Bài giảng môn Kế toán - Chương sáu: Một phương pháp phân tích tài chánh tổng hợp

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 1 Xinh Xinh Chöông Saùu MOÄT PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH TAØI CHAÙNH TOÅNG HÔÏP I. GIÔÙI THIEÄU (A) Toång quan Vieäc xaùc ñònh khoâng ñuùng veà caùc bieán soá taøi chính trong baûng phaân tích ngaân löu cuûa moät döï aùn laø moät trong nhöõng nguoàn sai soá thoâng thöôøng nhaát trong vieäc soaïn thaûo nghieân cöùu khaû thi. Ñaëc bieät, ñieàu naøy xaûy ra trong tröôøng hôïp tyû leä laïm phaùt döông ñöôïc döï kieán seõ toàn taïi trong suoát thôøi haïn döï aùn. Laïm phaùt aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa moät cuoäc ñaàu tö baèng caùch thay ñoåi soá löôïng vaø thôøi ñieåm cuûa ngaân löu thoâng qua taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân caùc yeâu caàu vaø caùc ñieàu kieän taøi trôï, nhu caàu voán löu ñoäng, thueá vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Laïm phaùt cuõng laø moät yeáu toá boå sung vaøo tính khoâng chaéc chaén, laøm aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa döï aùn. Keát quaû laø, nhöõng soá thu lôïi taøi chính thöïc (sau khi tröø thueá) trong suoát thôøi haïn döï aùn coù theå ñöôïc theå hieän sai moät caùch nghieâm troïng, ñôn giaûn laø do haäu quaû cuûa vieäc söû duïng caùc phöông phaùp khoâng ñuùng ñeå tính laïm phaùt. Trong vieäc thaåm ñònh phöông dieän kinh teá caùc döï aùn, caùc nhaø phaân tích coù khuynh höôùng boû queân caùc haïn cheá veà taøi trôï vaø tính löu chuyeån maø laïm phaùt aùp ñaët leân hoaït ñoäng cuûa caùc döï aùn. Haäu quaû laø hoï khoâng xem xeùt nhöõng taùc ñoäng maø caùc haïn cheá naøy ñaõ coù ñoái vôùi thaønh quaû kinh teá cuoái cuøng cuûa döï aùn. Ngay caû moät döï aùn trong khu vöïc coâng coäng thuaàn tuùy cuõng phaûi ñöôïc taøi trôï thích hôïp vaø coù ñuû voán löu ñoäng ñeå hoaït ñoäng hieäu quaû. Trong khi laïm phaùt coù theå coù ít taùc ñoäng tröïc tieáp leân söï ño löôøng lôïi ích vaø chi phí kinh teá, laïm phaùt coù theå aûnh höôûng ñeán caùc bieán soá naøy thoâng qua thaønh quaû thöïc hieän veà taøi chính cuûa döï aùn vaø caùch thöùc caùc keát quaû taøi chính thay ñoåi caùch öùng xöû cuûa nhöõng nhaø baûo trôï, nhaø taøi chính vaø caùc nhaø quaûn lyù döï aùn. Trong chöông naøy, chuùng toâi phaùc thaûo phöông phaùp tieáp caän toång hôïp cho vieäc phaân tích taøi chính caùc döï aùn, maø phöông phaùp naøy seõ laøm cho caùc nhaø phaân tích coù theå ño löôøng ñuùng caùc giaù trò ngaân löu trong khi coù tính ñeán taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân caùc bieán soá naøy. Tröôùc tieân, caùc khaùi nieäm khaùc nhau veà giaù seõ ñöôïc thaûo luaän, vaø moät heä thoáng phöông phaùp ñöôïc phaùc thaûo ñeå coù theå tính caùc taùc ñoäng cuûa laïm phaùt vaø caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái theo moät caùch thöùc nhaát quaùn. Chuùng toâi cuõng seõ xem xeùt laøm theá naøo ñeå coù theå thieát keá laïi caùc yeáu toá taøi chính cuûa döï aùn ñeå laøm cho chuùng Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 2 Xinh Xinh maïnh meõ hôn. Böôùc ñaàu tieân trong qui trình naøy laø phaân bieät giöõa caùc ñònh nghóa khaùc nhau cuûa caùc loaïi giaù ñöôïc söû duïng trong qui trình ñöôïc thaåm ñònh nhö: caùc giaù danh nghóa, maët baèng giaù chung, vaø caùc giaù töông ñoái, giaù thöïc, giaù coá ñònh vaø ñaõ ñieàu chænh laïm phaùt. Ñoù laø nhöõng khaùi nieäm veà giaù cô baûn ñöôïc söû duïng ñeå ño löôøng thaønh quaû thöïc hieän veà taøi chính vaø kinh teá cuûa döï aùn. Thöù hai, chuùng toâi seõ xem xeùt baûng thaønh toá taøi chính khaùc nhau cuûa moät döï aùn bò aûnh höôûng bôûi laïm phaùt nhö theá naøo: 1) taøi trôï ñaàu tö, 2) caân ñoái tieàn maët, 3) caùc khoaûn phaûi traû vaø phaûi thu, 4) chi phí tieàn laõi danh nghóa, 5) caùc khoaûn giaûm tröø tieàn laõi, 6) chi phí khaáu hao, vaø 7) keá toaùn haøng toàn kho. Chuùng toâi cuõng seõ xem xeùt caùc yeâu caàu veà ngoaïi hoái chòu aûnh höôûng giaùn tieáp cuûa laïm phaùt nhö theá naøo. Neáu khoâng ñöôïc tính toaùn thích ñaùng trong khi thaåm ñònh, caùc aûnh höôûng taøi chính naøy coù theå coù taùc ñoäng heát söùc quan troïng leân tính löu chuyeån vaø/hoaëc khaû naêng traû nôï cuûa döï aùn. Cuoái cuøng, döïa treân phaân tích naøy, chuùng toâi seõ moâ taû moät phöông phaùp keát hôïp laïm phaùt vaøo söï ñaùnh giaù döï aùn theo moät caùch thöùc nhaát quaùn ñeå ñaûm baûo raèng taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñöôïc hieåu ñuùng. II. TÍNH TOAÙN ÑEÁN NHÖÕNG THAY ÑOÅI GIAÙ CAÛ (A) Giôùi thieäu Ñeå xaây döïng bieân daïng ngaân löu cuûa döï aùn, caàn phaûi döï baùo taát caû caùc giaù ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cho suoát thôøi haïn cuûa döï aùn. Caùc giaù naøy chòu aûnh höôûng cuûa caùc löïc cung vaø caàu, caùc löïc naøy taùc duïng leân caùc giaù töông ñoái, vaø cuûa caùc ñieàu kieän kinh teá vó moâ, caùc ñieàu kieän naøy xaùc ñònh maët baèng giaù chung. Trong vieäc xaây döïng caùc döï baùo giaù naøy, chuùng ta caàn hieåu roõ caùc khaùi nieäm khaùc nhau cuûa caùc giaù thöôøng ñöôïc söû duïng. (B) Giaù danh nghóa Caùc giaù danh nghóa cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï laø caùc giaù maø chuùng ta thaáy treân thò tröôøng moãi ngaøy. Ñoâi khi chuùng ñöôïc goïi laø caùc giaù ñöông thôøi. Döõ lieäu lòch söû veà caùc giaù danh nghóa thöôøng deã coù, nhöng döï baùo caùc giaù danh nghóa theo moät caùch nhaát quaùn laïi laø moät coâng vieäc noåi tieáng laø khoù. Giaù danh nghóa cuûa moät moùn haøng laø keát quaû cuûa hai taäp hôïp caùc löïc kinh teá; caùc löïc kinh teá vó moâ xaùc ñònh maët baèng giaù chung, vaø caùc löïc cung caàu ñoái vôùi moùn haøng ñoù khieán cho giaù cuûa noù thay ñoåi so vôùi caùc haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc treân thò tröôøng. Ñeå xaây döïng moät baûng phaân tích ngaân löu coù xem xeùt ñeán caùc taùc ñoäng cuûa caùc giaù thöïc thay ñoåi cuõng nhö caùc giaù danh nghóa thay ñoåi, caùc döï baùo giaù danh nghóa cuûa chuùng ta phaûi ñöôïc xaây döïng treân söï thay ñoåi cuûa caùc giaù thöïc laãn maët baèng giaù. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 3 Xinh Xinh (C) Maët baèng giaù Maët baèng giaù cuûa moät neàn kinh teá ñöôïc tính nhö soá trung bình tyû troïng cuûa moät taäp hôïp choïn loïc caùc giaù danh nghóa. Maët baèng giaù (PtL) coù theå ñöôïc tính cho baát kyø thôøi gian (t) naøo nhö sau: n (6-1) PtL = ∑ (Pti Wi) i =1 Trong ñoù : i = haøng hoùa hay dòch vuï rieâng leû ôû trong nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï thò tröôøng. Pti = giaù cuûa haøng hoùa hay dòch vuï taïi moät thôøi ñieåm. Wi = tyû troïng aán ñònh do giaù cuûa moät haøng hoùa hay dòch vuï naøo ñoù (i); ôû ñaây ∑ Wi =1. Caùc tyû troïng söû duïng ñeå tính toaùn maët baèng giaù ñöôïc ñònh nghóa vaøo moät ngaøy nhaát ñònh. Ngaøy naøy ñöôïc goïi laø thôøi kyø goác cho vieäc tính toaùn maët baèng giaù. Caùc tyû troïng ñöôïc thieát laäp taïi thôøi ñieåm ñoù hieám khi thay ñoåi bôûi vì chuùng ta muoán so saùnh maët baèng giaù cuûa moät nhoùm haøng hoùa giöõa caùc thôøi ñieåm khaùc nhau. Nhö theá, chæ coù caùc giaù danh nghóa thay ñoåi qua thôøi gian trong phöông trình 6-1, trong khi tyû troïng (W1, W2 .... Wn) khoâng ñoåi. Thay vì tính maët baèng giaù cho toaøn boä neàn kinh teá, coù theå taïo ra moät maët baèng giaù cho moät taäp hôïp con cuûa caùc giaù nhö giaù vaät lieäu xaây döïng hay haøng tieâu duøng. Thöôøng seõ höõu ích neáu theå hieän maët baèng giaù cuûa moät nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï taïi moät thôøi ñieåm theo chæ soá giaù caû (Pti). Chæ soá giaù caû chæ ñôn thuaàn tieâu chuaån hoùa maët baèng giaù ñeå trong thôøi kyø goác chæ soá naøy baèng moät. Noùi caùch khaùc, neáu chuùng ta muoán tính chæ soá giaù caû so saùnh caùc maët baèng giaù trong hai khoaûng thôøi kyø khaùc nhau, thì chuùng ta coù theå vieát phöông trình nhö sau: (6-2) PtI = PtL / PBL Trong ñoù : PtL = maët baèng giaù trong thôøi gian (t). PBL = maët baèng giaù cho thôøi kyø goác (B). Ví duï, chæ soá giaù haøng tieâu duøng laø moät soá trung bình coù tính tyû troïng cuûa caùc giaù cuûa moät nhoùm haøng tieâu duøng choïn löïa treân thò tröôøng. Chæ soá giaù ñaàu tö ñöôïc taïo ra nhö moät taäp hôïp coù tính tyû troïng cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï coù tính chaát ñaâàu tö. Söï Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 4 Xinh Xinh thay ñoåi trong chæ soá giaù caû cuûa moät taäp hôïp nhieàu haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc duøng ñeå ño tyû leä laïm phaùt trong neàn kinh teá. (D) Giaù töông ñoái Thuaät ngöõ caùc giaù töông ñoái (Ptr ) ñeà caäp ñeán tyû leä cuûa caùc giaù cuûa hai haøng hoùa hay dòch vuï vaøo moät thôøi ñieåm cho saün. Giaù töông ñoái ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch duøng phöông trình (6.3). (6-3) Ptr = Ptx/Pty Trong ñoù Ptx vaø Pty laø caùc giaù cuûa caùc maët haøng khaùc nhau taïi moät thôøi ñieåm. Caùc giaù töông ñoái cung caáp caùc daáu hieäu heát söùc quan troïng cho caùc nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu thuï laøm cho hoï coù theå laáy caùc quyeát ñònh hieäu quaû trong saûn xuaát vaø tieâu thuï. Neáu giaù cuûa caù taêng leân so vôùi giaù cuûa thòt gaø, thì chuùng ta thöôøng thaáy caùc hoä gia ñình mua nhieàu thòt gaø hôn. Neáu moät nhaø saûn xuaát hai loaïi aùo quaàn nhaän thaáy raèng moät loaïi aùo quaàn ñang taêng giaù so vôùi loaïi kia, thì baø ta seõ coù khuynh höôùng muoán saûn xuaát loaïi quaàn aùo maø giaù ñang taêng so vôùi giaù cuûa loaïi kia. Vaäy thì, caùc giaù töông ñoái gôûi caùc tín hieäu ñeán nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu thuï, hoï duøng thoâng tin naøy ñeå toái ña hoùa söï thoûa maõn cuûa hoï vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi tieâu thuï, hoaëc toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa hoï trong tröôøng hôïp hoï laø nhaø saûn xuaát. Hieåu bieát kinh teá cuûa chuùng ta veà thò tröôøng haøng hoùa hay dòch vuï seõ cho pheùp chuùng ta döï ñoaùn giaù töông ñoái cuûa moät haøng hoùa naøo ñoù seõ thay ñoåi nhö theá naøo qua thôøi gian. Ví duï, giaù töông ñoái cuûa maùy tính so vôùi haàu heát haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc trong neàn kinh teá ñaõ giaûm lieân tuïc keå töø luùc maùy tính ñöôïc phaùt minh. Tröôøng hôïp khaùc laø, neáu coù thaëng dö nhieàu moät maët haøng naøo ñoù maø chuùng ta nghó laø seõ khoâng tieáp tuïc saûn xuaát trong töông lai, thì chuùng ta seõ döï kieán raèng giaù töông ñoái cuûa maët haøng ñoù seõ taêng theo thôøi gian. Trong vieäc chuaån bò moät döï baùo giaù, chuùng ta caàn söû duïng caùc thoâng tin coù saün veà caùch maø caùc löïc cung vaø caàu ñöôïc döï kieán seõ thay ñoåi caùc giaù töông ñoái cuûa moät maët haøng theo thôøi gian. (E) Giaù thöïc Caùc giaù thöïc (PtR) laø moät taäp hôïp con ñaëc bieät cuûa caùc giaù töông ñoái, ôû ñoù giaù danh nghóa cuûa moät maët haøng ñöôïc chia cho chæ soá maët baèng giaù taïi cuøng thôøi ñieåm. Chuùng dieãn ñaït caùc giaù haøng hoùa vaø dòch vuï so vôùi maët baèng giaù chung. Ñieàu naøy ñöôïc trình baèng baèng bieåu thöùc (6-4). (6-4) PtiR = Pti / PtI Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 5 Xinh Xinh Trong ñoù Pti = giaù danh nghóa cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï taïi moät thôøi ñieåm PtI = chæ soá maët baèng giaù taïi thôøi ñieåm cho bôûi phöông trình (6-2) Vieäc chia cho chæ soá maët baèng giaù seõ taùch thaønh phaàn laïm phaùt ra (thay ñoåi trong maët baèng giaù chung) khoûi giaù danh nghóa. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta xaùc ñònh taùc ñoäng cuûa caùc löïc cung vaø caàu treân giaù cuûa moät maët haøng so vôùi caùc haøng hoùa vaø caùc dòch vuï khaùc trong neàn kinh teá. Ñeå chöùng minh cho qui trình naøy, chuùng toâi cho thaáy trong Baûng 6-1 giaù danh nghóa cuûa xaêng tröôùc thueá cho nhöõng naêm 1986-93 trong coät moät. Coät hai laø chæ soá giaù haøng tieâu thuï ôû Hoa kyø trong nhöõng naêm ñoù, vaø coät 3 laø giaù thöïc cuûa xaêng. Coät ba cho chuùng ta thaáy raèng vaøo naêm 1993, giaù xaêng ñaõ giaûm moät ít so vôùi taát caû caùc haøng hoùa tieâu duøng khaùc goäp laïi, nhö theá, chuùng ta seõ döï tính raèng moïi ngöôøi seõ coù ñoäng cô khuyeán khích söû duïng nhieàu xaêng hôn so vôùi caùc haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc hoï mua. Baûng 6-1 Giaù xaêng ôû Hoa Kyø töø 1986-93 (tính baèng $/gallon, tröôùc thueá) Naêm Giaù danh nghóa/gallon Chæ soá giaù haøng tieâu duøng ôû Hoa Kyø (naêm goác 1982 = 100) Giaù thöïc/gallon 1986 $ 0,666 106,2 $ 0,627 1987 0,640 107,7 0,594 1988 0,640 111,5 0,574 1989 0,705 116,7 0,604 1990 0,724 122,8 0,590 1991 0,765 126,6 0,604 1992 0,722 129,1 0,559 1993 0,755 131,5 0,574 (F) Giaù coá ñònh Caùc giaù coá ñònh, nhö teân goïi haøm yù, khoâng thay ñoåi qua thôøi gian. Chuùng ñôn giaûn laø moät taäp hôïp nhöõng giaù danh nghóa thu thaäp ñöôïc vaøo moät thôøi ñieåm, ñöôïc söû duïng cho moãi moät khoaûng thôøi gian tieáp theo trong vieäc thaåm ñònh döï aùn. Trong khi caùc giaù danh nghóa chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùc giaù thöïc cuõng nhö nhöõng thay ñoåi trong maët baèng giaù, caùc giaù coá ñònh khoâng phaûn aùnh moät löïc naøo cuûa caùc löïc kinh teá naøy. Neáu caùc giaù coá ñònh ñöôïc söû duïng trong suoát thôøi haïn döï aùn, nhö theá thì chuùng ta seõ boû queân caû caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái, voán coù theå coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán vò theá taøi chính toaøn boä cuûa döï aùn, laãn taùc ñoäng maø laïm phaùt coù theå coù ñoái vôùi thaønh quaû thöïc hieän cuûa moät cuoäc ñaàu tö. Dó nhieân, vieäc söû duïng caùc giaù coá ñònh ñôn giaûn hoùa vieäc xaây döïng bieân daïng ngaân löu cuûa moät döï aùn nhöng noù cuõng loaïi Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 6 Xinh Xinh ra khoûi söï phaân tích moät phaàn lôùn caùc thoâng tin kinh teá vaø taøi chính coù theå gaây aûnh höôûng ñeán thaønh quaû thöïc hieän cuûa döï aùn. (G) Thay ñoåi giaù Hai hình thöùc thay ñoåi giaù phaûi ñöôïc tính ñeán trong khi thaåm ñònh dö aùn ñaàu tö laø caùc thay ñoåi veà giaù töông ñoái vaø caùc giaù thay ñoåi veà maët baèng giaù, hay laïm phaùt. Nhieàu taøi lieäu ñaõ phaùt haønh veà thaåm ñònh döï aùn thöôøng khuyeán nghò vieäc loaïi boû laïm phaùt khoûi qui trình thaåm ñònh. Toát laém thì nhöõng phöông phaùp naøy cuõng chæ tính ñeán nhöõng thay ñoåi döï phoùng veà caùc giaù töông ñoái cuûa caùc ñaàu vaøo vaø caùc ñaàu ra trong suoát thôøi haïn cuûa döï aùn ñaàu tö. Tuy nhieân, kinh nghieäm cuûa caùc döï aùn gaëp caùc vaán ñeà khoù khaên veà tình traïng thanh hoaït taøi chính vaø khaû naêng traû nôï ñaõ chöùng minh raèng laïm phaùt cuõng coù theå laø moät yeáu toá heát söùc quan troïng trong vieäc thöïc hieän thaønh coâng caùc döï aùn. Thieát keá ñuùng moät döï aùn ñeå ñieàu chænh theo caû thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái laãn thay ñoåi trong tyû leä laïm phaùt coù theå coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi söï toàn taïi chung cuoäc cuûa döï aùn. Caùc yeáu toá xaùc ñònh caùc thay ñoåi trong töông lai veà maët baèng giaù chung hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc yeáu toá xaùc ñònh thay ñoåi veà caàu vaø/hoaëc cung treân thò tröôøng cuûa caùc maët haøng ñoù. Maët khaùc, nhöõng gia taêng trong maët baèng giaù chung thöôøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi gia taêng cuûa cung tieàn teä cuûa quoác gia so vôùi gia taêng saûn löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa quoác gia ñoù. Qui trình naøy thöôøng vöôït quaù traùch nhieäm cuûa nhaø phaân tích döï aùn. Tuy nhieân, caùc chieàu höôùng trong söï gia taêng caùc giaù vaø dieãn bieán gaàn ñaây cuûa chính saùch tieàn teä thöôøng seõ cung caáp moät caên baûn quan troïng cho vieäc xaây döïng caùc döï baùo tyû leä laïm phaùt chung vaø caùc giaù trong töông lai. (i) Caùc thay ñoåi trong giaù töông ñoái Thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái cuûa hai haøng hoùa hay dòch vuï, x vaø y, coù theå bieåu dieãn nhö sau: (6-5) Thay ñoåi trong Ptr = ((Ptx / Pty) - (Pt-nx )/( Pt-ny))/((Pt-nx )/( Pt-ny)) Trong ñoù n = soá khoaûn thôøi gian giöõa thôøi kyø goác vaø thôøi gian ñöôïc ñaùnh giaù. Ptx, Pty = Caùc giaù cuûa haøng hoùa (x vaø y) vaøo moät thôøi haïn cuï theå (t). Caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái thöôøng ñöôïc ño baèng caùc thay ñoåi trong caùc giaù thöïc cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï. Thay ñoåi naøy trong giaù thöïc cuûa moät maët haøng hay dòch vuï coù theå bieåu dieãn nhö sau: (6-6) Thay ñoåi trong PtiR = ((Pti / PtL) - (Pt-ni / Pt-nL))/(Pt-ni / Pt-nL) Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 7 Xinh Xinh Trong ñoù n = soá caùckhoaûng thôøi gian giöõa thôøi kyø goác vaø thôøi kyø ñöôïc ñaùnh giaù Pti = giaù danh nghóa cuûa haøng (i) vaøo thôøi gian cuï theå PtL = maët baèng giaù vaøo moät thôøi gian cuï theå. Khi thöïc hieän vieäc thaåm ñònh, giaù thöïc cuûa haøng hoùa coù theå cao hay thaáp khaùc thöôøng so vôùi möùc giaù thöïc coù khaû naêng xaûy ra trong caùc tình huoáng bình thöôøng. Ñoái vôùi nhöõng maët haøng maø söï thay ñoåi coâng ngheä nhanh choùng xaûy ra, nhö maùy tính, thì chuùng ta seõ döï kieán raèng giaù thöïc cuûa caùc maët haøng ñoù seõ giaûm. Ñoái vôùi nhöõng haøng hoùa nhö ñoàng, maø moät trong nhöõng caùch söû duïng chính cuûa noù ñaõ bò giaûm ñoät ngoät do vieäc ñöa vaøo söû duïng sôïi quang vaø söï truyeàn soùng cöïc ngaén, chuùng ta döï kieán raèng giaù cuûa ñoàng seõ haï xuoáng theo thôøi gian. Tuy nhieân, coù moät nhaäp löôïng (ñaàu vaøo) quan troïng maø coù giaù töông ñoái haàu nhö chaéc chaén taêng leân neáu quoác gia coù phaùt trieån kinh teá. Ñoù laø möùc tieàn löông thöïc teá. Neáu phaùt trieån kinh teá xaûy ra, trò giaù cuûa lao ñoäng so vôùi caùc haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc seõ phaûi taêng. Nhö theá, trong khi döï baùo caùc giaù thöïc cho döï aùn, chuùng ta phaûi xem xeùt tieàm naêng taêng möùc löông thöïc teá vaø ñöa vaøo chi phí cuûa ñaàu vaøo cho döï aùn trong suoát thôøi haïn döï aùn. (ii) Caùc thay ñoåi maët baèng giaù (Laïm phaùt) Laïm phaùt ñöôïc ño baèng thay ñoåi trong maët baèng giaù chia cho maët baèng giaù luùc baét ñaàu thôøi kyø. Maët baèng giaù luùc baét ñaàu thôøi kyø trôû thaønh moác quy chieáu ñeå xaùc ñònh tyû leä laïm phaùt trong suoát thôøi kyø ñoù. Nhö theá, laïm phaùt cuûa moät thôøi kyø naøo ñoù coù theå bieåu dieãn nhö trong phöông trình (6-7). (6-7) gPeL = ((PtL - Pt-nL)/ Pt-nL)*100 Hay neáu chuùng ta ño laïm phaùt theo chæ soá giaù caû: (6-8) gPe = ((PtI - Pt-nI)/ Pt-nI)*100 Laïm phaùt khoù döï baùo hôn raát nhieàu so vôùi thay ñoåi trong giaù töông ñoái, bôûi vì laïm phaùt chuû yeáu ñöôïc xaùc ñònh bôûi möùc cung tieàn teä trong neàn kinh teá so vôùi khaû naêng saün coù cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï ñeå mua. Keá ñeán, cung tieàn teä thöôøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi qui moâ thaâm huït cuûa khu vöïc coâng coäng vaø caùc taøi trôï khu vöïc naøy. Khi caùc chính quyeàn phaûi taøi trôï thaâm huït cuûa hoï baèng caùch vay möôïn raát nhieàu töø Ngaân Haøng Trung Öông, laïm phaùt laø keát quaû cuoái cuøng khoâng theå traùnh khoûi. Trong vieäc ñaùng giaù moät cuoäc ñaàu tö, chuùng ta khoâng caàn coá gaéng döï baùo chính xaùc tyû leä laïm phaùt. Tuy nhieân, ñieàu thieát yeáu laø ñaët ra taát caû giaû thieát khaùc lieân quan Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 8 Xinh Xinh ñeán vieäc taøi trôï vaø hoaït ñoäng cuûa döï aùn phuø hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt ñöôïc giaû thieát. Trong haàu heát caùc nöôùc, tyû leä laïm phaùt laø moät bieán soá ruûi ro maø chuùng ta phaûi coá gaéng ñieàu chænh thoâng qua thieát keá taøi chính cuûa moät döï aùn. Ví duï, maëc duø caùc tyû leä laïm phaùt quaù khöù cuûa neàn kinh teá coù theå chæ laø 5 hay 6%, chuùng ta coù theå muoán xem lieäu döï aùn coù theå toàn taïi khoâng neáu tyû leä laïm phaùt laø 25%. Neáu phaân tích chöùng toû döï aùn seõ bò suy yeáu nghieâm troïng, thì chuùng ra seõ phaûi taùi thieát keá döï aùn theá naøo ñeå noù coù theå chòu ñöïng caùc tyû leä laïm phaùt döï truø ñoù. (H) Trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt Trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt cuûa giaù ñaàu vaøo vaø ñaàu ra laø keát quaû cuûa döï baùo toát nhaát cuûa chuùng ta veà vieäc caùc giaù thöïc cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï naøo ñoù seõ thay ñoåi nhö theá naøo trong töông lai, vaø döï baùo naøy (PtR, Pt +1R, .... Pt+nR) keá ñoù ñöôïc ñieàu chænh bôûi nhöõng thay ñoåi giaû thieát cuûa maët baèng giaù chung qua caùc thôøi kyø trong töông lai. Noùi caùch khaùc, chuùng ta ñang taïo ra moät taäp hôïp giaù danh nghóa ñöôïc xaây döïng töø caùc thaønh phaàn caên baûn cuûa giaù thöïc vaø maët baèng giaù cuûa chuùng. Caùc giaù trò ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt naøy ñöôïc taïo ra theo moät kieåu nhaát quaùn. Moät sai laàm quen thuoäc cuûa caùc nhaø thaåm ñònh döï aùn laø giaû thieát raèng nhieàu giaù cuûa caùc nhaäp löôïng vaø xuaát löôïng (ñaàu vaøo vaø ñaàu ra) cuûa döï aùn taêng leân so vôùi tyû leä laïm phaùt. Ñieàu naøy raát khoù coù khaû naêng xaûy ra. Baûn thaân maët baèng giaù laø moät trung bình coù tính tyû troïng cuûa caùc giaù haøng hoùa vaø dòch vuï rieâng leõ. Nhö theá, trong vieäc döï baùo giaù thöïc cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï, chuùng ta seõ döï kieán raèng nhieàu giaù thöïc giaûm xuoáng cuõng gaàn baèng vôùi soá giaù thöïc gia taêng. Ñeå döï baùo söï bieán ñoäng giaù thöïc cuûa haøng hoùa hay dòch vuï, chuùng ta caàn xem xeùt caùc maët haøng (hay dòch vuï) ñoù theo söï thay ñoåi ñöôïc döï ñoaùn trong möùc caàu ñoái vôùi maët haøng theo thôøi gian, caùc nguoàn cung caáp saün coù, vaø caùc löïc seõ taùc ñoäng leân chi phí saûn xuaát cuûa noù. Phaân tích naøy raát khaùc vôùi söï phaân tích ñoái vôùi döï baùo maët baèng giaù chung. Döï baùo naøy khoâng mang nhieàu tính chaát moät söï tieân ñoaùn, maø laø moät taäp hôïp caùc giaû thieát nhaát quaùn. Trong vieäc thaåm ñònh döï aùn, chuùng ta caàn söû duïng nhieàu taäp hôïïp caùc trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt söû duïng caùc giaû thieát khaùc nhau lieân quan ñeán caùc tyû leä laïm phaùt trong töông lai. Chính caùc trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt ñöôïc chuùng ta söû duïng trong vieäc öôùc tính caùc ngaân löu danh nghóa cuûa moät döï aùn. III. CAÙC TAÙC DUÏNG CUÛA LAÏM PHAÙT (A) Giôùi thieäu Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 9 Xinh Xinh Caùc taùc duïng cuûa laïm phaùt leân ñieàu kieän taøi chính cuûa moät döï aùn bao goàm (1) caùc taùc ñoäng tröïc tieáp do nhöõng thay ñoåi trong taøi trôï ñaàu tö, caân ñoái tieàn maët, caùc khoaûn phaûi thu, caùc khoaûn phaûi chi, vaø laõi suaát danh nghóa, (2) caùc taùc ñoäng veà thueá bao goàm chi phí laõi, tieàn laõi, khaáu hao vaø haøng toàn kho, vaø (3) taùc ñoäng leân tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng. Laïm phaùt thay ñoåi soá löôïng vaø thôøi gian cuûa caùc khoaûn lôøi hay khoaûn loã taøi chaùnh cuûa caùc beân khaùc nhau tham gia vaøo döï aùn bao goàm caùc chuû sôû höõu, caùc beân cho vay vaø chính quyeàn. Tính toaùn ñuùng caùc thay ñoåi ñoù laø caàn thieát ñeå xaùc ñònh toaøn boä döï aùn, vaø moãi beân quan taâm, chòu aûnh höôûng nhö theá naøo bôûi caùc möùc laïm phaùt khaùc nhau. (B) AÛnh höôûng tröïc tieáp (i) Taøi trôï ñaàu tö Khi öôùc tính toång soá taøi trôï moät döï aùn ñaàu tö ñoøi hoûi, ñieàu quan troïng laø phaân bieät giöõa hai loaïi gia taêng chi phí. Tröôùc heát, coù nhöõng khoaûn chi phí vöôït quaù gaây neân bôûi caùc öôùc tính sai soá löôïng vaät lieäu caàn thieát hay caùc thay ñoåi trong giaù thöïc cuûa caùc vaät lieäu ñoù. Thöù hai, coù söï leo thang chi phí coù theå quy cho laïm phaùt maët baèng giaù chung. Söï “leo thang” chi phí do laïm phaùt giaù caû thuaàn tuùy phaûi ñöôïc döï tính vaø ñöa vaøo vieäc thaåm ñònh döï aùn. Neáu döï aùn ñoøi hoûi moät khoaûn vay hay khoaûn taøi trôï baèng voán töï coù cho caùc kinh phí trong töônglai, thì phaûi nhaän ra raèng soá löôïng taøi trôï caàn thieát seõ chòu aûnh höôûng cuûa toång soá laïm phaùt giaù caû xaûy ra trong suoát thôøi gian xaây döïng. Nhöõng gia taêng chi phí coù theå quy cho laïm phaùt khoâng phaûi laø caùc khoaûn vöôït troäi cuûa caùc chi phí thöïc, vì theá cho neân phaàn vay möôïn boå sung ñôn thuaàn phaûn aùnh maët baèng giaù taêng leân phaûi ñöôïc döï truø. Tuy theá, neáu ñieàu kieän naøy khoâng ñöôïc döï kieán thích ñaùng vaøo giai ñoaïn thaåm ñònh, döï aùn coù theå traûi qua khuûng hoaûng veà tính thanh hoaït hay maát khaû naêng thanh toaùn nôï do taøi trôï khoâng ñaày ñuû. Baét ñaàu töø Baûng 6-2 vaø tieáp tuïc cho phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy, chuùng ta seõ söû duïng ví duï cuûa döï aùn XYZ ñeå chöùng minh caùc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùc thaønh phaàn taøi chính khaùc nhau. Taát caû trò giaù ñöôïc tính baèng ñôn vò ngaøn ñoâ la Myõ. Döï aùn seõ ñöôïc xaây döïng trong suoát hai thôøi kyø ñaàu, hoaït ñoäng trong boán thôøi kyø, vaø roài seõ ñöôïc thanh lyù trong thôøi kyø cuoái cuøng. Toång chi phí xaây döïng seõ ñöôïc chuyeån voán (tö baûn hoùa) vaøo cuoái thôøi kyø thöù hai ñeå xaùc ñònh toång soá phaûi khaáu hao. Caùc khoaûn vay ñöôïc vay ñeå taøi trôï cho 50% ñaàu tö vaøo taøi saûn coá ñònh. Taøi trôï voán vay seõ chòu laõi suaát danh nghóa laø 5 phaàn traêm cho moãi thôøi kyø neáu khoâng coù laïm phaùt, vaø tieàn laõi seõ baét ñaàu tích luõy trong suoát thôøi kyø xaây döïng. Tieàn voán cuûa khoaûn vay seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo cuoái naêm hoaït ñoäng cuoái cuøng cuûa döï aùn, thôøi kyø 5. Phaàn coøn laïi cuûa yeâu caàu taøi trôï ñöôïc trang traûi baèng voán coå phaàn cuûa caùc chuû sôû höõu. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 10 Xinh Xinh Trong döï aùn naøy, khoaûn kinh phí ñaàu tö 500 ñöôïc thöïc hieän cho taøi saûn coá ñònh trong naêm 0, vaø neáu khoâng coù laïm phaùt, 500 nöõa seõ ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 1. Neáu coù laïm phaùt 25% moãi naêm, khoaûn ñaàu tö vaøo naêm ñaàu tieân khoâng thay ñoåi, tuy nhieân khoaûn ñaàu tö danh nghóa thöïc hieän vaøo naêm 1 taêng leân 625. Baûng 6-2 Taøi trôï döï aùn XYZ Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0% 1. Chæ soá giaù caû 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 2. Kinh phí ñaàu tö 500 500 0 0 0 0 0 Laïm phaùt = 25% 3. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 4. Kinh phí ñaàu tö 500 625 0 0 0 0 0 5. AÛnh höôûng treân yeâu caàu taøi trôï [4-2] 0 125 0 0 0 0 0 Söï hieän dieän cuûa laïm phaùt laøm gia taêng toång soá tieàn taøi trôï ñaàu tö danh nghóa caàn coù leân theâm 125, cho duø khoâng coù gia taêng naøo trong nhu caàu vaø chi phí vaät lieäu. Vôùi tyû leä laïm phaùt laø 25 phaàn traêm, toång chi phí danh nghóa cuûa döï aùn taêng töø 1.000 leân 1.125, hay 12,5%. Chi phí ñaàu tö gia taêng coù ba aûnh höôûng. Thöù nhaát, noù gia taêng toång soá tieàn voán danh nghóa cuûa khoaûn vay (50% cuûa chi phí ñaàu tö danh nghóa) phaûi ñöôïc hoaøn traû bôûi döï aùn. Cuoái cuøng, noù daãn ñeán chi phí khaáu hao danh nghóa lôùn hôn, chi phí naøy seõ ñöôïc khaáu tröø töø thueá trong töông lai. Caùc aûnh höôûng naøy coù caû caùc taùc ñoäng baát lôïi laãn thuaän lôïi leân ngaân löu, ñieàu naøy seõ ñöôïc thaûo luaän trong caùc phaàn sau cuûa chöông naøy. (i) Toàn quyõ tieàn maët mong muoán Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 11 Xinh Xinh Caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët ñöôïc giöõ bôûi döï aùn ñeå taïo deã daøng co caùc giao dòch. Moät doanh nghieäp kinh doanh seõ caàn giöõ moät soá löôïng tieàn maët taïi quyõ caân xöùng vôùi trò giaù baùn vaø mua hoï thöïc hieän. Neáu nhu caàu veà caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët chæ laø moät haøm soá cuûa doanh soá baùn vaø doanh soá baùn khoâng thay ñoåi vôùi laïm phaùt baèng khoâng (0), thì sau khi trích ra soá löôïng mong muoán tieàn maët ñeå hoaït ñoäng, seõ khoâng caàn ñaàu tö gì theâm vaøo caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët. Tuy nhieân, khi coù laïm phaùt, doanh soá baùn, soá thu, vaø chi phí mua haøng seõ taêng leân cho duø soá löôïng haøng ñöôïc mua hay baùn vaãn gioáng nhö cuõ. Söï maát maùt daãn ñeán trong maõi löïc cuûa caùc khoaûn toàn quyû tieàn maët ñöôïc goïi laø moät thöù “thueá laïm phaùt” treân caùc khoaûn tieàn maët naém giöõ. Aûnh höôûng chính cuûa noù laø chuyeån caùc nguoàn löïc taøi chính töø döï aùn sang khu vöïc ngaân haøng, khu vöïc naøy taïo ra cung tieàn teä cuûa neàn kinh teá. Trong tröôøng hôïp nhö theá, döï aùn hoaëc seõ phaûi gia taêng toàn quyõ tieàn maët ñeå tieán haøng hoaït ñoäng hoaëc thay theá nhieàu taøi nguyeân vaät chaát hôn (ví duï lao ñoäng, caùc cuoäc ñieän thoaïi v.v...) ñeå thöïc hieän caùc giao dòch ñoù. Nhöõng aûnh höôûng cuûa thueá laïm phaùt leân caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët coù theå ñöôïc chöùng minh baèng caùch duøng moät söï so saùnh ñôn giaûn giöõa hai tröôøng hôïp. Tröôøng hôïp thöù nhaát cho thaáy tình hình tieàn maët cho moät döï aùn hoaït ñoäng trong moâi tröôøng khoâng coù laïm phaùt. Doanh soá baùn seõ laø 2.000 trong moãi thôøi kyø töø 2 ñeán 5, vaø toàn quyõ tieàn maët mong muoán baèng 10 phaàn traêm trò giaù danh nghóa cuûa haøng baùn. Nhö theá, trong ñieàu kieän khoâng coù laïm phaùt, sau khi 200 ban ñaàu ñöôïc ñöa vaøo taøi khoaûn tieàn maët, khoâng caàn taêng soá tieàn toàn quyõ ñoù leân. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët bôûi döï aùn laø 41 (Baûng 6-3, doøng 6). Baûng 6-3 Caân ñoái toàn quyõ tieàn maët döï aùn XYZ Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0% ; Toàn quyõ tieàn maët mong muoán = 10% doanh soá baùn 1. Chæ soá giaù caû 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 2. Doanh soá baùn 0 0 2000 2000 2000 2000 0 3. Toàn quyõ tieàn maët mong muoán 0 0 200 200 200 200 0 4. Thay ñoåi toàn quyõ tieàn maët 0 0 (200) 0 0 0 200 5. Aûnh höôûng treân ngaân löu thöïc [4/1] 0 0 (200) 0 0 0 200 6. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët @ 7% = (41) Tuy nhieân, neáu tyû leä laïm phaùt taêng leân ñeán 25% moãi thôøi kyø, caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët phaûi ñöôïc taêng ñeå theo kòp vôùi trò giaù danh nghóa gia taêng cuûa doanh soá baùn. Chuùng toâi giaû thieát, cho muïc ñích cuûa ví duï naøy, raèng soá ñôn vò baùn vaãn giöõ khoâng ñoåi nhöng trò giaù danh nghóa cuûa chuùng taêng leân 25% moãi naêm do laïm phaùt. Keát quaû laø, soá döï tröõ mong muoán cuûa toàn quyõ tieàn maët seõ taêng leân, ñoøi hoûi moät khoaûn ñaàu tö tieàn maët Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 12 Xinh Xinh boå sung vaøo döï aùn trong moãi thôøi kyø, neáu muoán duy trì möùc hoaït ñoäng mong muoán. (Xem Baûng 6-4, doøng 4). Sau khi ñieàu chænh laïm phaùt cho caùc chi phí naøy vaø chieát khaáu chuùng, chuùng ta nhaän thaáy raèng hieän giaù cuûa chi phí tieàn maët caàn ñeå hoaït ñoäng kinh doanh ñaõ taêng leân ñaùng keå. Baûng 6-4 Toàn quyõ tieàn maët vôùi laïm phaùt 25% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 25% ; Toàn quyõ tieàn maët mong muoán =10% doanh soá baùn 1. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 2. Doanh soá baùn 0 0 3125 3906 4883 6104 0 3. Toàn quyõ tieàn maët mong muoán 0 0 313 391 488 610 0 4. Thay ñoåi toàn quyõ tieàn maët 0 0 (313) (78) (98) (122) 610 5. AÛnh höôûng treân ngaân löu thöïc [4/1] 0 0 (200) (40) (40) (40) 160 6. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët @ 7% = (159) Vôùi laïm phaùt baèng khoâng trong Baûng 6-3, hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ toàn quyõ tieàn maët thaät laø 41. Tuy nhieân, khi tyû leä laïm phaùt laø 25 phaàn traêm, hieän giaù cuûa chi phí duy trì cuøng möùc toàn quyõ tieàn maët thaät seõ taêng leân 159 nhö cho thaáy trong Baûng 6-4, doøng 6. Tyû leä gia taêng 288 phaàn traêm trong chi phí naém giöõ tieàn maët chöùng toû roõ raøng raèng trong moâi tröôøng laïm phaùt, yeâu caàu phaûi theâm lieân tuïc döï tröõ toàn quyõ tieàn maët seõ laøm taêng chi phí thöïc cuûa döï aùn. Nhö theá, caùc nhaø ñaùnh giaù döï aùn phaûi keát hôïp moät soá döï phoùng laïm phaùt ñeå xaùc ñònh ñoä nhaïy caûm cuûa toång chi phí ñoái vôùi aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân chi phí naém giöõ möùc toàn quyõ tieàn maët thöïc mong muoán. (iii) Caùc khoaûn phaûi thu Caùc khoaûn phaûi thu naûy sinh töø vieäc thöïc hieän baùn chòu. Khi haøng hoùa ñaõ baùn vaø ñaõ giao nhöng doanh nghieäp vaãn coøn ñôïi thanh toaùn, trò giaù cuûa doanh thu baùn haøng naøy ñöôïc ñöa vaøo caùc khoaûn phaûi thu. Vieäc baùn chòu nhö theá laø moät phaàn cuûa quaù trình bình thöôøng trong hoaït ñoäng kinh doanh. Tuy nhieân, khi coù laïm phaùt, trò giaù thöïc cuûa caùc soá tieàn coøn nôï beân baùn seõ giaûm, giaûm caøng nhieàu neáu traû caøng chaäm. Ñieàu naøy taïo ra theâm moät vaán ñeà taøi chính cho ban giaùm ñoác cuûa doanh nghieäp, bôûi vì khoâng nhöõng hoï phaûi quan taâm ñeán ruûi ro bình thöôøng cuûa vieäc khoâng traû nôï, maø coøn ñeán caû söï thaät laø caùc khoaûn phaûi thu caøng giaûm trò giaù thaät neáu ñeå caøng laâu khoâng traû. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 13 Xinh Xinh Baûng 6-5 chöùng minh söï töông taùc giöõa laïm phaùt vaø caùc khoaûn phaûi thu, vaø aûnh höôûng cuûa söï töông taùc naøy ñoái vôùi caùc khoaûn thu tieàn maët. Khi tyû leä laïm phaùt taêng, trò giaù doanh soá baùn taêng do giaù cuûa haøng hoùa cao hôn, ngay caû khi soá ñôn vò ñöôïc baùn khoâng ñoåi. Ñieàu naøy thöôøng daãn ñeán gia taêng soá löôïng caùc khoaûn phaûi thu. Trong tröôøng hôïp naøy, giaû thieát raèng khoaûn phaûi thu baèng 20% doanh soá baùn. Baát keå söï thaät laø trò giaù danh nghóa cuûa doanh soá baùn taêng moãi thôøi kyø khi coù laïm phaùt 25 phaàn traêm, Baûng 6-5 chöùng toû raèng hieän giaù cuûa caùc khoaûn thu thaät cho döï aùn naøy giaûm 233 do tyû leä laïm phaùt cao hôn. Ñieàu ñoù laø vì laïm phaùt laøm cho trò giaù thöïc cuûa tín duïng thöông maïi coøn chöa traû giaûm xuoáng. Khi tình traïng naøy xaûy ra, caùc doanh nghieäp baùn haøng hoùa vaø dòch vuï (trong tröôøng hôïp naøy laø döï aùn) seõ coá gaéng giaûm ñoä daøi cuûa caùc thôøi haïn hoï cho tín duïng thöông maïi, trong khi caùc doanh nghieäp mua haøng seõ coù theâm ñoäng cô trì hoaõn thanh toaùn. Neáu caùc beân baùn khoâng thaønh coâng trong vieäc giaûm thôøi haïn hoï cho tín duïng thöông maïi, hoï seõ phaûi taêng giaù cuûa haøng hoùa hoï baùn leân cao hôn möùc coù theå cho laø hôïp lyù theo tyû leä laïm phaùt. Vì theá cho neân, ñieàu quan troïng laø phaûi bao goàm trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn söï töông taùc cuûa laïm phaùt vaø caùc khoaûn phaûi thu ñeå xaùc ñònh soá thu thöïc cuûa doanh nghieäp bò aûnh höôûng nhö theá naøo theo caùch thöùc naøy bôûi laïm phaùt. Baûng 6-5 Caùc khoaûn phaûi thu Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0% 1. Doanh soá baùn 0 0 2000 2000 2000 2000 0 2. Khoaûn phaûi thu 0 0 400 400 400 400 0 3. Thay ñoåi khoaûn phaûi thu 0 0 (400) 0 0 0 400 4. Khoaûn thu thöïc [1+3] 0 0 1600 2000 2000 2000 400 Laïm phaùt = 25% 5. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 6. Doanh soá baùn 0 0 3125 3906 4883 6104 0 7. Khoaûn phaûi thu 0 0 625 781 977 1221 0 8. Thay ñoåi Khoaûn phaûi thu 0 0 (625) (156) (195) (244) 1221 9. Khoaûn thu danh nghóa [6+8] 0 0 2500 3750 4688 5859 1221 10. Khoaûn thu thöïc [9/5] 0 0 1600 1921 1921 1921 321 11. Thay ñoåi khoaûn thu thöïc [10-4] 0 0 (79) (79) (79) (79) (79) 12. Thay ñoåi hieän giaù cuûa khoaûn thu thöïc @ 7% = (233) Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 14 Xinh Xinh (iv) Caùc khoaûn phaûi traû Caùc khoaûn phaûi traû laø soá tieàn maø doanh nghieäp nôï caùc doanh nghieäp khaùc veà caùc haøng hoùa vaø dòch vuï ñaõ mua vaø giao haøng roài. Khi coù laïm phaùt, beân mua vôùi caùc khoaûn phaûi traû ñöôïc höôûng lôïi töø soá dö chöa traû bôûi vì trò giaù thöïc cuûa khoaûn nôï giaûm xuoáng trong suoát thôøi gian tröôùc khi traû. Ñieàu naøy ñôn thuaàn laø maët ngöôïc laïi cuûa aûnh höôûng cuûa laïm phaùt treân caùc khoaûn phaûi thu bôûi vì khoaûn phaûi thu cuûa doanh nghieäp naøy laø khoaûn phaûi traû cuûa doanh nghieäp khaùc. Baûng 6-6 cho thaáy laïm phaùt aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán tình hình taøi chính cuûa moät soá döï aùn khi caùc khoaûn phaûi traû baèng 25% soá tieàn mua haøng haèng naêm. Moät laàn nöõa, chuùng ra thaáy raèng laïm phaùt gia taêng trò giaù danh nghóa cuûa tieàn mua haøng, daãn ñeán caùc khoaûn phaûi traû cuõng lôùn hôn. Tyû leä laïm phaùt gia taêng laøm cho hieän giaù cuûa khoaûn chi thöïc giaûm thuaàn 155. Nhö doøng 6 cho thaáy, laïm phaùt laøm taêng trò giaù danh nghóa cuûa tieàn mua haøng, vaø taïo neân khoaûn gia taêng töông öùng trong caùc khoaûn phaûi traû danh nghóa trong doøng 7. Khi chuyeån ñoåi sang khoaûn chi thöïc, beân mua (trong tröôøng hôïp naøy laø döï aùn) höôûng lôïi nhôø aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân caùc khoaûn phaûi traû vaø seõ coù möùc chi toaøn boä thaáp hôn, nhö Baûng 6-6, doøng 11 cho thaáy. Ñieàu naøy taïo ñoäng cô khuyeán khích beân mua keùo daøi thôøi haïn cuûa caùc khoaûn phaûi traû ñeå höôûng lôïi töø trò giaù thöïc giaûm cuûa chuùng. Nhö theá, khi coù laïm phaùt, caùc hoaûn phaûi traû caøng laâu ñeán haïn traû, thì beân mua caøng ñöôïc höôûng lôïi nhieàu hôn. Baûng 6-6 Caùc khoaûn phaûi traû Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0% 1. Tieàn mua nhaäp löôïng 0 1000 1000 1000 1000 0 0 2. Khoaûn phaûi traû 0 250 250 250 250 0 0 3. Thay ñoåi khoaûn phaûi traû 0 (250) 0 0 0 250 0 4. Khoaûn chi thöïc [1+3] 0 750 1000 1000 1000 250 0 Laïm phaùt = 25% 5. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 6. Tieàn mua haøng 0 1250 1563 1953 2441 0 0 7. Khoaûn phaûi traû 0 313 391 488 610 0 0 8. Thay ñoåi khoaûn phaûi traû 0 (313) (78) (98) (122) 610 0 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 15 Xinh Xinh 9. Khoaûn chi danh nghóa [6+8] 0 937 1485 1855 2391 610 0 10. Khoaûn chi thöïc [9/5] 0 750 951 951 951 201 0 11. Thay ñoåi khoaûn chi thöïc [10-4] 0 (49) (49) (49) (49) 0 12. Hieän giaù cuûa thay ñoåi khoaûn chi thöïc @ 7% = (155) (v) Laõi suaát danh nghóa Laïm phaùt thay ñoåi ñieàu kieän taøi chính thuaàn thöïc cuûamoät döï aùn theo moät caùch khaùc, ñoù laø qua aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân laõi suaát danh nghóa. Caùc beân cho vay taêng laõi suaát danh nghóa treân caùc khoaûn hoï cho vay ñeå buø ñaép cho khoaûn maát maùc döï ñoaùn cuûa trò giaù thöïc cuûa khoaûn vay do laïm phaùt gaây neân. Khi tyû leä laïm phaùt gia taêng, laõi suaát danh nghóa seõ ñöôïc gia taêng ñeå ñaûm baûo hieän giaù cuûa caùc khoaûn thanh toaùn tieàn laõi vaø tieàn voán seõ khoâng giaûm xuoáng thaáp hôn trò giaù ban ñaàu cuûa khoaûn vay. Ñieàu naøy ñöa ñeán keát quaû laø caùc khoaûn thanh toaùn tieàn laõi taêng leân trong ngaén haïn, buø tröø cho trò giaù giaûm daàn cuûa tieàn voán goác cuûa khoaûn vay trong daøi haïn. Laõi suaát danh nghóa (i), nhö ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc thò tröôøng taøi chính, ñöôïc taïo neân bôûi 3 thaønh phaàn chính: (1) coù moät yeáu toá (r) phaûn aùnh trò giaù thöïc theo thôøi gian cuûa tieàn teä maø caùc beân cho vay ñoøi hoûi ñeå coù theå saün loøng boû vieäc tieâu thuï vaø caùc cô hoäi ñaàu tö khaùc, (2) yeáu toá ruûi ro (R) ño löôøng möùc buø ñaép maø caùc beân cho vay ñoøi hoûi ñeå ñeà phoøng khaû naêng cuûa beân vay khoâng chòu traû khoaûn vay, vaø (3) yeáu toá (1+r+R)gPe laø khoaûn ñeàn buø cho maát maùc döï tính trong maõi löïc ñöôïc quy cho laïm phaùt. Laïm phaùt laøm giaûm trò giaù trong töông lai cuûa caû caùc khoaûn thanh toaùn tieàn vay laãn caùc khoaûn thanh toaùn laõi suaát thöïc. Tyû leä laïm phaùt döï kieán cho moãi thôøi kyø cuûa khoaûn vay ñöôïc dieãn ñaït baèng gPe. Keát hôïp caùc yeáu toá naøy, laõi suaát danh nghóa (thò tröôøng) (i) coù theå dieãn ñaït nhö sau: (6-9) i = r + R + (1 + r + R) gPe Ñeå giaûi thích khaùi nieäm naøy ñaày ñuû hôn, chuùng ta haõy xem xeùt caùc tình huoáng taøi chính sau ñaây. Khi caû ruûi ro laãn laïm phaùt ñeàu baèng khoâng, beân cho vay seõ muoán möùc sinh lôïi ít nhaát laø trò giaù thöïc theo thôøi gian cuûa tieàn teäâ. Neáu laõi suaát thöïc (r) laø 5 phaàn traêm thì beân cho vay seõ tính ít nhaát laø 5 phaàn traêm tieàn laõi danh nghóa. Tuy nhieân, neáu beân cho vay döï ñoaùn tyû leä laïm phaùt trong töông lai (gPe) laø 25 phaàn traêm, thì beân naøy seõ muoán taêng laõi suaát danh nghóa ñöôïc tính ñoái vôùi beân vay ñeå buø ñaép cho maát maùc trong maõi löïc cuûa caùc khoaûn thanh toaùn tieàn vay vaø laõi suaát trong töông lai. Tieáp tuïc giaû thieát laø khoâng coù ruûi ro ñoái vôùi khoaûn vay naøy, chuùng ta coù theå aùp duïng phöông trình (6-9) ñeå xaùc ñònh laõi suaát danh nghóa naøo beân cho vay seõ caàn phaûi tính ñeå vaãn giöõ ñöôïc tình traïng sinh lôïi nhö khi khoâng coù laïm phaùt. i = r + R + (1 + r + R) gPe Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 16 Xinh Xinh = (0,05) + (0) + (1 + 0,05 + 0) 0,25 = 0,3125 Nhö theá, beân cho vay vaàn phaûi tính laõi suaát danh nghóa ít nhaát laø 31,25 phaàn traêm ñeå ñaït ñöôïc möùc sinh lôïi nhö trong tình huoáng laïm phaùt baèng khoâng. Baûng 6-7 Laõi suaát danh nghóa naêm phaàn traêm (5%) Laïm phaùt = 0% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 1. Khoaûn vay voán goác 250 250 0 0 0 0 0 2. Tieàn laõi 0 (12,5) (25,00) (25,00) (25,00) (25,00) 0 3. Hoaøn traû khoaûn vay 0 0 0 0 0 (500) 0 4. Ngaân löu thöïc [1+2+3] 250 237,5 (25,00) (25,00) (25,00) (525) 0 6. NPV (Hieän giaù thuaàn) @ 7% = 30 Ñoái vôùi döï aùn chuùng ta ñang phaân tích trong chöông naøy, caùc khoaûn ñaàu tö taøi saûn coá ñònh ñöôïc taøi trôï 50% baèng nôï vaø 50% baèng voán töï coù. Taát caû caùc khoaûn ñaàu tö khaùc nhö tieáp lieäu ban ñaàu ñöôïc taøi trôï 100% baèng voán töï coù. Trong baûng 6-7 vaø 6-8, lòch bieåu veà khoaûn vay cho phaàn taøi trôï baèng nôï ñöôïc tính theo caùc tình huoáng coù tyû leä laïm phaùt 0% vaø 25%. Töø Baûng 6-2, chuùng ta bieát raèng tyû leä laïm phaùt cao hôn seõ gia taêng caû voán ñaàu tö danh nghóa ñoøi hoûi vaø laõi suaát danh nghóa. Yeâu caàu voán ban ñaàu cao hôn roài phaûi ñöôïc hoaøn traõ vôùi laõi suaát danh nghóa cao hôn trong Baûng 6-8. Baûng 6-8 Laõi suaát danh nghóa 31,25% Laïm phaùt = 25% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 1. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 2. Khoaûn vay voán goác 250 312,5 0 0 0 0 0 3. Tieàn laõi 0 (78,13) (175,78 ) (175,78) (175,78) (175,78) 0 4. Hoaøn traû khoaûn vay 0 0 0 0 0 (562,50) 5. Ngaân löu danh nghóa [1+2+3] 250 234,37 (175,78 ) (175,78) (175,78) (738,28) 0 6. Ngaân löu thöïc [5/1] 250 187,5 (112,68 ) (90,14) (72,04) (242,06) 0 7. PV (Hieän giaù) @ 7% = 30 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 17 Xinh Xinh So saùnh Baûng 6-7 vaø 6-8, chuùng ta thaáy raèng hieän giaù cuûa caû hai khoaûn vay gioáng nhau. Ñieàu naøy chöùng toû khoaûn vay vôùi laõi suaát 31,25 phaàn traêm khi laïm phaùt baèng 25 phaàn traêm coù trò giaù töông ñöông vôùi khoaûn vay vôùi laõi suaát 5% khi laïm phaùt baèng khoâng. Nhöõng khaùc bieät quan troïng laø giöõa thôøi ñieåm vaø soá tieàn hoaøn traû. Laõi suaát danh nghóa cao hôn, ôû möùc 31,25, vaø laïm phaùt cao hôn thuùc eùp döï aùn hoaøn traû caùc khoaûn vay cuûa noù nhanh hôn tröôøng hôïp tyû leä laïm phaùt vaø laõi suaát danh nghóa thaáp hôn. Baûng 6-9 cho thaáy döï cheânh leäch giöõa ngaân löu cuûa döï aùn trong hai tình huoáng. Baûng 6-9 So saùnh ngaân löu thöïc Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 1. Laõi suaát 31% vôùi laïm phaùt 25% 250 187.5 (112,68) (90,14) (72,04) (242,06) 0 2. Laõi suaát 5% vôùi laïm phaùt 0% 250 237.5 (25,00) (25,00) (25,00) (525) 0 3. Cheânh leäch Ngaân löu thöïc [1-2] 0 (50) 87,68 65,14 47,04 (282,94) 0 Tính theo giaù trò thöïc, laõi suaát danh nghóa cao hôn laøm taêng ngaân löu xuaát (hay laøm giaûm ngaân löu nhaäp thuaàn) cuûa döï aùn trong caùc thôøi kyø 1-4, nhöng laøm giaûm trò giaù cuûa tieàn voán goác cuûa khoaûn vay ñeán haïn phaûi traû vaøo cuoái döï aùn (-282,94). Ñieàu naøy thaät quan troïng cho vieäc ñaùnh giaù khaû naêng beàn vöõng cuûa döï aùn, bôûi vì ngaân löu xuaát cao hôn trong suoát nhöõng naêm ñaàu cuûa thôøi haïn hoaøn traû coù theå taïo ra caùc vaán ñeà khoù khaên veà thanh toaùn cho döï aùn neáu noù khoâng taïo ra ñuû ngaân löu nhaäp. (C) Söï nhaát quaùn trong vieäc öôùc tính laïm phaùt vaø laõi suaát danh nghóa Ñaëc ñieåm quan troïng nhaát cho vieäc keát hôïp caùc döï kieán veà tyû leä laïm phaùt töông lai (gPe) vaøo trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn laø ñaûm baûo raèng caùc döï kieán ñoù nhaát quaùn vôùi caùc döï phoùng cuûa laõi suaát danh nghóa (i). Ñoái vôùi haàu heát caùc quoác gia, laõi suaát thöïc seõ laø moät giaù trò töông ñoái khoâng ñoåi bôûi vì noù ñöôïc xaùc ñònh chuû yeáu bôûi naêng suaát cuûa cuoäc ñaàu tö vaø mong muoán tieâu thuï vaø tieát kieäm trong neàn kinh teá. Ngoaøi ra, trò giaù cuûa phí ruûi ro cho caùc khoaûn vay phaûi ñöôïc bieát. Neáu laõi suaát thöïc daøi haïn vaø phí ruûi ro ñöôïc tröø khoûi laõi suaát danh nghóa, thì tyû leä laïm phaùt döï kieán maø ñöôïc nguï yù trong laõi suaát danh nghóa coù theå ñöôïc öôùc tính nhö sau: (6-10) gPe = (i- r - R)/(1 + r + R) Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 18 Xinh Xinh Ngöôïc laïi, neáu döï phoùng ñöôïc thöïc hieän, cho tyû leä laïm phaùt, laõi suaát danh nghóa voán phuø hôïp vôùi döï baùo naøy coù theå ñöôïc öôùc tính baèng caùch theâm tyû leä laïm phaùt döï kieán naøy vaøo laõi suaát thöïc vaø phí ruûi ro, nhö trong phöông trình 6-9. Ñieàu naøy ñaûm baûo raèng vieäc thaåm ñònh döï aùn laø phuø hôïp vôùi caùc giaû thieát ñöôïc söû duïng, lieân quan ñeán tyû leä laïm phaùt trong töông lai vaø laõi suaát danh nghóa. Neáu coù söï khaùc nhau giöõa hai giaù trò, thì sai soá seõ ñöôïc ñöa vaøo vieäc thaåm ñònh, cuoái cuøng seõ aûnh höôûng ñeán caùc keát luaän cuûa vieäc ñaùnh giaù döï aùn. Neáu tyû leä laïm phaùt ñöôïc döï kieán seõ thay ñoåi qua thôøi gian vaø vieäc taùi taøi trôï khoaûn nôï cuûa döï aùn laø caàn thieát, thì laõi suaát danh nghóa ñöôïc traû phaûi ñöôïc ñieàu chænh ñeå phuø hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt döï kieán môùi naøy. Ñieàu naøy coù aûnh höôûng raát ít hoaëc khoâng coù aûnh höôûng ñeán khaû naêng thaønh töïu veà kinh teá toång quaùt cuûa döï aùn nhö ñöôïc ño bôûi NPV (hieän giaù thuaàn) cuûa noù; tuy nhieân noù coù theå aùp ñaët nhöõng haïn cheá raát nghieâm ngaët leân vò theá thanh hoaït cuûa döï aùn do aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi caùc khoaûn thanh toaùn tieàn voán goác vaø tieàn laõi. Thöôøng thöôøng, khi caùc döï aùn coù lôïi veà maët taøi chính bò phaù saûn, caùc vaán ñeà khoù khaên ñeàu lieân quan ñeán ngaân löu khoâng ñaàøy ñuû ñeå ñaùp öùng caùc chi phí laõi suaát taêng leân, naûy sinh töø gia taêng tyû leä laïm phaùt. Trong khi caùc doanh nghieäp coù theå coù ñuû taøi saûn coá ñònh ñeå ñaùp öùng taát caû caùc khoaûn nôï, hoï coù theå ôû vaøo vò theá khoâng theå vay möôïn ñeå ñaùp öùng caùc nghóa vuï traû laõi ngaén haïn vaø nhö theá daãn ñeán tình traïng maát khaû naêng chi traû. (D) AÛnh höôûng ñoái vôùi caùc yeáu toá lieân quan ñeán thueá Laïm phaùt coù ba aûnh höôûng leân caùc khoaûn nôï thueá cuûa döï aùn. Thöù nhaát, caùc khoaûn thanh toaùn laõi cao hôn cho thaáy trong ñoaïn tröôùc seõ laøm taêng soá tieàn khaáu tröø thueá coù theå ñöôïc thöïc hieän cho khoaûn ñoù. Thöù hai, laïm phaùt laøm giaûm trò giaù cuûa caùc khoaûn khaáu hao ñoái vôùi caùc khoaûn ñaàu tö luùc ñaàu cuûa döï aùn. Cuoái cuøng, phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå döï truø cho haøng toàn kho coù aûnh höôûng ñoái vôùi soá tieàn thu danh nghóa ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá. Ba aûnh höôûng naøy buø tröø cho nhau phaàn naøo, tuy nhieân, trong haàu heát tröôøng hôïp maø ôû ñoù aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñöôïc nghieân cöùu theo thöïc nghieäm, thì aûnh höôûng toaøn boä cuûa laïm phaùt ñaõ laøm gia taêng caùc khoaûn thanh toaùn thueá moät caùch ñaùng keå.8 (i) Khaáu tröø laõõi Laïm phaùt coù theå thay ñoåi tính khaû thi veà taøi chính cuûa döï aùn thoâng qua aûnh höôûng cuûa caùc khoaûn traû laõi danh nghóa gia taêng ñoái vôùi caùc khoaûn nôï thueá lôïi töùc cuûa doanh nghieäp. Trong haàu heát caùc quoác gia, caùc khoaûn traû laõi ñöôïc khaáu tröø khoûi lôïi töùc tính thueá, trong khi caùc khoaûn traû tieàn voán goác khoâng ñöôïc khaáu tröø khi tyû leä laïm phaùt Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 19 Xinh Xinh döï kieán gia taêng, caùc laõi suaát danh nghóa seõ taêng ñeå ñeàn buø cho beân vay veà khoaûn maát maùc trong maõi löïc cuûa tieàn voán goác chöa traû vaø caùc khoaûn traû laõi trong töông lai. Baûng 6-10 cho thaáy laøm theá naøo laïm phaùt, thoâng qua caùch thöùc noù chuyeån ñoåi moät soá trò giaù thöïc cuûa caùc khoaûn traû tieàn voán goác thaønh caùc khoaûn traû laõi, laøm cho caùc khoaûn traû thueá giaûm xuoáng. Caùc khoaûn traû laõi danh nghóa ñöôïc khaáu tröø khoûi lôïi töùc chòu thueá cao hôn nhö theá seõ laøm giaûm soá thueá maø döï aùn leõ ra caàn phaûi traû. Baûng 6-10 Chi traû laõi Thueá suaát thueá lôïi töùc = 30% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0%; Laõi danh nghóa = 5% 1. Chi traû laõi 0 (12,5) (25) (25) (25) (25) 0 2. Tieát kieäm thueá thöïc (doøng 1*0,3) 0 3,75 7,5 7,5 7,5 7,5 0 Laïm phaùt = 25%; Laõi danh nghóa = 31% 3. Chi traû laõi 0 (78,13) (200,2) (200,2) (200,2) (200,2) 0 4. Tieát kieäm thueá (doøng 3*0,3) 0 23,4 60,1 60,1 60,1 60,1 0 5. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 6. Tieát kieäm thueá thöïc [4/5] 0 18,8 38,5 30,8 24,6 19,7 0 7. Thay ñoåi tieát kieäm Thueá [6-2] 0 15,05 31,0 23,3 17,1 12,2 0 8. Hieän giaù cuûa tieát kieäm thueá ñöôïc taêng @ 7% = 81,9 (ii) Khoaûn döï truø khaáu hao Moät yeáu toá khaùc chòu aûnh höôûng cuûa laïm phaùt laø trò giaù thöïc cuûa caùc khoaûn döï truø khaáu hao cho haøng tö baûn ñöôïc khaáu tröø khoâng tính thueá lôïi töùc. Haàu heát caùc quoác gia ñaët cô sôû vieäc khaáu tröø thueá cho chi phí khaáu hao (khoaûn chi phí tö baûn) treân chi phí danh nghóa ban ñaàu cuûa taøi saûn coù theå khaáu hao.9 Neáu laïm phaùt gia taêng, thì trò giaù töông ñoái cuûa khoaûn khaáu tröø seõ giaûm, laøm cho soá löôïng thöïc cuûa caùc khoaûn nôï thueá lôïi töùc taêng leân. Trong Baûng 6-11, chuùng ta thaáy raèng tyû leä laïm phaùt 25 phaàn traêm laøm cho khoaûn tieát kieäm thueá töø caùc khoaûn khaáu tröø chi phí khaáu hao giaûm ñi 109. Con soá naøy goàm baèng 10 phaàn traêm trò giaù thöïc cuûa taøi saûn coá ñònh ñöôïc khaáu hao. Baûng 6-11 Döï aùn XYZ: Khoaûn döï truø khaáu hao Khaáu hao tuyeán tính trong 4 thôøi kyø; Thueá suaát thueá lôïi töùc = 30% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 20 Xinh Xinh Laïm phaùt = 0%; Ñaàøu tö coù theå khaáu hao = 1000 1. Khaáu hao 0 0 250 250 250 250 0 2. Tieát kieäm thueá thöïc (doøng 1*0,3) 0 0 75 75 75 75 0 Laïm phaùt = 25%; Ñaàøu tö coù theå khaáu hao danh nghóa 3. Khaáu hao 0 0 281,25 281,25 281,25 281,25 0 4. Tieát kieäm thueá (doøng 3*0,3) 0 0 84,4 84,4 84,4 84,4 0 5. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 6. Tieát kieäm thueá thöïc [4/5] 0 0 54,1 43,3 34,6 27,6 0 7. Thay ñoåi tieát kieäm thueá thöïc [6-2] 0 (20,9) (31,7) (40,4) (47,3) 0 8. Hieän giaù cuûa thay ñoåi trong tieát kieäm thueá thöïc @ 7% = (109) (iii) Keá toaùn Toàn kho (a) Vaøo-tröôùc-ra-tröôùc (FIFO) Caùc doanh nghieäp thöông maïi phaûi tính toaùn soá toàn kho ñaàu vaøo vaø ñaàu ra coù kinh nghieäm veà caùc aûnh höôûng khaùc cuûa laïm phaùt. Taïi nhieàu quoác gia, ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá, caùc coâng ty caàn phaûi ñònh giaù haøng toàn kho trong caùc taøi khoaûn cuûa hoï treân cô sôû vaøo-tröôùc-ra-tröôùc (FIFO). Ñieàu naøy coù nghóa laø giaù cuûa haøng toàn kho laâu nhaát (nhaäp tröôùc) laø trò giaù ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh chi phí haøng baùn (COGS). Phaàn khaùc nhau giöõa chi phí haøng baùn (COGS) vaø giaù baùn laø doanh thu chòu thueá töø döï aùn. Doanh thu chòu thueá thöôøng taêng bôûi tyû leä laïm phaùt bôûi vì caùc giaù baùn bò aûnh höôûng ngay töùc thì bôûi tyû leä laïm phaùt, trong khi caùc chi phí haøng baùn töø toàn kho ñöôïc ñònh giaù baèng caùch söï duïng caùc giaù cuûa thôøi kyø tröôùc ñoù, vôùi caùc giaù danh nghóa ñöôïc giaû thieát thaáp hôn. Ví duï, neáu döï aùn coù toàn kho moät naêm haøng hoùa hoaøn taát, vaøo luùc ñaàu naêm tyû leä laïm phaùt cuûa naêm ñoù laø 25 phaàn traêm thì giaù thaønh danh nghóa cuûa haøng baùn seõ thaáp hôn 25 phaàn traêm giaù baùn moät naêm sau, cho duø khoâng tính theâm cheânh leäch cho lôïi nhuaän. Keát quaû laø lôïi nhuaän ñöôïc tính bò naâng leân moät caùch giaû taïo laøm gia taêng gaùnh naëng thueá xeùt theo giaù danh nghóa cuõng nhö giaù thöïc.10 Töø Baûng 6-12, doøng 14, chuùng ta thaáy raèng taêng tyû leä laïm phaùt töø 0 leân 25 phaàn traêm seõ taêng hieän giaù cuûa caùc khoaûn traû thueá thöïc leân 193. Baûng 6-12 Haøng hoùa toàn kho vaø chi phí haøng baùn - Vaøo-tröôùc-ra-tröôùc - FIFO Thueá suaát thueá lôïi töùc = 30% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 21 Xinh Xinh Laïm phaùt = 0% 1. Doanh soá baùn 0 0 2000 2000 2000 2000 0 2. Tieàn mua nhaäp löôïng 0 1000 1000 1000 1000 0 0 3. Chi phí haøng baùn 0 0 1000 1000 1000 1000 4. Lôïi nhuaän ñöôïc tính [1-3] 0 0 1000 1000 1000 1000 0 5. Khoaûn nôï thueá thöïc [4*0,3] 0 0 300 300 300 300 0 Laïm phaùt = 25% 6. Doanh soá baùn 0 0 3125 3906 4883 6104 0 7. Tieàn mua nhaäp löôïng 0 1250 1563 1953 2441 0 0 8. Chi phí haøng baùn 0 0 1250 1563 1953 2441 0 9. Lôïi nhuaän ñöôïc tính [6-8] 0 0 1875 2343 2930 3663 0 10. Khoaûn nôï thueá danh nghóa 0 0 563 703 879 1099 0 11. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 12. Khoaûn nôï thueá thöïc [11/10] 0 0 361 361 361 361 0 13. Cheânh leäch khoaûn nôï thueá [12-5] 0 0 61 61 61 61 0 14. Hieän giaù cuûa cheânh leäch khoaûn nôï thueá @ 7% = 193 (b) Vaøo-sau-ra-tröôùc (LIFO) Moät heä thoáng keá toaùn khaùc ñoái vôùi chi phí haøng baùn ñöôïc goïi laø vaøo-sau-ra- tröôùc (LIFO). Nhö teân goïi haøm yù, haøng hoùa ñöôïc mua chaäm nhaát (vaøo sau cuøng) ñöôïc duøng ñeå thieát laäp chi phí haøng baùn (ra ñaàu tieân), vaø caùc giaù cuûa caùc nhaäp löôïng (ñaàu vaøo) cuûa döï aùn thöôøng taêng leân cuøng tyû leä vôùi laïm phaùt khi caùc ñaàu ra ñöôïc baùn. Trong suoát chu kyø saûn xuaát cuûa döï aùn, ñaây laø moät ñieàu lôïi bôûi vì lôïi nhuaän khoâng ñöôïc taêng (coøn giaûm theo caùch tính toàn kho naøy) chæ vì söï hieän dieän cuûa laïm phaùt. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø thueá do ñoù seõ haï xuoáng. Tuy nhieân LIFO cuõng coù moät khía caïnh tieâu cöïc bôûi vì khi hoaït ñoäng chaäm laïi ñeå ngöøng haün hay khi möùc haøng toàn kho ñöôïc giaûm do caùc ñieàu kieän kinh doanh, caùc giaù thaáp hôn cuûa haøng hoùa ñaõ ñöôïc mua trong nhöõng naêm tröôùc baây giôø ñöôïc duøng ñeå tính chi phí haøng baùn, ñöa ñeán keát quaû laø lôïi nhuaän ñöôïc naâng leân vaø thueá ñöôïc gia taêng nhö cho thaáy trong Baûng 6-13, doøng 12 - thôøi kyø 5. Heä thoáng LIFO ñeå tính toaùn chi phí haøng baùn cho pheùp khoaûn nôï thueá khoâng bò thay ñoåi cho ñeán thôøi kyø 5. Khi döï aùn chaäm laïi ñeå ngöøng hoaït ñoäng, caùc giaù ñöôïc söû duïng ñeå tính chi phí haøng baùn (COGS) cho thôøi kyø ñoù baây giôø laø laáy töø thôøi kyø moät. Nhö theá, vôùi laïm phaùt 25 phaàn traêm, tieàn laõi trong thôøi kyø 5 seõ bò naâng leân raát nhieàu, laøm cho gaùnh naëng thueá taêng leân xeùt theo giaù thöïc laø 177 (doøng 13 kyø 5) cao hôn tình huoáng khoâng coù laïm phaùt. Baûng 6-13 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 22 Xinh Xinh Toàn kho Haøng hoùa vaø Chi phí Haøng Baùn - Vaøo-sau-ra-tröôùc -LIFO Thueá suaát thueá lôïi töùc = 30% Thôøi kyø 0 1 2 3 4 5 6 Laïm phaùt = 0% 1. Doanh thu 0 0 2000 2000 2000 2000 0 2. Tieàn mua nhaäp löôïng 0 1000 1000 1000 1000 0 0 3. Chi phí haøng baùn 0 0 1000 1000 1000 1000 4. Lôïi nhuaän ñöôïc tính [1-3] 0 0 1000 1000 1000 1000 0 5. Khoaûn nôï thueá thöïc 0 0 300 300 300 300 0 Laïm phaùt = 25% 6. Doanh thu 0 0 3125 3906 4883 6104 0 7. Tieàn mua nhaäp löôïng 0 1250 1563 1953 2441 0 0 8. Chi phí haøng baùn 0 0 1563 1953 2441 1250 0 9. Lôïi nhuaän ñöôïc tính [6-8] 0 0 1562 1953 2441 4854 0 10. Khoaûn nôï thueá danh nghóa 0 0 469 586 732 1456 0 11. Chæ soá giaù caû 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 12. Khoaûn nôï thueá thöïc [10/12] 0 0 300 300 300 477 0 13. Cheânh leäch khoaûn nôï thueá [12-5] 0 0 0 0 0 177 0 14. Hieän giaù cuûa cheânh leäch khoaûn nôï thueá @ 7% = 126 So saùnh caùc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi khoaûn nôï thueá (nghóa vuï thueá) trong caùc heä thoáng keá toaùn FIFO vaø LIFO, chuùng ta thaáy raèng trong caû hai tröôøng hôïp, laïm phaùt laøm gia taêng tieàn thueá. Vôùi LIFO, vaø 25 phaàn traêm laïm phaùt, hieän giaù cuûa khoaûn nôï thueá gia taêng 193 (Baûng 6-12) vaø vôùi LIFO, hieän giaù gia taêng 126 (Baûng 6- 13). Ngoaøi cheânh leäch veà chi phí, thôøi ñieåm traû thueá cuõng khaùc nhau ñaùng keå. Söû duïng FIFO, laïm phaùt gia taêng thueá trong moãi thôøi kyø, trong khi duøng LIFO khoâng daãn ñeán gia taêng thueá trong moãi thôøi kyø nhöng laïi gia taêng khoaûn nôï thueá lôùn hôn trong thôøi kyø baùn haøng cuoái cuøng. LIFO trì hoaõn gaùnh naëng thueá gia taêng, ñöôïc quy laø do laïm phaùt, cho ñeán thôøi kyø caàn phaûi haï thaáp möùc haøng toàn kho xuoáng. Vì caùc haøng toàn kho ñöôïc ñònh giaù thaáp hôn ñöôïc ñöa vaøo chi phí haøng baùn, cheânh leäch giöõa giaù baùn ñaõ naâng leân theo laïm phaùt vaø caùc giaù cuõ taïo ra lôïi nhuaän cao hôn vaø laøm taêng khoaûn nôï thueá. Söû duïng LIFO coù theå laøm taêng ruûi ro toaøn boä gaén vôùi döï aùn trong moät moâi tröôøng laïm phaùt cao neáu nhö lyù do ñeå doanh nghieäp muoán haï möùc haøng toàn kho bò söùc eùp taøi chaùnh. Trong tröôøng hôïp nhö theá, khoaûn nôï thueá gia taêng taäp trung vaøo moät ít thôøi kyø, trong khi vôùi FIFO, khoaûn nôï thueá gia taêng ñöôïc traõi ñeàu trong moïi thôøi kyø hoaït ñoäng. Nhö theá, khi thöïc hieän vieäc thaåm ñònh, ñieàu quan troïng laø xem xeùt loaïi nguyeân taéc keá Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 23 Xinh Xinh toaùn ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh chi phí haøng baùn nhaèm ñaùnh giaù laïm phaùt coù theå aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán caû thôøi ñieåm vaø soá nôï thueá phaûi traû bôûi döï aùn. (E) Caùc aûnh höôûng ñoái vôùi tyû giaù hoái ñoaùn treân thò tröôøng Moät bieán soá taøi chaùnh chuû choát trong baát kyø döï aùn naøo söû duïng hay saûn xuaát haøng hoùa ngoaïi thöông laø tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng (EM) giöõa ñoàng tieàn noäi ñòa vaø ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi. Tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng naøy ñöôïc bieåu dieãn baèng soá ñôn vò ñoàng tieàn noäi ñòa (D) cho moãi ñôn vò ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi (F). Tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng laø giaù hieän haønh cuûa ngoaïi teä. Dó nhieân, seõ coù caùc giaù khaùc nhau neáu chuùng ta duøng ñoâ la Myõ hay ñoàng mark cuûa Ñöùc laøm ñôn vò ngoaïi teä. Tyû giaù thò tröôøng giöõa ñoàng tieàn noäi ñòa vaø ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi coù vaøo moät thôøi ñieåm (t) coù theå ñöôïc theå hieän nhö sau: (6-11) EMt = (#D/F)t Neáu chæ soá giaù caû cho neàn kinh teá cuûa ñoàng tieàn noäi ñòa laø IDt vaøo thôøi ñieàm t, vaø chæ soá giaù caû cho quoác gia cuûa ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi laø IFt, thì tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (Er) taïi thôøi ñieåm ñoù coù theå theå hieän nhö sau: (6-12) ERt = (#D/F)t * (IFt/IDt) Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc naøy seõ thay ñoåi qua thôøi gian bôûi caùc löïc cung vaø caàu ngoaïi teä cuûa quoác gia. Neáu tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng (#D/F) taêng nhanh hôn tyû leä maët baèng giaù trong caùc quoác gia khaùc (IFt/IDt) haï xuoáng, thì vieäc phaù giaù ñoàng tieàn noäi ñòa seõ xaûy ra. Ngöôïc laïi, neáu moät nöôùc baét ñaàu saûn xuaát daàu hoûa vaø thu nhaäp moät löôïng ngoaïi teä lôùn, thì chuùng ta seõ döï kieán tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng seõ giaûm nhanh hôn möùc taêng tyû leä maët baèng giaù. Nhö theá ER seõ giaûm, vaø trò giaù cuûa ñoàng noäi teä seõ taêng leân. Treân quan ñieåm cuûa nhaø phaân tích döï aùn, raát khoù döï ñoaùn söï thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi tröø khi tyû giaù naøy ñöôïc duy trì roõ raøng moät caùch nhaân taïo ôû moät möùc ñònh saún thoâng qua quan thueá hay haïn cheá soá löôïng ñoái vôùi cung hoaëc caàu ngoaïi teä. Neáu qua thôøi gian neàn kinh teá trong nöôùc xaûy ra laïm phaùt, nhöng ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi hieän haønh ñang traûi qua tyû leä laïm phaùt khaùc bieät, thì tyû soá cuûa hai chæ soá giaù caû (IFt/IDt) seõ thay ñoåi qua thôøi gian. Neáu tyû soá tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (ER) ñöôïc giöõ khoâng ñoåi vôùi söï coù maët cuûa laïm phaùt, thì thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng phaûi ñöôïc buø tröø baèng moät thay ñoåi töông ñöông, theo höôùng ngöôïc laïi, cuûa (IFt/IDt). Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 24 Xinh Xinh Chæ soá giaù caû noäi ñòa taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo (tn) coù theå dieãn ñaït nhö laø chæ soá giaù caû taïi thôøi ñieåm (t) coäng vôùi thay ñoåi tích luõy trong maët baèng giaù töø thôøi ñieåm t ñeán tn, theo phöông trình: n (6-13) IFtn = IFt π (1+gPDLt+i)i i =0 trong ñoù, gPDLt laø tyû leä laïm phaùt trong neàn kinh teá noäi ñòa. Töông töï, chæ soá giaù caû trong quoác gia cuûa ñoàng ngoaïi teä tính baèng: n (6-14) IFtn = IFt π (1+gPFLt+i)i i =0 Neáu chuùng ta saép xeáp laïi Phöông trình (6-12) ñeå cho tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng laø moät haøm soá cuûa tyû giaù hoái ñoaùi thöïc, tyû soá cuûa caùc chæ soá giaù caû nhö sau: (6-15) #D/F = ERt * (IDt/IFt) Keát hôïp caùc Phöông trình (6-13), (6-14) vaø (6-15), chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïïc tyû giaù hoái ñoái treân thò tröôøng trong thôøi gian t+n, Emt+n, caàn ñeå duy trì tyû giaù hoái ñoaùi thöïc gioáng nhö cuõ trong thôøi gian t, (Ert o) vôùi thay ñoåi trong caùc maët baèng giaù ñaõ cho saün cuûa hai nöôùc, ñöôïc theå hieän nhö sau: n IDt π (1+gPDLt+i)i i =0 (6-16) EMt +n = ERt ---------------------------- n IFt π (1+gPFLt+i)i i =0 hoaëc n (1+gPDLt+i)i (6-17) EMt +n = ERto (IDt / IFt) π ------------------------ i =0 (1+gPFLt+i)i Tuy nhieân, neáu tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc pheùp thay ñoåi, tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng trong töông lai coù theå theå hieän nhö sau: n (1+gPDLt+i)i (6-18) EMt +n = ERt +n (IDto / IFto) π ------------------------ Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 25 Xinh Xinh i =0 (1+gPFLt+i)i Xeùt Phöông trình (6-17), roõ raøng laø tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng trong töông lai ñöôïc caáu thaønh bôûi ba bieán soá khoâng chaéc chaén: tyû giaù hoái ñoaùi thöïc (ERto) tyû leä laïm phaùt cuûa ñoàng tieàn noäi ñòa (gPDLt) töø thôøi gian to ñeán tn; vaø tyû leä laïm phaùt cuûa ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi (gPFLt) töø thôøi gian to ñeán tn. Trong moâ hình tieàn ñònh, ôû ñaây caùc tyû leä laïm phaùt trong töông lai ñaõ bieát chaéc chaén, vaø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc ñöôïc giaû thieát laø khoâng ñoåi theo thôøi gian, thì bôûi vì, EMto = ERto (IDto/IFto) Phöông trình (6-18) ñöôïc ñôn giaûn hoùa thaønh: n (1+gPDLt+i)i (6-19) EMt +n = EMt o π ------------------------ i =0 (1+gPFLt+i)i Trong tröôøng hôïp naøy, tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng ñöôïc söû duïng trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn phaûi thay ñoåi nhö trong Phöông trình (6-19) ñeå coù theå phuø hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt giaû thieát. Tuy nhieân, raát coù theå laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc trong töông lai (Ertn) chæ ñöôïc bieát vôùi moät möùc ñoä khoâng chaén chaén naøo ñoù, vaø tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng coù theå khoâng ñieàu chænh töùc thôøi vôùi tyû leä laïm phaùt. Trong tröôøng hôïp naøy, thöïc teá hôn laø neân giaû thieát moät phaïm vi phaân boá caùc tyû giaù hoái ñoaùi coù theå xaûy ra quanh moät tyû giaù thöïc trung bình döï kieán. Ñeå keát hôïp khía caïnh naøy, chuùng ta vieát Phöông trình (6-17) nhö sau: n (1+gPDLt+i)i (6-20) EMt +n = K*ERt n (IDto / IFto ) π ------------------------ i =0 (1+gPFLt+i) i trong ñoù: K laø moät bieán soá ngaãu nhieân coù soá trung bình laø 1. Ñeå chöùng toû ích lôïi cuûa phöông trình naøy, giaû söû tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng trong thôøi gian to laø 10 pesos cho moãi ñoàng Ñöùc mark, chæ soá giaù caû noäi ñòa laø 200 vaø chæ soá giaù caû ôû Ñöùc laø 150. Nhö theá, tyû giaù hoái ñoaùi thöïc töø Phöông trình (6-12) laø: ERt = 10*(150/200) = 7,5 Peso/Ñöùc mark Baây giôø chuùng ta haõy giaû thieát raèng trong thôøi gian 10 naêm, laïm phaùt tích luõy ñöôïc giaû thieát laø 60% trong nöôùc cuûa ñoàng tieàn noäi ñòa vaø 40% ôû Ñöùc. Nhö theá, tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng döï ñoaùn trong 10 naêm (duøng Phöông trình 6-20) seõ baèng: Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 26 Xinh Xinh Emt + 10 = 7,5 (200/150) [(1+0,6)/(1+0,4)] = 10 (1,6/1,4) = 160/14 = 11,4 IV. TRIEÅN KHAI PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ LAÏM PHAÙT NHAÁT QUAÙN CHO VIEÄC THAÅM ÑÒNH TAØI CHÍNH CUÛA DÖÏ AÙN (A) Quy trình thaåm ñònh vôùi giaù coá ñònh - truyeàn thoáng Caùc nguyeân taéc keá toaùn phaûn aùnh söï kieän laïm phaùt ñaõ phaùt trieån chaäm vaø ñaõ laø chuû ñeà tranh luaän quan troïng trong giôùi keá toaùn chuyeân nghieäp. Thay vì coá gaéng döï baùo laïm phaùt vaø ñöa noù vaøo baùo caùo ngaân löu keá hoaïch, nhieàu nhaø phaân tích döï aùn ñaõ choïn theå hieän keá hoaïch taøi chính cuûa döï aùn hoaëc theo giaù thöïc hoaëc theo giaù coá ñònh cuûa naêm cho saün.11 Nhö ñaõ giaûi thích tröôùc ñaây, phöông phaùp ñoù haàu nhö boû qua caùc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt vaø coù leõ caû caùc thay ñoåi giaù thöïc. Keát quaû laø, caùc sai soá trong vieäc döï ñoaùn yeâu caàu taøi chính trong töông lai cuûa döï aùn naûy sinh trong söï phaân tích, bôûi vì laïm phaùt ñaõ töï ñoäng keát hôïp vaøo vaøi bieán soá nhö laõi suaát danh nghóa coù theå höõu ích neáu xem xeùt laïi caùc böôùc thöôøng ñöôïc thöïc hieän trong vieäc phaùt trieån quy trình thaåm ñònh taøi chính truyeàn thoáng, söû duïng möùc giaù coá ñònh tröôùc khi ñònh ra phöông phaùp keát hôïp laïm phaùt vaøo moät caùch ñuùng ñaén. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa haøm yù laø ñaõ coù söï thoáng nhaát yù kieán veà phöông phaùp thöïc hieän vieäc thaåm ñònh taøi chính vaøo luùc naøy; tuy nhieân, noù moâ taû phöông phaùp thoâng thöôøng hieän nay thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå xaây döïng baùo caùo ngaân löu taïm veà taøi chính cho caùc döï aùn ñaàu tö. Caùc thaønh phaàn cuûa phöông phaùp giaù khoâng thay ñoåi truyeàn thoáng nhö sau: 1. Taát caû döï baùo caùc giaù ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) vaø ñaàu ra (xuaát löôïng) ñöôïc theå hieän trong maët baèng giaù cuûa moät thôøi kyø cho saün vaø chæ phaûn aùnh caùc thay ñoåi trong giaù töông ñoái. 2. Caùc chi phí traû laõi ñöôïc öôùc tính cho moãi thôøi kyø baèng caùch aùp duïng laõi suaát danh nghóa cho toång soá nôï coøn chöa traû. 3. Caùc khoaûn ñoùng thueá lôïi töùc ñöôïc öôùc tính söû duïng caùc döï baùo döïa treân maët baèng giaù coá ñònh cuûa doanh thu vaø chi phí (töø 1), caùc chi phí traû laõi (töø 2) vaø khoaûn khaáu hao döï truø ñöôïc söû duïng cho vieäc ñaùnh thueá caên cöù treân caùc giaù mua trong quaù khöù cuûa caùc taøi saûn coá ñònh. 4. Ngaân löu theo maët baèng giaù coá ñònh ñöôïc tính treân quan ñieåm cuûa chuû sôû höõu vaø ñöôïc chieát khaáu bôûi chi phí cô hoäi thöïc (thuaàn sau khi tröø ñi laïm phaùt) aùp duïng cho Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 27 Xinh Xinh moãi vieãn caûnh. Ngaân löu treân quan ñieåm chuû döï aùn ñöôïc tính baèng caùch xöû lyù caùc khoaûn thu nôï vay nhö ngaân löu nhaäp vaø caùc khoaûn hoaøn traû nôï vay vaø tieàn laõi nhö ngaân löu xuaát. Caùc trò giaù cuûa caû caùc khoaûn thu laãn caùc khoaûn hoaøn traû nôï vay ñöôïc theå hieän theo maët baèng giaù cuûa naêm thöông löôïng khoaûn vay. Söû duïng phöông phaùp naøy, laïm phaùt seõ laøm suaát sinh lôïi treân voán töï coù öôùc tính coù höôùng giaûm xuoáng, nhöng möùc sinh lôïi tö nhaân treân toång voán söû duïng coù xu höôùng taêng leân. AÛnh höôûng sau xuaát phaùt rieâng töø söï öôùc tính thaáp caùc khoaûn nôï thueá, söï öôùc tính thaáp naøy xaûy ra bôûi vì chi phí laõi ñöôïc theå hieän cao (vì moät phaàn cuûa laõi suaát phaûn aùnh vieäc khaáu hao nôï thöïc) vaø bôûi vì giaû thieát raèng khaáu hao theo ñuùng moâ hình “thöïc” thì roäng raõi hôn möùc khaáu hao maø luaät phaùp cho pheùp trong caùc tình hình laïm phaùt. AÛnh höôûng tröôùc laø do söï thaät raèng, caùc khoaûn traû laõi, chæ rieâng chuùng trong soá taát caû caùc khoaûn thu vaø chi tieâu chuaån, ñöôïc pheùp ñöa vaøo maø khoâng ñieàu chænh cho caùc thaønh toá laïm phaùt cuûa chuùng. (B) Quy trình thaåm ñònh keát hôïp laïm phaùt Ñeå xaây döïng baùo caùo ngaân löu keá hoaïch phaûn aùnh taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân trò giaù taøi chính thöïc cuûa döï aùn, caàn phaûi thöïc hieän phaân tích theo caùch ñöôïc ñeà ra tröôùc ñaây. Caàn phaûi öôùc tính caùc bieán soá nhö laø caùc khoaûn nôï thueá, caùc khoaûn tieàn maët ñoøi hoûi, caùc khoaûn hoaøn traû laõi vaø nôï vay theo caùc giaù hieän haønh cuûa nhöõng naêm chuùng seõ xaûy ra. Keá ñoù, chuùng ñöôïc ñieàu chænh khöû laïm phaùt ñeå phaûn aùnh caùc trò giaù thöïc cuûa chuùng vaø ñöa vaøo ngaân löu keá hoaïch cuûa döï aùn. Baèng caùch xaây döïng vieäc phaân tích taøi chính theo caùch naøy, chuùng ta baûo ñaûm raèng: tröôùc tieân, taát caû aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñöôïc phaûn aùnh nhaát quaùn trong caùc bieán soá döï phoùng, vaø thöù hai, laø taát caû bieán soá ñöôïc khöû laïm phaùt bôûi gia taêng döï phoùng trong maët baèng giaù chung. Caùc böôùc caàn ñeå thöïc hieän phöông phaùp naøy nhö sau: 1. Öôùc tính thay ñoåi trong töông lai cuûa caùc giaù töông ñoái cho moãi bieán soá ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) vaø ñaàu ra (xuaát löôïng). Ñieàu naøy seõ bao goàm vieäc xem xeùt caùc löïc cung vaø caàu hieän taïi vaø trong töông lai, ñöôïc döï kieán seõ xaûy ra phoå bieán treân thò tröôøng cho moãi thöù nhaäp löôïng hay xuaát löôïng ñoù. 2. Öôùc tính hay phaùt trieån moät taäp hôïp caùc giaû thieát lieân quan ñeán caùc thay ñoåi haøng naêm döï tính trong möùc laïm phaùt qua thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa döï aùn. 3. Xaùc ñònh laõi suaát danh nghóa coù khaû naêng laø bao nhieâu trong thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa döï aùn vôùi caùc thay ñoåi döï kieán trong maët baèng giaù noùi treân. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 28 Xinh Xinh 4. Keát hôïp thay ñoåi döï kieán trong caùc giaù töông ñoái vôùi caùc thay ñoåi döï kieán trong tyû leä laïm phaùt ñeå coù thay ñoåi döï kieán trong giaù danh nghóa cuûa moät thöù nhaäp löôïng hay xuaát löôïng (ñaàu vaøo hay ñaàu ra). 5. Nhaân caùc giaù danh nghóa cuûa moãi thöù vôùi caùc soá löôïng döï phoùng cuûa ñaàu vaøo vaø ñaàu ra qua thôøi gian ñeå theå hieän caùc bieán soá naøy theo caùc giaù cuûa naêm hieän haønh cuûa thôøi kyø maø chuùng döï kieán seõ xaûy ra. 6. Baét ñaàu xaây döïng baùo caùo ngaân löu keá hoaïch duøng caùc trò giaù (danh nghóa) hieän haønh cho caùc ñaàu vaøo vaø ñaàu ra. Vaøo luùc naøy, thôøi ñieåm baùn haøng vaø thu tieàn cuõng nhö thôøi ñieåm mua haøng vaø chi tieàn seõ phaûi ñöôïc xaùc ñònh. 7. Xaây döïng baûn baùo caùo laõi loâã taïm cho moãi naêm cuûa thôøi haïn döï aùn, ñeå xaùc ñònh caùc khoaûn nôï thueá vôùi taát caû bieán soá ñöôïc theå hieän theo trò giaù danh nghóa cuûa chuùng. Caùc chi phí khaáu hao, chi phí haøng baùn, vaø chi phí laõi vaø caùc khoaûn noäpï thueá lôïi töùc ñöôïc öôùc tính phuø hôïp vôùi caùc luaät veà thueá cuûa quoác gia. Caùc khoaûn noäp thueá lôïi töùc öôùc tính ñöôïc ñöa vaøo baùo caùo ngaân löu keá hoaïch. 8. Caùc yeâu caàu tieàn maët öôùc tính vaø baát kyø thay ñoåi naøo trong toàn quyõ tieàn maët ñeàu ñöôïc phaûn aùnh trong baûn baùo caùo ngaân löu keá hoaïch. 9. Xaùc ñònh caùc yeâu caàu taøi trôï cuøng vôùi caùc khoaûn traû laõi vaø hoaøn traû voán goác vaø ñöa caùc khoaûn naøy vaøo baùo caùo ngaân löu keá hoaïch. Ñieàu naøy hoaøn taát vieäc xaây döïng caùc bieán soá döï phoùng theo trò giaù hieän haønh (bao goàm caû laïm phaùt) cuûa chuùng. 10. Khöû laïm phaùt cho taát caû caùc khoaûn trong baûn baùo caùo ngaân löu keá hoaïch bôûi chæ soá giaù laïm phaùt ñeå ñaït ñöôïc caùc trò giaù thöïc cho baûn baùo caùo ngaân löu. 11. Tính toaùn ngaân löu taøi chính thuaàn treân caùc quan ñieåm khaùc nhau (nghóa laø caùc chuû döï aùn, chính quyeàn, neàn kinh teá). Caùc khoaûn vay, caùc khoaûn traû laõi, vaø caùc khoaûn traû nôï vay ñöôïc ñöa vaøo theo trò giaù ñaõ giaûi laïm phaùt trong vieäc xaùc ñònh ngaân löu. 12. Chieát khaáu ngaân löu taøi chính thuaàn cho caùc chuû sôû höõu doanh nghieäp hoaëc laø baèng chi phí cô hoäi tö nhaân thöïc (thuaàn sau khi tröø laïm phaùt) cuûa khoaûn taøi trôï voán töï coù (neáu ñoù laø moät chuû tö nhaân) hoaëc baèng chæ tieâu suaát sinh lôïi taøi chaùnh (thuaàn sau khi tröø laïm phaùt) do chính quyeàn aán ñònh (neáu ñoù laø moät doanh nghieäp quoác doanh). 13. Öôùc tính ngaân löu taøi chaùnh thuaàn treân quan ñieåm cuûa toång voán ñaàu tö. Trong tröôøng hôïp naøy, hình thöùc taøi trôï chæ thay ñoåi soá thueá lôïi töùc phaûi traû, nhöng coøn caùc khoaûn vay, caùc khoaûn thanh toaùn tieàn laõi vaø tieàn voán goác khoâng tham gia vaøo söï tính toaùn ngaân löu taøi chính thuaàn. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 29 Xinh Xinh 14. Chieát khaáu ngaân löu taøi chính thuaàn töø toång voán ñaàu tö bôûi chi phí cô hoäi tö nhaân thöïc (thuaàn sau khi tröø laïm phaùt) cuûa voán (neáu ñoù laø moät chuû sôû höõu tö nhaân) hoaëc bôûi chæ tieâu suaát sinh lôïi taøi chính thöïc (thuaàn sau khi tröø laïm phaùt) do chính quyeàn aán ñònh (neáu ñoù laø doanh nghieäp thuoäc khu vöïc quoác doanh) ñeå öôùc tính Hieän giaù thuaàn veà taøi chính cuûa döï aùn. 15. Söû duïng bieán soá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra taøi chính thöïc laøm cô sôû ñeå öôùc tính giaù trò kinh teá cuûa lôïi ích vaø chi phí cuûa döï aùn. Söï thaåm ñònh veà phaân phoái lôïi ích vaø veà kinh teá troïn veïn cuûa döï aùn phaûi ñi theo sau. Vieäc xaây döïng baùo caùo ngaân löu taøi chaùnh keá hoaïch theo caùch naøy ñaûm baûo raèng aûnh höôûng cuûa laïm phaùt treân thaønh quaû thöïc hieän taøi chính cuûa döï aùn ñöôïc tính ñuùng. Ñoàng thôøi, baûn phaân tích taøi chính cuoái cuøng (caùc böôùc 11 ñeán 14) ñöôïc hoaøn taát vôùi bieán soá ñöôïc theå hieän theo maët baèng giaù chung khoâng ñoåi. Theo caùch naøy, söï thay ñoåi cuûa caùc bieán soá nhö soá thu, chi phí lao ñoäng vaø chi phí vaät lieäu coù theå ñöôïc so saùnh qua thôøi gian maø khoâng bò boùp meùo bôûi caùc thay ñoåi trong maët baèng giaù chung. Khi phaân tích taøi chính ñöôïc thöïc hieän theo caùc giaù thöïc, ñieàu thieát yeáu laø caùc chi phí cô hoäi tö nhaân cuûa voán hay chæ tieâu caùc suaát sinh lôïi taøi chính söû duïng nhö caùc tyû leä chieát khaáu phaûi ñöôïc theå hieän thuaàn sau khi tröø baát kyø khoaûn buø ñaép naøo cho tyû leä laïm phaùt döï kieán. Nhöõng tyû leä chieát khaáu naøy phaûi laø caùc bieán soá thöïc chöù khoâng phaûi danh nghóa. Neáu laõi suaát hay chæ tieâu suaát sinh lôïi danh nghóa ñöôïc söû duïng, keát quaû seõ laø ñieàu chænh hai laàn cho caùc thay ñoåi döï kieán trong maët baèng giaù chung. Caùch laøm nhö vaäy seõ boùp meùo ñaùng keå caùc keát quaû phaân tích lieân quan ñeán khaû naêng toàn taïi beàn vöõng veà taøi chính cuûa döï aùn. V. VÍ DUÏ MINH HOÏA Ñeå chöùng toû laïm phaùt aûnh höôûng nhö theá naøo leân keát quaû cuûa döï aùn, caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa laïm phaùt ñöôïc moâ taû trong ví duï Döï aùn XYZ ñöôïc trình trong caùc Baûng trong phaàn III cuûa chöông naøy ñöôïc keát hôïp vôùi nhau. Trong moãi naêm hoaït ñoäng coøn coù chi phí hoaït ñoäng (lao ñoäng) baèng 20% doanh soá baùn. Trong Baûng 6-14, trình baøy phaân tích cho tröôøng hôïp tyû leä laïm phaùt baèng 0. Trong Baûng 6-15, cuõng döï aùn ñoù ñöôïc ñaùnh giaù vôùi tyû leä laïm phaùt baèng 25%. VI. KEÁT LUAÄN Chöông naøy ñaõ trình baøy toång quan veà caùc caùch thöùc khaùc nhau ñeå tính toaùn giaù trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn cuõng nhö giaûi thích veà caû caùc aûnh höôûng tröïc tieáp laãn giaùn tieáp maø laïm phaùt coù theå coù ñoái vôùi döï aùn. Laäp luaän ñaõ ñöôïc ñöa ra laø laïm phaùt phaûi Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 30 Xinh Xinh ñöôïc xöû lyù khi tieán haønh ñaùnh giaù vì caùc aûnh höôûng cuûa noù leân caùc bieán soá taøi chính trong quy trình. Ñöa laïm phaùt vaøo phaân tích seõ taïo deã daøng raát nhieàu trong vieäc ñaùnh giaù tieàm naêng cuûa caùc vaán ñeà khoù khaên veà tính thanh hoaït (liquidity) vaø khaû naêng chi traû trong suoát thôøi kyø ñöôïc ñaùnh giaù. Ngoaøi ra, noù cho pheùp ñaùnh giaù ñoä nhaïy coù theå coù cuûa döï aùn ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt khi aùp duïng vaøo tröôøng hôïp cuûa Döï aùn XYZ, qui trình bao goàm laïm phaùt vaøo vieäc ñaùnh giaù chöùng toû roõ raøng raèng cho duø laïm phaùt ñaõ laøm cho caùc khoaûn thu taêng xeùt theo trò giaù danh nghóa (Caùc Baûng 14 vaø 15 - doøng 57), noù cuõng laøm taêng caùc bieán soá veà phía chi phí cuûa phöông trình. Trong tröôøng hôïp naøy, vôùi söï hieän dieän cuûa laïm phaùt baèng 25 phaàn traêm, caùc khoaûn traû thueá taêng hôn gaáp ñoâi tính theo trò giaù danh nghóa, caùc chi phí cho caùc ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) vaø lao ñoäng taêng leân, vaø chi phí traû laõi danh nghóa taêng theo thöøa soá 7. Khi ngaân löu thuaàn ñöôïc tính theo hieän giaù, noù cho thaáy raèng chi phí ñaõ taêng nhanh hôn nhieàu so vôùi lôïi ích trong söï hieän dieän cuûa laïm phaùt. Khi laïm phaùt taêng leân, döï aùn ñi töø hieän giaù thuaàn döông (373 vôùi laïm phaùt 0%) sang hieän giaù thuaàn aâm (-49 vôùi 25% laïm phaùt). Caùc aûnh höôûng leân ngaân löu baùo hieäu raèng khaû naêng thaønh töïu cuûa döï aùn seõ coù nguy cô bieán maát khi tyû leä laïm phaùt taêng leân. Nhö theá, qui trình ñaùnh giaù phaûi bao goàm phaân tích veà vieäc laïm phaùt aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán moãi bieán soá taøi chính, laïm phaùt laøm taêng tính khoâng chaéc chaén nhö theá naøo vaø khaû naêng taïo ra caùc vaán ñeà veà tính thanh hoaït baèng caùch thay ñoåi ngaân löu thuaàn ra sao. BAÛNG 6-14 PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH TREÂN QUAN ÑIEÅM CUÛA CHUÛ SÔÛ HÖÕU VOÁN TÖÏ COÙ (VOÁN COÅ PHAÀN) Döï aùn XYZ: Phaân tích vôùi laïm phaùt baèng 0% 1. CAÙC THOÂNG SOÁ 2 Laõi suaát (thöïc) 5,00% Thueá suaát 30% 3 Tyû leä laïm phaùt 0,00% Toàn quyõ tieàn maët mong muoán 10% doanh soá 4 Laõi suaát (danh nghóa) 5,00% Caùc khoaûn phaûi thu 20% doanh soá 5 Tyû leä chieát khaáu 7,00% Caùc khoaûn phaûi traû 25% tieàn mua 6 7 8 THÔØI KYØ 0 1 2 3 4 5 6 9 CHÆ SOÁ GIAÙ CAÛ 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 10 11 Voán ñaàu tö (danh nghóa) 500,00 500,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12 Voán töï coù = 50% 250,00 250,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 13 Voán vay = 50% 250,00 250,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 14 15 Doanh soá baùn (danh nghóa) 0,00 0,00 2000,00 2000,00 2000,00 2000,00 0,00 16 Tieàn mua ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) 0,00 1000,00 1000,00 1000,00 1000,00 0,00 0,00 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 31 Xinh Xinh 17 18 19 KEÁ HOAÏCH VAY (Danh nghóa) 20 Khoaûn vay 250,00 250,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 21 Chi phí traû laõi 0,00 12,50 25,00 25,00 25,00 25,00 0,00 22 Hoaøn traû voán 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 500,00 0,00 23 24 25 CAÙC KHOAÛN NÔÏ THUEÁ ÖÔÙC TÍNH (Danh nghóa) 26 Doanh soá baùn 0,00 0,00 2000,00 2000,00 2000,00 2000,00 0,00 27 Chi phí haøng baùn (FIFO) 0,00 0,00 1000,00 1000,00 1000,00 1000,00 0,00 28 Chi phí hoaït ñoäng 0,00 0,00 400,00 400,00 400,00 400,00 0,00 29 Khaáu hao (tuyeán tính-4 naêm) 0,00 0,00 250,00 250,00 250,00 250,00 0,00 30 Chi phí traû laõi 0,00 12,50 25,00 25,00 25,00 25,00 0,00 31 Lôïi nhuaän tröôùc thueá [23-24-25-26-27] 0,00 -12,50 325,00 325,00 325,00 325,00 0,00 32 Khoaûn loã chuyeån sang 0,00 0,00 -12,50 0,00 0,00 0,00 0,00 33 Lôïi töùc chòu thueá [27-28] 0,00 0,00 312,50 325,00 325,00 325,00 0,00 34 Khoaûn noäpï thueá lôïi töùc @ 30% 0,00 0,00 93,75 97,50 97,50 97,50 0,00 35 36 37 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN PHAÛI THU (Danh nghóa) 38 Doanh soá baùn 0,00 0,00 2000,00 2000,00 2000,00 2000,00 0,00 39 Caùc khoaûn phaûi thu 0,00 0,00 400,00 400,00 400,00 400,00 0,00 40 Thay ñoåi trong caùc khoaûn phaûi thu 0,00 0,00 -400,00 0,00 0,00 0,00 400,00 41 Soá thu [38+40] 0,00 0,00 1600,00 2000,00 2000,00 2000,00 400,00 42 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN PHAÛI CHI (Danh nghóa) 43 Tieàn mua ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) 0,00 1000,00 1000,00 1000,00 1000,00 0,00 0,00 44 Caùc khoaûn phaûi traû (chi) 0,00 250,00 250,00 250,00 250,00 0,00 0,00 45 Thay ñoåi trong caùc khoaûn phaûi traû 0,00 -250,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 46 Chi phí ñaàu vaøo [43+45] 0,00 750,00 1000,00 1000,00 1000,00 250,00 0,00 47 48 49 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN TOÀN QUÓ TIEÀN MAËT (Danh nghóa) 50 Toàn quó tieàn maët mong muoán 0,00 0,00 200,00 200,00 200,00 200,00 0,00 51 Thay ñoåi trong toàn quó tieàn maët 0,00 0,00 -200,00 0,00 0,00 0,00 200,00 52 53 54 55 NGAÂN LÖU TAØI CHÍNH THUAÀN 56 Ngaân löu nhaäp 57 Caùc khoaûn thu 0,00 0,00 1600,00 2000,00 2000,00 2000,00 400,00 58 Khoaûn vay 250,00 250,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 32 Xinh Xinh 59 Ngaân löu xuaát 60 Chi phí ñaàu tö 500,00 500,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 61 Chi phí ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) 0,00 750,00 1000,00 1000,00 1000,00 250,00 0,00 62 Chi phí hoaït ñoäng 0,00 0,00 400,00 400,00 400,00 400,00 0,00 63 Hoaøn traû khoaûn vay 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 500,00 0,00 64 Chi traû laõi 0,00 12,50 25,00 25,00 25,00 25,00 0,00 65 Thay ñoåi toàn quó tieàn maët 0,00 0,00 200,00 0,00 0,00 0,00 -200,00 66 Khoaûn noäp thueá 0,00 0,00 93,75 97,50 97,50 97,50 0,00 67 68 Ngaân löu taøi chính thuaàn (danh nghóa) -250,00 -1012,50 -118,75 477,50 477,50 727,50 600,00 69 Ngaân löu taøi chính thuaàn (thöïc) -250,00 -1012,50 -118,75 477,50 477,50 727,50 600,00 70 Hieän giaù cuûa ngaân löu thuaàn @ 7% -250,00 -946,26 -103,72 389,78 364,28 518,70 399,81 71 Hieän giaù thuaàn cuûa ngaân löu thuaàn @ 7% 372,58 BAÛNG 6-15 PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH TREÂN QUAN ÑIEÅM CUÛA CHUÛ SÔÛ HÖÕU VOÁN TÖÏ COÙ (VOÁN COÅ PHAÀN) Döï aùn XYZ: Phaân tích vôùi laïm phaùt baèng 25% 1 CAÙC THOÂNG SOÁ 2 Laõi suaát (thöïc) 5,00% Thueá suaát 30% 3 Tyû leä laïm phaùt 25,00% Toàn quyõ tieàn maët mong muoán 10% doanh soá 4 Laõi suaát (danh nghóa) 31,25% Caùc khoaûn phaûi thu 20% doanh soá 5 Tyû leä chieát khaáu 7,00% Caùc khoaûn phaûi traû 25% tieàn mua 6 7 8 THÔØI KYØ 0 1 2 3 4 5 6 9 CHÆ SOÁ GIAÙ CAÛ 1,00 1,25 1,56 1,95 2,44 3,05 3,81 10 11 Voán ñaàu tö (danh nghóa) 500,00 625,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12 Voán töï coù = 50% 250,00 312,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 13 Voán vay = 50% 250,00 312,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 14 15 Doanh soá baùn (danh nghóa) 0,00 0,00 3125,00 3906,25 4882,81 6103,52 0,00 16 Tieàn mua ñaàu vaøo (nhaäp lieäu) 0,00 1250,00 1562,50 1953,13 2441,41 0,00 0,00 17 18 19 KEÁ HOAÏCH VAY (Danh nghóa) 20 Khoaûn vay 250,00 312,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 21 Chi phí traû laõi 0,00 78,13 175,78 175,78 175,78 175,78 0,00 22 Hoaøn traû voán 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 562,50 0,00 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 33 Xinh Xinh 23 24 25 CAÙC KHOAÛN NÔÏ THUEÁ ÖÔÙC TÍNH (Danh nghóa) 26 Doanh soá baùn 0,00 0,00 3125,00 3906,25 4882,81 6103,52 0,00 27 Chi phí haøng baùn (FIFO) 0,00 0,00 1250,00 1562,50 1953,13 2441,41 0,00 28 Chi phí hoaït ñoäng 0,00 0,00 625,00 781,25 976,56 1220,70 0,00 29 Khaáu hao (tuyeán tính-4 naêm) 0,00 0,00 320,31 320,31 320,31 320,31 0,00 30 Chi phí traû laõi 0,00 78,13 175,78 175,78 175,78 175,78 0,00 31 Lôïi nhuaän tröôùc thueá [23-24-25-26-27] 0,00 -78,13 753,91 1066,41 1457,03 1945,31 0,00 32 Khoaûn loã chuyeån sang 0,00 0,00 -78,13 0,00 0,00 0,00 0,00 33 Lôïi töùc chòu thueá [27-28] 0,00 0,00 675,78 1066,41 1457,03 1945,31 0,00 34 Khoaûn nôï thueá lôïi töùc @ 30% 0,00 0,00 202,73 319,92 437,11 583,59 0,00 35 36 37 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN PHAÛI THU (Danh nghóa) 38 Doanh soá baùn 0,00 0,00 3125,00 3906,25 4882,81 6103,52 0,00 39 Caùc khoaûn phaûi thu 0,00 0,00 625,00 781,25 976,56 1220,70 0,00 40 Thay ñoåi trong caùc khoaûn phaûi thu 0,00 0,00 -625,00 -156,25 -195,31 -244,14 1220,70 41 Soá thu [38+40] 0,00 0,00 2500,00 3750,00 4687,50 5859,38 1220,70 42 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN PHAÛI CHI (Danh nghóa) 43 Tieàn mua ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) 44 Caùc khoaûn phaûi traû (chi) 45 Thay ñoåi trong caùc khoaûn phaûi traû 46 Chi phí ñaàu vaøo [43+45] 47 48 49 AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI NGAÂN LÖU CUÛA CAÙC KHOAÛN TOÀN QUÓ TIEÀN MAËT (Danh nghóa) 50 Toàn quó tieàn maët mong muoán 51 Thay ñoåi trong toàn quó tieàn maët 52 53 54 55 NGAÂN LÖU TAØI CHÍNH THUAÀN, 56 Ngaân löu nhaäp 57 Caùc khoaûn thu 58 Khoaûn vay 59 Ngaân löu xuaát 60 Chi phí ñaàu tö 61 Chi phí ñaàu vaøo (nhaäp löôïng) 62 Chi phí hoaït ñoäng 63 Hoaøn traû khoaûn vay 64 Chi traû laõi Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 34 Xinh Xinh 65 Thay ñoåi toàn quó tieàn maët 66 Khoaûn noäp thueá 67 68 Ngaân löu taøi chính thuaàn (danh nghóa) 69 Ngaân löu taøi chính thuaàn (thöïc) 70 Hieän giaù cuûa ngaân löu thuaàn @ 7% 71 Hieän giaù thuaàn cuûa ngaân löu thuaàn @ 7% _____________________________________________________________________ GHI CHUÙ CUOÁI CHÖÔNG SAÙU 1. Sell, A., “Laïm phaùt: Laäp keá hoaïch vaø ñaùnh giaù döï aùn taïi caùc quoác gia coù tyû leä laïm phaùt cao” Project Appraisal (Thaåm ñònh Döï aùn) Cuoán 7, soá 1 (Thaùng 3/1992), trang 11-20 2. I.M.D. Little vaø J.A. Mirrlees Thaåm ñònh vaø Laäp keá hoaïch Döï aùn cho caùc Quoác gia ñang phaùt trieån London: Heineman, 1974), trang 150 & 232 3. L. Squire vaø H.G. Van der Tak, Phaân tích kinh teá Döï aùn, (Baltimore: Aán quaùn tröôøng Ñaïi hoïc John Hopkins, 1975) trang 38 4. Taát caû caùc taùc giaû sau ñaây ñeà nghò boû qua caùc döï kieán laïm phaùt cuûa maët baèng giaù chung trong khi ñaùnh giaù döï aùn: I.M.D. Little, op. cit. P. Dasgupta, A. Sen, vaø S. Marglin, Nguyeân taùc höôùng daãn vieäc Ñaùnh giaù Döï aùn, (Vienna: UNIDO, 1972) Arnold C. Harberger, Caùc Baøi vieát ñöôïc söu taäp veà Ñaùnh giaù Döï aùn, (Chicago: Markham, 1973), trang 44. Moät caùch giaûi quyeát thoûa ñaùng hôn vaán ñeà naøy ñöôïc trình baøy trong caùc taøi lieäu sau: M. Roemer vaø Joseph J. Stern, Thaåm ñònh Döï aùn Phaùt trieån, Höôùng daãn Thöïc tieãn veà Phaân tích Döï aùn vôùi caùc Baøi nghieân cöùu Ñieån hình vaø Giaûi phaùp (New York: Nhaø Xuaát baûn Praeger, 1975, trang 73-74. Caùc taùc giaû trình baøy moät caùch giaûi quyeát khaù hoãn hôïp veà vaán ñeà naøy trong ñieån hình 3 cuûa taøi lieäu naøy khoâng hoaøn toaøn nhaát quaùn; ngoaøi ra, xem theâm caùc trang 173-174. 5. G.P. Jenkins, Laïm phaùt: Aûnh höôûng veà Taøi chính ñoái vôùi kinh doanh ôû Canada (Ottawa, Hoäi ñoàng kinh teá cuûa Canada, 1977), trang 25. 6. Phaàn moâ taû lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm veà vieäc laïm phaùt thay ñoåi nhö theá naøo caùc laõi suaát danh nghóa qua thôøi gian, haõy xem: G.P. Jenkins, op. cit., trang 73-89. Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nieân khoùa 2002-2003 Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån Baøi ñoïc Phaân tích chi phí vaø lôïi ích cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích taøi chaùnh toång hôïp Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger 35 Xinh Xinh ÔÛ ñaây, vieäc ñieàu chænh tieáp theo caùc laõi suaát do aûnh höôûng cuûa thueá ñoái vôùi caùc khoaûn traû laõi ñöôïc boû qua cuõng nhö aûnh höôûng cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùc laõi suaát thuaàn sau thueá ñoái vôùi möùc caàu vaø cung cuûa caùc khoaûn tieàn coù theå vay. Coù moät baøi thaûo luaän tuyeät vôøi veà caùc vaán ñeà ñoù laø: Martin Feldstein “Laïm phaùt, Thueá Lôïi töùc vaø Laõi suaát: Phaân tích veà maët lyù thuyeát “American Economic Review, 66, No.5 (Thaùng 12, 1976), trang 809-820. 8. Sandilands Committee, Keá toaùn Laïm phaùt: Baùo caùo cuûa Uûy ban veà Keá toaùn Laïm phaùt, Command Document 6225 (London: Her Majectic’s Stationery Office, 1975). Xem theâm H.J. Aaron, ed. Laïm phaùt vaø Thueá lôïi töùc (Washington D,C., Vieän Brookings, 1976). 9. Caùc khía caïnh veà thueá cuûa laïm phaùt vaø aûnh höôûng cuûa chuùng ñoái vôùi lôïi töùc doanh nghieäp ñöôïc ñeà caäp trong: H.J. Asron, op. cit G.P. Jenkins, op. cit. 10. Ñieàu naøy xaûy ra bôûi vì trong thôøi kyø laïm phaùt nhanh, chi phí trong quaù khöù cuûa haøng toàn kho nay ñem söû duïng vaøo saûn xuaát seõ thaáp hôn ñaùng keå so vôùi chi phí thay theá hieän haønh cuûa caùc maët haøng naøy. Neáu lôïi töùc chòu thueá ñöôïc tính baèng caùch duøng chi phí trong quaù khöù cuûa caùc maët haøng toàn kho, thì chi phí thöïc cuûa caùc maët haøng ñoù ñaõ ñöôïc öôùc tính thaáp vaø lôïi töùc chòu thueá seõ ñöôïc öôùc tính quaù cao. Vì theá cho neân, caùc khoaûn noäp thueá lôïi töùc thöïc seõ lôùn hôn möùc thueá trong tröôøng hôïp khoâng coù laïm phaùt. Naêm 1974, aûnh höôûng cuûa laïm phaùt moät mình maø ñaõ laøm taêng lôïi töùc chòu thueá doanh nghieäp ôû Canada ñöôïc öôùc tính quaù cao, hôn 30%. G.P. Jenkins, op. cit., Chöông 2. Moät laàn nöõa, caùc thueá lôïi töùc cao hôn cuûa soá lôïi töùc khoâng xaùc thöïc taïo ra bôûi söï töông taùc giöõa heä thoáng keá toaùn hieän höõu vaø laïm phaùt coù theå laøm cho döï aùn bò suy yeáu veà maët taøi chính; nhö theá, khaû naêng döï aùn ñaït lôïi ích tieàm taøng veà kinh teá vaø xaõ hoäi seõ bò giaûm. 11. I.M.D. Little, op. cit. ____________________________