Nhân hai trường hợp tổn thương niệu quản do phẫu thuật

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 46 NHAÂN HAI TRÖÔØNG HÔÏP TOÅN THÖÔNG NIEÄU QUAÛN DO PHAÃU THUAÄT Cao Vaên Trí*, Nguyeãn Vieát Laâm* TOÙM TAÉT Nieäu quaûn (NQ) coù theå bò toån thöông do chaán thöông töø beân ngoaøi hoaëc do phaãu thuaät. Toån thöông nieäu quaûn do phaãu thuaät chuû yeáu gaëp phaûi trong caùc phaãu thuaät vuøng khung chaäu, ñaëc bieät trong caùc phaãu thuaät saûn phuï khoa do söï lieân quan maät thieát giöõa nieäu quaûn ñoaïn chaäu vôùi caùc cô quan sinh duïc nöõ. Toån thöông nieäu quaûn khoâng nhieàu nhöng ñoâi khi gaëp phaûi, ñaùng tieác nhöõng toån thöông naøy khoâng phaûi luoân ñöôïc phaùt hieän trong luùc moå maø beänh nhaân thöôøng ñöôïc phaùt hieän trong thôøi gian haäu phaãu vôùi söï doø nöôùc tieåu hoaëc nhöõng trieäu chöùng cuûa söï taéc ngheõn nieäu quaûn. Vieäc ñieàu trò thaønh coâng toån thöông nieäu quaûn phuï thuoäc vaøo vieäc phaùt hieän sôùm vaø phaãu thuaät ñuùng nguyeân taéc. Nhaân hai tröôøng hôïp phaãu thuaät thaønh coâng toån thöông NQ do phaãu thuaät trong thôøi gian gaàn ñaây (6/2002 - 3/2003) taïi Beänh vieän Ñaø Naüng: 1 tröôøng hôïp thaét NQ (T) sau phaãu thuaät caét töû cung toaøn boä do u xô + caét u maïc treo, 1 tröôøng hôïp bò doø nöôùc tieåu nieäu quaûn - töû cung sau phaãu thuaät moå laáy thai vaø thaét ñoäng maïch töû cung + haï vi ñeå caàm maùu do ñôø töû cung, chuùng toâi muoán nhìn laïi vaø ruùt kinh nghieäm veà vieäc: - Döï phoøng toån thöông NQ trong moå. - Phaùt hieän sôùm nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm. - Ñieàu trò nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm. SUMMARY CASE REPORT: TWO CASES WITH SURGICAL URETERAL INJURY Cao Van Tri, Nguyen Viet Lam * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 318 - 324 The ureters may be injured by external violence or during operative procedures. The majority of surgical ureteral injury occurs during pelvic surgery, especialy when performing genito-obstetric surgery beceause of the closed relation-ship between the pelvic ureter and the genital organ in women.Ureteral injury is rare but may occur. Unfortunately, they are not always recognized at the time of surgery, and the patient presents in the postoperative period usually urinary leakeage or with symtoms of ureteral obstruction. Successful management of ureteral injury depends on early recognition and surgical correction. From 6/2002 to 3/2003 Danang hospital has provided surgical treatment for 2 cases of repaired surgical ureteral injury with good results: 1 ligature of ureter, 1 urinary leakeage (uretero - uterine fistula). By the way, this paper will focus: - Prevention of surgical ureteral injury.- Early recognition of surgical ureteral injury. - Management of surgical ureteral injury. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Nieäu quaûn (NQ) coù theå bò toån thöông do chaán thöông töø beân ngoaøi hoaëc do phaãu thuaät. Toån thöông nieäu quaûn do phaãu thuaät chuû yeáu gaëp phaûi trong caùc phaãu thuaät vuøng khung chaäu, ñaëc bieät trong caùc phaãu thuaät saûn phuï khoa do söï lieân quan maät thieát giöõa nieäu quaûn ñoaïn chaäu vôùi caùc cô quan sinh duïc nöõ. Toån thöông nieäu quaûn khoâng nhieàu nhöng ñoâi khi gaëp phaûi, ñaùng tieác nhöõng toån thöông naøy khoâng phaûi luoân ñöôïc phaùt hieän trong luùc moå maø beänh nhaân thöôøng ñöôïc phaùt hieän trong thôøi gian haäu phaãu vôùi * Khoa phaãu thuaät TN - Tim maïch, Beänh vieän Ñaø Naüng Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 318 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc söï doø nöôùc tieåu hoaëc nhöõng trieäu chöùng cuûa söï taéc ngheõn nieäu quaûn. Vieäc ñieàu trò thaønh coâng toån thöông nieäu quaûn phuï thuoäc vaøo vieäc phaùt hieän sôùm vaø phaãu thuaät ñuùng nguyeân taéc. Nhaân hai tröôøng hôïp phaãu thuaät thaønh coâng toån thöông NQ do phaãu thuaät trong thôøi gian gaàn ñaây (6/2002 - 3/2003) taïi Beänh vieän Ñaø Naüng: 1 tröôøng hôïp thaét NQ (T) sau phaãu thuaät caét töû cung toaøn boä do u xô + caét u maïc treo, 1 tröôøng hôïp bò doø nöôùc tieåu nieäu quaûn - töû cung sau phaãu thuaät moå laáy thai vaø thaét ñoäng maïch töû cung + haï vi ñeå caàm maùu do ñôø töû cung, chuùng toâi muoán nhìn laïi vaø ruùt kinh nghieäm veà vieäc: - Döï phoøng toån thöông NQ trong moå. - Phaùt hieän sôùm nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm. - Ñieàu trò nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm. THOÂNG BAÙO LAÂM SAØNG Beänh aùn 1: Beänh nhaân Nguyeãn thò Th. 49 tuoåi, nöõ, coâng nhaân, soá hoà sô nhaäp vieän: 4145B/2002. Ñòa chæ: 136 Traàn Cao Vaân - Quaän Thanh Kheâ - Ñaø Naüng. Vaøo vieän: 11/06/2002 Ra vieän: 09/07/2002. Tieàn söû - Moå ruoät thöøa vieâm (1972) - Moå caét töû cung toaøn phaàn do bò u xô + u maïc treo (2/9/2001). Lyù do vaøo vieän Ñau töùc hoâng löng (P) + cao HA sau moå caét töû cung + u maïc treo. Thaêm khaùm laâm saøng Theå traïng trung bình, HA: 160/90mmHg, töï tieåu bình thöôøng, nöôùc tieåu vaøng trong, thaän (T) khoâng lôùn, thaän (P): chaïm thaän (+). Caän laâm saøng Huyeát hoïc: HC: 4.0.1012, BC: 4.5.1012 (N: 66%, L: 29%), nhoùm maùu A. Sinh hoùa maùu: Ure: 6.13 mmol/l, creatinin: 65.6μmol/l, protid: 70.3g/l. Nöôùc tieåu veà sinh hoùa vaø huyeát hoïc trong giôùi haïn bình thöôøng, caáy vi truøng (-). Hình aûnh: - Sieâu aâm: Thaän (P) öù dòch ñoä III, thaän (T) caáu truùc vaø kích thöôùc bình thöôøng. - Xaï hình thaän: thaän (P) khoâng thaáy taäp trung phoùng xaï taïi vò trí bình thöôøng, ñoà thò daïng tích caét thaän, pha maïch giaûm raát maïnh. Thaän (T) caùc pha trong giôùi haïn bình thöôøng. Phim KUB: Khoâng thaáy hình aûnh caûn quang ñöôøng tieát nieäu. Phim UIV: Thaän (P) khoâng hieän thuoác sau 120 phuùt, thaän (T) chöùc naêng vaø hình aûnh bình thöôøng. - Soi baøng quang vaø chuïp nieäu quaûn - beå thaän ngöôïc doøng (UPR): Baøng quang dung tích vaø nieâm maïc bình thöôøng, loå NQ (T) phuït nöôùc tieåu toát, loå NQ (P) khoâng thaáy phuït nöôùc tieåu. Ñaët stent NQ(P) + chuïp UPR thaáy taét ngheõn 1/3 giöõa. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 319 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Chaån ñoaùn tröôùc moå: TD heïp NQ (P) 1/3 giöõa - döôùi. Beänh nhaân ñöôcü moå ngaøy 26/6/2002, ñöôøng moå xieân hoâng (P), thaän öù nöôùc lôùn, chuû moâ coøn khoaûng 30%, NQ (P) 1/3 giöõa vieâm dính nhieàu vaøo thaønh buïng sau, NQ bò buoäc ngang baèng sôïi chæ silk, hai ñaàu NQ treân vaø döôùi choå buoäc xô cöùng. Xöû trí Thaùo sôïi chæ buoäc, caét boû phaàn xô hai ñaàu NQ, khaâu noái NQ taän - taän, ñaët noøng NQ baèng sonde Feeding tube 8Fr thaû vaøo baøng quang, daãn löu caïnh NQ. Haäu phaãu OÅn ñònh toát, khoâng soát, huyeát aùp trôû veà bình thöôøng 120/80 mmHg sau 3 ngaøy haäu phaãu, töï tieåu bình thöôøng,veát moå khoâ toát, beänh nhaân töï tieåu ra noøng NQ vaøo ngaøy haäu phaãu 12 vaø xuaát vieän. Sau 9 thaùng ra vieän, beänh nhaân heát cao huyeát aùp, khoâng ñau töùc hoâng (P), söùc khoûe caûi thieän toát, kieåm tra sieâu aâm haèng thaùng thaáy thaän (P) khoâng lôùn, khoâng öù nöôùc. Beänh aùn 2 Beänh nhaân (BN) Nguyeãn Thò Thanh Th. 27 tuoåi, y só, soá hoà sô nhaäp vieän:1630D/2003. Ñòa chæ: Queá An - Queá Sôn - Quaùng Nam. Lyù do vaøo vieän Beänh vieän tuyeán döôùi chuyeån ñeán vì ra maùu aâm ñaïo nhieàu sau moå ñeû ngaøy thöù 21. Tieàn söû Khoâng coù gì ñaëc bieät. Dieãn tieán beänh Beänh nhaân ñöôïc moå laáy thai con so taïi beänh vieän huyeän, ñeán ngaøy haäu phaãu 21 beänh nhaân bò ra maùu aâm ñaïo, ñöôïc ñöa vaøo beänh vieän huyeän naïo buoàng töû cung, sau naïo beänh nhaân ra maùu aâm ñaïo nhieàu + choaùng neân beänh nhaân ñöôïc chuyeån ñeán BV Ñaø Naüng, vaøo vieän trong tình traïng da + nieâm maïc nhôït maøu, M: 120l/p, HA: 100/60 mmHg, T0: 38.50C, HC: 2.6.1012/l, Hct: 0.24, BC: 17.2.109/l (N:85%, L: 15%), TC: 250.109/l, tyû Prothrombin: 62%, caùc xeùt nghieäm veà ñoâng maùu khaùc trong giôùi haïn bình thöôøng.Sieâu aâm I: Thaän (P) khoâng toû. Thaän (T): ÑBT daõn ñoä I - II, nhu moâ phuø neà, NQ (T) giaõn # 10mm, khoang quanh thaän (T) coù lôùp dòch daøy #12mm, öù dòch trong buoàng töû cung vaø aâm ñaïo(AÂÑ).Beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùntröôùc moå:TD ñôø töû cung thöù phaùt sau moå ñeû ngaøy thöù 21, bieán chöùng: choaùng maát maùu vaø ñöôïc tieán haønh thuû thuaät naïo buoàng töû cung caáp cöùu (24/12/2002): tröôùc khi thuû thuaät ñaët sonde tieåu thaáy nöôùc tieåu ñoû, boäc loä AÂÑ khoâng thaáy toån thöông, coå töû cung bò keùo leân cao, raùch meùp tröôùc töø 10h - 3h, khoâng thaáy chaûy maùu, tieán haønh naïo laïi buoàng töû cung ra khoaûng 10gr toå chöùc lôïn côïn traéng + ñen, khoâng hoâi, maùu AÑ tieáp tuïc chaûy thaønh doøng ñoû neân Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 320 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc quyeát ñònh phaãu thuaät: môû buïng thaét ñoäng maïch töû cung vaø ñoäng maïch haï vò ñeå caàm maùu, kieåm tra thaáy töû cung lôùn baèng thai # 2 thaùng, traéng beäch, phuùc maïc baøng quang (BQ) vieâm daøy, bôm xanh methylen vaøo BQ khoâng thaáy ra AÂÑ vaø chaån ñoaùn sau moå: Vieâm noäi maïc TC sau moå ñeû ngaøy thöù 21, bieán chöùng: ñôø TC thöù phaùt, thieáu maùu naëng. Sau 2 ngaøy haäu phaãu (HP) ñaàu beänh nhaân vaãn trong tình traïng meät moõi, thieáu maùu, soát cao, cho Sieâu aâm II kieåm tra vôùi keát quaû: thaän (T) to 90mm X 60mm, ÑBT giaõn ñoä I, NQ (T) giaõn 6mm, khoang quanh thaän (T) coù lôùp dòch daøy khaû naêng do nöôùc tieåu thoaùt ra (urinome).ï vaø sang ngaøy HP thöù 3 (27/02) xuaát hieän dòch vaøng trong chaûy thaønh doøng ra AÂÑ, laøm nghieäm phaùp cuïc boâng sau khi bôm xanh methylen vaøo BQ thaáy (-), hoäi chaån vôùi BS ngoaïi Tieát nieäu vôùi chaån ñoaùn: TD doø NQ -TC, sau ñoù BN ñöôïc laøm theâm xeùt nghieäm ure maùu: 4.47mmol/l, creatinin maùu: 70.7μmol/l, tieán haønh soi baøng quang + chuïp UPR, UIV. Keát quaû soi BQ khoâng thaáy doø BQ - AÂÑ, loå NQ (T) khoâng phuït nöôùc tieåu, chuïp UPR thaáy stent NQ ñi voøng ra sau BQ sau khi chui qua loå NQ vaø thuoác caûn quang bôm vaøo phuït ngöôïc trôû laïi loå NQ (T): Chuïp UIV: thaän (P) hình thaùi vaø chöùc naêng toát, thaän (T) khoâng hieän thuoác ñeán phuùt 60: Beänh nhaân ñöôïc hoäi chaån vaø moå caáp cöùu (28/12/2003): Raïch da theo ñöôøng Gibson (T), vaøo khoang sau phuùc maïc vuøng hoá chaäu (T) vaø döôùi phuùc maïc vuøng tieåu khung (T), thaáy NQ (T) giaõn # 10mm., toå chöùc vuøng naøy suûng nöôùc vaø vieâm dính nhieàu, ñi daàn theo NQ töø treân xuoáng phaùt hieän: Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 321 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Thöông toån Caïnh beân NQ (T) bò hoaïi töû vaø NQ(T) chaäu gaàn nhö ñöùt ngang, chæ dính vôùi nhau bôûi daõi caân Waldeyer ôû phía sau, ñaàu treân bò hoaïi töû ñoå vaøo loå töû cung bò hoaïi töû vaø thuûng, ñaàu döôùi caùch baøng quang # 2 cm. Xöû trí: Môû BQ, tìm loå NQ (T), ñöa sonde Feeding tube 8Fr ñi ngöôïc leân, caét tæa toå chöùc hoaïi töû hai ñaàu NQ, noái NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ xuyeân qua thaønh BQ vaø ñöa ra da. Haäu phaãu, beänh nhaân oån ñònh toát: BN heát soát, heát ñau töùc hoâng (T), sonde tieåu ñöôïc ruùt vaøo ngaøy thöù 6, sonde noøng NQ ñöôïc ruùt vaøo ngaøy thöù 11, beänh nhaân töï tieåu bình thöôøng, heát doø nöôùc tieåu ra aâm ñaïo, söùc khoûe caûi thieän toát, sieâu aâm kieåm tra thaän khoâng öù nöôùc vaø chuïp phim UIV vaøo ngaøy thöù 12 thaáy hieän thuoác ôû thaän (T) vaø NQ (T) trôû laïi. BAØN LUAÄN Ñoái vôùi tröôøng hôïp 1 Ñaây laø tröôøng hôïp thaét phaûi NQ trong phaãu thuaät, khoâng roõ khi caét töû cung hay caét u maïc treo vì caû hai phaãu thuaät naøy ñeàu coù theå thaét nhaàm NQ, ñaëc bieät laø caû hai phaãu thuaät naøy cuøng tieán haønh trong moät laàn moå. Ñieàu ñaùng tieác tröôøng hôïp naøy ñöôïc phaùt hieän quaù muoän (9 thaùng sau moå), maëc duø sau moå beänh nhaân ñau töùc löng nhieàu vaø cao huyeát aùp, khi phaùt hieän thì chöùc naêng thaän (T) ñaõ khoâng hoaït ñoäng treân UIV vaø thaän ñoà. Do ñoù maëc duø chuû moâ thaän khi moå coøn # 30% vaø xöû trí ñuùng nguyeân taéc nhöng e raèng chöùc naêng thaän khoù phuïc hoài laïi toát ñöôïc vì treân thöïc nghieäm ôû choù khi thaét NQ quaù laâu thì khaû naêng phuïc hoài chöùc naêng cuûa tieåu caàu thaän raát thaáp (1,2). Do ñoù tröôøng hôïp naøy chuùng toâi seõ coá gaéng laøm laïi xeùt nghieäm UIV cuõng nhö thaän ñoà ñeå ñaùnh giaù chính xaùc möùc ñoä phuïc hoài nhö theá naøo. Nhöng duø sao chuùng toâi cuõng giaûi quyeát ñöôïc tình traïng thaän öù nöôùc gaây ñau töùc hoâng (T) vaø cao HA cho beänh nhaân. Qua tröôøng hôïp naøy chuùng ta neân ruùt kinh nghieäm ñoái vôùi nhöõng BN ñöôïc moå saûn phuï khoa hoaëc ngoaïi khoa maø cô quan ñöôïc coù lieân quan giaûi phaãu ñeán NQ, neáu trong thôøi gian haäu phaãu hay khi ra vieän maø BN coù nhöõng trieäu chöùng nghi ngôø thaét NQ neân laøm sôùm caùc xeùt nghieäm caän laâm saøng nhö sieâu aâm, UIV, UPR..ñeå phaùt hieän sôùm vaø xöû trí kòp thôøi nhaèm haïn cheá caùc bieán chöùng ñaùng tieác cho BN. Ñoái vôùi tröôøng hôïp 2 Ñaây laø moät tai bieán laøm toån thöông NQ trong luùc moå nhöng khoâng ñöôïc phaùt hieän trong luùc moå, coù leû Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 322 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc do tình traïng quaù caáp cöùu cuûa BN, toån thöông NQ naøy ñöôïc phaùt hieän khi ñaõ coù bieán chöùng doø nöôùc tieåu ra aâm ñaïo vaøo ngaøy thöù 24 sau khi moå laáy thai vaø thaét ñoäng maïch töû cung vaø haï vò ñeå caàm maùu, ñaây laø moät bieán chöùng hay gaëp khi toån thöông NQ ñöôïc phaùt hieän muoän trong thôøi gian haäu phaãu(6). Tröôøng hôïp naøy, chuùng toâi coù vaøi nhaän xeùt sau: toån thöông NQ (T) naøy raát coù theå xaûy ra trong laàn moå laáy thai vì sieâu aâm tröôùc khi moå laàn 2 ñeå thaét ñoäng maïch töû cung vaø haï vò ñeå caàm maùu ñaõ thaáy hình aûnh giaõn ñaøi beå thaän vaø NQ (T), tuï dòch quanh thaän (T). Vieäc toån thöông NQ khi moå laáy thai ñaõ ñöôïc y vaên noùi ñeán nhieàu ñaëc bieät khi coù söï chaûy maùu hoaëc vôõ töû cung(1,2,3,4,5,6). Do ñoù neáu chuùng ta chuù yù ñeán yeáu toá sieâu aâm laàn thöù 1 naøy, khi moå laïi laàn 2 ñeå caàm maùu töû cung ta coù theå kieåm tra trong luùc moå vaø phaùt hieän sôùm toån thöông naøy. Vieäc phaùt hieän sôùm doø nöôùc tieåu döïa treân laâm saøng vaø hình aûnh giuùp ta can thieäp sôùm, chuû ñoäng daãn ñeán keát quaû khaû quan hôn vaø haïn cheá ñöôïc bieán chöùng ñaùng tieác cho BN. Vaø söï thaønh coâng trong tröôøng hôïp naøy cuûa chuùng toâi cuõng coù söï may maén maëc duø BN coøn caàn phaûi theo doõi theâm moät thôøi gian daøi ñeå ñeà phoøng bieán chöùng heïp NQ ngay choå noái. Töø hai tröôøng hôïp naøy, chuùng toâi xin nhaéc laïi moät vaøi vaán ñeà veà thöông toån NQ trong phaãu thuaät: Döï phoøng toån thöông NQ trong moå(1,2) Ñeå traùnh toån thöông NQ trong phaãu thuaät: Döï kieán khoù khaên seõ gaëp phaûi trong luùc moå Nhöõng tröôøng hôïp böôùu töû cung lôùn, böôùu buoàng tröùng keït vaøo tuùi cuøng Douglas, ñoâi khi böôùu buoàng tröùng coøn boùp nghet NQ trong loøng böôùu, böôùu sau phuùc maïc, böôùu ñaïi traøng sigma dính, böôùu tröïc traøng..nhöõng tröôøng hôïp naøy chuùng ta neân laøm theâm UIV, sieâu aâm, UPR, CT (neáu coù theå) ñeå xaùc ñònh böôùu coù cheøn eùp NQ khoâng, ñeå döï phoøng toån thöông trong luùc moå. Thoâng noøng NQ Moät soá taùc giaû chuû tröông ñaët thoâng noøng NQ tröôùc vaø trong moå nhöõng tröôøng hôïp deã gaây toån thöông NQ khi moå (moå doø baøng quang aâm ñaïo, khoái maùu tuï do ñoaïn döôùi töû cung vôõ töï nhieân hay do thuû thuaät laøm NQ chìm trong khoái maùu tuï..) Tieâm thuoác xanh vaøo tónh maïch hoaëc tröïc tieáp vaøo NQ trong moå Muïc ñích laøm roõ NQ trong luùc moåø Phaùt hieän sôùm nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm Phaùt hieän toån thöông NQ trong luùc moå(3): - Khi buoäc NQ: NQ caêng nöôùc tieåu vaø taêng nhu ñoäng. - Khi caét ñöùt moät phaàn hay toaøn boä NQ: Traøn nöôùc tieåu phaãu tröôøng, coù theå laãn maùu, caàm maùu toát seõ ñaùnh giaù roõ vò trí nöôùc tieåu traøo ra. Phaùt hieän toån thöông NQ sau moå:(2,3,4,5,6) - Thaét NQ moät beân raát khoù phaùt hieän: ñau töùc hoâng löng beân thaét, thôøi gian haäu phaãu buïng tröôùng, chaäm trung tieän, neáu nghi ngôø laøm theâm sieâu aâm thaáy thaän öù nöôùc, NQ beân bò buoäc giaõn, chuïp UIV, UPR thaáy hình aûnh taét ngheõn. Neáu buoäc phaûi hai beân: voâ nieäu sau moå. Caét ñöùt NQ Thaáy nöôùc tieåu ra theo oáng daãn löu (Thöû ure, creatinin dòch ra theo daãn löu), buïng tröôùng, bôm chaát maøu vaøo tónh maïch thaáy ra theo oáng daãn löu, sieâu aâm thaáy tuï dòch sau phuùc maïc, chuïp UIV, UPR.. Doø nöôùc tieåu NQ - aâm ñaïo, NQ - töû cung: Nöôùc tieåu ró ra aâm ñaïo, nghieäm phaùp cuïc boâng (+) (bôm thuoác xanh vaøo tónh maïch thaáy thaám xanh cuïc boâng trong aâm ñaïo, chuù yù khaùc vôùi doø baøng quang aâm ñaïo laø bôm thuoác xanh vaøo BQ), chuïp UIV, UPR. Nhöõng tröôøng hôïp beänh nhaân toån thöông NQ bò boû soùt hoaëc phaùt hieän muoän NQ bò khaâu thaét moät beân nhöng thaän beân ñoái dieän ñaõ buø tröø ñöôïc, u nang giaû nieäu: doø nöôùc tieåu tai choå vaø ñoïng laïi thaønh khoái, moâ sôïi môõ xung quanh NQ bao boïc daàn thaønh khoái (ñau löng, soát, thaän öù nöôùc to daàn, sieâu aâm thaän + NQ giaõn to, UIV taéc ngheõn hoaëc khoâng hoaït ñoäng, UPR bieåu hieän taéc ngheõn. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 323 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Ñieàu trò nhöõng thöông toån vaø bieán chöùng khi NQ bò xaâm phaïm(1,2,3,4,5,6,7) Toån thöông phaùt hieän trong moå: - Caét ñöùt NQ: khaâu NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ. - Buoäc NQ: thaùo gôõ nuùt buoäc, neáu nuùt buoäc quaù chaët laøm toån thöông NQ thì caét boû hai ñaàu hö haïi vaø khaâu noái NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ. - Keïp naùt NQ baèng keàm: caét boû ñoaïn daäp naùt vaø khaâu noái NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ. Noøng NQ ñöôïc ruùt töø ngaøy thöù 10 - 15. Ñieàu trò toån thöông NQ sau moå vaø nhöõng bieán chöùng do toån thöông NQ: Caét ñöùt NQ: Tuøy theo thöông toån, tình traïng maïch maùu nuoâi döôõng hai ñaàu NQ, coù theå khaâu noái NQ taän - taän + coù ñaët noøng NQ; hoaëc caém laïi NQ vaøo baøng quang. Neáu hai ñoaïn NQ coøn laïi quaù ngaén coù theå haï thaáp thaän xuoáng, hoaëc phaãu thuaät baøng quang ñính cô thaêng, hoaëc phaãu thuaät Boari... Neáu vieâm taáy nöôùc tieåu sau phuùc maïc vuøng tieåu khung coù theå chæ laøm: ñaët oáng thoâng leân thaän vaø ñöa NQ ra da. Doø nöôùc tieåu: Neáu phaùt hieän sôùm vaø toån thöông nhoû coù theå ñieàu trò baèng caùch ñaët thoâng noøng NQ taïi choå. Khoâng khoûi seõ can thieäp phaãu thuaät: hoaëc khaâu noái NQ taän - taän, hoaëc caém laïi NQ vaøo baøng quang. Neáu hai ñoaïn NQ coøn laïi quaù ngaén coù theå haï thaáp thaän xuoáng, hoaëc phaãu thuaät baøng quang ñính cô thaêng, hoaëc phaãu thuaät Boari... Nang giaû nieäu Giaûi phoùng nang, caét boû ñoaïn NQ bò xô, khaâu noái NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ. Thaän öù nöôùc do thaét buoäc NQ: Thoùa gôõ nuùt buoäc vaøo luùc naøy thöôøng raát khoù vaø cuõng khoâng ñuû ñeå phuïc hoài chöùc naêng thaän. Caét boû NQ bò buoäc vaø khaâu noái NQ taän - taän, coù ñaët noøng NQ coù theå phuïc hoài chöùc naêng thaän neáu thôøi gian bò buoäc khoâng quaù daøi. KEÁT LUAÄN Toån thöông nieäu quaûn do phaãu thuaät khoâng nhieàu nhöng ñoâi khi gaëp phaûi. Vieäc ñieàu trò thaønh coâng toån thöông nieäu quaûn phuï thuoäc vaøo vieäc phaùt hieän sôùm vaø phaãu thuaät ñuùng nguyeân taéc. Coâng trình ñöôïc thöïc hieän taïi BV Ñaø Naüng. GÑ: BS Phaïm Huøng Chieán TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1- Ngoâ Gia Hy. Phaãu thuaät nieäu quaûn. Nieäu hoïc - taäp V- Nhaø xuaát baûn y hoïc 1985 - Trang: 199 - 206. 2- Traàn Vaên Saùng. Suy thaän caáp. Nhöõng beänh thöôøng gaëp trong nieäu khoa - Taäp I. Nhaø xuaát baûn Muõi Caø Mau - trang: 106 - 109. 3- Leâ Ngoïc Töø. Chaán thöông, veát thöông nieäu quaûn. Beänh hoïc Tieát nieäu - Nhaø xuaát baûn y hoïc - Trang: 148 - 151. 4- Sagalovsky AI., Peters PC.. Genitourinary trauma - Ureter. Campell, s urology, seventh edition - 1998, V3, pp: 3100 - 3104. 5- Marshall FF.. Ureteral Injuries. Urologic Complication: Medical and Surgical, Adult and Pediatric, second edition. Mosby Year Book, 1990, pp: 261 -273. 6. Charles RS.. Upper Urinary Tract Trauma - Ureteral trauma. Clinic Manual of Urology. Second edition. McGraw - Hill,1994, pp: 275 - 280. 7. Flam T. Traumatismes de l’ uretere. Urologie. Maloin, 1998, pp: 271- 272. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 324