Bài giảng Kinh tế môi trường - Chương 1: Đối tượng, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu kinh tế môi trường - Nguyễn Ngọc Lan

KINH TẾ MÔI TRƯỜNGGiảng viên: Nguyễn Ngọc Lan Khoa Quản trị kinh doanhĐiện thoại: 0906112986Email: ngoclan073@gmail.comTÀI LIỆUTài liệu chính: Kinh tế môi trường, Học viện Tài chính, năm 2013.2. Tài liệu tham khảo: Kinh tế và Quản lí môi trường, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, năm 2003. Các tài liệu, giáo trình Kinh tế môi trường khác. 3. Trang web: Tổng cục môi trường: www.vea.gov.vn Bộ Tài nguyên và môi trường: www.monre.gov.vn Chương trình môi trường của LHQ: www.unep.orgCHƯƠNG 1 ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾ MÔI TRƯỜNGMục tiêu Sau khi học xong chương 1, sinh viên cần nắm được:Sự ra đời tất yếu khách quan của môn học Kinh tế môi trường.Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu của Kinh tế môi trường.Ý nghĩa thực tiễn của môn học này trong việc giải quyết những vấn đề môi trường nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế.Kinh tế tự nhiênNền văn minh nông nghiệp Nền văn minh công nghiệpKinh tế tri thức1.1. Khái quát sự ra đời và phát triển KTMT:Con người sống hài hòa với thiên nhiên.Kinh tế tự nhiênMôi trường tuy có bị tác động mạnh nhưng chưa đến mức bị phá vỡ nghiêm trọng và còn mang tính cục bộ. Nền văn minh nông nghiệpNền văn minh công nghiệp Sự suy thoái môi trường đã ngày càng trở nên gay gắt và nghiêm trọng hơn trên phạm vi toàn cầu.* Nạn cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên.Tài nguyên khoáng sản đang cạn kiệt nhanh chóngNguồn nước ngọt đang khan hiếm dần.Suy thoái đất ngày càng gia tăng.Rừng đang bị phá hủy nghiêm trọng.Đa dạng sinh học đang giảm sút từng ngày* Nạn ô nhiễm nặng nề môi trường sống.Biến đổi khí hậuThủng tầng ozoneMưa axitÔ nhiễm không khíÔ nhiễm nguồn nước “BĐKH là sự biến đổi về trạng thái của hệ thống khí hậu, được nhận biết qua sự biến đổi về trung bình hoặc sự biến động của các thuộc tính của nó, được duy trì trong một thời kì dài, điển hình là hàng thập kỉ hoặc dài hơn”.Biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng nhất đối với nhân loại trong thế kỉ 21.Nguyên nhân của biến đổi khí hậu:+ Do quá trình tự nhiên+ Do hoạt động của con người gây ra (chủ yếu)Hậu quả của biến đổi khí hậu:Băng tanNước biển dâng lên sẽ nhấn chìm những vùng đất thấpThiên tai gia tăng cả về cường độ và sức tàn pháViệt Nam là một trong 5 nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu . Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng trong báo cáo đánh giá lần thứ 5 vào cuối năm 2012 cho biết: Đến cuối thế kỷ XXI, nhiệt độ trung bình năm của Việt Nam tăng 2 - 3°C,  mực nước biển dâng từ 57 - 73cm. Còn theo kịch bản phát thải CO2 cao thì mực nước biển sẽ dâng từ 78-95cm, riêng khu vực Cà Mau đến Kiên Giang có thể lên tối đa 105cm. Tính trung bình trong hai thập kỷ qua, thiên tai liên quan đến biến đổi khí hậu ở Việt Nam hàng năm gây tổn thất về người và tài sản là 457 người và 1,8 tỷ USD chiếm 1,2% GDP. Với mực nước biển dự báo dâng cao 1m vào năm 2100 thì nền kinh tế Việt Nam sẽ chịu thiệt hại khoảng 17 tỷ đô la Mỹ hàng năm, gây ngập 12% diện tích đất ven biển và ảnh hưởng tới cuộc sống của 23% dân số sống tại khu vực này. Kinh tế môi trường là một nhánh của kinh tế học, nghiên cứu các vấn đề môi trường theo quan điểm và phương pháp phân tích của kinh tế học, tập trung vào các nội dung sau: + Xem xét các hoạt động kinh tế ảnh hưởng đến môi trường ra sao? + Xem xét cách thay đổi thể chế và chính sách kinh tế nhằm cải thiện môi trường.Kinh tế môi trường là gì?Mối liên kết (a): Nghiên cứu vai trò cung cấp nguyên vật liệu thô của môi trường thiên nhiên cho hoạt động kinh tế, được gọi là Kinh tế tài nguyên thiên nhiên.Mối liên kết (b): Nghiên cứu dòng chu chuyển các chất thải từ hoạt động kinh tế và các tác động của chúng lên môi trường thiên nhiên, được gọi là Kinh tế chất lượng môi trường. Kinh tế môi trường tương tự và khác với môn học kinh tế học như thế nào? Kinh tế môi trường là một môn khoa học kinh tế vì môn học này ứng dụng các lí thuyết kinh tế học để nghiên cứu cách thức khai thác, sử dụng tối ưu tài nguyên thiên nhiên và kiểm soát ô nhiễm môi trường một cách hiệu quả nhất. Kinh tế môi trường đi sâu vào nghiên cứu về thất bại của thị trường và cách thức Nhà nước điều chỉnh các thất bại đó nhằm khai thác, sử dụng tối ưu tài nguyên thiên nhiên, duy trì và cải thiện chất lượng môi trường. (1) Nghiên cứu các vấn đề cơ bản về môi trường, về phát triển KT-XH, đặc biệt là mối quan hệ biện chứng giữa môi trường và phát triển, nhằm tạo ra sự phát triển bền vững.(2) Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp khoa học trong việc đảm bảo khai thác, sử dụng hợp lí, tiết kiệm và hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên và thành phần môi trường.(3) Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp khoa học nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu các tác động tiêu cực trở lại của phát triển tới môi trường.1.2. Đối tượng nghiên cứu của KTMT: Đối tượng nghiên cứu của Kinh tế môi trường là môi trường sống với các mối quan hệ tương tác, phụ thuộc và qui định lẫn nhau giữa kinh tế và môi trường, nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định, liên tục, bền vững trên cơ sở bảo vệ môi trường và lấy con người làm trung tâm.1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu của KTMT: - Nghiên cứu và từng bước hoàn thiện các vấn đề cơ bản về lí luận và phương pháp của khoa học Kinh tế môi trường để phục vụ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội.- Phổ biến sâu rộng các lí luận, phương pháp và đặc biệt là các kinh nghiệm trong KTMT cho mọi đối tượng.- Đánh giá những tác động của các hoạt động phát triển đến môi trường. Tiếp cận phân tích kinh tế của những tác động tới môi trường. - Góp phần thẩm định các chương trình, kế hoạch, dự án phát triển thông qua phân tích chi phí – lợi ích và phân tích chi phí hiệu quả. - Góp phần hoạch định các chính sách và chiến lược phát triển, những phương thức quản lí môi trường hợp lí.1.4. Phương pháp nghiên cứu của KTMT: * Phương pháp hệ thống * Phương pháp phân tích cận biên. * Phương pháp phân tích lợi ích – chi phí.