Bài giảng Quản trị rủi ro tài chính - Chương 1: Nhận diện rủi ro - Hà Lâm Oanh

20/8/2017 1 L/O/G/O www.trungtamtinhoc.edu.vn TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA KINH TẾ Giảng viên: ThS. HÀ LÂM OANH Bộ môn Tài chính – Ngân hàng Chương 1 NHẬN DIỆN RỦI RO www.trungtamtinhoc.edu.vn TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình chính: - TS. Nguyễn Minh Kiều, Quản trị rủi ro tài chính, 2009, NXB. Thống kê. Tài liệu tham khảo: - PGS. TS. Nguyễn Thị Ngọc Trang, Quản trị rủi ro tài chính, 2005, NXB. Thống kê. - Các tạp chí chuyên ngành. www.trungtamtinhoc.edu.vn MỤC TIÊU • Nắm vững khái niệm và cách thức đo lường rủi ro. • Vận dụng kiến thức để nhận dạng rủi ro: tín dụng, lãi suất, tỷ giá. www.trungtamtinhoc.edu.vn NỘI DUNG 1.1. Khái niệm và đo lường rủi ro 1.2. Nhận dạng rủi ro tín dụng 1.3. Nhận dạng rủi ro lãi suất 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.5. Thái độ đối với rủi ro tỷ giá www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.1. Khái niệm và đo lường rủi ro 1.1.1. Khái niệm rủi ro Rủi ro là một sự không chắc chắn hay một tình trạng bất ổn có thể ước đoán được xác suất xảy ra. 1.1.2. Đo lường rủi ro Giá trị thực tế ≠ Giá trị kỳ vọng Sự khác biệt giưa giá trị thực tế so với giá trị kỳ vọng được đo lường bởi độ lệch chuẩn.  Độ lệch chuẩn hay phương sai là thước đo của rủi ro. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1. Khái niệm và đo lường rủi ro Rủi ro trong hoạt động của DN, Ngân hang và các tổ chức tài chính có thể chia thành ba loại: Rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá. 20/8/2017 2 www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.2. Nhận dạng rủi ro tín dụng 1.2.1. Khái niệm Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phát sinh do khách nợ không còn khả năng chi trả khi được yêu cầu. 1.2.2. Nhận diện rủi ro tín dụng trong hoạt động của doanh nghiệp Khách hàng mua chịu không trả nợ. 1.2.3. Nhận diện rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng Khách hàng vay nợ mất khả năng trả nợ một khoản vay nào đó. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.3. Nhận dạng rủi ro lãi suất 1.3.1. Khái niệm Rủi ro lãi suất là loại rủi ro do sự biến động của lãi suất gây ra. 1.3.2. Nhận diện rủi ro lãi suất trong hoạt động của ngân hàng Rủi ro lãi suất phát sinh khi ngân hàng không khớp được giữa lãi suất thu được từ tài sản sinh lãi và lãi suất chi ra cho nguồn vốn phải trả lãi. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.3. Nhận dạng rủi ro lãi suất 1.3.2. Nhận diện rủi ro lãi suất trong hoạt động của ngân hàng - Ngân hàng đi vay theo LS thả nổi, khi LS thị trường tăng  chi phí trả lãi tăng - Ngân hàng cho vay theo LS thả nổi, khi LS thị trường giảm  thu nhập lãi giảm - Ngân hàng huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu; đầu tư tài chính vào tài sản tài chính có thu nhập cố định (tín phiếu, trái phiếu); đầu tư tài chính khá lớn theo lãi suất thị trường. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.3. Nhận dạng rủi ro lãi suất 1.3.3. Nhận diện rủi ro lãi suất trong hoạt động của doanh nghiệp Rủi ro lãi suất khi DN không khớp được giữa lãi suất thu về và chi ra từ hoạt động tài chính. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.1. Khái niệm Rủi ro tỷ giá là rủi ro phát sinh do sự biến động của tỷ giá làm ảnh hưởng đến giá trị kỳ vọng trong tương lai. 1.4.2. Nhận diện rủi ro tỷ giá đối với khách hàng hoặc doanh nghiệp 1.4.2.1 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động đầu tư 1.4.2.2 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động xuất nhập khẩu 1.4.2.3 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động tín dụng 1.4.2.4 Tác động của rủi ro tỷ giá đến DN www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.2. Nhận diện RR tỷ giá đối với KH hoặc DN 1.4.2.1 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động đầu tư Thường phát sinh đối với công ty đa quốc gia (đầu tư trực tiếp) hoặc đối với nhà đầu tư tài chính có danh mục đầu tư đa dạng hóa trên bình diện thế giới (đầu tư gián tiếp) Ví dụ 1: Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động đầu tư trực tiếp: Tập đoàn Samsung tại Việt Nam hoặc Viettel tại Lào Ví dụ 2: Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động đầu tư gián tiếp: Nhà đầu tư Mỹ mua cổ phiếu Công ty niêm yết trên sàn HOSE. 20/8/2017 3 www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.2. Nhận diện RR tỷ giá đối với KH hoặc DN 1.4.2.2 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động xuất nhập khẩu Ví dụ 1: DN Việt Nam ký hợp đồng xuất khẩu bán hàng trả chậm cho đối tác Đức. Ví dụ 2: DN Việt Nam ký hợp đồng nhập khẩu mua hàng trả chậm với đối tác Singapore. 1.4.2.3 Nhận dạng rủi ro tỷ giá trong hoạt động tín dụng Ví dụ: Công ty A vay 2 triệu Euro của Ngân hàng Vietcombank thời hạn 3 tháng. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.2. Nhận diện RR tỷ giá đối với KH hoặc DN 1.4.2.4 Tác động của rủi ro tỷ giá đến DN - Tác động đến năng lực cạnh tranh của DN + Tổn thất giao dịch: khi có các khoản phải thu (xuất khẩu, cho vay, thu đầu tư từ nước ngoài, thu lãi vay, nhận cổ tức đầu tư) hoặc phải trả (nhập khẩu, trả nợ vay, đầu tư ra nước ngoài, trả lãi vay, trả cổ tức đầu tư) bằng ngoại tệ. + Tổn thất kinh tế: phát sinh do sự thay đổi tỷ giá làm ảnh hưởng đến ngân lưu quy ra nội tệ hoặc ngoại tệ của DN (không xuất phát từ các khoản phải thu, phải trả có hợp đồng rõ ràng mà từ dòng tiền hoạt động của DN). www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.2. Nhận diện RR tỷ giá đối với KH hoặc DN 1.4.2.4 Tác động của rủi ro tỷ giá đến DN - Tác động đến năng lực cạnh tranh của DN + Tổn thất giao dịch: V = V x S. (V: tổn thất ngoại hối; V: giá trị tài sản tính bằng ngoại tệ; S = St – S0: mức thay đổi tỷ giá; St, S0: tỷ giá ở thời điểm t và thời điểm gốc. + Tổn thất kinh tế: V = CFt x S (CFt: ngân lưu/ dòng tiền của DN ở thời điểm t) + Tổn thất chuyển đổi (tổn thất kế toán): phát sinh do thay đổi tỷ giá khi sáp nhập và chuyển đổi tài sản, nợ, lợi nhuận ròng và các khoản mục khác của các báo cáo tài chính từ đơn vị tính toán ngoại tệ sang đơn vị nội tệ. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.2. Nhận diện RR tỷ giá đối với KH hoặc DN 1.4.2.4 Tác động của rủi ro tỷ giá đến DN - Tác động đến khả năng chịu đựng tài chính của DN + Tác động bất ổn đến hoạt động DN: tỷ giá làm thay đổi dòng tiền ròng (CF)  ảnh hưởng đến NPV  ảnh hưởng đến việc hoạch định đầu tư vốn của DN + Tác động đến sự tự chủ tài chính của DN: rủi ro tỷ giá tác động đến dòng tiền hoạt động kinh doanh, HĐ đầu tư, HĐ tài trợ  giá trị phần vốn chủ sở hữu trở nên bất ổn  tỷ số chủ động về tài chính bất ổn (=VCSH/Nợ hoặc =VCSH/Tổng tài sản) + Tác động đến giá trị DN: RR tỷ giá tác động làm thay đổi dòng tiền kỳ vọng  thay đổi giá trị DN (=hiện giá dòng tiền kỳ vọng) www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.3. Nhận diện rủi ro tỷ giá trong hoạt động của NH RR tỷ giá của NHTM có thể phát sinh qua các hoạt động: - Hợp đồng với KH nội địa liên quan đến TS Có, TS Nợ và các giao dịch ngoại bảng bằng ngoại tệ. - Hợp đồng với KH nước ngoài liên quan đến TS Có, TS Nợ và các giao dịch ngoại bảng bằng ngoại tệ hay nội tệ. - Mua và bán ngoại tệ (giao ngay và kỳ hạn) với khách hàng hoặc cung cấp dịch vụ phòng ngừa tổn thất ngoại hối cho khách hàng. - Giao dịch ngoại tệ trên tài khoản riêng của NHTM như kinh doanh ngoại tệ trên thị trường quốc tế. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.3. Nhận diện rủi ro tỷ giá trong hoạt động của NH Tổn thất ngoại hối trong giao dịch của NH chia làm 2 loại: tổn thất giao dịch và tổn thất kế toán (tổn thất kế toán chưa phát sinh đối với NHTM Việt Nam). Tổn thất ròng giao dịch cùng thời hạn Tổn thất ròng giao dịch gộp 20/8/2017 4 www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá 1.4.3. Nhận diện rủi ro tỷ giá trong hoạt động của NH Tổn thất ròng giao dịch cùng thời hạn: đối với một loại ngoại tệ nào đó được xác định bằng chênh lệch giá trị giữa tài sản có và tài sản nợ, cộng với trạng thái ròng mua bán ngoại tệ đó, xét trong cùng một thời hạn nhất định. NEi = (Ai – Li) + (CLi – CSi) Ai, Li: TS có và TS nợ bằng ngoại tệ i CLi, CSi: trạng thái mua và bán đối với ngoại tệ I NEi > 0: trạng thái ròng giao dịch ngoại tệ i cùng thời hạn dương, ngoại tệ i xuống giá so với nội tệ thì ngân hàng bị tổn thất ròng đối với ngoại tệ đó. Và ngược lại. www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.4. Nhận dạng rủi ro tỷ giá Tổn thất ròng giao dịch gộp: đối với một loại ngoại tệ nào đó được xác định bằng tổn thất ròng của từng giao dịch ngoại tệ đó sau khi đã hiệu chỉnh theo thời lượng của từng giao dịch. NTE = RiNi/D - PjNj/D Ri là giao dịch i hình thành nên khoản phải thu ngoại tệ kỳ hạn và các giao dịch mua ngoại tệ kỳ hạn Pj là giao dịch j hình thành nên khoản phải trả ngoại tệ kỳ hạn và các giao dịch bán ngoại tệ kỳ hạn D là thời lượng trung bình của tất cả các loại giao dịch (TS có, TS nợ, mua hoặc bán ngoại tệ) Ni, Nj: thời hạn tương ứng khoản phải thu I và khoản phải trả j www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.5. Thái độ với rủi ro tỷ giá Rủi ro tỷ giá thể hiện ở sự biến động hay sự sai lệch của tỷ giá giao ngay trong tương lai so với tỷ giá kỳ vọng.  Kết quả: - Gây tổn thất cho doanh nghiệp (tiêu cực) - Tạo lợi nhuận bất thường cho doanh nghiệp (tích cực)  Thái độ đối với rủi ro - Thích rủi ro: sẵn sàng chấp nhận rủi ro - Ngại rủi ro: không muốn tổn thất cũng không ham lợi nhuận từ biến động của tỷ giá - Bàng quan với rủi ro: không tách bạch giữa thái độ thích hay ngại rủi ro www.trungtamtinhoc.edu.vn 1.5. Thái độ với rủi ro tỷ giá Sự cần thiết phòng ngừa rủi ro tỷ giá: Rủi ro tỷ giá  gia tăng rủi ro hoạt động  giảm giá thị trường của doanh nghiệp Vì vậy, giải pháp phòng ngừa rủi ro tỷ giá  giải pháp chống lại sự sụt giảm giá trị doanh nghiệp. Các quyết định liên quan đến quản lý rủi ro tỷ giá: - Quyết định có nên phòng ngừa rủi ro tỷ giá hay không? - Quyết định giải pháp nào để phòng ngừa rủi ro tỷ giá? www.trungtamtinhoc.edu.vn ÔN TẬP Câu 1: Nêu khái niệm, cách đo lường rủi ro? Câu 2: Rủi ro tín dụng là gì? Nó thể hiện như thế nào trong hoạt động DN, NH? Câu 3: Rủi ro lãi suất là gì? Nó thể hiện như thế nào trong hoạt động DN, NH? Câu 4: Rủi ro tỷ giá là gì? Nó thể hiện như thế nào trong hoạt động đầu tư trực tiếp, đầu tư gián tiếp, hoạt động xuất nhập khẩu của DN? Câu 5: Rủi ro tỷ giá trong hoạt động tín dụng của DN, NH? Câu 6: Tổn thất ròng giao dịch cùng thời hạn? Tổn thất ròng giao dịch ngoại tệ gộp? L/O/G/O www.trungtamtinhoc.edu.vn Thank You!