDI các nước chủ nhà sẽ có được những tiến bộ trong nền sản xuất và xuất khẩu. Đầu tư trực tiếp nước ngoài sẽ cung cấp cho nước chủ nhà các kỹ năng, khả năng quản lý mới thông qua việc đầu tư của mình các nhà đầu tư nước ngoài mang đến những kinh nghiệm quản lý kỹ năng áp dụng công nghệ mới thực hiện thông qua các chương trình đào tạo vừa học vừa làm . Thứ sáu : Do tác động của vốn và khoa học công nghệ, đầu tư trực tiếp sẽ tác động mạnh đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế bao gồm cả cơ cấu ngành, cơ cấu kỹ thuật, cơ cấu sản phẩm và lao động. Bên cạnh đó, thông qua đầu tư trực tiếp nước ngoài, nước chủ nhà sẽ có thêm điều kiện để mở rộng các mối quan hệ kinh tế quốc tế. Các nước nhận đầu tư sẽ có thêm nhiều sản phẩm để không những phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn để xuất khẩu sang các nước khác và mở rộng quan hệ thương mại quốc tế. Ngoài ra, việc đầu tư nước ngoài vào nước sở tại sẽ thúc đẩy sự cạnh tranh về đầu tư của các nước ở ngay nước sở tại làm cho môi trường đầu tư ngày càng phát triển. Tuy nhiên, đầu tư trực tiếp nước ngoài không khi nào và bất cứ đâu cũng phát huy vai trò tích cực đối với đời sống kinh tế xã hội của nước chủ nhà. Nó chỉ có thể phát huy tốt trong môi trường kinh tế, chính trị xã hội ổn định, đặc biệt là khi Nhà nước biết sử dụng và phát huy vai trò quản lý của mình. Đầu tư trực tiếp nước ngoài bao hàm trong nó những mặt hạn chế đối với nước nhận đầu tư như : - Các nước nhận FDI thường không dễ giải quyết mối quan hệ giữa mở cửa thu hút FDI với việc bảo vệ hợp lý sản xuất trong nước, thị trường trong nước, giữ vững độc lập chủ quyền về kinh tế, an ninh chính trị và ổn định, an toàn xã hội . 16 - Đầu tư trực tiếp nước ngoài gây sự rối ren, mất ổn định cho nền kinh tế nước sở tại. - Nguồn vốn đầu tư trực tiếp do chủ đầu tư quản lý trực tiếp và sử dụng theo những mục tiêu của họ. - Những công nghệ chuyển giao sang các nước đang phát triển thường không phải là những công nghệ tiên tiến nhất mà là những công nghệ không còn được sử dụng ở các nước tư bản phát triển vì đã quá thời hạn sử dụng hoặc không còn đáp ứng được những yêu cầu mới về chất lượng và gây ô nhiễm môi trường. Trên thực tế đã diễn ra nhiều hiện tượng chuyển giao công nghệ nhỏ giọt, từng phần và mất nhiều thời gian. - Nếu không định hướng và quản lý tốt FDI, nợ quốc gia sẽ tích tụ, tăng dần , ảnh hưởng tiêu cực đến cán cân thanh toán quôc tế và sự ổn định của đồng tiền. - Nếu nước sở tại không có một quy hoạch đầu tư cụ thể và khoa học , dễ dẫn tới đầu tư tràn lan kém hiệu quả tài nguyên thiên nhiên bị bóc lột quá mức. - Nước sở tại phải đương đầu với chủ đầu tư giầu kinh nghiệm, sành sỏi trong kinh doanh. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã lợi dụng những sở hở trong luật pháp sở tại để trốn thuế, xâm phạm lợi ích của nước sở tại. 17 Mặc dù vậy, những hạn chế của đầu tư trực tiếp nước ngoài không thể phủ nhận được vai trò tích cực của nó đối với cả nước chủ đầu tư và nước nhận đầu tư. Vấn đề là ở chỗ các nước tiếp nhận đầu tư phải kiểm soát đầu tư trực tiếp nước ngoài một cách hữu hiệu để phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của nó. IV. XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG CỦA FDI TRÊN THẾ GIỚI VÀ TRONG KHU VỰC : 1. FDI luôn phát triển với tốc độ nhanh và trở thành một loại hình quan hệ kinh tế có vai trò quan trọng, có tính tất yếu đối với sự phát triển của nền kinh tế thế giới và hầu hết các quốc gia ; trong đó, các nước công nghiệp phát triển là lực lượng chi phối chủ yếu . Từ đầu những năm 1960 đến nay, FDI thế giới luôn tăng nhanh qua các năm , bình quân khoảng 20%/năm . Nếu như tổng FDI thế giới chỉ là vài chục tỷ USD/năm trong những năm 70s thì đến những năm 80s đã là hàng trăm tỷ USD/năm ; đặc biệt là đến năm 1995 đã đạt 315 tỷ USD, năm 1997 đạt 400 tỷ USD, năm 1998 đạt trên 600 tỷ USD, năm 1999 trên 700 tỷ USD . Hầu hết các nước trên thế giới, bao gồm cả nước công nghiệp phát triển lẫn nước đang phát triển đều mở cửa thu hút FDI. Tuy nhiên, nếu như trong những năm 50s , 60s , FDI tập trung chủ yếu vào các nước đang phát triển ( khoảng 70%, chỉ có khoảng 30% còn lại vào các nước công nghiệp phát triển ) thì từ những năm đầu thập kỉ 70s trở lại đây, tình hình đã thay đổi theo chiều ngược lại. Trong những năm 90s, trung bình khoảng 75% FDI thế giới chảy vào các nước công nghiệp phát triển. Các nước này đồng thời cũng là các nước xuất khẩu FDI lớn nhất, chiếm khoảng 80% FDI toàn cầu. Dòng vốn FDI trên thế giới lưu chuyển chủ yếu trong nội bộ và giữa ba trung tâm kinh tế thế giới Bắc Mỹ - Tây Âu - Nhật Bản và Đông Bắc á . 18 2. Xuất hiện xu hướng đa cực, đa biên và hiện tượng hai chiều hay lưỡng tính trong FDI ; các công ty xuyên quốc gia trở thành chủ thể đầu tư quan trọng nhất . Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, Mỹ và các công ty Mỹ, trước hết là các công ty xuyên quốc gia (TNC) của Mỹ là nước và lực lượng gần như độc tôn tiến hành các hoạt động đầu tư ra nước ngoài theo kế hoạch Marshall. Nhưng sau đó không lâu, các công ty, đặc biệt là các TNC của các nước Tây Âu, Nhật Bản đã lớn mạnh và tiến hành các hoạt động FDI cạnh tranh với các công ty của Mỹ. Thị trường FDI ngày nay không còn là thị trường riêng của các công ty Mỹ và ngược lại có sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các công ty của nhiều nước khác nhau có đầu tư ra nước ngoài. Cùng với sự vươn lên của Tây Âu, Nhật Bản và các nước NIC, nhất là NIC Châu Á , tính “đa biên” , “đa cực” đã xuất hiện và hoàn toàn thay thế tính đa cực của FDI . Từ cuối những năm 70s , đầu những năm 80s trở lại đây, đã xuất hiện hiện tượng “hai chiều” hay “lưỡng tính” trong FDI ; đó là hiện tượng một nước vừa tiếp nhận FDI vừa đầu tư ra nước ngoài. Mỹ là nước điển hình nhất về hiện tượng này, vừa là nước đầu tư ra nước ngoài lớn nhất, chiếm khoảng 17% FDI ra thế giới, nhưng cũng là nước thu hút FDI lớn nhất, chiếm khoảng 30% FDI toàn cầu. Tổng FDI đầu tư ra nước ngoài của các nước G7 chiếm khoảng 80% tổng FDI toàn cầu, nhưng chính họ lại thu hút khoảng 70% FDI của thế giới vào nước mình. Tình hình tương tự cũng diễn ra ở hầu hết các nước công nghiệp phát triển thuộc nhóm OECD và các nước NIC. Nhiều nước đang phát triển, trong đó có các nước trong khu vực, đồng thời với việc chú trọng thu hút FDI, vẫn tiến hành các hoạt động xuất khẩu FDI. Hiện nay, các TNC đang chi phối, kiểm soát phần lớn sản xuất, kinh doanh vào FDI trên thế giới. Kết quả nghiên cứu 100 TNC lớn nhất trên thế 19 giới cho thấy, các TNC này chiếm tới một phần ba FDI toàn thế giới và tổng tài sản ở nước ngoài của chúng lên tới 1400 tỷ USD, sử dụng tới 72 triệu lao động trong đó có 12 triệu lao động nước ngoài. Thời kỳ 1990 - 1995, tỷ trọng vốn đầu tư nước ngoài trong tổng vốn đầu tư của các TNC Mỹ là 42% ; của các TNC Nhật Bản là 48% ; và của các TNC Châu Âu là 59%. Thời kỳ 1996 - 2000, các TNC tiếp tục đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài. Tỷ trọng đầu tư ra nước ngoài trong tổng vốn đầu tư của các TNC Mỹ sẽ là 55%, của các TNC Nhật Bản, các nước Tây Âu là 63%, và bình quân chung sẽ là 60%. Hoạt động sáp nhập và mua lại (M&A) giữa các công ty, đặc biệt là các TNC trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, hoá chất, dược phẩm, viễn thông tăng mạnh trong các năm 1997 - 2000 ; nhằm cơ cấu lại và củng cố vị trí của các TNC trong các lĩnh này. Ngoài ra, các TNC còn đang thực hiện mục tiêu chiến lược hoặc cơ cấu lại thông qua các hợp đồng giữa các công ty thành viên trong nội bộ TNC nhằm nâng cao sức cạnh tranh về công nghệ. Số lượng hợp đồng này đã tăng từ mức trung bình hàng năm gần 300 vào đầu những năm 80s lên hơn 600 vào giữa những năm90s, chủ yếu trong những ngành sử dụng nhiều chất xám như thông tin, dược phẩm, công nghệ sản xuất ô tô .... Hoạt động M&A phát triển cực mạnh từ khi xảy ra khủng hoảng kinh tế - tài chính khu vực Châu á, trở thành yếu tố quyết định sự tăng vọt về FDI toàn cầu từ năm 1998 đến nay. 3. Cuộc cạnh tranh thu hut FDI giữa các nước, đặc biệt là giữa các nước đang phát triển đang diễn ra hết sức gay gắt ; hình thành nhiều định chế về hợp tác đầu tư ; xuất hiện làn sóng tự do hoá đầu tư . 20 Nhận thức được vai trò quan trọng của FDI đối với tăng trưởng kinh tế và giải quyết vấn đề việc làm nên cả các nước công nghiệp phát triển lẫn các nước đang phát triển đều chú trọng thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Với việc hình thành NAFTA , EU , AIA ... , môi trường đầu tư ở các khu vực này trở nên hấp dẫn cạnh tranh hơn do được mở cửa và tự do hoá ở mức cao hơn. Các nước công nghiệp phát triển đang đàm phán để đi đến ký kết hiệp định đa biên về đầu tư (MAI) nhằm tự do hoá đầu tư. Nhiều nước đang tiếp tục nỗ lực tạo điều kiện thuận lợi cho FDI thông qua các hiệp định song phương và những chính sách ưu đãi đầu tư trong phạm vi khu vực và từng bước để tạo đà đi lên. Các thoả thuận về hợp tác đầu tư, ở mức độ khác nhau đều đề cập đến vấn đề mở cửa thị trường và tiến tới tự do hoá đầu tư . Trong năm 1997, đã có 151 thay đổi trong qui định về FDI ở 76 nước, 89% những thay đổi này tạo điều kiện thuận lợi hơn cho FDI. Nhiều ngành trước đây được xem như bị đóng cửa đối với FDI như viễn thông bảo hiểm năng lượng ... đã được mở ra cho FDI và tự do hoá hơn, Trung Quốc là nước thu hút FDI thành công nhất trong nước đang phát triển. Năm 1998, FDI vào Trung Quốc chiếm 80% tổng FDI vào Châu á và 35% của toàn bộ FDI vào các nước đang phát triển. Ấn Độ, Hàn Quốc mới chuyển hướng, chú trọng hơn vào FDI và đang trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm của các nước thu hút FDI Châu Á, nhất là trong bối cảnh do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính trong khu vực, nguồn cung cấp FDI từ Châu Á, nhất là từ Nhật Bản, Hàn Quốc giảm đi rõ rệt ( của Nhật , giảm từ mức trung bình 33 tỷ USD/năm xuống mức 25 tỷ USD/năm) 21 V. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI . Môi trường đầu tư trực tiếp nước ngoài là tổng hoà các yêu tố đối nội, đối ngoại, chính trị, kinh tế, pháp luật, văn hoá và xã hội... Có liên quan đến các hoạt động của các nhà đầu tư. Qua thực tiễn của nhiều nước trên thế giới cho thấy, một môi trường được coi là hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài phải đảm bảo các yếu tố cơ bản sau: 1.Sự ổn định về chính trị-xã hội. Yếu tố này giữ vai trò quyết định đối với hoạt động của các nhà đầu tư. Vì thực tế tình hình chính trị có ổn định, xã hội có trật tự, kỷ cương thì các chính sách, chủ trương của Nhà nước mới có giá trị thực thi bền vững, đặc biệt là các chủ trương chính sách nhất quán về đầu tư nước ngoài. Qua kinh nghiệm của một số nước trong khu vực và trên thế giới, ta thấy rằng ở các quốc gia luôn xảy ra những biến động về chính trị (mâu thuẫn sâu sắc giữa các Đảng phái, sắc tộc, đảo chính, nội chiến, chiến tranh biên giới...) thì rất khó thu hút các dự án đầu tư hoặc đang là quốc gia thu hút nhiều dự án nhưng bất ngờ xảy ra những biến động kể trên thì ngay lập tức các nhà đầu tư sẽ thu hẹp lại phạm vi hoạt động, chuyển vốn về nước hoặc sang nước khác, còn các nhà đầu tư mới được cấp giấy phép hoặc đang nghiên cứu tiền khả thi sẽ “lặng lẽ” rút lui. Thực trạng này có thể thấy ở các nước trong khu vực như: Philipines, Malaixia, Indonexia, Thái Lan... hoặc các nước khác trên thế giới như CHLB Nga, Brazin... hoặc các nước đi theo chủ nghĩa cực đoan như Apganistan, Algieri... thì chẳng có một nhà đầu tư nào giám mạo hiểm thực hiện các dự án của mình. Ở Việt Nam, trong giai đoạn đầu những năm 80 (khi ta mới chỉ có Nghị định của Chính phủ về đầu tư nước ngoài và đất nước mới được giải phóng) các nhà đầu tư còn thăm dò và chỉ đến khi chính sách của Đảng và 22 Nhà nước ta có nhiều thay đổi căn bản (chuyển nền kinh tế từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN), có Bộ luật đầu tư nước ngoài khá hoàn chỉnh và đặc biệt là tình hình chính trị-xã hội ở đất nước ta rất ổn định nên mới thu hút một lượng vốn đầu tư nước ngoài đáng kể (khoảng 37 tỷ USD) như ngày nay. Thêm vào đó, tình hình quốc tế, khu vực có nhiều chuyển biến tích cực có lợi cho việc mổ rộng quan hệ kinh tế của Việt Nam nói chung và của hợp tác đầu tư nói riêng. Hiện nay, Việt Nam là thành viên của ASEAN, tham gia APEC, ASEM...đang đàm phán gia nhập WTO, đã ký Hiệp định thương mại với Hoa Kỳ, cùng với các chính sách đối ngoại mềm dẻo trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, tôn trọng độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đã tạo ra lợi thế so sánh đáng kể của Việt Nam trong quá trình thu hút vốn đầu tư nước ngoài. 2.Sự phát triển về kinh tế. Sự phát triển kinh tế ở đây được hiểu là sự phát triển đồng bộ về các mặt: tăng trưởng kinh tế, thu nhập GDP tính trên đầu người, kim ngạch xuất nhập khẩu, hệ thống giao thông, bưu chính viễn thông, dịch vụ các loại. Thực tế cho thấy ở các nước phát triển, tốc độ thu hút vốn đầu tư nước ngoài bao giờ cũng cao hơn các nước đang phát triển. Ở nước ta sự phát triển về kinh tế chưa được coi là hấp dẫn đối với các nhà đầu tư vì hệ thống giao thông tuy có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn lộn xộn, hệ thống bưu chính viễn thông có nhiều tiến bộ nhưng giá cước phí vẫn được xếp vào hạng nhất nhì thế giới về đắt đỏ, hệ thống ngân hàng và các hoạt động dịch vụ khác còn nhiều bất cập, chưa thuận lợi đối với các nhà đầu tư. Nhìn vào phân bố địa bàn đầu tư ở nước ta, chúng ta nhận ra ngay rằng chỉ ở các thành phố lớn như Hà Nội, Tp.HCM, Hải Phòng. Bà Rịa Vũng Tàu mới có nhiều dự án hoặc ở các địa phương có chính sách ưu đãi đặc biệt đối với các nhà đầu tư như Bình Dương, Đồng Nai mới thu hút được nhiều dự án 23 đầu tư. Còn ở các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Ban Mê Thuật, Đắc Lắc, Kiên Giang, An Giang... Có rất ít thậm chí không có dự án nào đầu tư vì cơ sở hạ tầng yếu kém, may ít rủi nhiều. 3.Hệ thống pháp luật về đầu tư nước ngoài. Đây là một yếu tố không thể thiếu được của môi trường đầu tư. Hệ thống pháp luật về đầu tư ở đây được hiểu là Luật quốc gia điều chỉnh hoạt động đầu tư như Luật đầu tư, các Luật khác có liên quan đến hoạt động đầu tư, các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật (như Nghị định, Quyết định, Thông tư, Chỉ thị) và Luật quốc tế áp dụng đối với quan hệ đầu tư như các Hiệp định đa phương (Công ước MIGA, Hiệp định khung về đầu tư ASEAN) và Hiệp định song phương về khuyến khích và bảo hộ đầu tư. Nội dung các quy định của hệ thống pháp luật kể trên phải đảm bảo hai vấn đề quan trọng, đó là các quy định về ưu đãi khuyến khích đầu tư (như ưu đãi về miễn thuế, giảm thuế, quyền hoạt động kinh doanh ) và các quy định về đảm bảo đầu tư (bảo đảm tài sản, lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư, bảo đảm những thiệt hại do có sự thay đổi về luật...). Ngoài ra, hệ thống pháp luật (quốc gia và quốc tế) về đầu tư nước ngoài phải đảm bảo tính đồng bộ, tính minh bạch, tức là không được mâu thuẫn, chồng chéo và đặc biệt là phải mang tính ổn định, nhất quán. thực tế cho thấy để đáp ứng yêu cầu này không hoàn toàn đơn giản đối với các nước đang phát triển. Ở nước ta, mặc dù hệ thống pháp luật về đầu tư nước ngoài khá đầy đủ với nhiều quy định ưu đãi, bảo đảm đầu tư nhưng các văn bản hướng dẫn thi hành luật lại vô cùng rắc rối, thậm chí còn mâu thuẫn với nhau. Đáng ngại hơn là việc áp dụng luật của các cơ quan thi hành pháp luật với những thủ tục hành chính rườm rà, kém hiệu quả và thái độ nhũng nhiễu của cán bộ thi hành. Điều này đôi khi dẫn đến tác hại không nhỏ đối với môi trường đầu tư, làm nản lòng các nhà đầu tư. Do vậy để cải thiện môi trường pháp lý về đầu tư, ngoài việc sửa đổi và bổ sung thường xuyên các 24 quy định của pháp luật còn phải đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thi hành pháp luật để hạn chế những yếu kém về nghiệp vụ và nâng cao nhận thức của họ. Ngoài các yếu tố kể trên của môi tường đầu tư còn phải kể đến một số yếu tố khác như văn hoá, du lịch... Có tính chất bổ trợ cho môi trường đầu tư hấp với các nhà đầu tư. Thực tế cho thấy ở các quốc gia giầu truyền thống văn hoá, thái độ hiểu biết, cởi mở của người dân và là đất nước có nhiều danh lam thắng cảnh thì số dự án đầu tư tăng lên nhiều hơn so với các quốc gia chỉ có ba yếu tố cơ bản kể trên. Ở Việt Nam mặc dù chúng ta có lợi thế về văn hoá, du lịch nhưng thực tế chưa khai thác hết thế mạnh này, ngoài ra chưa kể đến có những lúc thái độ đối với các nhà đầu tư nước ngoài còn thiếu thiện chí, chưa đánh giá đúng về vai trò của đầu tư nước ngoài đối với đất nước mình... Để có được môi trường hấp dẫn, thu hút trực tiếp đầu tư nước ngoài cần phải tiếp tục cải thiện các yếu tố cấu thành môi trường đầu tư như đã phân tích ở trên, đồng thời phải đặc biệt chú ý cải thiện môi trường pháp lý, môi trường kinh doanh, tiến tới áp dụng một mặt bằng pháp lý và điều kiện kinh doanh cho tất cả các nhà đầu tư nước ngoài vào đầu tư trong nước. Thêm vào đó cần chú trọng cải cách thủ tục hành chính, đào tạo đội ngũ cán bộ và quan tâm đúng mức đến hoạt động xúc tiến đầu tư để cho mọi người quan tâm đến đầu tư nước ngoài ở Việt Nam có được ấn tướng tốt đẹp về môi trường đầu tư ở Việt Nam. 25 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI CỦA SINGAPO TẠI VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 1988-2000. I.TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 1988-2000: 1. Quy mô vốn và tình hình thực hiện dự án đầu tư . Từ khi luật ĐTNN tại Việt Nam có hiệu lực cho đến năm 2000, Nhà nước ta đã cấp giấy phép cho 3098 dự án FDI với tổng số vốn đăng ký là 38979,56 triệu USD. Tính bình quân mỗi năm chúng ta cấp giấy phép cho 238 dự án với mức 2998,43 triệu USD vốn đăng ký (chưa kể các dự án của Vietsopetro) ( nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Biểu 1: Số dự án và số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài được cấp giấy phép qua các năm (Chưa kể các dự án của Vietsopetro) Đơn vị: Triệu USD 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 37 68 108 151 197 269 343 370 325 Dù ¸n 345 275 278 332 Nguồn: Niên giám thống kê 1998, NXB Thống Kê, Hà Nội 2000 26 Dựa trên số liệu ở biểu 1 ta thấy nhịp độ thu hút ĐTTTNN của ta có xu hướng tăng nhanh từ 1988 đến 1995 cả về số dự án cũng như vốn đăng ký. Riêng năm1996, số dự án đã tăng nhanh một cách đáng kể, nguyên nhân là do trong năm 1996 có hai dự án đầu tư vào lĩnh vực phát triển đô thị ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh được phê duyệt với quy mô dự án lớn( hơn 3 tỷ USD/ hai dự án ). Như vậy, xét trong suốt thời kỳ 1988-2000 thì năm 1995 được xem là năm đỉnh cao về thu hút ĐTTTNN của Việt Nam cả về mặt số dự án , vốn đăng ký cũng như quy mô dự án . Từ năm 1997, ĐTTTNN vào Việt Nam bắt đầu suy giảm, nhất là các năm1998,1999 và 2000 thì xu hướng giảm ngày càng thể hiện rõ rệt hơn: nếu so với năm 1997 số dự án của năm 1998 chỉ bằng 79,71%, năm 1999 chỉ bằng 80,58% còn năm 2000 bằng 96,23%. Tuy vậy, xét về mặt số lượng vốn đăng ký thì năm 1998, 1999 và 2000 có chỉ số lần lượt tương ứng là 83,83%; 33,01% và 40,09%. Sự suy giảm này phần nào là do sự tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính khu vực năm 1997 đối với hoạt động FDI vào Việt Nam (Khi mà khoảng 60-70% vốn FDI vào Việt Nam là xuất phát từ các nước trong khu vực ASEAN, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Singapo) và nguyên nhân khác cũng không kém phần quan trọng đó là sự sút giảm về khả năng hấp dẫn của môi trường ĐTNN tại Việt Nam trước sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt trong thu hút vốn ĐTNN của các quốc gia khác trong cùng khu vực và trên thế giới. Với quy mô dự án bình quân của thời kỳ 1988- 2000 là 11,59 triệu USD/ dự án thì so với một số nước ở thời kỳ đầu thực hiện chính sách thu hút FDI, quy mô dự án đầu tư vào nước ta bình quân ở thời kỳ này là không thấp. Nhưng điểm đáng quan tâm là quy mô dự án theo vốn bình quân của năm 1999 và 2000 lại giảm đi một cách đột ngột và ở mức thấp nhất từ trước tới nay( năm 1999: 5,52 triệu USD/ dự án ; năm 2000: 5,79 triệu USD/ dự án ) tức là chỉ bằng 43,87% và 46,02% quy mô bình quân 27 của thời kỳ 1988-2000 và chỉ bằng 31,27% và 32,80% quy mô dự án bình quân của năm 1995 (xem chi tiết bảng 1). Bảng 1: Quy mô dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài qua các năm. ( Chưa kể các dự án của Vietsopetro) STT Năm Quy mô ( triệu USD/ DA) 1 1988 10,05 2 1989 8,57 3 1990 7,77 4 1991 8,76 5 1992 11,00 6 1993 10,78 7 1994 10,98 8 1995 17,65 9 1996 26,15 10 1997 13,48 11 1998 14,17 12 1999 5,52 13 2000 5,79 14 Tổng 150,67 Nguồn :Niên giám thống kê 1998, NXb Thống Kê, HN 2000. 2. Hình thức và cơ cấu đầu tư. a. Hình thức đầu tư Liên doanh hiện là hình thức phổ biến nhất của đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam. Với 1.047 dự án đang triển khai thực hiện chiếm 39,97% số dự án và tổng vốn đầu tư hơn 21,5 tỷ USD chiếm 62,5% tổng vốn đầu tư của các dự án còn hiệu lực. Trong khi đó, các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài có nhiều dự án hoạt động hơn ( 1434 dự án ), nhưng tổng vốn đầu tư lại chỉ đạt 10,5 tỷ USD chiếm 28,99% tổng vốn đầu tư (xem chi tiết bảng 2). Đặc điểm này phản ánh sự hiểu biết của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam còn hạn chế . Do đó, họ thường chọn hình thức 28 liên doanh để bên Việt Nam đứng ra lo các thủ tục pháp lý cho sự hoạt động của liên doanh hiệu quả hơn, thay vì hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Nhưng sau một thời gian hoạt động trong môi trường đầu tư ở Việt Nam, các nhà đầu tư nước ngoài đã có điều kiện để hiểu biết hơn về pháp luật, chính sách,phong tục tập quán và các hình thức hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Cho nên, số dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam theo hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài của các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng có xu hướng tăng lên Bảng 2: Đầu tư trực tiếp nước ngoài theo hình thức đầu tư, 1988 - 2000. ( Tính tới ngày 31/12/2000 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực ) Hình thức đầu tư Số dự án Tổng vốn đầu tư Vốn pháp định Vốn thực hiện BOT 4 415,125,000 140,030,000 37,112,500 Hợp đồng hợp tác kinh doanh 134 3,932,333,053 3,331,320,867 3,214,335,674 DN 100% vốn nước ngoài 1,434 10,553,671,105 4,636,969,393 4,789,122,074 DN Liên doanh 1,047 21,503,053,259 8,311,041,762 9,635,915,087 Tổng số 2,619 36,404,182,417 16,419,362,022 17,676,485,335 Nguồn: Vụ QLDA - Bộ Kế hoạch và Đầu tư Ngoài hai hình thức trên, đầu tư hợp đồng hợp tác kinh doanh và các dự án BOT cũng được triển khai ở Việt Nam đạt 138 dự án chiếm 5,2% số dự án, với vốn đầu tư hơn 4,3 tỷ USD chiếm 11,9% tổng vốn đầu tư. b. Cơ cấu đầu tư. 29 Qua các năm, cơ cấu đầu tư nước ngoài ngày càng phù hợp với yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tỷ trọng các dự án thuộc các lĩnh vực sản xuất ngày càng tăng. Nếu trong những năm đầu, vốn đầu tư tập trung chủ yếu trong các ngành dầu khí (32%) và khách sạn (20,6%), thì từ năm 1991 nhất là trong các năm 1994, 1995 và đầu năm 1996 đầu tư nước ngoài vào công nghiệp tăng đáng kể (nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Có được kết quả này là do Chính phủ đã có những chính sách, đường lối đúng đắn nhằm kích thích các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp như như giảm thuế, đơn giản các thủ tục cấp giấy phép đầu tư … và đặc biệt là vào năm 1991với chiến dịch mở rộng và nâng cấp các Khu công nghiệp-Khu chế xuất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào các ngành công nghiệp, góp phần xây dựng sự nghiệp Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá. Bảng 3: Đầu tư trực tiếp nước ngoài theo ngành, 1988 - 2000. ( Tính tới ngày 31/12/2000 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực ) Chuyên ngành Số dự án Vốn đăng ký Tỷ trọng (%) Vốn thực hiện Tỷ trọng (%) Công nghiệp 1,639 19,366,246,780 53,19 11,008,321,116 62,27 Nông,lâm,ngư nghiệp 343 2,110,402,256 5,79 1,112,070,909 6,29 Dịch vụ Bao gồm: khách sạn, du lịch, xây dựng văn phòng, 637 14,927,533,381 41,02 5,556,093,310 31,54 30 căn hộ cho thuê và một số dịch vụ khác Tổng số 2619 36,404,182,417 100 17,676,485,335 100 Nguồn: Vụ QLDA - Bộ Kế hoạch và Đầu tư Theo số liệu bảng 3, ngành công nghiệp với 1.639 dự án đang hoạt động chiếm 62,58% số dự án, vốn đầu tư đạt 19.366 triệu USD chiếm 53,19% tổng vốn đầu tư, vốn thực hiện 11.008 triệu USD chiếm 62,27% tổng vốn thực hiện. Lĩnh vực công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang chiếm vị trí quan trọng trong sản xuất công nghiệp của nước ta hiện nay; các chỉ số thống kê cho thấy, chỉ riêng giá trị của ngành dầu khí với vốn đầu tư gần 3,3 tỷ USD đã chiếm 17% tổng vốn đầu tư của ngành công nghiệp. Quy mô đầu tư cho một dự án của ngành công nghiệp và xây dựng khoảng 12 triệu USD, trong đó lớn nhất là các dự án khai thác dầu khí 93 triệu USD/dự án.(nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Tiếp sau là ngành nông, lâm, ngư nghiệp với 343 dự án, chiếm 13,1% số dự án với vốn đầu tư đạt 2.110 triệu USD chiếm 5,79% tổng vốn đầu tư, vốn thực hiện đạt 1.112 triệu USD chiếm 6,29% tổng vốn thực hiện. Các nhà chuyên môn nhận định rằng, nguồn vốn đầu tư nước ngoài trong ngành nông nghiệp đã góp phần không nhỏ đối với việc xây dựng cơ sở vật chất, nâng cao hiệu quả quản lý kinh doanh và giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành. Được biết, trung bình mỗi năm ngành nông nghiệp tiếp nhận 26 dự án đầu tư nước ngoài với số vốn 174 triệu USD. Theo báo cáo của Vụ Quản lý và Quy hoạch-Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, thì trong điều kiện ngành nông nghiệp còn thiếu vốn đầu tư như hiện nay, đầu tư nước ngoài đã và sẽ là một nguồn lực quan trọng đối với ngành. Mặt khác, các sản phẩm của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực nông nghiệp đã góp phần đáng kể trong tổng kim xuất khẩu chung của 31 toàn ngành. Quy mô đầu tư bình quân cho một dự án trong ngành nông,lâm, ngư nghiệp tương đối thấp so với các ngành khác, trong đó các dự án đầu tư vào ngành thuỷ sản chỉ khoảng 3 triệu USD/dự án. Kế tiếp là ngành dịch vụ với 637 dự án chiếm 24,3% tổng số dự án, trong đó vốn đầu tư là 14,927 tỷ USD chiếm 41,02% tổng vốn đầu tư, vốn thực hiện đạt 5,556 tỷ USD chiếm 31,54% tổng vốn thực hiện. Quy mô đầu tư bình quân cho một dự án của ngành dịch vụ lớn nhất (khoảng 25 triệu USD/dự án). c. Cơ cấu đầu tư theo vùng Đầu tư nước ngoài tập trung chủ yếu ở các vùng có điều kiện thuận lợi về hạ tầng cơ sở, kỹ thuật, dịch vụ...; còn những vùng kinh tế-xã hội khó khăn thì tỷ lệ đầu tư nước ngoài còn rất thấp, vì vậy tạo ra sự bất hợp lý về đầu tư giữa các vùng lãnh thổ. Với mong muốn hoạt động đầu tư nước ngoài góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nên Chính phủ đã có những chính sách khuyến khích, ưu đãi đối với các dự án đầu tư vào những vùng có điều kiện kinh tế khó khăn; miền núi, vùng sâu, vùng xa. Bảng 4: Cơ cấu đầu tư theo vùng, 1988 - 2000. Đơn vị: triệu USD STT Vùng Tổng vốn đầu tư Tỷ trọng % 1 Đông Nam Bộ 19.343 53,15 2 Đồng Bằng Sông Hồng 10.775 29,6 3 Duyên Hải Nam Trung Bộ 2.782 7,65 4 Đông Bắc 1.623 4,46 5 Đồng Bằng Sông Cửu Long 895 2,46 6 Bắc Trung Bộ 866 2,38 7 Tây Nguyên 58 0,16 8 Tây Bắc 55 0,15 Tổng cộng 36.404 100% Nguồn: Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư. 32 Số liệu của bảng 4 cho thấy, vùng kinh tế Đông Nam Bộ có ưu thế vượt trội với hàng loạt khu chế xuất, khu công nghiệp và các cơ sở kinh tế quan trọng, đầu tầu trong thu hút đầu tư nước ngoài cũng như trong phát triển kinh tế với tổng vốn đầu tư 19.343 triệu USD, chiếm 53,15% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Vùng kinh tế này gồm thành phố Hồ Chí Minh được coi là địa bàn hấp dẫn đầu tư nhất, vì đa số dự án tiếp nhận mới đều đăng ký hoạt động tại đây với 905 dự án, tổng vốn đầu tư là 9.651 triệu USD chiếm 26,5% tổng vốn đầu tư của toàn vùng. Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tầu đều là các đơn vị đi đầu trong thu hút đầu tư nước ngoài với số dựa án là 699 và tổng vốn đầu tư 7.937 triệu USD chiếm 21,8% tổng vốn đầu tư của toàn vùng (nguồn: Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Đặc biệt đây là vùng kinh tế tập trung hầu như toàn bộ khu chế xuất, trong đó khu chế xuất Tân Thuận được đánh giá là khu chế xuất thành công nhất Đông Nam Á và thứ ba Châu Á. Đứng thứ hai là vùng kinh tế Đồng Bằng Sông Hồng có tổng vốn đầu tư 10.775 triệu USD, chiếm 29,6% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Trong đó, Hà Nội đứng thứ hai toàn quốc về thu hút đầu tư có 363 dự án với tổng vốn đầu tư 7.705 triệu USD, chiếm 21,2% tổng vốn đầu tư của toàn vùng (nguồn: Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Tiếp theo là vùng kinh tế Duyên Hải Nam Trung Bộ đứng thứ ba toàn quốc với tổng vốn đầu tư 2.782 triệu USD, chiếm 7,64% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Tuy nhiên nếu không tính nhà máy lọc dầu Dung Quất thì thu hút vốn đầu tư nước ngoài còn kém cả đồng bằng Sông Cửu Long ( xem chi tiết biểu 2) 33 Biểu 2: Tỷ trọng đầu tư trực tiếp nước ngoài theo vùng, 1988-2000. Còn 5 vùng Đông Bắc, đồng bằng Sông Cửu Long, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Tây Bắc là những vùng kinh tế gặp nhiều khó khăn nên tỷ lệ thu hút vốn đầu tư nước ngoài vẫn ở tỷ lệ thấp. II. THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI CỦA SINGAPO VÀO VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 1988- 2000 : 1. Khái quát về quan hệ hợp tác kinh tế - kỹ thuật - phát triển giữa Singapo và Việt Nam. Một biểu tượng thành công của sự hợp tác kinh tế - kỹ thuật giữa hai nước là dự án xây dựng khu công nghiệp Việt Nam - Singapo (VSIP) ở tỉnh Bình Dương. Đây là dự án hợp tác giữa chính phủ hai nước. Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt và Thủ tướng Singapo Goh Chock Tong đã tham dự lễ động thổ xây dựng VSIP tháng 05/1996. Khu công nghiệp này được xây dựng trên một diện tích 500 hecta với tổng số vốn đầu tư xây dựng trong giai đoạn đầu (1996-1998) là 52,5 triệu USD. Trong giai đoạn này, trên 70% diện tích đất đai và một nửa số nhà máy, công xưởng đã được xây §«ng Nam Bé §ång b»ng S«ng Hång Duyªn H¶i Nam Trung Bé §«ng B¾c §ång b»ng S«ng Cöu Long B¾c Trung Bé T©y nguyªn T©y B¾c Nguồn: VQLDA - Bộ Kế hoạch và Đầu tư 34 dựng. Từ năm 1998 VSIP đã bước vào xây dựng ở giai đoạn thứ hai. Tính đến đầu năm 1999 số vốn đầu tư xây dựng VSIP đã lên đến 85 triệu USD. Mặc dù cuộc khủng hoảng kinh tế-tài chính đã có những tác động xấu đến sự phát triển kinh tế trong khu vực, VSIP vẫn đạt được bước phát triển đều đặn, đúng kế hoạch ban đầu đặt ra. Tính đến tháng 02/1999 VSIP đã thu hút 33 dự án đầu tư với tổng số vốn đầu tư 380 triệu USD. Diện tích cho thuê của khu công nghiệp hiện nay đạt trên 50% diện tích, thu hút được 52 dự án (50 dự án đầu tư nước ngoài ), đã có 32 dự án đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Doanh thu năm1999 đạt 2,04 triệu USD , ước năm 2000 doanh thu đạt 5,67 triệu USD (nguồn Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Cùng với việc xây dựng và phát triển khu công nghiệp Việt Nam - Singapo, chính phủ hai nước đã thống nhất về việc thành lập một Trung tâm đào tạo kỹ thuật Việt Nam - Singapo (VSTTC). Tháng 09/1997, VSTTC bắt đầu được khởi công xây dựng với kinh phí xây dựng 10 triệu USD, đánh dấu một giai đoạn mới của sự hợp tác kỹ thuật và đào tạo kỹ thuật của hai nước. VSTTC có cơ sở hạ tầng hiện đại, thiết bị đào tạo chất lượng cao, với phương pháp đào tạo kỹ năng thực hành liền tay để đảm bảo cho học sinh tốt nghiệp có thể đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật có thể làm việc cho khu công nghiệp VSIP. Hai công ty đa quốc gia hàng đầu của Singapo là công ty Festo và công ty Mitutoyo Asia Pacific đã lắp đặt hai phòng thí nghiệm đặc biệt: Phòng thí nghiệm đo lường Mitutoyo để giảng dạy cho học sinh những công nghệ tiên tiến nhất. Đội ngũ giảng viên của VSTTC bao gồm các chuyên gia Singapo và các chuyên gia Việt Nam được đào tạo tại Viện kỹ thuật quốc gia Singapo. Tháng 09/1998, VSTTC đã khai giảng khoá học đầu tiên. Những học viên sau khi tốt nghiệp sẽ được tuyển dụng vào khu công nghiệp Việt Nam - Singapo và tiến tới sẽ trở thành công nhân lành nghề cho các khu công nghiệp khác ở nước ta. 35 Bên cạnh đó phải kể đến sự hỗ trợ phát triển chính thức của Singapo giành cho Việt Nam thông qua các nguồn từ Quỹ hỗ trợ Đông dương. Chương trình Hợp tác Kỹ thuật song phương và chương trình Hợp tác cho phát triển bền vững. Ngoài ra, Chính phủ Singapo còn đào tạo cho các cán bộ Việt Nam thông qua chương trình hợp tác với nước thứ ba. Các chương đào tạo chủ yếu tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực như : Môi trường , Năng lượng, Thương mại, Hành chính công , Công nghệ thông tin, Du lịch, Cơ khí, Giáo dục đào tạo, Giao thông vận tải, Khí tượng thuỷ văn, Y tế, Bưu chính viễn thông và Ngân hàng-Tài chính. Trong năm 2000 đã có 203 cán bộ Việt Nam được đào tạo tại Singapore về các lĩnh vực nói trên, trong đó có 37 cán bộ được đào tạo trong khuôn khổ Quỹ hỗ trợ Đông dương; 35 cán bộ được đào tạo trong khuôn khổ Chương trình Hợp tác Kỹ thuật song phương và Chương trình Hợp tác cho phát triển bền vững; 131 cán bộ được đào tạo trong khuôn khổ Chương trình hợp tác với nước thứ ba. Ngoài các suất học bổng nói trên, Chính phủ Singapo còn hỗ trợ cho Việt Nam ( Tổng cục đo lường, Tiêu chuẩn, Chất lượng )01 dự án hỗ trợ kỹ thuật về Tiêu chuẩn hoá-Đo lường và Chất lượng với giá trị 437.651USD ( trong khuôn khổ Quỹ hỗ trợ Đông dương ). Đến nay, dự án đã đi vào hoạt động, triển khai được một số nội dung cụ thể, trong đó một số lớp đào tạo ngắn hạn đã được tổ chức tại Việt Nam và Singapo . 2.Kinh nghiệm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo. Để thu hút FDI, Singapo đã đầu tư nhiều vào giáo dục và rèn luyện những kỹ năng kỹ thuật, đầu tư vào kết cấu hạ tầng mà các công ty xuyên quốc gia coi trọng. Khi cần thiết, Singapo đã sử dụng các công ty của Chính phủ để thúc đẩy chương trình phát triển, mặc dù những công ty này hoạt động trên cơ sở thương mại là cơ bản. 36 Singapo, đất nước đô thị với nguồn tài nguyên rất hạn chế sẽ phụ thuộc vào tái xuất khẩu, thế hệ thứ nhất các nhà lãnh đạo Singapo đã ý thức được đặc thù đó và đã xây dựng chiến lược công nghiệp của họ dựa trên cơ sở chính sách lao động toàn diện, tức là dựa trên nguồn lực con người. Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của Singapo đã chú trọng đến giáo dục kỹ thuật, xây dựng trường học và kế hoạch hoá gia đình. Đó là những nội dung nòng cốt để tạo ra người lao động trí tuệ. Chương trình hoạt động chính trị bao gồm việc ban hành Bộ Luật lao động. Bộ Luật đã xây dựng thành hệ thống những quy định nghề nghiệp trên toàn quốcvà phác họa lợi ích của người nước ngoài nhằm thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, Luật các quan hệ công nghiệp đã mở đường cho những hiệp định thương lượng 3 năm. “Hội đồng lương quốc gia” là một tổ chức gồm 3 lực lượng xã hội (kinh doanh, chính phủ và lao động) thành lập năm 1972 nhằm cải tiến tiền lương dựa trên cơ sở những thành tựu sản xuất và chi phí cuộc sống. Đây là cơ sơ nhằm bảo đảm tính ổn định và hoà hợp của mọi tầng lớp xã hội. Đồng thời tiền lương là công nhằm đảm bảo tính cạnh tranh. Nhà nước can thiệp vào thị trường lao động bằng các chính sách xã hội như: chính sách nhà ở, nhằm cải thiện điều kiện sống và chính sách giáo dục, đào tạo nhằm nâng cao năng lực sáng tạo cũng như nâng cao chất lượng và tính phong phú của đời sống cho người lao động. Để khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài, chính phủ đã quyết định thúc đẩy công nghệ cao. Trong những năm 70, Chính phủ cũng đưa ra một chính sách tiền lương cao nhằm nhanh chóng loại bỏ những ngành công nghiệp truyền thống cần nhiều lao động. Chính sách này đã thúc đẩy được đầu tư trong các ngành công nghiệp điện tử, máy móc, dược phẩm và các sản phẩm chính xác. Tuy vậy, đến năm 1985 Singapo đã trải qua giai đoạn khủng hoảng đầu tiên. Để khỏi phải phá giá đồng tiền, Chính phủ đã quyết định giảm những chi phí lao đông do đóng góp của các chủ doanh nghiệp 37 vào Quỹ tiết kiệm Trung Ương. Việc cắt giảm hoàn toàn 12% lương diễn ra êm thấm vì phong trào công đoàn đã liên kết với Chính phủ và giới lãnh đạo chính trị. Để có hiệu lực Chính phủ đã cố gắng đề cao lực lượng lao động nhằm thu hút các công ty đa quốc gia vào hoạt động, điều chỉnh giá cả, nâng cao các kỹ năng và sửa đổi các biện pháp khuyến khích tài chính nhằm thay đổi hình thức thương mại và đi đầu trong cuộc cạnh tranh với các nước trong khu vực. Như vậy, thông qua việc can thiệp vào thị trường lao động, Chính phủ Singapo đã thúc đẩy được sự phát triển của sức sản xuất và thay đổi cơ cấu kinh tế, tiếp cận nhanh chóng với các công nghệ của thế giới. Trong giai đoạn hiện nay để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, Singapo đã xây dựng một số biện pháp nhằm cải thiện môi trường đầu tư thông thoáng hơn, tạo một “sân chơi ” công bằng cho các nhà đầu tư nước ngoài. Về hình thức đầu tư, các công ty nước ngoài hoạt động tại Singapo có thể lựa chọn một trong hai hình thức sau:  Công ty tư nhân trách nhiệm hữu hạn; hoặc  Đăng ký hoạt đông với tư cách là chi nhánh của công ty nước ngoài.  Mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư nước ngoài có thể huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu và vay tổ chức tài chính trong nước cũng như nước ngoài. Về nguyên tắc, các công ty nước ngoài chỉ có thể thuê đất. Thời hạn cho thuê đất lần đầu tối đa là 30 năm và có thể được gia hạn đến 60 năm. Công ty nước ngoài có thể mua nhà xưởng. Người nước ngoài được phép mua nhà ở với một số nhất định. 3.Thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo tại Việt Nam. 38 Đầu tư trực tiếp là một lĩnh vực đặc biệt quan trọng trong quan hệ kinh tế giữa hai nước Việt Nam và Singapo. Trong thập kỷ 70, Singapo đã bắt đầu thăm dò khả năng đầu tư vào Việt Nam. Tuy vậy, khi xẩy ra vấn đề của Campuchia, Singapo đã ban hành lệnh cấm vận đầu tư vào Việt Nam. Năm 1991 sau khi Hiệp định hoà bình về Campuchia được ký kết, Singapo đã xoá bỏ lệnh cấm vận đầu tư vào Việt Nam. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, từ năm 1991 đầu tư trực tiếp từ Singapo vào Việt Nam tăng lên nhanh chóng. Đến tháng 10/1993, tức là chỉ trong vòng 2 năm, Singapo đã xếp thứ 9 trong số 10 nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam, với tổng số vốn đầu tư lên tới 225,3 triệu S$. Phần lớn các dự án đầu tư tập trung vào các ngành như kinh doanh bất động sản, thức ăn,đồ uống đến vật liệu xây dựng. Đến năm 1994, với 51 dự án được cấp giấy phép và tổng số vốn đầu tư lên tới 385 triệu USD, Singapo đã trở thành nhà đầu tư thứ 8 trong số 10 nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất vào Việt Nam. Với tốc độ phát triển nhanh chóng như vậy, tính đến ngày 31/12/2000 với các số liệu cập nhập được, Singapo hiện đang dẫn đầu các nước và vùng lãnh thổ có đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam (hiện còn 58 quốc gia và vùng lãnh thổ hiện còn dự án đầu tư tại Việt Nam) thu hút 236 dự án với tổng vốn đầu tư đăng ký là 6.744 triệu USD, vốn pháp định 2.079 triệu USD và đầu tư thực hiện đạt 1,944 triệu USD (Xem chi tiết biểu 3). Các dự án đầu tư của Singapo đều được triển khai tốt. Đến nay đã có 172 dự án, góp 1.994 triệu USD vào vốn thực hiện, chiếm 29% tổng số vốn đầu tư của Singapo vào Việt Nam. Trong đó, 126 dự án góp vốn đã đi vào sản xuất kinh doanh, có tổng doanh thu trong năm 2000 ước đạt 461 triệu USD, xuất khẩu đạt 50 triệu USD, tạo việc làm cho hơn 20 nghìn lao động trực tiếp, chưa kể hàng vạn lao động gián tiếp khác trong xây dựng cơ bản và dịch vụ ( nguồn: Vụ Quản Lý Dự Án Đầu Tư Nước Ngoài). 39 Biểu 3: Đầu tư trực tiếp nước ngoài theo nước, 1988 - 2000. ( Tính tới ngày 31/12/2000 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực ) Đơn vị: Triệu USD Mặc dù vào Việt Nam tương đối muộn so với các nước khác, nhưng các doanh nghiệp Singapo đã lần lượt vượt qua Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc để trở thành nước đầu tư lớn nhất với số vốn đăng ký (6.744 triệu USD) chiếm 23,27% tổng số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của 10 quốc gia đầu tư lớn nhất vào Việt Nam (xem chi tiết biểu 4). Biểu 4: Tỷ trọng vốn đăng ký theo các nước đầu tư vào Việt Nam, 1988-2000. ( Tính tới ngày 31/12/2000 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực ) 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 Si ng ap o § µi L oa n N hË t B ¶n H µn Q uè c H ån g K «n g Ph ¸p B ri ti sh V ir gi n L iª n B an g N ga H µ L an A nh Q uè c Vèn ®Çu t­ Vèn ph¸p ®Þnh Vèn thùc hiÖn 236 Dù 618 301 260 208 108101 34 40 33 Nguồn: Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Singapo §µi Loan NhËt B¶n Hµn Quèc Hång K«ng Ph¸p British Virgin islands Liªn Bang Nga Hµ Lan Anh Quèc 23,27 17,15 13,410,87 9,28 6,31 6,09 5,55 4,07 4,01 40 Quy mô vốn đầu tư bình quân mỗi dự án khoảng 28,6 triệu USD, cao nhất trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, Singapo có 26 dự án với quy mô vốn đầu tư lớn hơn 40 triệu USD, tập trung vào các ngành nghề như xây dựng hạ tầng khu công nghiệp, khách sạn, văn phòng, căn hộ và công nghiệp, cụ thể như sau: (Nguồn: Vụ Quản lý dự án-Bộ Kế hoạch và Đầu tư) - Nhà máy bia Việt Nam, sản xuất bia Heineken, đối tác nước ngoài là Công ty Asia Pacific Breweries Limited-Singapo thuộc tập đoàn Heineken. Tổng vốn đầu tư 93 triệu USD, vốn pháp định 33,72 triệu USD. Doanh nghiệp đã góp đủ vốn pháp định, sản phẩm có doanh thu cao, doanh thu năm 1999 đạt 101 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 89 triệu USD. - Công ty liên doanh khách sạn Chains Caravelle, mục tiêu của dự án là xây dựng, năng cấp khách sạn Caravelle đạt tiêu chuẩn quốc tế 4 sao với 353 phòng, tổng vốn đầu tư 61,5 triệu USD, vốn pháp định 18,57 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 58 triệu USD. Doanh nghiệp chính thức hoạt động vào đầu năm 2000, doanh thu7,31 triệu USD, lỗ 3,9 triệu USD. - Công ty liên doanh căn hộ và văn phòng Sài gòn-Somerset Chancel, mục tiêu của dự án là xây dưng khu căn hộ và văn phòng cho thuê. Tổng vốn đầu tư là 42 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 47 triệu USD. Doanh thu năm 1999 đạt 4,5 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 4,28 triệu USD. - Công ty quốc tế Hồ Tây, mục tiêu xây dựng khu liên hợp gồm khách sạn, cửa hàng bán thực phẩm ở số 3 Phó Đức Chính, Hà Nội. Tổng vốn đầu tư 69,9 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 68,988 triệu USD. Doanh 41 thu năm 1999 đạt 2,32 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 2,2 triệu USD. - Xí nghiệp liên doanh trách nhiệm hữu hạn Carnaudmeta Box Saigon, với mục tiêu sản xuất lon nhôm 2 mảnh và nắp dễ mở, tổng vốn đầu tư 104,9 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 59,9 triệu USD. Doanh nghiệp đã đi vào sản xuất kinh doanh, doanh thu năm 1999 đạt 29,55 triệu USD; xuất khẩu năm 1999 đạt 1,04 triệu USD. Doanh thu năm 2000 ước đạt 24,98 triệu USD, xuất khẩu năm 2000 ước đạt 1,49 triệu USD. - Công ty liên doanh Đại dương, mục tiêu xây dựng khách sạn 5 sao và văn phòng tại 80 Đông Du, tổng vốn đầu tư 97 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 96,4 triệu USD. Doanh nghiệp đã đi vào hoạt động từ tháng 01/1999, đến nay vẫn chưa có doanh thu. - Công ty liên doanh gạch men Mỹ An, với mục tiêu sản xuất gạch men, men sứ, bột kaolin, tổng vốn đầu tư 46,4 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 37,2 triệu USD. Doanh nghiệp đã đi vào hoạt động từ tháng 01/1996, hoạt động tốt, doanh thu cao và bắt đầu có lãi từ năm 2000. Doanh thu năm 1999 đạt 15 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 11,1 triệu USD. - Công ty liên doanh phát triển tiếp vận số 1 với mục tiêu xây dựng và kinh doanh khu cảng Tân Thuận, tổng vốn đầu tư 53,6 triệu USD, vốn đầu tư thực hiện 53,6 triệu USD. Công ty đã đi vào hoạt động từ tháng 11/1998, doanh thu năm 1999 đạt 2,28 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 6,3 triệu USD. - Công ty trách nhiệm hữu hạn vườn Hoàng Viên-Quảng Bá, với mục tiêu xây dựng các công trình căn hộ, khách sạn, biệt thự. Chủ đầu tư là tập đoàn Keppel Corp Ltd (tập đoàn tài chính lớn nhất của Singapo) với tổng vốn đầu tư 50,93 triệu USD, đầu tư thực hiện 37,5 triệu USD. Doanh 42 nghiệp đã đi vào hoạt động từ tháng 01/1998, doanh thu năm 1999 đạt 2,8 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 2,76 triệu USD. - Công ty phát triển khu công nghiệp Long Bình LOTECO, xây dựng cơ sở hạ tầng khu công nghiệp Long Bình. Đối tác nước ngoài là công ty Nissho Iwai Techno Park Holding Pte., Singapo thuộc tập đoàn Nissho Iwai-Nhật Bản, đối tác Việt Nam là Công ty May 28-Bộ Quốc Phòng. Tổng vốn đầu tư là 41 triệu USD, đầu tư thực hiện 21 triệu USD.Doanh nghiệp đã đi vào hoạt động từ tháng10/1997. Doanh thu năm 1999 đạt 295 nghìn USD, doanh thu năm 2000 ước 384 nghìn USD. - Công ty liên doanh nhà máy bia Hà Tây, đối tác nước ngoài là Công ty Asia Pacific Breweries Ltd-Singapo thuộc tập đoàn Heineken. Tổng vốn đầu tư 190 triệu USD, đầu tư thực hiện 55 triệu USD. Doanh nghiệp đã đi vào hoạt động từ tháng 04/1999. Doanh thu năm 1999 đạt 18,4 triệu USD, doanh thu năm 2000 ước đạt 34,5 triệu USD. a. Hình thức đầu tư của Singapo. Các dự án đầu tư của Singapo chủ yếu tập trung dưới hình thức liên doanh với 103 dự án, chiếm 52,5% số dự án. Sau đó đến xí nghiệp 100% vốn nước ngoài với 103 dự án, chiếm 43,3% số dự án và số dự án hợp doanh là rất nhỏ, 10 dự án chiếm 4,2% số dự án (xem bảng 5). Sở dĩ như vậy là do thời kỳ đầu, các thủ tục để triển khai thực hiện dự án còn đòi hỏi nhiều giấy tờ lại phải thông qua nhiều khâu, nhiều nấc, và rất phức tạp, trong khi đó nhà đầu tư Singapo còn ít hiểu biết về các điều kiện kinh tế - xã hội và pháp luật của Việt Nam, họ thường gặp khó khăn trong giao dịch, quan hệ cùng một lúc với khá nhiều cơ quan chức năng của Việt Nam để có được đầy đủ các điều kiện triển khai xây dựng cơ bản cũng như tổ chức thực hiện dự án đầu tư. Trong hoàn cảnh như vậy, đa số các nhà đầu tư 43 Singapo thích lựa chọn hình thức liên doanh để bên Việt Nam đứng ra lo các thủ tục pháp lý cho sự hoạt động của doanh nghiệp hiệu quả hơn. Sau một thời gian hoạt động trong môi trường đầu tư ở Việt Nam, các nhà đầu tư Singapo có điều kiện để hiểu biết hơn về pháp luật, chính sách phong tục tập quán và cách thức hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Sự am hiểu của họ được nâng lên trong điều kiện các thủ tục cấp phép của Việt Nam đang từng bước được cải tiến theo hướng ngày càng đơn giản hơn trước, và cùng với sự xuất hiện các tổ chức tư vấn giúp các nhà đầu tư nước ngoài thực hiện các thủ tục triển khai, tổ chức sản xuất kinh doanh của các dự án tương đối có hiệu quả. Vì vậy, nhu cầu có đối tác Việt Nam để tiến hành các thủ tục, đối với nhà đầu tư nước ngoài đã giảm đi một cách đáng kể. Không những thế, khi tham gia liên doanh khả năng của phía Việt Nam thường yếu cả về vốn đóng góp lẫn cán bộ quản lý, mặt khác nhiều nhà đầu tư Singapo không muốn chia sẻ quyền điều hành doanh nghiệp với bên Việt Nam trong hoạt động đầu tư. Do đó, số dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam theo hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đang ngày càng có xu hướng tăng lên cả tuyệt đối lẫn tương đối. Bảng 5: Đầu tư của Singapo vào Việt Nam theo hình thức đầu tư, 1988-2001. (tính tới ngày 23/02/2001 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) Phân ngành Số Tỷ Vốn đăng ký Vốn thực hiện Doanh Lao 44 dự án trọng(%) (triệu USD) (triệu USD) thu động 100% vốn nước ngoài 103 43,3 895 415 354 6.844 Liên doanh 125 52,5 5.800 1.562 1.855 12.880 Hợp doanh 10 4,2 53 83 26 385 Tổng số 238 100 6.748 2.060 2.235 20.109 Nguồn: Vụ QLDA - Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Qua số liệu bảng 5, cho thấy tính tới ngày 23/02/2001 Singapo là một nước hiện đang dẫn đầu về số dự án với 238 dự án, trong đó: - Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài với vốn đăng ký đạt 895 triệu USD chiếm 13,2% tổng vốn đăng ký; vốn đầu tư thực hiện đạt 415 triệu USD, chiếm 46% so với vốn đăng ký; doanh thu 354 triệu USD, đáp ứng việc làm cho 6.844 lao động. Các dự án như: sản xuất ngọc trai Khánh Hoà, chế biến thực phẩm tại thành phố HCM, Sơn Nippon, sản xuất đá granit Bình Dương, công ty trách nhiệm hữu hạn vườn Hoàng Viên - Quảng Bá... Ngoài ra, còn nhiều dự án tập trung sản xuất hàng tiêu dùng như: đồ nhôm, nhựa kéo, sản xuất thực phẩm chế biến và đồ uống... - Doanh nghiệp liên doanh với 125 dự án chiếm 52,5% số dự án; vốn đăng ký đạt 5.800 triệu USD chiếm 85,9% tổng vốn đăng ký; vốn đầu tư thực hiện chỉ đạt 27% so với vốn đăng ký (tốc độ giải ngân của các dự án thuộc liên doanh thấp hơn các dự án thuộc doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, trong khi vốn đầu tư cao hơn rất nhiều). Các dự án tập trung chủ yếu trong lĩnh vực khách sạn, dịch vụ, sản xuất bìa catton để làm bao bì hàng hoá... doanh thu đạt 1.855 triệu USD, giải quyết công ăn việc làm cho 12.880 lao động . - Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh với 10 dự án, chiếm 4,2% số dự án, vốn đăng ký đạt 53 triệu USD, vốn thực hiện 83 triệu USD. Nhưng mới có 20% số dự án đã đi vào hoạt động, doanh thu chỉ dừng lại ở 45 con số khiêm tốn 26 triệu USD, tạo việc làm cho 385 lao động. Số còn lại xin gia hạn và tiếp tục hoàn thiện thủ tục hành chính (xem chi tiết biểu 4). Biểu 4: Tỷ trọng vốn đăng ký và vốn thực hiện theo hình thức đầu tư của Singapo vào Việt Nam, 1988-2000. (tính tới ngày 23/02/2001 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) a- Tỷ trọng theo vốn đăng ký. b- Tỷ trọng theo vốn thực hiện. b. Cơ cấu đầu tư. *Đầu tư theo cơ cấu ngành. Các dự án của Singapo đã đầu tư vào tất cả các ngành kinh tế quốc dân của Việt Nam , đặc biệt là các lĩnh vực như xây dựng khu đô thị mới, công nghiệp thực phẩm, xây dựng căn phòng - căn hộ… Bảng 6: Đầu tư của Singapo vào Việt Nam phân theo ngành,1988-2000. (tính tới ngày 31/12/2000 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) 100% Vèn n­íc ngoµi Liªn doanh Hîp doanh 100% Vèn n­íc ngoµi Liªn doanh Hîp doanh 46 Chuyên ngành Số dự án Vốn đăng ký Tỷtrọng (%) Vốn thực hiện Tỷtrọng (%) Công nghiệp 96 1,401,724,800 20,78 745,480,935 37,37 Nông,lâm,ngư nghiệp 27 170,855,469 2,54 95,286,773 4,78 Dịch vụ Bao gồm: khách sạn, du lịch, xây dựng văn phòng, căn hộ, cho thuê, xây dựng khu đô thị mới và một số dịch vụ khác 113 5,172,354,013 76,68 1,154,012,290 57,85 Tổng số 236 6,744,934,282 100 1,994,779,998 100 Nguồn:Vụ QLDA - Bộ KH & ĐT Theo số liệu bảng 6, ta thấy đầu tư của Singapo tập trung vào lĩnh vực dịch vụ bao gồm xây dựng khách sạn, văn phòng, căn hộ cho thuê, du lịch…với 113 dự án, chiếm 47,88% tổng số dự án đầu tư vào Việt Nam, vốn đăng ký đạt 5.172 triệu USD chiếm 76,68% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam, vốn thực hiện 1.154 triệu USD chiếm 57,85% tổng vốn thực hiện. Có được kết quả đó là do xây dựng khu đô thị mới với 2 dự án, vốn đầu tư đạt 2.230 triệu USD chiếm 33% tổng vốn đầu tư, tuy nhiên, vốn thực hiện 394 nghìn USD chỉ đạt 0.02% so với vốn đăng ký-tốc độ giải ngân chậm. (nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Sở dĩ xảy ra tình trạng trên là những vấn đề nội bộ phát sinh từ phía Việt Nam. Quá trình quy hoạch tổng thể đã 47 được triển khai nhưng quy hoạch bộ phận vẫn chưa được quán triệt đến từng hộ gia đình. Bên cạnh đó, vấn đề tái định cư cho các hộ dân ở khu vực cần quy hoạch đang gặp nhiều khó khăn. Một số hộ dân chấp nhận mức đền bù của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và tán thành việc di chuyển định cư ở nơi khác. Song cũng có không ít hộ gây khó khăn, không chịu chuyển đi do những lý do về thay đổi thu nhập, ảnh hưởng đến công việc hàng ngày hoặc không chấp nhận mức đền bù... Lĩnh vực công nghiệp thu hút 96 dự án, vốn đăng ký 1.401 triệu USD chiếm 20,78% tổng vốn đầu tư. Vốn đầu tư thực hiện 745 triệu USD, chiếm 37,37% tổng vốn thực hiện và chiếm 53,13% vốn đăng ký ở ngành công nghiệp (tốc độ giải ngân khá nhanh), doanh thu đạt 1. 965 triệu USD, giải quyết hơn 7000 lao động có công ăn việc làm (nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Tong lĩnh vực công nghiệp, ngành công nghiệp dầu khí chỉ nhận được hai dự án đầu tư của Singapo với số vốn đăng ký 56 triệu USD nhưng vốn thực hiên đạt tới hơn 71 triệu USD ( nguồn: Vụ QLDA - Bộ KH & ĐT). Như vậy, tốc độ giải ngân ở ngành dầu khí là rất nhanh. Sở dĩ có được thành tựu trên bởi vì công nghiệp dầu khí là một ngành đặc trưng có quy hoạch ngành cụ thể , có nhiều khâu, nhiều nấc như thăm dò, khai thác, lọc dầu…Cho nên, vốn thực hiện các dự án thuộc ngành chiến lược này là rất cao. Điều này cũng lý giải phần nào cho tiến trình giải ngân nhanh tại các ngành công nghiệp nói chung ở Việt Nam . Trong khi đó, ngành Nông-Lâm-Ngư nghiệp chỉ thu hút được một lượng đầu tư khiêm tốn từ đối tác Singapo. Nguyên nhân là do đầu tư của Singapo ở các tỉnh miền núi, nông thôn còn chưa đáng kể. Tuy vẫn là những địa bàn có nhiều tiềm năng mở rộng và phát triển nông-lâm nghiệp và có nhu cầu lớn về thu hút đầu tư nước ngoài, nhưng do điều do điều kiện khó khăn, thiên tai, nguồn nhiên liệu không ổn định nên các dự án đầu tư nước ngoài của Singapo vào lĩnh vực nông-lâm nghiệp ở các vùng này vẫn 48 còn hạn chế.Vốn đăng ký 170 triệu USD chỉ chiếm 2,54% tổng vốn đầu tư. Vốn đầu tư thực hiện đạt 95 triệu USD chiếm 4,78% tổng vốn thực hiện. Nhìn chung, tốc độ giải ngân, số lượng dự án của Singapo vào các ngành kinh tế quốc dân của Việt Nam là chưa đồng đều. Nếu như tỷ lệ vốn thực hiện so với vốn đăng ký của các ngành như GTVT - Bưu điện, CN nhẹ ...là 84%, 60% thì ngành Xây dựng, Xây dựng khu đô thi mới... chỉ đạt một con số khiêm tốn 22%, 0,02%. Hai dự án đối với các ngành CN dầu khí, Tài chính ngân hàng so với 50 dự án, 24 dự án ở các ngành CN nặng, XD văn phòng - Căn hộ( nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư). * Đầu tư theo địa phương. Các dự án đầu tư của Singapo đã đầu tư vào 26 tỉnh và thành phố, tập trung chủ yếu vào các địa phương có cơ sở hạ tầng phát triển tốt như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh; các khu công nghiệp thuộc các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Hải Phòng...tạo nhiều công việc cho người lao động. Bảng 7 : Đầu tư của Singapo vào Việt Nam theo địa phương 1988-2001. (tính tới ngày 23/02/2001- chỉ tính các dự án còn hiệu lực) Địa phương Số dự án Vốn đăng ký (triệu USD) Vốn thực hiện (triệu USD) Doanh thu (triệu USD) Lao động Hà Nội 31 2.795 392 74 2.765 TP Hồ Chí Minh 93 1.469 885 1.344 7.757 Bình Dương 41 446 283 188 2.429 Hà Tây 4 355 121 153 1.024 Quảng Ninh 3 62 37 167 657 49 Nguồn: Vụ QLDA - Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Qua số liệu của bảng 7, cho thấy : Đứng vị trí thứ nhất là Hà Nội với 31 dự án, trong đó vốn đầu tư là 2.795 triệu USD chiếm 41,4% tổng vốn đầu tư của Singapo vào Việt Nam; vốn đầu tư thực hiện đạt 392 triệu USD, chiếm 14,02% vốn đầu tư, doanh thu 74 triệu USD và tạo việc làm cho 2.765 lao động. Vị trí thứ hai thuộc về thành phố Hồ Chí Minh với 93 dự án, trong đó vốn đầu tư là 1.469 triệu USD chiếm 21,8% tổng vốn đầu tư của Singapo; đầu tư thực hiện 885 triệu USD đạt 60% so với vốn đăng ký ; doanh thu cao nhất với 1.344 triệu USD và giải quyết việc làm cho 7.757 lao động. Ngoài ra, các tỉnh như Bình Dương cũng đạt 446 triệu USD vốn đầu tư với 41 dự án, đầu tư thực hiện đạt 283 triệu USD, doanh thu cao và tạo nhiều việc làm cho người lao động (xem chi tiết bảng 8); Hà Tây, Bà Rịa- Vũng Tàu, Đồng Nai, Hải Phòng, Quảng Ninh… cũng nhận được một số lượng lớn vốn đầu tư của Singapo. III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI CỦA SINGAPO TẠI VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 1988 - 2000 : 1.Kết quả đạt được . Hoạt động của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong thời gian qua đã thực sự có tác động tích cực, có vị trí quan trọng, góp phần làm chuyển biến nền kinh tế Việt Nam theo hướng một nền kinh tế công nghiệp hoá. Âm hưởng tích cực của loại hình hoạt động kinh tế này đang ngày càng rõ nét và lan rộng trên nhiều mặt trong đời sống kinh tế, xã hội của đất nước ta. Singapo có đầu tư lớn vào Việt Nam, hiện đang đứng đầu các nước và lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam (như đã nêu trên). Kết quả nảy trước hết là 50 do chính sách hợp tác của Chính phủ Singapo đối với Việt Nam, cũng như của chính các công ty của Singapo có tiềm năng về tài chính và thị trường, quan tâm đến thị trường Việt Nam. Nhưng, bên cạnh đó còn có một yếu tố khá quan trọng là các công ty đa quốc gia đã đầu tư vào Việt Nam thông qua chi nhánh của mình ở Singapo (như Coca-Cola, Pepsi...), góp phần quan trọng đưa tổng vốn đầu tư của Singapo vào Việt Nam tăng cao như hiện nay. Thực tế triển khai các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo ở Việt Nam thời gian qua cho thấy, tỷ lệ vốn thực hiện trên tổng vốn đăng ký còn ở mức khiêm tốn. Chuyển giao công nghệ ở mức trung bình hoặc thấp hơn so với trình độ công nghệ trên thế giới. Tính đến ngày 23/02/2001, tổng vốn thực hiện của dự án FDI của Singapo đạt 2.060 triệu USD. Tốc độ giải ngân của Singapo chỉ đạt khoảng 30%. Như vậy, tốc độ giải ngân còn thấp phản ánh tính khả thi của dự án và năng lực tài chính của chủ đầu tư chưa cao. Nguyên nhân là do các dự án lớn mới đầu tư 3-4 năm gần đây, thường đầu tư nhiều vào lĩnh vực kinh doanh bất động sản trong khi tình hình nhu cầu thị trường bất động sản trong khu vực và Việt Nam giảm sút. Chỉ cần một dự án lớn về bất động sản (như dự án khu đô thị mới Nam Thăng Long) chưa triển khai được đã kéo theo tỷ lệ vốn thực hiện chung của các dự án xuống thấp. Các dự án FDI của Singapo vào Việt Nam chủ yếu là chuyển giao công nghệ ở tầm trung bình và sử dụng nhiều lao động, rất ít công nghệ hiện đại điều này rất dễ làm Việt Nam trở thành bãi thải công nghệ của Singapo. Tuy nhiên, cũng phải khẳng định rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Singapo đã lại một số kết quả đáng khích lệ. Tính đến ngày 23/02/2001 thì doanh thu các dự án FDI của Singapo đạt 2.235 triệu USD; tăng thu ngoại 51 tệ cho đất nước thông việc thực hiện nghĩa vụ của chủ đầu tư, tăng kim ngạch xuất khẩu; giải quyết công ăn việc làm cho hơn 20.000 lao động (nguồn Vụ QLDA-Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Những kết quả này đã góp phần đáng kể vào thành tựu phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam trong hơn 10 năm qua. Trong năm 2000, nhìn chung các dự án triển khai tốt. Đã có 172 dự án (chiếm 70%) góp 1.994 triệu USD vào thực hiện, chiếm 20% cam kết ban đầu. Trong đó 126 dự án góp vốn đã đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh, có tổng doanh thu trong năm 2000 ước đạt 461 triệu USD, xuất khẩu đạt 50 triệu USD, tạo việc làm cho hơn 20 nghìn lao động trực tiếp, chưa kể hàng vạn lao động gián tiếp khác trong xây dựng cơ bản và dịch vụ. Mặc dù đầu tư lớn, có nhiều dự án đã di vào hoạt động nhưng các dự án của Singapo chưa tạo ra doanh thu lớn, vì nguyên nhân chính là các dự án tập trung chủ yếu vào lĩnh vực dịch vụ (như khách sạn, du lịch, xây dựng văn phòng căn hộ, xây dựng khu đô thị mới). Có nhiều tập đoàn, công ty đa quốc gia (Coca-Cola, Mercedes-Benz, Heineken...) không đầu tư trực tiếp từ nước mình mà thông qua các chi nhánh, công ty con ở Singapo đầu tư vào Việt Nam, nên mới biến hòn đảo Singapo nhỏ bé trở thành quốc gia đứng đầu trong số các nước đầu tư vào Việt Nam. 2. Những tồn tại và nguyên nhân. Không thể bất cứ ở đâu, thời gian nào hoạt động đầu tư nước ngoài cũng đưa lại những kết quả mong muốn và nếu so với mục tiêu mà chúng ta đặt ra cho đầu tư trực tiếp nước ngoài thì đâu phải dự án nào cũng đạt được. Điều này cũng là khó tránh khỏi đối với chúng ta ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ, vừa làm, vừa học. Tiếp đến là thời kỳ mà nhu cầu thu hút đầu tư nước ngoài còn lớn, kinh nghiệm của chúng ta trong việc thu hút và sử dụng loại hình này còn ít, các cơ sở cho 52 cho hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài còn thiếu thốn nên chúng ta chưa có điều kiện để lựa chọn, do đó có những dự án mặc dù chỉ đạt một hoặc một số mục tiêu nhưng hoàn cảnh buộc chúng ta vẫn phải chấp nhận. Có lẽ, đã đến lúc đòi hỏi chúng ta cần phải cố gắng khắc phục những hạn chế được rút ra từ thực tế thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam vừa qua. Những tồn tại đối với các nhà đầu tư nước ngoài của Singapo nói riêng cũng như các nhà đầu tư nước ngoài nói chung. a.Công tác xây dựng và triển khai thực hiện quy hoạch thu hút vốn đầu tư của Singapo còn chậm, thiếu cụ thể, chất lượng chưa cao. Do quy hoạch chưa hoàn chỉnh, dự báo thiếu chuẩn xác, chưa lường hết diễn biến phức tạp của thị trường... nên đã dẫn đến tình trạng trong một số lĩnh vực số dự án được cấp giấy phép có tổng năng lực vượt xa so với nhu cầu. Đầu tư của Singapo ở các tỉnh miền núi, nông thôn còn chưa đáng kể. Do điều kiện khó khăn, thiên tai, nguồn nhiên liệu không ổn định nên các dự án đầu tư nước ngoài của Singapo vào lĩnh vực nông-lâm nghiệp ở các vùng này vẫn còn hạn chế mặc dù là những địa bàn có nhiều tiềm năng mở rộng và phát triển nông-lâm nghiệp và có nhu cầu lớn về thu hút đầu tư nước ngoài. Các dự án đầu tư của Singapo thường tập trung chủ yếu vào các địa phương có cơ sở hạ tầng tốt như Hà Nội , Thành Phố Hồ Chí Minh..., các khu công nghiệp đã thành lập do thiếu kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội, chưa đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư Singapo. Nhiều khu công nghiệp ở miền Bắc và miền Trung tỷ lệ cho thuê đất rất thấp. Về phía các ngành, các địa phương vẫn còn tồn tại hiện tượng cạnh tranh giữa các ngành, các địa phương trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. Một số doanh nghiệp Singapo khi đến Việt Nam tìm hiểu các điều 53 kiện đầu tư nhưng qua tiếp xúc với một số địa bàn và lĩnh vực cụ thể, họ có thể thấy “cách mời chào” khác nhau mặc dù vấn đề đó cùng một điều khoản trong luật đầu tư. Những hiện tượng “gây nhiễu” như vậy đôi lúc làm cho nhà đầu tư nước ngoài mất phương hướng, thậm chí còn làm cho họ giảm mất độ tin cậy vào sự nhất quán trong thực hiện một số điều khoản, quy định của Việt Nam. Tình trạng thiếu đồng nhất về quy hoạch cũng như cách kêu gọi vốn đầu tư giữa các ngành, địa phương đã trở thành yếu tố tác động tiêu cực, cản trở chiến lược kêu gọi, hướng dẫn đầu tư nước ngoài theo ngành và vùng lãnh thổ của cả nước. b. Cơ cấu vốn đầu tư nước ngoài của Singapo có một số bất hợp lý, hiệu quả của khu vực đầu tư chưa cao. Đầu tư nước ngoài của Singapo thường tập trung nhiều vào các địa phương có điều kiện thuận lợi và những ngành có dự kiến có thể thu lợi nhuận nhanh, các dự án nuôi trồng và chế biến nông sản, cơ khí chế tạo còn rất hạn chế. Những năm gần đây, xuất khẩu ở khu vực đầu tư của các doanh nghiệp Singapo tăng nhanh. Tuy nhiên, hàng xuất khẩu chủ yếu vẫn là các mặt hàng gia công, lắp ráp điện tử, giá tri gia tăng thấp, khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới không cao, chưa vững chắc. Qua phân tích tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp Singapo, ta có thể đánh giá một số vấn đề (đã bộc lộ hoặc đang tiềm ẩn), những ý định, mong muốn của các doanh nghiệp Singapo đối với những sản phẩm do doanh nghiệp của mình sản xuất ra. Có lẽ, khi nghiên cứu, tìm hiểu các điều kiện của nước ta để tính toán cho dự án đầu tư của họ nhìn nhận Việt Nam như một thị trường nhiều tiềm năng : số dân đông, sức mua hiện nay tuy còn ở mức thấp nhưng rất có triển vọng nâng cao trong tương lai… Họ cho rằng, thay vì việc sản xuất ở nước khác và muốn nhập khẩu hàng hoá ở Việt Nam thì phải thông qua nhiều điều kiện khó 54 khăn, thuế nhập khẩu cao, bị động trong nắm bắt thị trường tiêu thụ hàng hoá…bằng đầu tư trực tiếp để sản xuất hàng hoá tại Việt Nam. Điều này chiếm lĩnh thị trường khi hàng hoá cùng loại chưa có doanh nghiệp nào sản xuất, hoặc có doanh nghiệp Việt Nam ở trình độ thấp sản xuất với giá thành cao hiện nay, vừa dành được ưu thế cạnh tranh trong tương lai khi sản phẩm của họ trở nên quen thuộc với người tiêu dùng Việt Nam . Xuất phát từ những tính toán như vậy nên khi theo yêu cầu của ta, nhiều nhà đầu tư Singapo sẵn sàng cam kết và đồng ý ghi trong giấy phép là sản xuất hàng hoá phục vụ chủ yếu cho xuất khẩu. Nhưng trong thực tế, doanh nghiệp Singapo đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Họ đã lấy lý do gặp khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường, tác động của khủng hoảng cũng như một số điều kiện bất khả kháng từ bên ngoài…để hướng sản xuất của họ vào thị trường Việt Nam , cứ từng bước như vậy, họ cố gắng làm giảm dần tính hiệu lực của một số điều khoản được ghi trong giấy phép đầu tư để rồi chuyền hướng từ sản xuất hướng về xuất khẩu sang sản xuất cho thay thế nhập khẩu. c. Quan hệ giữa phương thức góp vốn và lợi ích của các đối tác Singapo. Về phương thức và thực trạng thực hiện góp vốn là việc góp vốn của bên Việt Nam thường được thực hiện một lần ngay khi dự án bắt đầu triển khai xây dựng cơ bản, trong khi đó việc góp vốn của đối tác Singapo thường thực hiện rải rác trong một thời gian dài...Như vậy, có những thời kỳ tỷ lệ góp vốn thực tế của bên Việt Nam cao hơn phía Singapo, nhưng theo quy định vì lợi ích mà hai bên được hưởng cũng như vị thế trong điều hành hoạt động của liên doanh lại theo tỷ lệ thuận với phần vốn pháp định đã được ghi trong giấy phép đầu tư. Điều này một mặt gây thua thiệt cho bên Việt Nam cả về kinh tế lẫn quyền điều hành liên doanh, mặt khác, làm 55 mất đi yếu tố kinh tế để ràng buộc và thúc đẩy bên nước ngoài thực hiện việc góp vốn đầy đủ và đúng tiến độ. Việc góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất, trong hoàn cảnh thiếu thốn các nguồn lực khác, là cách tạo thêm điều kiện kinh tế để chúng ta tham gia liên doanh, nhưng có nhược điểm là khi cần khuyến khích đầu tư chúng ta tiến hành giảm giá tiền thuê đất điều này đồng nghĩa với việc chúng ta chấp nhận giảm quy mô góp vốn của mình. Khi đang chiếm giữ một diện tích đất đai nào đó, họ sẵn sàng tìm kiếm, mời chào, kêu gọi đầu tư nước ngoài, bất chấp những dự án mà họ có kinh nghiệm và chuyên môn hay không. Kết quả, nếu dự án đầu tư trở thành hiện thực thì không những hoạt động của liên doanh đó rất kém hiệu quả mà cũng rất có thể làm tổn hại đến lợi ích chung của đất nước. Trên thực tế vừa qua, việc góp vốn bằng thiết bị, máy móc, nhà xưởng, giá trị quyền sở hữu công nghiệp, bí quyết kỹ thuật, quy trình công nghệ, dịch vụ kỹ thuật...bên Việt Nam chỉ mới có một số nhà xưởng, công trình cũ, số còn lại là của bên nước ngoài. Vì vậy, việc thu hút vốn nước ngoài, công nghệ, kỹ thuật hiện đại...là rất cần thiết. Nhưng một vấn đề đặt ra là trình độ kiểm tra chất lượng của các công nghệ đưa vào Việt Nam còn thấp, điều đó gắn liền với việc Việt Nam trở thành bãi rác thải công nghệ của các nước cũng như của đối tác Singapo. d. Hệ thống luật pháp, chính sách đang trong quá trình hoàn thiện nên thiếu đồng bộ và ổn định, chưa đảm bảo tính rõ ràng và dự đoán trước. Tính ổn định của luật pháp, chính sách chưa cao; một số luật pháp, chính sách liên quan trực tiếp đến đầu tư nước ngoài thay đổi nhiều, một số trường hợp chưa tính kỹ đến lợi ích chính đáng của nhà đầu tư nên đã làm đảo lộn phương án kinh doanh và gây thiệt hại cho họ. Nhiều văn bản dưới 56 luật ban hành chậm so với quy định. Một số văn bản hướng dẫn của các Bộ, ngành, địa phương có xu hướng xiết lại, đẻ thêm quy trình, dẫn đến tình trạng “ trên thoáng, dưới chặt”. Một số chính sách mới của Chính phủ chậm đưa vào cuộc sống. Việc thực thi pháp luật, chính sách chưa nghiêm; thủ tục hành chính các cấp, nhất là thủ tục sau giấy phép, chậm được cải tiến; hiện tượng sánh nhiễu, tiêu cực chưa bị chặn đứng; thanh tra, kiểm tra còn chồng chéo, phiền hà. Những việc trên đã làm biến dạng chính sách, làm xấu thêm môi trường đầu tư. Chủ trương tăng cường thu hút và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đầu tư nước ngoài phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã được khẳng định trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng. Tuy nhiên, do còn những nhận thức khác nhau dẫn đến lúng túng, thiếu nhất quán trong hoạch định chính sách, trong xử lý những vấn đề cụ thể liên quan đến đầu tư nước ngoài nên đã tạo ra những khó khăn, tiêu tốn thời gian và tiền bạc của các nhà đầu tư nước ngoài mà điển hình là các doanh nghiệp Singapo. Nói tóm lại, để thu hút và sử dụng có hiệu quả hơn nữa đầu tư nước ngoài của Singapo, yêu cầu đặt ra là phải xác định chủ trương, phương hướng và hệ thống các giải pháp hữu hiệu, tạo dựng một môi trường đầu tư về tổng thể có sức hấp dẫn và có tính cạnh tranh cao so với các nước trong khu vực, giảm thiểu rủi ro để các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài nói chung và các doanh nghiệp Singapo nói riêng làm ăn có hiệu quả trên cơ sở bình đẳng, cùng có lợi. 57 CHƯƠNG III TRIỂN VỌNG QUAN HỆ HỢP TÁC VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI CỦA SINGAPO VÀO VIỆT NAM. I.TRIỂN VỌNG QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA HAI CHÍNH PHỦ VIỆT NAM VÀ SINGAPO : 1.Nhận định chung về tình hình kinh tế của một số nước trong khu vực Châu Á và Việt Nam. Kinh tế khu vực được phục hồi với tốc độ khá kinh ngạc bắt đầu từ quý 3 năm 1999. Tốc độ tăng trưởng của toàn bộ khu vực là 6,4% vào năm 1999 và được các tổ chức tài chính – tiền tệ thế giới như IMF, WB, ADB dự báo sẽ tăng trên 6,5% trong năm 2000 và 2001. Bảng 8: Tăng trưởng GDP của một số nền kinh tế khu vực Đông và Đông Nam á Đơn vị : % Nước/Khu vực Thực tế (1) Dự báo World Bank(2) IMF(3) ADB(4) 1998 1999 2000 2001 2000 2001 2000 2001 Đông Nam á -8,5 2,9 4,7 5,2 Inđônêxia -13,2 0,2 4,0 4,0 4,0 5,0 3,5 5,0 Malayxia -7,5 5,4 8,0 6,0 6,0 6,0 7,8 7,0 Philipin -0,5 3,2 4,0 4,5 4,0 4,5 3,8 4,3 Thái lan -10,2 4,2 4,5 4,5 5,0 5,0 4,5 4,6 Việt Nam 4,4 4,8 5,0 4,5 4,5 5,4 6,0 6,5 NIEs -2,6 7,4 7,9 6,6 58 Hồng Kông -5,3 3,1 8,7 4,4 8,0 4,8 8,5 8,8 Hàn Quốc -6,7 10,7 8,5 6,5 8,8 6,5 8,0 6,0 Singapo 0,4 5,4 8,1 6,4 7,9 5,9 8,0 6,0 Đài Loan 4,6 5,4 6,6 5,9 6,5 6,0 6,8 6,3 Trung Quốc 7,8 7,1 8,0 7,5 7,5 7,3 7,5 7,2 Nhật Bản -2,8 0,3 1,9 2,0 1,4 1,8 1,5 2,0 Nguồn : (1) Asian Development Outlook Update - 9/2000- ADB (2) East Asia Brief - 9/2000 World Bank . (3) World Economic Outlook - 9/2000- IMF. Hai nước có nền kinh tế chuyển đổi là Trung Quốc và Việt Nam đang trên đà tăng trưởng bền vững từ 5,0- 8,0%. Các nền kinh tế mới công nghiệp hoá (NIEs): Đài Loan, Hồng Kông đều đạt tốc độ tẳng trưởng cao từ 6,6 – 8,7%. Nhật Bản, Inđônêxia tốc độ tăng trưởng kinh tế chỉ dừng lại ở mức 1,9-4,0 ( xem bảng 9). 2. Tình hình kinh tế Singapo. Nền kinh tế của Singapo tăng trưởng mạnh trong quý I/2000 ở mức 9,8% so với cùng kỳ năm1999 và chậm lại trong quý II nhưng vẫn ở mức cao 8%, xu hướng giảm này vẫn tiếp tục giảm trong hai quý sau của năm 2000. Triển vọng ngắn hạn rất tích cực với mức tẳng trưởng mạnh, tăng trưởng trung bình 8% năm 2000 và giảm còn 6,0- 6,4% năm 2001. Tiêu dùng của người dân tăng từ 5,0% năm1999 lên khoảng 6,4% năm 2000, phản ánh niềm tin của người tiêu dùng. Tiêu dùng của Nhà nước ở mức cao hơn: 6,5%. Đồng nội tệ có phần giảm giá so với USD trong hai quý đầu năm xuất nhập khẩu đã phục hồi. Xuất khẩu, nhập khẩu lần lượt tăng trên 20% trong năm 2000 so với cùng kỳ năm 1999. Thặng dự thương mại trên GDP đạt trung bình khoảng 22,6% năm 2000 và 19,7% năm 2001 với giá trị thặng dư sẽ tăng thêm 9,6 tỷ USD trong năm 2000 và 5,1 tỷ trong năm 2001 (nguồn : Development Outlook Update) Sự phục hồi của nền kinh tế sẽ phụ thuộc nhiều vào triển vọng kinh tế toàn cầu, đặc biệt là 59 cú sốc dầu mỏ hiện nay, sự hạ cánh an toàn của nền kinh tế Hoa Kỳ và khả năng phục hồi của các nước Châu Á. Bảng 9: Một số chỉ tiêu kinh tế của Singapo Chỉ số kinh tế (%) 1997 1998 1999 2000 2001 Tăng trưởng GDP 8,4 0,4 5,4 8,0 6,0 Lạm phát 2,0 -0,3 0,4 1,5 2,0 Tăng trưởng XKHH -0,2 -12,1 4,6 3,5 5,3 Tăng trưởng NKHH 0,7 -23,1 8,9 7,9 8,8 Tài khoản vãng lai/GDP 17,9 25,4 25,3 22,6 19,7 Nguồn: Asia Development Outlook Update – 9/2000 – ADB. II. ĐỊNH HƯỚNG THU HÚT ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI CỦA VIỆT NAM. Nhận thức được xu thế quốc tế hóa đời sống kinh tế ngày càng mở rộng, đó là quá trình mà các nền kinh tế dân tộc tác động lẫn nhau, bổ xung cho nhau và phụ thuộc lẫn nhau. Đảng và Nhà nước Việt Nam đã chủ trương lợi dụng “những khả năng to lớn của nền kinh tế thế giới về di chuyển vốn, mở rộng thụ trường, chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý để bổ xung và phát huy có hịu quả các lợi thế và nguồn lực trong nước”. Để thực hiện chủ trương trên, Đảng và Nhà nước Việt Nam chủ trương “đa dạng hóa và đa phương hóa quan hệ kinh tế đối ngoại”. Trong đó FDI là hình thức quan trọng của hoạt động kinh tế đối ngoại. Trong hoàn cảnh tích lũy nội bộ gần như con số 0, sử dụng viện trợ 60 nước ngoài không có hiệu quả, cơ chế quản lý kém, sản xuất đình trệ, bộ máy hành chính cồng kềnh, quản lý tiền tệ kém dẫn đén lạm phát liên tục trong nhiều năm liền. Cuộc cải tổ giá-lương-tiền năm 1981 và năm 1985 kết thúc thất bại thảm hại. Đến giữa những năm 80 hình ảnh của nền kinh tế Việt Nam thật sự ảm đạm. Với tình trạng trên để giải quyết những khó khăn kinh tế, buộc chúng ta phải đổi mới. Tháng 12/1986 Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã đánh dấu một bước ngoặt trong công cuộc đổi mới xây dựng kinh tế ở Việt Nam. Từ việc nhận thức được đầy đủ đặc trưng quan trọng của thời đại hiện nay là xu hướng quốc tế hóa đời sống kinh tế diễn ra mạnh mẽ, nhà nước Việt Nam đã chủ trương mở cửa nền kinh tế nhằm thúc đẩy quá trình liên kết kinh tế ở trong nước và giữa trong nước với nước ngoài thông qua việc mở rộng quan hệ kinh tế với các nươc trên thế giới-trong đó có hợp tác đầu tư. Đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII với quan điểm “Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước” đã tạo điều kiện thật sự cho phát triển kinh tế đối ngoại nói chung và đầu tư nước ngoài nói riêng. Những quan điểm, tư tưởng của Đảng đã được thể chế hóa trong Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ban hành năm 1996, gần đây nhất là Luật đầu tư nước ngoài có sửa đổi và bổ sung ban hành tháng 6 năm 2000. Đây là bộ luật phản ánh tính khuyến khích, hấp dẫn và thu hút đầu tư nước ngoài. Dưới đây là những quan điểm và định hướng cơ bản của Nhà nước Việt Nam về tác động của FDI đối với kinh tế-xã hội nước ta hiện nay. 1.Đánh giá đúng vị trí của FDI trong nền kinh tế quốc dân. FDI là một bộ phận cấu thành của toàn bộ hoạt động đầu tư của quốc gia, mà nguồn vốn trong nước xét tổng thể có ý nghĩa quyết định. FDI không thay thế được các nguồn đầu tư khác, nhưng có thế mạnh riêng của 61 nó. Trong những năm trước mắt, khi nguồn vốn tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế còn hạn hẹp, nguồn ODA chưa đáng kể thì FDI chiếm vị trí quan trọng góp phần cải tiến dần cơ cấu kinh tế quốc dân. FDI “là việc tổ chức, cá nhân nước ngoài trực tiếp đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền nước ngoài hoặc bất kỳ tài sản nào được Chính phủ Việt Nam chấp nhận để hợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng hoặc thành lập xí nghiệp liên doanh hoặc xí nghiệp 100% vốn nước ngoài...”. Rõ ràng, FDI khác với ODA là không gây ra tình trạng nợ nần cho thế hệ mai sau. Khi bỏ vốn đầu tư vào Việt Nam chủ đầu tư buộc phải quan tâm làm cho tiền đẻ ra tiền. Trong quan hệ làm ăn với các đối tác Việt Nam theo nguyên tắc “được cùng ăn, thua cùng chịu” theo tỷ lệ góp vốn của mỗi bên. Trong quá trình thu hút FDI phải tránh những quan điểm sai lầm: Thứ nhất: Coi nhẹ, thậm chí lên án FDI như một nhân tố có hại cho nền kinh tế độc lập, tự chủ. Những người đi theo quan điểm này hiện nay ở Việt Nam không nhiều nhưng họ cũng đã cản trở quá trình phát triển của một nền kinh tế đang khởi sắc, họ không ý thức được mục tiêu của FDI thực ra là yếu điểm của nước chủ nhà và đồng thời là thế mạnh của nhà đầu tư nước ngoài. Nhưng FDI vào Việt Nam là một nước có chủ quyền, có pháp luật phải chịu sự điều hành của pháp luật Việt Nam, những quy định, kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nước. Bởi vì, tất cả các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (xí nghiệp liên doanh, xí nghiệp 100% vốn nước ngoài), là pháp nhân Việt Nam. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường có điều tiết của Nhà nước thì các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là một trong năm thành phần kinh tế được thừa nhận. Đó là hình thức CNTB nhà nước. Hơn nữa, FDI ở Việt Nam theo quy định của Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam chỉ được tồn tại và hoạt động trong một thời gian nhất định (tối đa không quá 50 năm). Hết thời gian quy định trong giấy phép đầu tư việc gia hạn hay không đó là chủ quyền của Nhà nước Việt 62 Nam. Các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phải thuê đất của nhà nước hoặc là bên Việt Nam góp vào vốn pháp định của liên doanh bằng giá trị quyền sử dụng đất. Nhà nước ta không bán đất. Ở đây, CNTB nhà nước không chỉ bao gồm đầu tư nước ngoài theo hình thức xí nghiệp liên doanh (tư bản nước ngoài và doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước góp vốn) mà còn bao gồm cả đầu tư theo hình thức 100% vốn nước ngoài và theo hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh. Vì về bản chất, đó là việc thực hiện chế độ tô nhượng đối với các nhà tư bản nước ngoài (cho thuê đất đai, nhà xưởng, thuê quyền khai thác mỏ...) V.I.Lê Nin đã từng nêu rõ: “xét về mặt quan hệ kinh tế thì tô nhượng là gì ? đó là chủ nghĩa tư bản nhà nước…Chính quyền Nhà nước xã hội chủ nghĩa giao cho nhà tư bản tư liệu sản xuất của mình: hầm mỏ, công xưởng, vật liệu; nhà tư bản t