Hội chứng chân không yên và rối loạn giấc ngủ trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính - Nguyễn Trọng Hưng

HỘI CHỨNG CHÂN KHÔNG YÊN VÀ RỐI LOẠN GIẤC NGỦ TRONG BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH PGS TS BS Nguyễn Trọng Hưng Bộ môn Thần kinh – Đại học Hà Nội Bệnh viện Lão khoa Trung ương TỔNG QUAN  Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) khá thường gặp, gây tắc nghẽn luồng khí và rối loạn thông khí, tiến triển nặng dần  Rối loạn giấc ngủ thường gặp trong BPTNMT, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống nhưng ít khi được quan tâm trong thực hành lâm sàng Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ trong BPTNMT  Tình trạng hô hấp : Rối loạn thông khí và trao đổi khí  Hội chứng ngừng thở do tắc nghẽn khi ngủ  Hội chứng chân không yên HỘI CHỨNG CHỒNG LẤP (Overlap syndrome)  Kết hợp BPTNMT và Hội chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn trên cùng một bệnh nhân (11,9%)  Các bệnh nhân mắc Hội chứng này sẽ có PaO2 thấp hơn và PaCO2 cao hơn các bệnh nhân chỉ có BPTNMT đơn thuần → Nếu không điều trị bằng CPAP, nguy cơ tăng các đợt kịch phát BPTNMT và tăng tử vong do các biến chứng tim mạch Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ trong BPTNMT  Tình trạng hô hấp : Rối loạn thông khí và trao đổi khí  Hội chứng ngừng thở do tắc nghẽn khi ngủ  Hội chứng chân không yên 6 Budhiraja et al. Incidence of Restless Legs Syndrome and Its Correlates .Clin Sleep Med 2012;8(2):119-124. 7 Hội chứng chân không yên: Định nghĩa • Còn gọi là hội chứng Wittmaack-Ekbom • Luôn có nhu cầu cử động một phần cơ thể (thường ở chân, hoặc ở tay, thân...) và không cưỡng lại được do rất khó Karl-Axel Ekbom chịu, cử động tạm thời dễ chịu hơn • Cảm giác khó chịu thường là nhức mỏi, buồn bực, kiến bò, kim châm... trong cơ • Thường vào lúc nghỉ hoặc vào chiều, tối, đêm Chẩn đoán • Dựa chủ yếu vào hỏi bệnh • Tiêu chuẩn chẩn đoán 2003 của “International Restless Legs Syndrome Study Group” (IRLSSG) • Tiêu chuẩn của Mayo Clinic : – Nhu cầu cử động các chi, có hoặc không có kèm theo cảm giác bất thường – Nặng lên khi nghỉ – Giảm hoặc đỡ đi khi cử động – Nặng lên về chiều tối hoặc đêm Chẩn đoán Chẩn đoán • Hỏi bệnh (theo tiêu chuẩn Mayo Clinic) • Khám lâm sàng thần kinh • Xét nghiệm máu: Định lượng ferritin, glucose • Một số trường hợp đặc biệt cần phải : – Thăm dò giấc ngủ (Sleep studies) – Loại trừ các nguyên nhân thứ phát khác GIAl Đ0ẠN 2 Đa ký giấc ngủ Hội chứng chân không yên và BPTNMT  Năm 1970 : Phát hiện 8 bệnh nhân BPTNMT khám thần kinh vì Hội chứng chân không yên nặng [1]  Các nghiên cứu về sau: Thấy có sự kết hợp thường xuyên của Hội chứng chân không yên và BPTNMT với tỷ lệ cao 30-37% (trong đó tỷ lệ hội chứng này trong dân số chung chỉ khoảng 8%) [1] Spillane J. Restless legs syndrome in chronic pulmonary disease BMJ 1970; 4: 796-798 Hội chứng chân không yên và BPTNMT 134 bệnh nhân BPTNMT (sau khi đã loại các nguyên nhân thứ phát khác gây Hội chứng chân không yên) :  Hội chứng chân không yên chiếm 29.1%; đặc biệt là những bệnh nhân có giảm O2 máu và tăng CO2 nhiều, nhất là ở giai đoạn muộn  Có mối tương quan rõ giữa thời điểm xuất hiện cơn khó thở đầu tiên (thời gian mắc BPTNMT) và các triệu chứng của Hội chứng chân không yên Kaplan et al. Restless Legs Syndrome in Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease Can Journal of Neurological Sciences;Jul 2008, Vol. 35 (3):352-7 Hội chứng chân không yên và BPTNMT 197 bệnh nhân có Hội chứng chân không yên (87 mắc BPTNMT và 110 không mắc BPTNMT): – Tỷ lệ hội chứng chân không yên tăng gấp 3 lần ở nhóm bệnh nhân BPTNMT so với nhóm chứng – Mức độ nặng của hội chứng chân không yên cao hơn ở nhóm BPTNMT Lo Coco D et al. Increased frequency of restless legs syndrome in chronic obstructive pulmonary14 disease patients. Sleep Med 2009;10:572-6. 5,9% 54,5% Tỷ lệ hội chứng chân không yên Tỷ lệ hội chứng chân không yên ở người không bị COPD trong đợt kịch phát COPD Aras G et al. COPD 2011 (6): 437-43