Luận văn Phát triển kinh tế tư nhân từ giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

1 MUÏC LUÏC Lôøi môû ñaàu Chöông I: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ KINH TEÁ TÖ NHAÂN VAØ VAÁN ÑEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG ÑOÁI VÔÙI SÖÏ PHAÙT TRIEÅN KHU VÖÏC KINH TEÁ TÖ NHAÂN I.1 Toång quan veà khu vöïc kinh teá tö nhaân .................................................... 1 I.1.1 Khaùi nieäm chung veà doanh nghieäp .................................................... 1 I.1.2 Khaùi nieäm chung veà doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ...................... 2 I.1.3 Söï caàn thieát phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh huôùng XHCN ôû Vieät Nam............................................ 4 I.2 Toång quan veà tín duïng ngaân haøng ........................................................... 9 I.2.1 Söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân................................................................ 9 I.2.2 Ngaân haøng thöông maïi......................................................................12 I.2.2.1 Khaùi nieäm NHTM..................................................................12 I.2.2.2 Nghieäp vuï cuûa NHTM ...........................................................13 I.2.3 Tín duïng ngaân haøng thöông maïi .......................................................16 I.2.3.1 Khaùi nieäm ..............................................................................16 I.2.3.2 Vai troø ....................................................................................17ø I.2.3.3 Phaân loaïi ................................................................................18 I.2.3.4 Taêng tröôûng tín duïng vaø chaát löôïng tín duïng.........................19 2 Chöông II: THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN VAØ TÌNH HÌNH TIEÁP CAÄN NGUOÀN VOÁN TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM II.1 Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ........................... 22 II.1.1 Nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua ................................22 II.1.1.1 Ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng GDP vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa thaønh phoá .................................................................22 II.1.1.2 Huy ñoäng moïi nguoàn voán ñaàu tö phaùt trieån .........................25 II.1.1.3 Ñoùng goùp to lôùn cho ngaân saùch ............................................28 II.1.1.4 Taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng .........................................29 II.1.1.5 Phaùt trieån kinh teá ñoái ngoaïi .................................................30 II.1.1.6 Quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi löïc löôïng saûn xuaát ..............30 II.1.2 Nhöõng haïn cheá chuû yeáu cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh ...........................................................................31 II.2 Tình hình tieáp caän nguoàn voán tín duïng ngaân haøng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân .................................................................................................. 37 II.2.1 Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua ...................................37 II.2.1.1 Vaán ñeà huy ñoäng voán cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi 37 II.2.1.2 Vaán ñeà cho vay tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh................................................................................................. 38 II.2.1.2.1 Cô cheá cho vay ngaøy caøng thoâng thoaùng .............38 II.2.1.2.2 Khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng ngaøy caøng cao........................................................................................44 II.2.2 Nhöõng haïn cheá cuûa tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá ngoaøi quoác doanh ..............................................................................49 3 II.2.3 Nguyeân nhaân toàn tai ........................................................................54 II.2.3.1 Veà phía doanh nghieäp...........................................................54 II.2.3.2 Veà phía ngaân haøng ...............................................................58 II.2.3.3 Veà phía Nhaø nöôùc.................................................................64 Chöông III: GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG TIEÁP CAÄN TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TÖ NHAÂN TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM III.1 Caùc vaán ñeà ñaët ra khi phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân .............. 66 III.2 Giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân ........................................................................ 69 III.2.1 Giaûi phaùp töø phía doanh nghieäp .....................................................70 III.2.2 Giaûi phaùp töø phía ngaân haøng ..........................................................76 II.2.2.1 Naâng cao khaû naêng huy ñoäng voán ........................................76 II.2.2.2 Môû roäng TDNH ñoái vôùi DNNQD.........................................77 III.2.3 Giaûi phaùp töø phía Nhaø nöôùc ..........................................................91 Keát luaän Taøi lieäu tham khaûo. 4 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Ñeå tieán haønh nhanh söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù caàn huy ñoäng toái ña caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia, trong ñoù coù thaønh phaàn kinh teá ngoaøi quoác doanh laø moät taát yeáu khaùch quan vaø ñaây laø moät boä phaän caáu thaønh khoâng theå thieáu ñöôïc trong neàn kinh teá nöôùc ta cuõng nhö caùc nöôùc treân theá giôùi. Phaùt trieån kinh teá tö nhaân goùp phaàn giaûi phoùng moïi löïc löôïng saûn xuaát, huy ñoäng khai thaùc caùc tieàm löïc doài daøo veà voán, kinh nghieäm quaûn lyù, ngaønh ngheà truyeàn thoáng... thuùc daåy taêng tröôûng kinh teá, phaùt trieån ñaát nöôùc. Nhöõng noã löïc cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân trong thôøi gian qua ôû nöôùc ta ñaõ vaø ñang goùp phaàn xaây döïng quan heä saûn xuaát môùi phuø hôïp, thuùc ñaåy löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån, thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi. Tuy vaäy caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh hieän nay gaëp raát nhieàu khoù khaên vaø khoù khaên lôùn nhaát laø vaán ñeà veà voán. Vaán ñeà thieáu voán ñeå saûn xuaát vaø môû roäng saûn xuaát kinh doanh laø hieän töôïng phoå bieán ñoái vôùi toaøn boä caùc DNNQD hieän nay vaø ñöôïc coi laø moät trong nhöõng raøo caûn lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån doanh nghieäp. Caùc NHTM vôùi khaû naêng cung öùng voán tín duïng oån ñònh, maïnh vaø möùc laõi suaát phuø hôïp luoân laø nôi maø caùc doanh nghieäp mong ñôïi nhaän ñöôïc söï hoã trôï. Song, treân thöïc teá khoâng phaûi doanh nghieäp naøo cuõng ñöôïc taøi trôï ñuû nguoàn voán tín duïng töø caùc NHTM ñeå ñaùp öùng nhu caàu kinh doanh cuûa mình. Chính vì vaäy, nhu caàu voán tín duïng cuûa caùc DNNQD ñang trôû thaønh vaán ñeà maø nhieàu ngöôøi vaø xaõ hoäi quan taâm trong gian ñoaïn hieän nay. Vôùi mong muoán tìm hieåu nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc khoù tieáp caän nguoàn voán tín duïng töø caùc NHTM vaø vieäc ñöa ra giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy caùc NHTM môû roäng cho vay voán tín duïng maø vaãn ñaûm baûo naâng cao chaát löôïng 5 tín duïng ñoái vôùi caùc DNNQD, hoïc vieân maïnh daïn choïn ñeà taøi “ Phaùt trieån kinh teá tö nhaân töø giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieáp caän nguoàn voán ngaân haøng treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh” ñeå nghieân cöùu. 2. Muïc ñích cuûa luaän vaên Luaän vaên nhaèm ñeán caùc muïc ñích sau: Thöù nhaát: nghieân cöùu lyù luaän chung veà caùc loaïi hình kinh teá thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân vaø caùc lyù luaän cô baûn veà tín duïng ngaân haøng. Töù ñoù thaáy ñöôïc söï caàn thieát phaùt trieån kinh teá tö nhaân töø giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieáp caän nguoàn voán ngaân haøng. Thöù hai: phaân tích vaø daùnh giaù thöïc traïng phaùt trieån kinh teá tö nhaân ôû Tp.HCM vaø khaû naêng cung öùng voán cho DNNQD cuûa heä thoáng caùc NHTM trong thôøi gian qua. Thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm, toàn taïi vaø nguyeân nhaân cuûa nhöõng toàn taïi trong vieäc vay voán caùc NHTM. Thöù ba: ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cô baûn ñeå naâng cao khaû naêng tieáp caän nguoàn voán ñoái vôùi caùc DNNQD taïi caùc NHTM treân ñòa baøn TP. HCM. 3. Phaïm vi nghieân cöùu Nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu nghieân cöùu, noäi dung cuûa luaän vaên höôùng taäp trung vaøo caùc vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïc tieãn cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân treân ñòa baøn Tp.HCM, khoâng ñi saâu vaøo vaøo moät ngaønh hay noät soá ngaønh cuï theå. Luaän vaên söû duïng soá lieäu toång hôïp coù nguoàn goác ñaùng tin caäy töø naêm 2000 ñeán naêm 2004 ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng vaø kieán nghò caùc giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh. 6 Tuy nhieân duø taùc giaû ñaõ raát coá gaéng trong vieäc thu thaäp soá lieäu, song keát quaû cuõng chæ döøng laïi ôû möùc ñoä maø luaän vaên ñaït ñöôïc. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu cuûa luaän vaên laø phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp. Nhôø phöông phaùp naøy coù theå nghieân cöùu ñöôïc quaù trình phaùt trieån cuõng nhö thaáy ñöôïc nhöõng haïn cheá trong quaù trình phaùt trieån cuûa kinh teá tö nhaân vaø khaû naêng tieáp caän voán tín duïng ngaân haøng cuûa khu vöïc naøy. Töø ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp cô baûn môû roäng vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh ôû Tp. HCM. Ngoaøi ra, luaän vaên coøn söû duïng caùc phöông phaùp khaùc nhö: phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp dieãn giaûi vaø qui naïp, phöông phaùp so saùnh…. 5. Keát caáu cuûa ñeà taøi Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, danh muïc caùc baûng, chöõ vieát taét, luaän vaên coù 96 trang vôùi keát caáu nhö sau: Chöôùng I: Lyù luaän chung veà kinh teá tö nhaân vaø vaán ñeà tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi söï phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân. Chöông II: Thöïc traïng phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân ôû Tp.HCM vaø tình hình tieáp caän nguoàn voán tín duïng ngaân haøng. Chöông III: Giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân treân ñòa baøn Tp.HCM. 7 Chöông I: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ KINH TEÁ TÖ NHAÂN VAØ VAÁN ÑEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG ÑOÁI VÔÙI SÖÏ PHAÙT TRIEÅN KHU VÖÏC KINH TEÁ TÖ NHAÂN I.1 Toång quan veà khu vöïc kinh teá tö nhaân I.1.1 Khaùi nieäm chung veà doanh nghieäp Trong neàn kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta toàn taïi nhieàu hình thöùc sôû höõu khaùc nhau, töông öùng vôùi moãi hình thöùc sôû höõu coù theå chia caáu truùc neàn kinh teá thaønh ba khu vöïc chính: ñoù laø khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc (coøn goïi laø kinh teá quoác doanh), khu vöïc kinh teá tö nhaân (ngoaøi quoác doanh) vaø khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Coøn moät khu vöïc kinh teá khaùc ñoù laø khu vöïc kinh teá hoãn hôïp giöõa quoác doanh vaø ngoaøi quoác doanh. Khu vöïc naøy khi xeùt voán ñaàu tö cuûa beân naøo chieám tyû leä khoáng cheá thì coù theå xeáp vaøo khu vöïc quoác doanh hay khu vöïc ngoaøi quoác doanh. Caùch chia cô caáu kinh teá nhö vaäy chæ mang tính töông ñoái vaø töông öùng vôùi moãi khu vöïc kinh teá coù caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc nhau. Doanh nghieäp theo Luaät doanh nghieäp ñöôïc hieåu laø toå chöùc kinh teá coù teân rieâng, coù taøi saûn, coù truï sôû giao dòch oån ñònh, ñöôïc ñaêng kyù kinh doanh theo qui ñònh cuûa phaùp luaät nhaèm muïc ñích thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc goïi laø DNNN. Ñaây laø caùc toå chöùc kinh teá do Nhaø nöôùc sôû höõu toaøn boä voán ñieàu leä hoaëc coù coå phaàn, voán goùp chi phoái vaø hoaït ñoäng kinh doanh hay hoaït ñoäng coâng ích nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá-xaõ hoäi do Nhaø nöôùc giao. Doanh nghieäp thuoäc khu vöïc coù voán nöôùc ngoaøi bao goàm doanh nghieäp lieân doanh vaø doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi. Doanh nghieäp lieân doanh 8 laø doanh nghieäp do hai beân hay nhieàu beân hôïp taùc thaønh laäp taïi Vieät Nam treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh hoaëc hieäp ñònh kyù keát giöõa Chính phuû Vieät Nam vaø Chính phuû nöôùc ngoaøi, hoaëc laø doanh nghieäp do doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hôïp taùc vôùi doanh nghieäp Vieät Nam, hoaëc do doanh nghieäp lieân doanh hôïp taùc vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi laø doanh nghieäp do nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö 100% voán taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân laø caùc doanh nghieäp do caù nhaân laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân toàn taïi döôùi caùc hình thöùc toå chöùc kinh teá ñöôïc thaønh laäp hôïp phaùp, coù tö caùch phaùp nhaân nhö: coâng ty coå phaàn, coâng ty TNHH, coâng ty hôïp danh, doanh nghieäp tö nhaân vaø caùc hoä, caù nhaân hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. I.1.2 Khaùi nieäm doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh Tröôùc heát ta tìm hieåu khaùi nieäm sôû höõu tö nhaân. Sôû höõu tö nhaân laø hình thöùc chieám höõu, trong ñoù tö lieäu saûn xuaát vaø vaät phaåm tieâu duøng laø cuûa rieâng caù nhaân. Sôû höõu tö nhaân veà tö lieäu saûn xuaát laø cô sôû naûy sinh kinh teá tö nhaân. Xuaát phaùt töø baûn chaát cuûa cheá ñoä sôû höõu tö nhaân, coù theå hieåu kinh teá tö nhaân laø toång theå caùc doanh nghieäp, toå chöùc kinh teá ra ñôøi vaø toàn taïi treân cô sôû sôû höõu tö nhaân veà voán vaø tö lieäu saûn xuaát vaø ñöôïc goïi laø khu vöïc kinh teá tö nhaân hay khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh. Kinh teá tö nhaân hoaøn toaøn töï chuû, töï chòu traùch nhieäm veà toaøn boä hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh dòch vuï. Cuï theå nhö töï chuû veà voán, qui moâ hoaït ñoäng, töï chuû löïa choïn phöông thöùc saûn xuaát kinh doanh, hình thöùc toå chöùc quaûn lyù… vaø töï chòu traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät veà keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa mình. 9 Caùc ñôn vò kinh doanh thuoäc khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh bao goàm: coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn, coâng ty hôïp danh, doanh nghieäp tö nhaân vaø caùc nhoùm, caù theå kinh doanh. Sau ñaây ta tìm hieåu moät soá ñaëc ñieåm cuûa caùc ñôn vò kinh doanh naøy: Theo Luaät Doanh nghieäp nhaø nöôùc 2003 vaø Luaät Doanh nghieäp, ta coù theå hieåu Coâng ty TNHH laø doanh nghieäp trong ñoù: thaønh vieân chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ cam keát goùp vaøo doanh nghieäp. Phaàn voán goùp cuûa thaønh vieân chæ ñöôïc chuyeån nhöôïng theo qui ñònh. Thaønh vieân coù theå laø toå chöùc, caù nhaân, soá löôïng thaønh vieân khoâng ñöôïc vöôït quaù 50. Coâng ty TNHH khoâng ñöôïc quyeàn phaùt haønh coå phieáu. Coâng ty coå phaàn laø doanh nghieäp trong ñoù voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn. Coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp. Coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø tröôøng hôïp qui ñònh khoâng ñöôïc chuyeån nhöôïng trong Luaät naøy. Coå ñoâng coù theå laø toå chöùc, caù nhaân, soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø ba vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. Coù quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng theo qui ñònh cuûa phaùp luaät veà chöùng khoaùn. Coâng ty hôïp danh laø doanh nghieäp trong ñoù phaûi coù ít nhaát hai thaønh vieân hôïp danh, ngoaøi caùc thaønh vieân hôïp danh coù theå coù caùc thaønh vieân goùp voán. Thaønh vieân hôïp danh phaûi laø caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø uy tín ngheà nghieäp vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty. Caùc thaønh vieân goùp voán chæ chòu traùch nhieäm veà caùc 10 khoaûn nôï cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo coâng ty. Coâng ty hôïp danh khoâng ñöôïc phaùt haønh baát kyø loaïi chöùng khoaùn naøo. Doanh nghieäp tö nhaân laø doanh nghieäp do moät caù nhaân laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi caùc hình thöùc toå chöùc treân cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh coøn bao goàm caùc caù theå kinh doanh vaø caùc nhoùm kinh doanh. Söï khaùc nhau cô baûn vôùi chuû doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty laø caù theå kinh doanh vaø caùc nhoùm kinh doanh khoâng caàn voán phaùp ñònh. I.1.3 Söï caàn thieát phaùt trieån kinh teá tö nhaân trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh huôùng XHCN ôû Vieät Nam Nöôùc ta tieán haønh coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc trong ñieàu kieän tieàm löïc vaø khaû naêng cuûa kinh teá nhaø nöôùc, kinh teá taäp theå chöa ñuû maïnh ñeå coù theå ñaûm ñöông ñöôïc vieäc ñaùp öùng nhu caàu cuûa xaõ hoäi, trong khi ñoù caùc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân, kinh teá caù theå, tieåu chuû… coù khaû naêng phaùt trieån maïnh, söï coù maët cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân taïo ñoäng löïc môùi trong neàn kinh teá, tieáp tuïc giaûi phoùng moïi löïc löôïng saûn xuaát, huy ñoäng khai thaùc caùc tieàm löïc doài daøo veà voán, kinh nghieäm quaûn lyù, ngaønh ngheà truyeàn thoáng... thuùc daåy taêng tröôûng kinh teá, phaùt trieãn ñaát nöôùc. Vì vaäy, khuyeán khích phaùt trieån kinh teá ngoaøi quoác doanh laø noäi dung quan troïng cuûa ñoåi môùi kinh teá ôû nöôùc ta. Vaäy, ñeå tieán haønh nhanh söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù caàn huy ñoäng toái ña caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia, trong ñoù coù thaønh phaàn kinh teá ngoaøi quoác doanh laø moät taát yeáu khaùch quan, laø boä phaän caáu thaønh khoâng theå thieáu ñöôïc trong neàn kinh teá nöôùc ta cuõng nhö caùc nöôùc khaùc treân theá 11 giôùi. Söï caàn thieát phaùt trieån kinh teá tö nhaân boäc loä roõ hôn ôû vai troø cuûa noù ñöôïc theå hieän ôû nhöõng maët cuï theå sau: Thöù nhaát huy ñoäng moïi nguoàn löïc trong daân ñeå phaùt trieån kinh teá Moät trong nhöõng muïc tieâu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN maø Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø nhaân daân chuû tröông thöïc hieän trong thôøi kyø quaù ñoä leân CNXH laø giaûi phoùng moïi söùc saûn xuaát ñeå laøm ra nhieàu cuûa caûi vaät chaát vaø tinh thaàn nhaèm caûi thieän khoâng ngöøng ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Muïc tieâu aáy chæ coù theå thöïc hieän khi huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn löïc trong nöôùc, khai thaùc coù hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân, söùc lao ñoäng tieàn voán ñeå môû roäng saûn xuaát. Phaùt trieån kinh teá tö nhaân laø moät trong nhöõng giaûi phaùp quan troïng ñeå thöïc hieän muïc tieâu naøy laø vì cho pheùp khai thaùc coù hieäu quaû moïi nguoàn löïc cuûa ñaát nöôùc. Kinh teá ngoaøi quoác doanh coù vai troø to lôùn trong vieäc huy ñoäng voán ñaàu tö roäng raõi trong nhaân daân cho phaùt trieån saûn xuaát, taïo ñoäng löïc vaø moâi tröôøng caïnh tranh soáng ñoäng, linh hoaït, saùng taïo cho söï phaùt trieån, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh, taïo ra nhieàu cuûa caûi haøng hoaù cho xaõ hoäi, ñoùng goùp vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc, goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù caùc ngaønh saûn xuaát. Theo öôc tính cuûa caùc chuyeân gia taøi chính ngaân haøng thì nguoàn voán döôùi caùc daïng trong daân coøn raát lôùn khoaûng treân 20 tyû USD, vì theá phaùt trieån kinh teá ngoaøi quoác doanh môùi coù theå khai thaùc toát ñöôïc nguoàn voán trong daân. Vaäy, söï toàn taïi kinh teá tö nhaân ôû nöôùc ta laø moät ñoøi hoûi böùc thieát cuûa thöïc tieãn xaây döïng, phaùt trieån ñaát nöôùc nhaèm khôi daäy vaø phaùt huy caùc tieàm naêng veà voán, söùc lao ñoäng, cô sôû vaät chaát, kyõ thuaät, kinh nghieäm quaûn lyù, tính naêng ñoäng, nhaïy beùn linh hoaït, saùng taïo cuûa kinh teá tö nhaân. Goùp phaàn giaûi 12 phoùng ñaùng keå löïc löôïng saûn xuaát xaõ hoäi, taêng tröôûng kinh teá, töøng böôùc khaéc phuïc söï ngheøo ñoùi, caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Thöù hai taïo söï phuø hôïp giöõa quan heä saûn xuaát vaø löïc löôïng saûn xuaát Khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån veà hình thöùc sôû höõu, veà quaûn lyù vaø veà phaân phoái taïo neân söï phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát ôû caùc ngaønh, caùc lónh vöïc saûn xuaát, töø ñoù taïo khaû naêng huy ñoäng roäng raõi tieàm naêng nguoàn löïc trong toaøn xaõ hoäi ñeå ñaåy maïnh saûn xuaát, taïo ra nhieàu cuûa caûi laøm giaøu cho mình vaø cho ñaát nöôùc. Caùc loaïi hình toå chöùc cuûa kinh teá tö nhaân ñöôïc töï do phaùt trieån, Nhaø nöôùc taïo ñieàu kieän vaø khuyeán khích ñaàu tö saûn xuaát kinh doanh, ñöôïc luaät phaùp baûo hoä vaø laø bieåu hieän daân chuû hoaù ñôøi soáng kinh teá trong xaõ hoäi ta. Töø ñoù khôi daäy vaø phaùt huy tính naêng ñoäng, nhaïy beùn.caàn cuø saùng taïo cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong lao ñoäng vaø saûn xuaát, thuùc ñaåy neàn kinh teá haøng hoaù phaùt trieån, goùp phaàn to lôùn vaøo söï nghieäp ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù. Maët khaùc quaù trình daân chuû hoaù ñôøi soáng kinh teá ñöôïc môû roäng noùi treân seõ taùc ñoäng vaø ñoøi hoûi söï caûi tieán veà toå chöùc, quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo höôùng hieän ñaïi, vaên minh, tieán boä cuõng nhö thuùc ñaåy naâng cao ñôøi soáng vaên hoaù daân trí vaø tinh thaàn trong toaøn xaõ hoäi. Phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaët ra yeâu caàu ñoái vôùi boä maùy quaûn lyù nhaø nöôùc phaûi chuyeån ñoåi vaø thích nghi. Söï chuyeån ñoåi boä maùy vaø chöùc naêng quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc phaûi theo höôùng taêng cöôøng quaûn lyù vó moâ vaø giaûm thieåu toái ña söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc vaøo hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Söï coù maët cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ñoøi hoûi phaøi coù söï hoaøn chænh heä thoáng luaät phaùp, tröôùc heát laø heä thoáng phaùp luaät veà kinh teá. Heä thoáng luaät phaùp vöøa ñaùp öùng yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN vöøa phaûi phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá hieän chöa coù ñaày ñuû ôû nöôùc ta. Söï toàn taïi 13 khu vöïc kinh teá tö nhaân buoäc nhaø nöôùc phaûi xaây döïng heä thoáng luaät phaùp hoaøn chænh, ñoàng boä, moät yeâu caàu caáp baùch cuûa quaûn lyù vó moâ cuûa nhaø nöôùc. Thöù ba taïo ñoäng löïc cho caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt trieån Phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân theo cô cheá thò tröôøng döôùi söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc seõ thuùc ñaåy moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi noã löïc ñaàu tö naêng ñoäng trong vieäc khai thaùc moïi nguoàn löïc laøm ra cuûa caûi ñaùp öùng nhu caàu cho mình vaø ñoùng goùp cho xaõ hoäi. Taùc ñoäng tích cöïc naøy taùc ñoäng nhieàu ñeán khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc. Giaù thaønh saûn phaåm reû, maãu maõ haøng hoaù ña daïng vaø luoân luoân ñoåi môùi cuûa khu vöïc saûn xuaát tö nhaân coù söùc caïnh tranh maïnh meõ vaø laø ñoäng löïc thuùc ñaåy kinh teá nhaø nöôùc naêng ñoäng leân. Vaäy, söï hôïp taùc lieân doanh cuûa kinh teá tö nhaân vôùi kinh teá nhaø nöôùc vaø kinh teá taäp theå nhö moät taát yeáu naûy sinh, khi phaùt trieån kinh teá tö nhaân seõ taïo theâm ñoäng löïc cho hai thaønh phaàn kinh teá naøy phaùt trieån vöôït qua naêng löïc cuûa noù, khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa khu vöïc quoác doanh, nhôø ñoù seõ phaùt huy heát tieàm naêng. Thöù tö goùp phaàn tích cöïc vaøo söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá Phaùt trieån kinh teá tö nhaân goùp phaøn tích cöïc vaøo söï chuyeån dòch theo höôùng hôïp lyù, hieäu quaû, hieän ñaïi. Öu theá noåi troäi cuûa doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh laø naêng ñoäng, nhaïy beùn, linh hoaït trong ñaàu tö saûn xuaát kinh doanh, naém baét vaø ñaùp öùng nhanh nhaïy nhu caàu thò tröôøng ñeå tìm kieám hieäu quaû, lôïi nhuaän. Do vaäy hoï luoân tìm kieám phaùt hieän ngaønh, lónh vöïc maët haøng xaõ hoäi ñang thieáu, ñang caàn ñaàu tö saûn xuaát, ñoàng thôøi khoâng ngöøng caûi tieán kyõ thuaät, naâng cao naêng suaát lao ñoäng vaø chaát löôïng saûn phaåm ñeå coù öu theá trong caïnh tranh vaø thu ñöôïc lôïi nhuaän, töø ñoù thuùc ñaåy söï dòch chuyeån cô caáu kinh teá theo höôùng hôïp lyù, ngaøy caøng hieän ñaïi. 14 Ngoaøi ra phaùt trieån kinh teá tö nhaân seõ taïo ra moät ñoäi nguõ nhöõng nhaø doanh nghieäp naêng ñoäng, nhaïy beùn daùm nghó, daùm laøm, chaáp nhaän thaùch thöùc cuûa thò tröôøng. Goùp phaàn ñoàng boä vaø hoaøn thieän nhöõng tieàn ñeà, ñieàu kieän cho söï phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN. Thöù naêm giaûi quyeát vieäc laøm, chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc Khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån khaép caùc vuøng cuûa ñaát nöôùc taïo khaû naêng to lôùn trong giaûi quyeát vieäc laøm vaø ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng. Trong cô cheá caïnh tranh thò tröôøng, ñeå naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, hieäu quaû kinh doanh, kinh teá tö nhaân phaûi tìm moïi caùch tuyeån choïn, boài döôõng, ñaøo taïo, naâng cao trình ñoä, naêng löïc, tay ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuõng nhö boá trí söû duïng hôïp lyù, khoa hoïc… töø ñoù goùp phaàn to lôùn vaøo söï phaùt trieån löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi, ñaùp öùng yeâu caàu kinh teá thò tröôøng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ñoâng ñaûo vôùi nhieàu qui moâ, nhieàu ngaønh ngheà khoâng nhöõng thu huùt nhieàu lao ñoäng, giaûi quyeát nhieàu vieäc laøm maø coøn laø loø luyeän ñoäi nguõ caùc nhaø doanh nghieäp sau khi hoï toát nghieäp caùc tröôøng cao ñaúng, ñaïi hoïc vaø caùc tröôøng khaùc. Thöù saùu phaùt trieån kinh teá ñoái ngoaïi Söï toàn taïi khaùch quan cuûa kinh teá haøng hoaù cuøng vôùi xu theá vaø ñaëc ñieåm thôøi ñaïi veà môû roäng quan heä kinh teá quoác teá laø moâi tröôøng vaø ñieàu kieän cho kinh teá tö nhaân phaùt huy caùc öu theá, hieäu quaû cuûa mình cho neàn kinh teá. Kinh teá tö nhaân goùp phaàn môû roäng quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, hieän ñaïi hoaù saûn xuaát: söï phaùt trieån cuûa kinh teá tö nhaân taïo ra khoái löôïng lôùn veà haøng xuaát khaåu ñoàng thôøi môû roäng khaû naêng vaø laø ñoái taùc thu huùt caùc nguoàn voán ñaàu tö töø nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam, nhaäp veà maùy moùc thieát bò coâng ngheä tieân tieán… 15 qua ñoù taïo tieàn ñeà khai thaùc, taän duïng caùc tieàm naêng, nguoàn löc roäng lôùn trong nhaân daân cho phaùt trieån saûn xuaát, goùp phaàn hieän ñaïi hoaù neàn kinh teá. Vaäy, phaùt trieån kinh teá tö nhaân seõ taïo ra moâi tröôøng kinh teá thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän chieán löôïc kinh teá môû cöûa cuûa ñaát nöôùc. Toùm laïi, chính saùch phaùt trieån kinh teá ngoaøi quoác doanh nhaèm vaøo vieäc thu huùt voán nhaøn roãi, löïc löôïng lao ñoäng vaø tay ngheà ña daïng trong daân chuùng. Caùc DNNQD co ùnhieàu thuaän lôïi vaø linh hoaït trong vieäc tieáp nhaän soá lao ñoäng khoâng ngöøng taêng leân haøng naêm, giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho moät boä phaän lôùn lao ñoäng vaø ngaøy caøng khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa mình trong vieäc gia taêng söï ñoùng goùp vaøo GDP vaø ngaân saùch chung cuûa caû nöôùc. I.2 Toång quan veà tín duïng ngaân haøng I.2.1 Söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân Khu vöïc kinh teá tö nhaân coù nhieàu tieàm naêng vaø trieån voïng phaùt trieån, ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån chung cuûa neàn kinh teá nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn tröôùc veà vai troø quan troïng cuûa kinh teá tö nhaân. Kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc chæ ra raèng thaønh coâng trong phaùt trieån kinh teá laø do phaàn lôùn ñoùng goùp cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân, vì vaäy Vieät Nam caàn coù moät khu vöïc kinh teá tö nhaân naêng ñoäng vaø phaùt trieån ñeå ñaûm baûo caïnh tranh, tính oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá. Khoù khaên lôùn nhaát hieän nay cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân laø thieáu voán ñeå phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh. Theo ñaùnh giaù cuûa cuûa Phoøng Coâng nghieäp vaø Thöông maïi Vieät Nam, tình traïng thieáu voán laø khoù khaên lôùn nhaát ñoái vôùi khu vöïc naøy vaø haàu heát caùc doanh nghieäp noùi raèng hoï luoân trong tình traïng 16 thieáu voán ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh. Caùc nguoàn voán maø doanh nghieäp coù theå tieáp caän vaø söû duïng coù theå laø voán cuûa baûn thaân chuû doanh nghieäp, keâu goïi goùp voán döôùi hình thöùc hôïp doanh, vay möôïn cuûa gia ñình vaø baïn beø, vay cuûa nhöõng ngöôøi cho vay tö nhaân, söû duïng tín duïng thöông maïi, phaùt haønh nôï ra thò tröôøng thoâng qua caùc coâng cuï taøi chính nhö coå phieáu, traùi phieáu vaø vay tieàn töø caùc TCTD maø tieâu bieåu laø caùc NHTM. Maëc duø nguoàn voán raát ña daïng nhöng laïi coù raát nhieàu khoù khaên khi tieáp caän nhö: vay voán cuûa nhöõng ngöôøi cho vay tö nhaân, lôïi theá laø ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu voán caáp baùch, khoâng caàn phaûi ñi qua nhieàu thuû tuïc phöùc taïp vaø phieàn haø, tuy nhieân laõi suaát cuûa caùc khoaûn vay naøy thöôøng raát cao, caùc haønh vi baïo löïc coù theå xaûy ra trong tröôøng hôïp doanh nghieäp khoâng traû nôï ñuùng haïn. Hình thöùc goùp voán lieân keát cuõng gaëp nhieàu khoù khaên do vieäc baát caân xöùng thoâng tin cuûa ngöôøi beân trong vaø beân ngoaøi doanh nghieäp, ñieàu naøy gaây ra khaû naêng taøi saûn cuûa doanh nghieäp bò ñaùnh giaù thaáp vaø do ñoù laøm giaûm nhu caàu goïi voán lieân keát cuûa baûn thaân doanh nghieäp. Doanh nghieäp coù theå söû duïng loaïi hình tín duïng thöông maïi, nhöng loaïi hình naøy thöôøng coù thôøi haïn raát ngaén vaø thöôøng coù laõi suaát ngaàm aån cao hôn raát nhieàu so vôùi laõi suaát coù kyø haïn töông ñöông cuûa voán vay töø caùc NHTM. Laõi suaát ngaàm aån theå hieän ôû möùc cheânh leäch giöõa giaù caû ñöôïc chieát khaáu (neáu traû ngay) vaø giaù caû traû chaäm. Beân caïnh ñoù, caùc DNNQD vôùi hôn 90% laø caùc doanh nghieäp coù qui moâ nhoû, thì khaû naêng phaùt haønh coå phieáu vaø traùi phieáu haàu nhö khoâng theå ñaït ñöôïc. Vì ñeå coù ñuû tö caùch phaùt haønh nôï, doanh nghieäp phaûi ñaùp öùng ñuû caùc tieâu chuaån khaét khe cuûa caùc cô quan quaûn lyù thò tröôøng voán. Theo Baûng 1 döôùi ñaây ta thaáy, ñeå khaéc phuïc tình traïng thieáu voán, caùc DNNQD thöôøng döïa vaøo söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi thaân, baïn beø. Tyû leä doanh 17 nghieäp thöû tieáp caän vaø thaønh coâng vôùi nguoàn voán naøy laø cao nhaát. Tuy vaäy nguoàn voán naøy raát haïn cheá neân khoâng theå ñaùp öùng ñaày ñuû nhu caàu voán ngaøy caøng taêng cuûa doanh nghieäp. Nguoàn voán thöù hai maø caùc doanh nghieäp tìm ñeán laø nguoàn voán vay ngaân haøng. Tyû leä caùc doanh nghieäp thöû tieáp caän vôùi nguoàn voán tín duïng ngaân haøng khaù cao, chæ sau nguoàn voán töø baïn beø vaø gia ñình coù theå hieàu ñaây laø nguoàn voán ñaùng tin caäy vaø mong ñôïi nhaát cuûa caùc doanh nghieäp. Chæ khi tieáp caän khoâng thaønh coâng vôùi nguoàn voán naøy, caùc doanh nghieäp môùi phaûi tìm ñeán nguoàn voán vay “noùng” (caù nhaân cho vay laáy laõi). Vì theá caùc NHTM vôùi khaû naêng cung öùng voán tín duïng oån ñònh, maïnh vaø möùc laõi suaát phuø hôïp cuûa mình luoân laø nôi maø caùc doanh nghieäp mong ñôïi nhaän ñöôïc söï hoã trôï. Baûng 1: KHAÛ NAÊNG TIEÁP CAÄN CAÙC NGUOÀN VOÁN TÍN DUÏNG Ñôn vò tính: %soá doanh nghieäp Caùc nguoàn voán tín duïng Tyû leä doanh Nghieäp thöû tieáp caän Tyû leä thaønh coâng khi tieáp caän Caùc nguoàn voán noùi chung 54,5 Khoâng coù Trong ñoù: -Ngaân haøng nhaø nöôùc vaø tö nhaân -Quyõ tín duïng cuûa Chính phuû -Döï aùn quoác teá -Baïn beø vaø gia ñình -Caù nhaân cho vay laáy laõi -Caùc nguoàn khaùc 24,7 8,7 1,9 38,8 11,2 2,6 20,2 7,1 1,3 38,5 10,6 1,9 Nguoàn: Thôøi baùo kinh teá Saøi goøn 29/7/2004 18 Gia taêng tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân seõ giuùp khu vöïc naøy môû roäng nguoàn voán vôùi chi phí veà voán giaûm, töø ñoù thuùc ñaåy saûn xuaát cuûa doanh nghieäp vaø goùp phaàn thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh cho toaøn boä neàn kinh teá. Toác ñoä taêng tröôûng tín duïng coù quan heä maät thieát vôùi toác ñoä taêng GDP, toác ñoä taêng tröôûng ñaàu tö, toác ñoä taêng tieát kieäm. Vì vaäy NHTM caàn phaûi taêng cöôøng ñaåy maïnh cho vay voán tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân nhaèm thaùo gôõ vaán ñeà veà voán cho khu vöïc naøy. Vieäc môû roäng tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân seõ ñem ñeán cho NHTM nhieàu lôïi nhuaän hôn ñoái vôùi nhöõng khoaûn cho vay oån ñònh vaø an toaøn. Töø ñoù gia taêng thò phaàn tín duïng vaø söùc caïnh tranh cuûa ngaân haøng, naâng cao uy tín vò theá, thöông hieäu vaø aûnh höôûng cuûa ngaân haøng treân thò tröôøng. Vaäy môû roäng nguoàn voán tín duïng ngaân haøng cho khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh laø raát caàn thieát. Vôùi nguoàn voán tín duïng maïnh, oån ñònh vaø möùc laõi suaát phuø hôïp seõ ñaùp öùng ñaày ñuû nhu caàu voán cho caùc DNNQD, giaûi quyeát vaán ñeà nan giaûi nhaát ñeå taïo ñieàu kieän cho khu vöïc naøy ngaøy caøng phaùt trieån. I.2.2 Ngaân haøng thöông maïi I.2.2.1 Khaùi nieäm NHTM Ngaân haøng thöông maïi (NHTM) laø ngaân haøng giao dòch tröïc tieáp vôùi caùc coâng ty, xí nghieäp, toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân, baèng caùch nhaän tieàn göûi, tieát kieäm, roài söû duïng soá voán ñoù ñeå cho vay, chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng noùi treân. Nghò ñònh cuûa chính phuû soá 49/2000/NÑ-CP ngaøy 12/9/2000 ñònh nghóa: “Ngaân haøng thöông maïi laø ngaân haøng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan vì muïc tieâu lôïi nhuaän, goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá khaùc cuûa nhaø nöôùc”. 19 Vaäy, coù theå hieåu NHTM laø moät ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng vaøo loaïi baäc nhaát trong neàn kinh teá thò tröôøng. Nhôø ñònh cheá trung gian naøy maø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi naèm raûi raùc trong xaõ hoäi seõ ñöôïc huy ñoäng, taäp trung ñoàng thôøi söû duïng soá voán ñoù ñeå caáp tín duïng cho caùc toå chöùc kinh teá. NHTM laø loaïi ngaân haøng coù soá löôïng lôùn vaø phoå bieán trong neàn kinh teá. ÔÛ ñaâu coù moät heä thoáng ngaân haøng thöông maïi phaùt trieån thì ôû ñoù seõ coù söï phaùt trieån vôùi toác ñoä cao cuûa neàn kinh teá. Toùm laïi, NHTM laø toå chöùc kinh teá ñaëc bieät, coù voán, coù boä maùy ñieàu haønh, coù ñoäi nguõ nhaân vieân, coù giao dòch tröïc tieáp vôùi coâng ty, doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân… baèng caùch nhaän tieàn göûi vaø söû duïng nguoàn voán naøy ñeå cho vay, chieát khaáu vaø cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng treân. Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng vì muïc ñích lôïi nhuaän. Tuy nhieân lónh vöïc kinh doanh cuûa NHTM laø tieàn teä, maø tieàn teä laø coâng cuï ñieàu tieát vó moâ neàn kinh teá cuûa nhaø nöôùc, noù coù taùc ñoäng saâu roäng ñeán ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Do ñoù ñoâi khi caùc NHTM phaûi hy sinh moät phaàn lôïi nhuaän ñeå thöïc hieän caùc nghieäp vuï nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt vaø ñaùp öùng yeâu caàu cuûa neàn kinh teá goùp phaàn thöïc thi chính saùch tieàn teä quoác gia. I.2.2.2 Nghieäp vuï NHTM Nhìn moät caùch toång theå, thì caùc NHTM hoaït ñoäng kinh doanh vôùi ba maûng nghieäp vuï lôùn: nghieäp vuï nguoàn voán, nghieäp vuï tín duïng, ñaàu tö vaø nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï ngaân haøng. Moãi nghieäp vuï ñeàu coù vò trí vaø taùc duïng khaùc nhau nhöng ñeàu höôùng tôùi muïc tieâu chung laø ñaùp öùng nhu caàu cuûa khaùch haøng vôùi hieäu quaû cao nhaát. 20 Thöù nhaát nghieäp vuï nguoàn voán Ñöôïc goïi laø nghieäp vuï Nôï vaø laø nghieäp vuï tieàn ñeà, nghieäp vuï cô baûn cuûa ngaân haøng. Ñaây laø nghieäp vuï nhaèm taïo laäp nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa NHTM. Ngaân haøng taïo laäp ñöôïc nhieàu nguoàn voán thì caøng coù ñieàu kieän môû roäng cho vay, môû roäng tín duïng cho neàn kinh teá. Nguoàn voán cuûa ngaân haøng bao goàm caùc nguoàn voán sau: - Voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng ñöôïc hình thaønh luùc môùi ñi vaøo hoaït ñoäng. Neáu laø NHTMQD thì voán ñieàu leä do ngaân saùch caáp 100%. Neáu laø NHTM coå phaàn thì do coå ñoâng goùp döôùi hình thöùc voán coå phaàn. Caùc quyõ cuûa ngaân haøng bao goàm: quyõ döï tröõ, quyõ ñaàu tö phaùt trieån, quyõ döï phoøng taøi chính, quyõ döï phoøng trôï caáp maát vieäc, quyõ khen thöôûng phuùc lôïi. Caùc quyõ naøy ñöôïc hình thaønh töø lôïi nhuaän ngaân haøng. Ngoaøi ra coøn coù caùc quyõ khoâng hình thaønh töø lôïi nhuaän ngaân haøng nhö quyõ khaáu hao, quyõ döï phoøng ruûi ro. - Voán huy ñoäng laø nguoàn voán chuû yeáu chieám tyû troïng lôùn trong toång nguoàn voán cuûa NHTM. Laø nguoàn voán do ngaân haøng huy ñoäng ñöôïc töø caùc khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn, tieàn göûi coù kyø haïn cuûa caù nhaân vaø caùc toå chöùc. Ngoaøi ra caùc NHTM coøn phaùt haønh chöùng töø coù giaù bao goàm kyø phieáu, chöùng chæ tieàn göûi, traùi phieái nhaèm boå sung vaøo nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng khi voán töï coù vaø voán tieàn göûi khoâng ñaùp öùng yeâu caàu kinh doanh. - Voán ñi vay laø nguoàn voán maø ngaân haøng coù ñöôïc töø söï hoã trôï töø caùc TCTD khaùc thoâng qua thò tröôøng lieân ngaân haøng hay töø NHTW khi gaëp söï thieáu huït veà khaû naêng thanh toaùn thoâng qua bieän phaùp chieát khaáu, taùi chieát khaáu. 21 - Ngaân haøng coøn coù nguoàn voán ñöôïc hình thaønh qua vieäc tieáp nhaän töø caùc toå chöùc taøi chính-tieàn teä quoác teá, NHTW… ñeå taøi trôï theo chöông trình, döï aùn veà phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Nguoàn voán naøy chæ ñöôïc söû duïng theo ñuùng ñoái töôïng vaø muïc tieâu xaùc ñònh. - Ngoaøi ra, ngaân haøng coøn coù caùc nguoàn voán khaùc phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng nhö laøm ñaïi lyù, chuyeån tieàn, môû taøi khoaûn löu kyù. Thöù hai nghieäp vuï söû duïng voán Ñaây laø nghieäp vuï Coù, nghieäp vuï naøy söû duïng nguoàn voán ñaõ hình thaønh cuûa ngaân haøng. Bao goàm caùc nghieäp vuï sau: - Nghieäp vuï tín duïng : ñaây laø ngheäp vuï trong ñoù NHTM thoaû thuaän vôùi khaùch haøng (qua Hôïp ñoàng tín duïng) ñeå khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn nhaát ñònh, trong moät thôøi gian nhaát ñònh, coù laõi suaát vaø phaûi hoaøn traû. Baèng nghieäp vuï tín duïng, NHTM cung öùng cho neàn kinh teá thuoäc caùc ngaønh, caùc thaønh phaàn kinh teá coù ñuû voán ñeå saûn xuaát kinh doanh, coù voán ñeå thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö. Ñaây laø nghieäp vuï söû duïng phaàn lôùn nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Nghieäp vuï tín duïng bao goàm cho vay, chieát khaáu, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh ngaân haøng vaø caùc hình thöùc khaùc. - Nghieäp vuï ñaàu tö: caùc ngaân haøng coù theå söû duïng nguoàn voán cuûa mình ñeå ñaàu tö döôùi caùc hình thöùc lieân doanh, lieân keát, mua coå phieáu caùc coâng ty, traùi phieáu chính phuû. Khi thöïc hieän ñaàu tö, caùc ngaân haøng cuõng phaøi tuaân theo nhöõng qui ñònh veà khoáng cheá vaø khoái löôïng tham gia. Ngoaøi ra caùc ngaân haøng kinh doanh treân thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng ngoaïi hoái nhaèm kieám lôøi taêng lôïi nhuaän. 22 Thöù ba nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï ngaân haøng: Ñöôïc coi laø nghieäp vuï trung gian, khoâng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán nguoàn voán vaø ñeán nghieäp vuï tín duïng vaø ñaàu tö. Caùc dòch vuï ngaân haøng cung caáp bao goàm: dòch vuï ngaân quyõ, chuyeån tieàn, thanh toaùn, thu hoä, mua baùn hoä, dòch vuï uûy thaùc, tö vaán taøi chính, kinh doanh ngoaïi teä, vaøng baïc, ñaù quyù, thanh toaùn theû tín duïng quoác teá, nhaän vaø chi traû kieàu hoái, thu ñoåi ngoaïi teä… Nghieäp vuï naøy cho pheùp hoã trôï ñaùng keå cho nghieäp vuï khai thaùc nguoàn voán, môû roäng tín duïng vaø ñaàu tö. Dòch vuï ngaân haøng raát ña daïng vaø phong phuù, baát kyø moät lónh vöïc naøo coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng, caùc ngaân haøng ñeàu saün saøng cung caáp dòch vuï theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng. I.2.3 Tín duïng ngaân haøng I.2.3.1 Khaùi nieäm Tín duïng phaûn aùnh quan heä vay möôïn, quan heä söû duïng voán laãn nhau giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay döïa treân nguyeân taéc hoaøn traû, coù thôøi haïn vaø coù laõi. Tín duïng bao goàm nhieàu hình thöùc song trong ñoù tín duïng ngaân haøng giöõ vò trí chuû yeáu trong heä thoáng tín duïng. Tín duïng ngaân haøng laø quan heä giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi vôùi caùc xí nghieäp, toå chöùc kinh teá, caùc toå chöùc vaø caù nhaân. Ñoái töôïng cuûa TDNH laø voán tieàn teä, nghóa laø ngaân haøng huy ñoäng voán vaø cho vay baèng tieàn. Caùc chuû theå trong TDNH ñöôïc xaùc ñònh moät caùch roõ raøng, trong ñoù ngaân haøng laø ngöôøi cho vay, coøn caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân… laø ngöôøi ñi vay. Tín duïng ngaân haøng laø hình thöùc tín duïng chuû yeáu, chieám vò trí ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá, hoaït ñoäng cuûa noù heát söùc ña daïng vaø phong phuù. Ñeå taäp trung caùc nguoàn voán tieàn teä trong xaõ hoäi, ngaân haøng söû duïng caùc coâng cuï nhö kyø phieáu ngaân haøng, chöùng chæ tieàn göûi, caùc soå tieát kieäm ñònh 23 möùc hay khoâng ñònh möùc… Coøn ñeå cung öùng tín duïng cho caùc doanh nghieäp, ngaân haøng söû duïng coâng cuï chuû yeáu laø kheá öôùc cho vay (hay Hôïp ñoàng tín duïng), vôùi kheá öôùc naøy cho pheùp ngaân haøng thu hoài ñaày ñuû soá voán goác vaø tieàn laõi theo thôøi gian ñaõ xaùc ñònh. I.2.3.2 Vai troø cuûa tín duïng ngaân haøng Thöù nhaát tín duïng goùp phaàn thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån TDNH coù theå môû roäng cho moïi ñoái töôïng trong xaõ hoäi, noù coù theå xaâm nhaäp vaøo caùc ngaønh, vôùi nhieàu loaïi hình vaø qui moâ hoaït ñoäng lôùn, vöøa, nhoû, khoâng nhöõng xaâm nhaäp vaøo lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh maø coøn xaâm nhaäp vaøo nhieàu lónh vöïc nhö dòch vuï, ñôøi soáng. Nhö vaäy coù theå khaúng ñònh vai troø to lôùn cuûa TDNH trong vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. TDNH coù theå cung öùng voán cho neàn kinh teá vôi soá löôïng raát lôùn, vôùi nhieàu thôøi haïn khaùc nhau nhôø ñoù giuùp caùc doanh nghieäp khoâng nhöõng coù voán ñeå kinh doanh maø coøn coù voán ñeå môû roäng saûn xuaát, ñoåi môùi thieát bò, nhaèm naâng cao naêng löïc saûn xuaát, nhö vaäy TDNH coù taùc duïng thuùc ñaåy nhanh toác ñoä phaùt treåin cuûa neàn kinh teá. Thöù hai goùp phaàn oån ñònh tieàn teä, oån ñònh giaù caû Trong khi thöïc hieän chöùc naêng taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä, tín duïng goùp phaàn laøm giaûm khoái löôïng tieàn löu thoâng trong neàn kinh teá, ñaëc bieät laø tieàn maët trong tay caùc taàng lôùp daân cö, laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt nhôø ñoù goùp phaàn oån ñònh tieàn teä. Maët khaùc, cung öùng voán tín duïng cho neàn kinh teá, taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, haøng hoaù dòch vuï ngaøy caøng nhieàu hôn veà soá löôïng vaø chaát löôïng, ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng cuûa xaõ hoäi, chính nhôø ñoù maø tín duïng goùp phaàn laøm oån ñònh giaù caû trong nöôùc. 24 Vaäy, hoaït ñoäng cuûa TDNH coù taùc ñoäng vaø aûnh höôûng lôùn ñoái vôùi tình hình löu thoâng tieàn teä ñaát nöôùc. Nhôø hoaït ñoäng cuûa TDNH maø voán tieàn teä cuûa xaõ hoäi ñöôïc huy ñoäng vaø söû duïng toái ña cho nhu caàu phaùt trieån kinh teá, noù vöøa coù taùc duïng ñaåy nhanh toác ñoä chu chuyeån voán, vöøa laøm cho caùc chu chuyeån tieàn teä ñöôïc taäp trung phaàn lôùn qua heä thoáng ngaân haøng. Ñoù laø nhöõng ñieàu kieän quan troïng ñeå oån ñònh löu thoâng tieàn teä, oån ñònh giaù caû thò tröôøng. Thöù ba goùp phaàn oån ñònh ñôøi soáng, taïo coâng aên vieäc laøm vaø oån ñònh traät töï xaõ hoäi Tín duïng coù taùc duïng thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån, saûn xuaát haøng hoaù vaø dòch vuï ngaøy caøng gia taêng coù theå thoaû maõn nhu caàu ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng. Voán tín duïng cung öùng taïo ra khaû naêng khai thaùc caùc tieàm naêng saün coù trong xaõ hoäi vaø trong thieân nhieân, veà lao ñoäng… do ñoù coù theå thu huùt nhieàu löïc löôïng lao ñoäng cuûa xaõ hoäi nhaèm taïo ra löïc löôïng saûn xuaát môùi ñeå thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Thöù tö taïo ñieàu kieän ñeå phaùt trieån moái quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi Söï phaùt trieån tín duïng khoâng chæ ôû phaïm vi trong nöôùc maø coøn môû roäng ra phaïm vi quoác teá, nhôø ñoù noù thuùc ñaåy môû roäng vaø phaùt trieån caùc moái quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, nhaèm giuùp ñôõ vaø giaûi quyeát caùc nhu caàu laãn nhau trong quaù trình phaùt trieån hoäi nhaäp. Vaäy tín duïng coù vai troø quan troïng ñeå môû roäng vaø phaùt trieån caùc moái quan heä kinh teá ñoái ngoaïi vaø môû roäng giao löu quoác teá. I.2.2.3 Phaân loaïi cho vay TDNH: - Caên cöù vaøo thôøi haïn: coù cho vay ngaén haïn, cho vay trung vaø daøi haïn. - Caên cöù vaøo tính chaát luaân chuyeån cuûa voán: cho vay voán löu ñoäng, cho vay coá ñònh. 25 - Caên cöù vaøo tính chaát ñaûm baûo: cho vay baèng tín chaáp, cho vay coù ñaûm baûo tröïc tieáp (theá chaáp, caàm coá, baûo laõnh). - Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa caùc chuû theå: cho vay tröïc tieáp, cho vay giaùn tieáp - Caên cöù vaøo phöông phaùp caáp tieàn vay vaø thu nôï: cho vay luaân chuyeån, cho vay töøng phaàn. - Neáu döïa vaøo muïc ñích söû duïng voán: cho vay SXKD, cho vay tieâu duøng. I.2.3.4 Taêng tröôûng tín duïng vaø chaát löôïng tín duïng Thöù nhaát taêng tröôûng tín duïng Laø vieäc NHTM söû duïng moïi bieän phaùp, chính saùch vaø nghieäp vuï cuûa mình nhaèm gia taêng nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc vaøo hoaït ñoäng cho vay, chieát khaáu caùc ñoái töôïng laø caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá… coù nhu caàu voán tín duïng nhaèm töøng böôùc naâng cao lôïi nhuaän, thò phaàn vaø aûnh höôûng cuûa mình treân thò tröôøng. Taêng tröôûng tín duïng ñöôïc hieåu laø söï gia taêng ñôn thuaàn veà maët khoái löôïng trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Möùc taêng tröôûng tín duïng coù theå ñöôïc theå hieän baèng nhòp ñoä gia taêng toång dö nôï tín duïng naêm sau so vôùi naêm tröôùc. Toác ñoä taêng dö nôï tín duïng chöùng toû ngaân haøng ñaõ giaûi quyeát voán cho neàn kinh teá phuø hôïp vôùi xu höôùng taêng tröôûng kinh teá. Khoâng phaûi moïi söï taêng tröôûng tín duïng ñeàu luoân ñöôïc coi laø toát vì ñeán quaù moät giôùi haïn naøo ñoù, söï taêng tröôûng maïnh trong kyø xem xeùt seõ coù nguy cô gaây ra ruûi ro lôùn vaø tyû leä nôï quaù haïn cao ôû thôøi kyø sau. Taêng tröôûng tín duïng coù moái quan heä maät thieát vôùi toác ñoä taêng tröôûng GDP, toác ñoä taêng tröôûng ñaàu tö, toác ñoä taêng tieát kieäm. Khi toác ñoä taêng tröôûng tín duïng taùch rôøi caùc moái quan heä cuûa noù thì noù seõ maát ñi tính beàn vöõng vaø trôû thaønh nhaân toá 26 gaây baát oån cho söï phaùt trieån kinh teá vaø oån ñònh xaõ hoäi. Vì vaäy, taêng tröôûng tín duïng phaûi gaén lieàn vôùi nhu caàu veà voán tín duïng cuûa neàn kinh teá, neáu khoâng seõ daãn ñeán laïm phaùt, gaây baát oån vó moâ cho neàn kinh teá. Taêng tröôûng tín duïng phaûi phuø hôïp vôùi chieán löôïc ñaõ hoaïch ñònh vaø nguoàn voán cuûa ngaân haøng vaø taêng tröôûng tín duïng phaûi döïa treân cô sôû chaát löôïng tín duïng neáu khoâng ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh noùi chung vaø ruûi ro tín duïng noùi rieâng seõ xaûy ra vaø gaây nhieàu haäu quaû khoù löôøng. Vieäc môû roäng tín duïng mang ñeán cho caùc NHTM söï gia taêng veà lôïi nhuaän, gia taêng thò phaàn tín duïng vaø söùc caïnh tranh cuûa ngaân haøng ñoái vôùi caùc ngaân haøng khaùc. Naâng cao uy tín, vò theá, thöông hieäu vaø aûnh höôûng cuûa ngaân haøng treân thò tröôøng. Coøn ñoái vôùi neàn kinh teá, vieäc môû roäng tín duïng daãn ñeán chi phí veà voán seõ giaûm, töø ñoù thuùc ñaåy saûn xuaát, goùp phaàn phaùt trieån kinh teá, naâng cao ñôøi soáng ngöôøi daân. Thöù hai chaát löôïng tín duïng Hieåu moät caùch ñôn giaûn laø hieäu quaû cuûa vieäc cho vay, ñaàu tö, baûo laõnh mang laïi, laø khaû naêng thu hoài voán ñaàu tö caû voán goác vaø laõi theo döï kieán. Hieäu quaû vaø khaû naêng thu hoài nôï caøng lôùn thì chaát löôïng tín duïng caøng cao vaø ngöôïc laïi. Ñieàu ñoù ñoàng nghóa vôùi vieäc muoán naâng cao chaát löôïng tín duïng thì phaûi giaûm thieåu ruûi ro tín duïng. Ruûi ro tín duïng laø ruûi ro cuûa ngaân haøng trong quaù trình cho vay vaø noù phuï thuoäc vaøo khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng. Noù bieåu hieän döôùi daïng khaùch haøng vay voán khoâng traû ñöôïc nôï hay traû nôï khoâng ñuùng haïn qui ñònh. Chaát löôïng tín duïng laø moät phaïm truø roäng, bao haøm nhieàu noäi dung trong ñoù coù noäi dung quan troïng theå hieän ôû tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï. Neáu tyû leä naøy ngaøy caøng cao coù nghóa chaát löôïng tín duïng thay ñoåi theo chieàu 27 höôùng khoâng toát vaø ngöôïc laïi. Theo thoâng leä quoác teá, neáu tyû leä nôï quaù haïn döôùi 5% toång dö nôï haøng naêm, trong ñoù tyû leä nôï khoù ñoøi trong toång soá nôï quaù haïn thaáp thì ñöôïc coi laø tín duïng coù chaát löôïng toát, treân möùc naøy laø coù vaán ñeà. Vì vaäy ngaân haøng caàn phaûi giaùm saùt khaùch haøng ñeå naém baét ñöôïc vieäc môû roäng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, gia taêng lôïi nhuaän vaø tình hình oån ñònh taøi chính cuûa doanh nghieäp. Toùm laïi, trong quaù trình coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ôû nöôùc ta hieän nay, vieäc phaùt trieån khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh laø raát caàn thieát nhaèm huy ñoäng moïi nguoàn löïc trong daân ñeå thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá, phaùt trieån ñaát nöôùc. Vôùi vai troø quan troïng nhö vaäy, phaùt trieån khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh laø chuû tröông cuûa Nhaø nöôùc vaø vaán ñeà giaûi quyeát nhu caàu caáp baùch nhaát cuûa khu vöïc naøy laø nhu caàu voán luoân ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu trong caùc chính saùch cuûa Nhaø nöôùc, cuûa baûn thaân caùc doanh nghieäp. Söï caàn thieát phaûi môû roäng nguoàn voán tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc naøy chính laø ñaùp aùn ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thieát yeáu nhaát cuûa doanh nghieäp laø vaán ñeà voán vaø cuõng laø lyù do nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ñeå töø ñoù khaúng ñònh theâm vò trí cuûa khu vöïc naøy trong söï phaùt trieån kinh teá. Trong toång soá caùc ñôn vò kinh doanh thuoäc khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh thì loaïi hình doanh nghieäp (coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn, DNTN) chieám tyû troïng lôùn vaø coù vai troø quan troïng, do ñoù nhaèm ñaït muïc ñich nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ñoái vôùi khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh, toâi söû duïng khaùi nieäm khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh vaø ñaïi bieåu laø doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh. 28 Chöông II: THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN KHU VÖÏC KINH TEÁ TÖ NHAÂN VAØ TÌNH HÌNH TIEÁP CAÄN VOÁN TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM II.1 Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân II.1.1 Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua II.1.1.1 Ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng GDP vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa thaønh phoá Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm ôû mieàn Ñoâng Nam Boä giaøu coù vaø nhieàu tieàm naêng, tröôùc giaûi phoùng (30/4/1975) ñöôïc ví laø “Hoøn Ngoïc Vieãn Ñoâng”. Dieän tích töï nhieân laø 2.095 km2, daân soá naêm 2000 laø 5.226.100 ngöôøi vôùi khoaûng 65% daân soá soáng ôû noäi thaønh, 35% soáng ôû ngoaïi thaønh. Daân soá taêng khaù nhanh vaø taêng qua caùc naêm, ñeán naêm 2004 ñaõ laø 6.117.000 ngöôøi. Thaønh phoá tieáp nhaän moät löôïng khaù lôùn ngöôøi nhaäp cö töø caùc vuøng khaùc ñeán boå sung vaøo nguoàn lao ñoäng doài daøo. Baûng 2 : TOÅNG SAÛN PHAÅM TRONG NÖÔÙC (GDP) CUÛA TP HCM SO VÔÙI CAÛ NÖÔÙC Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2000 2001 2002 2003 2004 GDP caû nöôùc 441.646 481.295 535.762 605.586 722.150 GDP Tp.HCM 75.862 84.852 96.403 113.326 136.488 Cô caáu (%) 17,1 17,6 17,9 18,7 18,9 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 Theo Baûng 2 ta thaáy, hieän traïng kinh teá- xaõ hoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ coù nhieàu chuyeån bieán vaø ngaøy caøng coù nhieàu ñoùng goùp tích cöïc vaøo söï phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc. GDP cuûa Tp. Hoà Chí Minh ñoùng goùp vaøo GDP cuûa caû nöôùc taêng qua caùc naêm vaø chieám tyû troïng khaù cao. Toác ñoä phaùt 29 trieån GDP cuûa thaønh phoá moãi naêm trong giai ñoaïn töø 2000 ñeán 2004 laø 15,8%. Baûng 3 : GDP TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM PHAÂN THEO KHU VÖÏC KINH TEÁ Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2000 2001 2002 2003 2004 GDP Tp.HCM 75.862 84.852 96.403 113.326 136.488 100% 100% 100% 100% 100% Trong ñoù:Kinh teá nhaø nöôc 32.621 35.892 40.137 45.539 57.849 43% 42,2% 41,6% 40,1% 42,3% Kinh teá tö nhaân 28.524 31.480 35.967 41.865 53.120 37,6% 37,1% 37,3% 36,9% 38,9% Kinh teá coù voán nöôùc ngoaøi 14.717 17.480 20.299 23.940 25.519 19,4% 20,7% 21,1% 23% 18,8% Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 Bieåu soá 1: TAÊNG TRÖÔÛNG GDP ÔÛ TP. HCM 31480 35967 41865 53120 28524 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Tyû ñoàng DNNN DNNQD LD&ÑTNN 30 Theo Baûng 3 vaø Bieåu soá 1 ta thaáy, trong toång saûn phaåm noäi ñòa cuûa Tp. Hoà Chí Minh ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua coù söï ñoùng goùp ñaùng keå cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh. GDP cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh taêng maïnh qua caùc naêm vaø chieám tyû troïng khaù cao trong toång GDP cuûa thaønh phoá. Toác ñoä taêng tröôûng moãi naêm cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh trong giai ñoaïn töø 2000 ñeán 2004 laøeâ16,8% cao hôn toác ñoä taêng tröôûng cuûa khu vöïc quoác doanh (15,3%) vaø khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøiø (14,6%). Veà giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp, khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh ñoùng goùp vaøo giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp treân ñòa baøn töông ñoái cao vaø taêng nhanh qua caùc naêm (Baûng 4). Toác ñoä phaùt trieån giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp töông ñoái cao, trung bình moãi naêm taêng laø 28,4%, cao hôn caû khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc (15,06%) vaø doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (22,5%). Baûng 4 : GIAÙ TRÒ SAÛN XUAÁT COÂNG NGHIEÄP TREÂN ÑÒA BAØN TP. HCM Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2000 2001 2002 2003 2004 Toång soá 94.272 114.887 137.324 168.481 203.633 Kinh teá nhaø nöôc 39.822 46.742 53.439 61.354 69.806 Kinh teá tö nhaân 23.796 30.503 36.620 49.871 64.604 K.teá coù voán nöôùc ngoaøi 30.654 37.642 47.265 57.256 69.223 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2004 Qua ñoù cho thaáy khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh coù möùc ñoùng goùp ñaùng keå vaøo söï taêng tröôûng kinh teá chung cuûa thaønh phoá vaø caû nöôùc. Trong ñieàu kieän ñang ôû giai ñoaïn môùi ñöôïc taùi laäp vaø phaùt trieån coøn khoù khaên veà nhieàu maët maø möùc taêng tröôûng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaõ ñaït ñöôïc nhö 31 vaäy laø khaù nhanh vaø beàn vöõng, goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng neàn kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá. II.1.1.2 Huy ñoäng moïi nguoàn voán ñaàu tö phaùt trieån Ñeå ñoùng goùp tích cöïc vaøo GDP cuûa thaønh phoá, caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh khoâng chæ gia taêng veà maët giaù trò ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp hieän coù maø coøn coù söï ñoùng goùp ñaùng keå cuûa ñoäi nguõ caùc DNNQD ñöôïc thaønh laäp haøng naêm. Theo Baûng 5, Bieåu soá 2, 3, 4 döôùi ñaây ta thaáy, soá doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh coù ñeán 31/12 moãi naêm chieám phaàn lôùn trong toång soá doanh nghieäp treân ñòa baøn thaønh phoá (91%) vaø taêng maïnh qua caùc naêm laø do Luaät doanh nghieäp baét ñaàu coù hieäu löïc, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho doanh nghieäp thaønh laäp vaø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Trong ñoù, loaïi hình coâng ty TNHH chieám ñeán 65% toång soá doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh Baûng 5: SOÁ DOANH NGHIEÄP HOAÏT ÑOÄNG SAÛN XUAÁT KINH DOANH COÙ ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: soá doanh nghieäp Naêm 2000 2001 2002 2003 Toång soá doanh nghieäp 8.616 11.572 14.508 17.377 Doanh nghieäp nhaø nöôùc 690 718 767 696 DN coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 541 703 805 826 Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh: 7.385 10.151 12.936 15.855 Trong ñoù: DN taäp theå 232 265 284 296 DN tö nhaân 2.900 3.489 4.073 4.554 Coâng ty TNHH 4.139 6.101 8.110 10.396 Coâng ty coå phaàn 114 296 469 609 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 32 Bieåu soá 2: CÔ CAÁU DOANH NGHIEÄP COÙ ÑEÁN 31/12/2003 LD&ÑT NN 5% DNNQD 91% DNNN 4% Bieåu soá 3: CÔ CAÁU DNNQD COÙ ÑEÁN 31/12/2003 Cty TNHH 65% DNTN 29% Cty coå phaàn 4% DN taäp theå 2% Bieåu soá 4: TAÊNG TRÖÔÛNG DOANH NGHIEÄP ÔÛ TP.HCM 7385 10151 12936 15855 0 5000 10000 15000 20000 Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Doanh nghieäp DNNN DNNQD LD&ÑTNN Töø khi coù Luaät Doanh nghieäp ra ñôøi, caùc nhaø ñaàu tö thuoäc DNNQD ñaõ yeân taâm boû voán ñaàu tö vaøo saûn xuaát kinh doanh, ñieàu naøy theå hieän ôû soá doanh nghieäp taêng leân moãi naêm vaø nguoàn voán cuûa doanh nghieäp thoáng keâ ñöôïc ñeán 31/12 taêng leân moãi naêm. Theo Baûng 6,7 vaø Bieåu soá 5 döôùi ñaây ta thaáy, maëc duø tyû troïng voán trong toång nguoàn voán cuûa khu vöïc ngoaøi quoác doanh nhoû hôn khu vöïc quoác doanh vaø khu vöïc coù voán nöôùc ngoaøi nhöng toác ñoä taêng nguoàn voán trung bình 33 moãi naêm ñaït ñöôïc raát cao 34,5%, cao hôn toác ñoä taêng trung bình cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (15,5%) vaø khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc (17,1%), trong ñoù, loaïi hình coâng ty TNHH soá voán cao nhaát. Ñieàu naøy chöùng toû khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ñang coù söùc taêng tröôûng veà voán raát lôùn. Baûng 6: NGUOÀN VOÁN CUÛA DOANH NGHIEÄP COÙ ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: trieäu ñoàng Naêm 2000 2001 2002 2003 Toång soá 196.834 232.960 297.926 348.538 Khu vöïc DNNN 78.125 94.033 125.469 125.568 Khu vöïc DNNQD 44.875 50.736 71.592 109.236 Trong ñoù : DN taäp theå 1.664 1.767 1.215 1.393 DN tö nhaân 3.006 4.143 5.633 17.274 Coâng ty TNHH 24.468 33.548 50.183 66.685 Coâng ty coå phaàn 15.736 11.277 14.559 23.882 KV coù voán nöôùc ngoaøi 73.833 88.190 100.864 113.734 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 Baûng 7: CÔ CAÁU NGUOÀN VOÁN CUÛA DOANH NGHIEÄP COÙ ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: % Naêm 2000 2001 2002 2003 Khu vöïc DNNN 39,6 40,3 42,1 36,1 Khu vöïc DNNQD 22,8 21,8 24,0 31,3 KV coù voán nöôùc ngoaøi 37,6 37,9 33,9 32,6 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 34 Bieåu soá 5: TAÊNG TRÖÔÛNG NGUOÀN VOÁN DOANH NGHIEÄP 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Trieäu ñoàng DNNN DNNQD LD&ÑTNN II.1.1.3 Ñoùng goùp to lôùn cho ngaân saùch Theo Baûng 8, ta thaáy caùc DNNQD maëc duø ñoùng goùp vaøo ngaân saùch coøn raát haïn cheáâ vì coøn nhieàu hieän töôïng tieâu cöïc trong noäp thueá nhöng trong thôøi gian qua toác ñoä ñoùng goùp vaøo ngaân saùch thaønh phoá cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh ñaõ taêng leân ñaùng keå, trung bình moãi naêm laø 19,9% cao hôn toác ñoä taêng trung bình moãi naêm cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc (11,2%). Baûng 8:THU NGAÂN SAÙCH NHAØ NÖÔÙC TREÂN ÑÒA BAØN TP HCM Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2000 2001 2002 2003 2004 Thu noäi ñòa 15.024 17.432 20.265 24.839 27.701 Trong ñoù:Kinh teá nhaø nöôùc 5.675 6.659 7.223 8.367 8.704 Kinh teá ngoaøi nhaø nöôùc 2.209 2.559 2.872 3.727 4.579 Kinh teá coù voán nöôùc ngoaøi 1.833 2.021 2.621 3.555 5.137 Caùc khoaûn thu khaùc 5.307 6191 7547 9283 9279 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 35 II.1.1.4 Taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng Theo Baûng 9, Bieåu soá 6 ta thaáy, DNNQD treân ñòa baøn thaønh phoá thu huùt ñöôïc nhieàu lao ñoäng nhaát, tyû troïng chieám ñeán 44%. Khu vöïc naøy haøng naêm taïo ra haøng traêm nghìn coâng aên vieäc laøm môùi, laø moät trong nhöõng khu vöïc taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm nhaát goùp phaàn oån ñònh vaø taêng thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn xoaù ñoùi giaûm ngheøo vaø oån ñònh xaõ hoäi. Baûng 9: SOÁ LAO ÑOÄNG TRONG DOANH NGHIEÄP COÙ ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: ngöôøi Naêm 2000 2001 2002 2003 Toång soá 788.832 898.031 1.090.309 1.186.662 Khu vöïc DNNN 334.680 342.535 392.817 371.172 Khu vöïc DNNQD 286.166 362.088 432.401 515.089 Trong ñoù: DN taäp theå 31.764 32.928 21.198 20.935 DN tö nhaân 32.647 40.233 51.842 56.948 Coâng ty TNHH 208.338 266.804 327.098 398.210 Coâng ty coå phaàn 13.417 22.123 32.263 38.996 Khu vöïc coù voán nöôùc ngoaøi 167.986 193.408 265.091 300.401 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 Bieåu soá 6: CÔ CAÁU LAO ÑOÄNG ÑEÁN 31/12/2003 DNNN 31% DNNQD 44% LD&ÑTNN 25% 36 II.1.1.5 Phaùt trieån kinh teá ñoái ngoaïi Khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaõ goùp phaàn tích cöïc thuùc ñaåy quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, môû roäng thò tröôøng, ñoùng goùp vaøo toång kim ngaïch xuaát khaåu, trong ñoù chuû yeáu laø caùc maët haøng truyeàn thoáng nhö: noâng laâm thuyû saûn, thuû coâng myõ ngheä, may maëc ñoà da…Vieäc phaùt trieån khu vöïc KTTN laø moät trong nhöõng caàu noái quan troïng ñeå thu huùt voán, coâng ngheä cuûa nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo Vieät Nam, thu huùt nguoàn voán cuûa ngöôøi Vieät Nam ñònh cö ôû nöôùc ngoaøi ñaàu tö phaùt trieån kinh teá trong nöôùc. II.1.1.6 Quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi löïc löôïng saûn xuaát Phaùt trieån kinh teá tö nhaân goùp phaàn xaây döïng quan heä saûn xuaát phuø hôïp, thuùc ñaåy löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån vaø môû roäng neàn daân chuû XHCN. Khu vöïc kinh teá phaùt trieån laøm cho quan heä sôû höõu cuûa neàn kinh teá nöôùc ta trôû neân ña daïng hôn. Neáu nhö tröôùc ñaây chæ coù sôû höõu nhaø nöôùc vaø sôû höõu taäp theå, thì giôø ñaây quan heä sôû höõu ñöôïc phaùp luaät thöøa nhaän phong phuù hôn: coù sôû höõu taäp theå, tieåu chuû, coù sôû höõu tö baûn tö nhaân, sôû höõu nhaø nöôùc, sôû höõu hoãn hôïp döôùi caùc hình thöùc tö baûn nhaø nöôùc, laøm cho quan heä saûn xuaát trôû neân linh hoaït phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát ôû nöôùc ta voán coøn thaáp vaø phaùt trieån khoâng ñeàu giöõa caùc ngaønh, caùc vuøng trong caû nöôùc. Nhôø ñoù ñaõ khôi daäy vaø phaùt huy ñöôïc caùc tieàm naêng veà voán, lao ñoäng, ñaát ñai, kinh nghieäm saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân vaøo söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Thoâng qua vieäc phaùt trieån khu vöïc kinh teá tö nhaân maø quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân ñöôïc naâng leân, tröôùc heát laøm chuû veà kinh teá ñöôïc phaùt huy, ñoù laø cô sôû ñeå môû roäng quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân veà chính trò, vaên hoaù, xaõ hoäi. Ñoàng thôøi noù cuõng ñaët ra nhöõng yeâu caàu khaùch quan cho vieäc caûi caùch neàn haønh chính quoác gia nhaèm 37 xaây döïng Nhaø nöôùc cuûa daân, do daân, vì daân trong saïch vöõng maïnh, ñaët ra yeâu caàu khaùch quan phaûi ñoåi môùi vaø chænh ñoán Ñaûng vaø caùc toå chöùc chính trò xaõ hoäi –nhaân toá quyeát ñònh vieäc ñònh höôùng cho neàn kinh teá thò tröôøng cuûa nöôùc ta vì muïc tieâu daân giaøu nöôùc maïnh xaõ hoäi coâng baèng daân chuû vaên minh. Toùm laïi, kinh teá tö nhaân ñaõ goùp phaàn khôi daäy vaø phaùt huy tieàm naêng cuûa moät boä phaän daân cö tham gia vaøo coâng cuoäc phaùt trieån thaønh phoá, goùp phaàn xaây döïng ñoäi nguõ caùc nhaø doanh nghieäp. Taàng lôùp doanh nhaân ngaøy caøng ñoâng ñaûo ñaõ coù cô hoäi theå hieän tính naêng ñoäng, saùng taïo daùm laøm daùm chòu. Goùp phaàn duy trì vaø phaùt trieån caùc laøng ngheà truyeàn thoáng qua kinh nghieäm saûn xuaát kinh doanh, kinh nghieäm quaûn lyù ñaõ tích luyõ qua nhieàu theá heä. Nhöõng noã löïc cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaõ vaø ñang goùp phaàn xaây döïng quan heä saûn xuaát môùi phuø hôïp, thuùc ñaåy löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån, thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi. Cô caáu kinh teá nhôø ñoù cuõng ñöôïc chuyeån dòch theo höôùng taêng giaù trò gia taêng vaø saûn phaåm coù giaù trò lôùn. Cô cheá quaûn lyù cuõng ñöôïc ñoåi môùi theo höôùng thò tröôøng, thuùc ñaåy caïnh tranh toân troïng luaät phaùp. II.1.2 Nhöõng haïn cheá chuû yeáu cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ôû Tp.HCM Thöù nhaát veà qui moâ voán Tuy phaùt trieån nhanh veà soá löôïng nhöng hieän nay qui moâ cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân noùi chung raát nhoû. Xeùt veà phöông dieän voán thì khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù qui moâ lôùn nhaát, hôn 86% doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù voán lôùn hôn 10 tyû ñoàng, töông öùng khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø khoaûng 65% vaø khu vöïc kinh teá tö nhaân chæ khoaûng 10%. Hôn 80% caùc doanh nghieäp coâng ty tö nhaân coù voán nhoû hôn 5 tyû ñoàng, con soá naøy töông öùng ñoái vôùi DNNN laø khoaûng 20% vaø doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi voán nhoû hôn 10 tyû ñoàng laø khoaûng 14%. 38 Theo soá lieäu cuûa Cuïc Thoáng keâ, qui moâ voán bình quaân cuûa moät doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh naêm 2000 laø 6,1 tyû ñoàng, naêm 2004 laø 6,9 tyû ñoàng, töông öùng cho moät DNNN laø 114 tyû ñoàng vaø 180 tyû ñoàng, doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø 137 tyû ñoàng vaø 138 tyû ñoàng. Nhu caàu voán ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh, naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñang laø vaán ñeà ñoái vôùi khu vöïc naøy. Caùc DNNQD hieän nay haàu nhö chæ huy ñoäng voán töø caùc nguoàn: tieàn tieát kieäm, voán töï coù ñoùng goùp cuûa caùc thaønh vieân, vay töø gia ñình baïn beø, töø nguoàn lôïi nhuaän taùi ñaàu tö. Vieäc tieáp caän caùc nguoàn voán vay töø ngaân haøng hay caùc TCTD gaëp raát nhieàu khoù khaên do thieáu taøi saûn theá chaáp, thuû tuïc phöùc taïp, laõi suaát cao… Treân thöïc teá chæ coù khoaûng 55% DNNQD ñöôïc vay voán ngaân haøng, nhöng chuû yeáu laø tín duïng ngaén haïn, khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ñaàu tö lôùn vaø daøi haïn. Khi khoâng coù voán ñeå naâng caáp maùy moùc thieát bò, ñoåi môùi coâng ngheä, ñaøo taïo nhaân löïc thì doanh nghieäp khoâng theå naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, giaûm chi phí ñeå toàn taïi ñöôïc treân thò tröôøng caïnh tranh laønh maïnh hieän nay. Thieáu voán ñeå saûn xuaát vaø môû roäng saûn xuaát laø hieän töôïng phoå bieán ñoái vôùi toaøn boä caùc DNNQD vaø laø moät trong nhöõng raøo caûn lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh. Caùc doanh nghieäp thieáu voán daãn ñeán hoï khoâng coù ñieàu kieän ñaàu tö khoa hoïc coâng ngheä hieän ñaïi. Nhieàu nhaø doanh nghieäp ban ñaàu hoï coù yù ñònh saûn xuaát nhöng do thieáu voán neân gaëp khoù khaên luùng tuùng trong vieäc trieån khai vaø nhieàu khi hoï phaûi huyû boû hôïp ñoàng ñaõ kyù vôùi ñoái taùc. Ñieàu ñoù giaûi thích vì sao khu vöïc KTTN thöôøng taäp trung vaøo lónh vöïc thöông maïi dòch vuï, nhöõng ngaønh ngheà ñoøi hoûi voán ít, thôøi gian thu hoài voán nhanh, thu laõi ngay chöù chöa 39 ñuû söùc ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh ngheà quan troïng ñoøi hoûi nhieàu voán, coù coâng ngheä tieân tieán. Vì phaàn lôùn caùc DNNQD ñeàu coù qui moâ nhoû, neân khaû naêng caïnh tranh chieám lónh thò tröôøng, choáng ñôõ vöôït qua nhöõng bieán ñoäng, ruûi ro, baát traéc… trong saûn xuaát kinh doanh bò haïn cheá. Lao ñoäng bình quaân cuûa doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh laø 30 ngöôøi. Möùc trang bò taøi saûn coá ñònh treân 1 lao ñoäng chæ laø 34,7 trieäu ñoàng. Chæ tieâu hieäu quaû raát thaáp, tyû xuaát lôïi nhuaän/voán raát thaáp quaù xa so vôùi laõi suaát ngaân haøng, ñaëc bieät laø cuûa khu vöïc caù theå coøn thaáp hôn nöõa, chuû yeáu laø gia coâng hay ñaïi lyù neân laáy coâng laøm laõi laø chính. Ñieàu naøy chöùng toû khaû naêng tích tuï vaø huy ñoäng voán cuûa KTTN trong toaøn xaõ hoäi coøn thaáp. Vaäy, phaàn lôùn caùc cô sôû kinh teá tö nhaân ñeàu coù qui moâ nhoû, naêng löïc haïn cheá, deã bò toån thöông trong cô cheá thò tröôøng. Löôïng voán cuûa doanh nghieäp chæ ñaùp öùng töø 20% ñeán 30% yeâu caàu. Haàu heát caùc doanh nghieäp giaûi quyeát nhu caàu voán chuû yeáu döïa vaøo thò tröôøng taøi chính phi chính thöùc, ít tieáp caän ñöôïc vôùi caùc khoaûn voán tín duïng trung vaø daøi haïn töø caùc ngaân haøng vaø caùc TCTD chính thöùc khaùc. Thöù hai veà trình ñoä coâng ngheä vaø nguoàn nhaân löïc Phaàn lôùn caùc doanh nghieäp naøy söû duïng maùy moùc thieát bò laïc haäu, raát ít caùc doanh nghieäp söû duïng maùy moùc thieát bò coâng ngheä môùi cuõng nhö thueâ maùy moùc thieát bò. Theo soá lieäu thoáng keâ, ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù khoaûng 18% caùc DNNQD khoâng theå taêng khaû naêng saûn xuaát vôùi nhöõng thieát bò hieän coù, khoaûng 50% ñang söû duïng tôùi 90% coâng suaát maùy moùc thieát bò, 37,7% doanh nghieäp ñang saûn xuaát baèng thuû coâng, 43,2% baùn cô khí baùn töï ñoäng. Theo Vieän Kinh teá Tp HCM chæ coù 13,4% doanh nghieäp coù trình ñoä 40 hieän ñaïi, 65% trung bình, 16.2% laïc haäu. Trình ñoä trang bò kyõ thuaät coâng ngheä laïc haäu neân chaát löôïng saûn phaåm thaáp, giaù thaønh cao, daãn ñeán söùc caïnh tranh vaø hieäu quaû thaáp, vì vaäy khaû naêng caïnh tranh ñeå toàn taïi, ñöùng vöõng trong cô cheá thò tröôøng cuûa caùc DNNQD haïn cheá. Trình ñoä lao ñoäng vaø quaûn lyù coøn yeáu keùm, ña soá chöa qua ñaøo taïo. Lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp naøy chuû yeáu laø lao ñoäng phoå thoâng, thieáu kyõ naêng, trình ñoä vaên hoaù thaáp. Caùc chuû doanh nghieäp ñieàu haønh quaûn lyù chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm ñaõ tích luyõ ñöôïc qua quùa trình kinh doanh nhoû, qui moâ gia ñình. Thieáu hieåu bieát veà buoân baùn quoác teá, kinh nghieäm xuaát khaåu. Ñieàu naøy laø raøo caûn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp trong vieäc môû roäng giao löu vôùi nöôùc ngoaøi. Phaàn lôùn caùc doanh nghieäp, coâng ty tö nhaân coù qui moâ lao ñoäng nhoû, döôùi 50 lao ñoäng chieám ñeán 80%. Qui moâ lao ñoäng nhoû ñaõ laøm haïn cheá khaû naêng hieän ñaïi hoaù saûn xuaát, khaû naêng vaø môû roäng thò tröôøng, nhaát laø thò tröôøng xuaát khaåu. Naâng cao trình ñoä nhaân löïc ñang laø ñoøi hoûi caáp baùch trong giai ñoaïn hieän nay, khi maø soá lao ñoäng coù trình ñoä ñaïi hoïc chæ chieám 5,13%. Coù tôùi 48,4% soá chuû doanh nghieäp khoâng coù baèng caáp chuyeân moân, chæ coù 31,2% soá chuû doanh nghieäp coù trình ñoä cao ñaúng trôû leân. Thöù ba veà maët baèng saûn xuaát Maët baèng saûn xuaát khoâng oån ñònh laø tình traïng phoå bieán ñaõ taùc ñoäng baát lôïi ñeán chieán löôïc kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Tuyeät ñaïi boä phaän DNNQD ñeàu thieáu maët baèng hoaït ñoäng neân gaëp khoù khaên veà môû roäng saûn xuaát kinh doanh. Raát ít doanh nghieäp coù ñöôïc maët baèng saûn xuaát ngay töø khi môùi thaønh laäp maø thöôøng phaûi ñi thueâ maët baèng hay taän duïng ñaát ôû, ñieàu naøy aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán saûn xuaát kinh doanh vaø moâi tröôøng. 41 Thöù tö veà coâng taùc thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin Coâng taùc thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin cuûa caùc doanh nghieäp coøn chaäm chaïp vaø keùm hieäu quaû, khaû naêng xöû lyù thoâng tin yeáu. Vieäc thieáu thoâng tin veà thò tröôøng daãn ñeán thua thieät trong kinh doanh. Theo söï phaân tích ñaùnh giaù cuûa caùc nhaø kinh teá, caùc DNNQD khoâng chæ gaëp khoù khaên trong vieäc caäp nhaät caùc thoâng tin veà kinh teá, ñaëc bieät laø nhöõng thoâng tin mang tính döï baùo, ñoùn tröôùc, thieáu thoâng tin veà caùc ñònh cheá thöông maïi vaø thò tröôøng quoác teá maø ngay caû caùc thoâng tin veà caùc vaên baûn chính saùch môùi trong nöôùc cuõng khoâng ñeán tay caùc doanh nghieäp moät caùch chính xaùc, ñaày ñuû vaø kòp thôøi ñöôïc, do ñoù aûnh höôûng ñeán khaû naêng xöû lyù thoâng tin cuûa doanh nghieäp. Thö` naêm veà thò tröôøng Phaàn lôùn caùc DNNQD taäp trung vaøo caùc lónh vöïc thöông maïi, dòch vuï nhöõng ngaønh ngheà ñoøi hoûi voán ít chöù chöa ñuû söùc ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh ngheà saûn xuaát ñoøi hoûi voán nhieàu, coâng ngheä cao. Thieáu thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm, ñaây laø vaán ñeà caûn trôû lôùn ñeán vieäc phaùt trieån saûn xuaát kinh doanhh cuûa caùc DNNQD. Haàu heát caùc doanh nghieäp naøy mua nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo vaø tieâu thuï saûn phaåm ñaàu ra treân thò tröôøng ñòa phöông. Phaàn lôùn doanh nghieäp thieáu baïn haøng, thò tröôøng truyeàn thoáng oån ñònh ñeå phaùt trieån saûn xuaát. Khaû naêng tieáp caän vôùi thò tröôøng trong nöôùc khoù khaên, tieáp caän thò tröôøng quoác teá caøng khoù khaên hôn. Trong nhöõng naêm qua, haøng hoaù trong nöôùc coøn toàn ñoïng lôùn coäng vôùi haøng nhaäp khaåu, nhaäp laäu traøn lan khoâng kieåm soaùt ñöôïc ñaõ laøm cho vieäc tieâu thuï haøng hoaù cuûa caùc DNNQD laâm vaøo tình traïng baát lôïi, tình traïng saûn phaåm 42 toàn ñoïng ñaõ laøm cho hoaït ñoäng cuûa nhieàu doanh nghieäp bò ñình ñoán, thaäm chí phaûi ñoùng cöûa hay phaù saûn. Thöù saùu veà coâng taùc keá toaùn Moät haïn cheá nöõa ñang laø ñieåm yeáu ñoái vôùi DNNQD nöôùc ta laø trình ñoä hieåu bieát, yù thöùc tuaân thuû phaùp luaät cuûa caùc doanh nghieäp chöa cao. Heä thoáng thoáng keâ keá toaùn, thoâng tin, baùo caùo taøi chính chöa thöïc hieän ñuùng, ñaày ñuû vaø chính xaùc theo luaät ñònh. Töø ñoù daãn ñeán söï kieåm tra, kieåm soaùt, höôùng daãn vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc bò haïn cheá. Toùm laïi, khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaõ ñoùng goùp to lôùn vaøo coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ ngaøy caøng khaúng ñònh ñöôïc vò trí cuûa mình trong toång theå neàn kinh teá quoác daân. Vôùi öu ñieåm naêng ñoäng thích öùng nhanh vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa thò tröôøng, kinh teá tö nhaân ñöôïc coi laø moät loaïi hình kinh teá caàn ñöôïc ñaåy maïnh phaùt trieån nhaèm thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Tuy vaäy caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh hieän nay gaëp raát nhieàu khoù khaên veà thò tröôøng tieâu thuï, thò tröôøng nguyeân vaät lieäu, khoù khaên veà maët baèng saûn xuaát kinh doanh, khoù khaên veà trình ñoä coâng ngheä vaø nguoàn nhaân löïc coøn yeáu keùm… vaø khoù khaên lôùn nhaát laø vaán ñeà veà voán. Vaán ñeà thieáu voán ñeå saûn xuaát vaø môû roäng saûn xuaát kinh doanh laø hieän töôïng phoå bieán ñoái vôùi toaøn boä caùc DNNQD hieän nay vaø ñöôïc coi laø moät trong nhöõng raøo caûn lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh. Vì vaäy, ñeå khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh phaùt trieån, phaùt huy vai troø quan troïng trong neàn kinh teá thì giaûi quyeát nhu caàu voán, trong ñoù vieäc môû roäng nguoàn voán tín duïng ngaân haøng ñoái 43 vôùi khu vöïc naøy phaûi laø vaán ñeà ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu trong caùc chính saùch cuûa Nhaø nöôùc, cuûa caùc ngaân haøng vaø baûn thaân caùc doanh nghieäp. II.2 Tình hình tieáp caän nguoàn voán tín duïng ngaân haøng cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh II.2.1 Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua II.2.1.1 Vaán ñeà huy ñoäng voán cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Baûng 10: VOÁN HUY ÑOÄNG ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2001 2002 2003 2004 Voán huy ñoäng ngaén haïn 52.466 68.898 93.888 120.099 Voán huy ñoäng trung, daøi haïn 13.250 17.098 22.582 30.025 Toång voán huy ñoäng 65.716,2 85.996,6 116.470 150.124 Taêng so vôùi naêm tröôùc (%) 16.9 30,8 32,5 31.6 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 Trong thôøi gian qua, caùc NHTM treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ khoâng ngöøng ñaåy maïnh vaø gia taêng nguoàn voán huy ñoäng töø caùc toå chöùc kinh teá-xaõ hoäi, daân cö ñeå taïo laäp neân nguoàn voán vöõng chaéc ñaùp öùng nhu caàu voán tín duïng cho moïi thaønh phaàn kinh teá treân ñòa baøn noùi chung vaø ñaëc bieät laø khu vöïc kinh teá tö nhaân noùi rieâng goùp phaàn giaûi quyeát vaán ñeà nan giaûi veà voán cho caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc naøy. Ñoàng thôøi thoâng qua vieäc ñaåy maïnh huy ñoäng voán coøn nhaèm gia taêng thò phaàn, naâng cao uy tín, vò theá vaø thöông hieäu cuõng nhö möùc ñoä aûnh höôûng leân thò tröôøng. Tình hình huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn thaønh phoá trong thôøi gian qua theå hieän ôû Baûng 10 treân. 44 Vôùi soá löôïng treân 50 ngaân haøng thöông maïi, trong ñoù 06 ngaân haøng thöông maïi quoác doanh, 25 ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, 24 ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuøng raát nhieàu chi nhaùnh ngaân haøng vaø caùc vaên phoøng ñaïi dieän cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá ñaõ huy ñoäng ñöôïc nguoàn voán lôùn trong daân cö vaø caùc toå chöùc kinh teá. Toác ñoä taêng tröôûng voán huy ñoäng taêng maïnh, Toác ñoä taêng trung bình moãi naêm laø 31,7%. Soá voán huy ñoäng ñöôïc cuûa heä thoáng ngaân haøng taêng maïnh moãi naêm laø do tình hình an ninh chính trò oån ñònh, neàn kinh teá taêng tröôûng cao töø 7%- 7,5%/naêm. Hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng ngaøy caøng oån ñònh vaø phaùt trieån, uy tín ngaøy caøng cao, taïo ñöôïc nieàm tin cho ngöôøi daân vaø caùc toå chöùc göûi tieàn vaøo ngaân haøng. Ñeå ñaûm baûo cho vay, ñaùp öùng nhu caàu voán ngaøy caøng taêng cuûa doanh nghieäp, NHNN chæ ñaïo caùc toå chöùc tín duïng beân caïnh vieäc ña daïng hoaù caùc hình thöùc huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn, nhieàu hình thöùc huy ñoäng voán ñaõ ñöôïc caùc toå chöùc tín duïng trieån khai nhö: phaùt haønh traùi phieáu baèng ñoàng tieàn Vieät Nam vaø ngoaïi teä vôùi caùc möùc laõi suaát haáp daãn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moïi ñoái töôïng khaùch haøng. Beân caïnh ñoù, NHNN tích cöïc phaùt trieån moái quan heä vôùi caùc toå chöùc tieàn teä quoác teá vaø ngaân haøng caùc nöôùc nhaèm tranh thuû caùc nguoàn voán töø beân ngoaøi phuïc vuï coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá. Ngaân haøng ngaøy caøng chuù troïng vaøo vieäc ñoåi môùi coâng ngheä ngaân haøng laøm taêng tieän ích phuïc vuï, ñoåi môùi phong caùch saâu saéc trong giao dòch vôùi khaùch haøng, do ñoù ngaøy caøng thu huùt khaùch haøng göûi voán vaøo. 45 II.2.1.2 Vaán ñeà cho vay tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh II.2.1.2.1 Cô cheá cho vay ngaøy caøng thoâng thoaùng Thöù nhaát cô sôû phaùp lyù ngaøy caøng hoaøn thieän taïo cho DNNQD ñöôïc bình ñaúng vôùi caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc Tröôùc ñaây chính saùch lieân quan ñeán hoaït ñoäng cho vay ñoái vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân noùi chung gaây nhieàu trôû ngaïi cho vieäc tieáp caän voán vay cuûa caùc toå chöùc tín duïng, raát ít DNNQD vay ñöôïc voán töø heä thoáng ngaân haøng. Nhaän thöùc vaán ñeà naøy, Chính phuû ñaõ ban haønh moät loaït caùc vaên baûn taïo cô sôû phaùp lyù cho hoaït ñoäng cho vay cuûa caùc TCTD, baét ñaàu laø hai luaät veà NHNN vaø caùc TCTD coù hieäu löïc töø 10/1998. Tieáp theo, ngaøy 25/8/2000, Thoáng ñoác NHNN Vieät Nam ban haønh qui cheá cho vay theo Quyeát ñònh soá 284/2000/QÑ-NHNN1, qui ñònh naøy ñaõ môû ra nhieàu cô hoäi cho ñaàu ra cuûa nguoàn voán tín duïng ngaân haøng. Ngaøy 31/12/2001, Quyeát ñònh soá 1627/2001/QÑ-NHNN1 cuûa Thoáng ñoác ngaân haøng Vieät Nam veà vieäc ban haønh qui cheá cho vay cuûa caùc TCTD ñoái vôùi khaùch haøng ñaõ thay theá cho qui cheá cho vay theo Quyeát ñònh soá 284/2000/QÑ-NHNN1. Qui cheá môùi tuy khoâng söûa ñoåi qui cheá cuõ nhöng coù taùc ñoäng ñoái vôùi hoaït ñoäng cho vay cuûa caùc TCTD vaø thò tröôøng tín duïng treân caùc maët nhö: TCTD chuû ñoäng xem xeùt cho vay ñoái vôùi khaùch haøng, xem xeùt quyeát ñònh cho vay caùc nhu caàu maø phaùp luaät khoâng caám, qui ñònh veà thôøi haïn cho vay, qui ñònh veà chuyeån nôï quaù haïn, xem xeùt ñieàu chænh kyø haïn traû nôï goác vaø laõi, qui ñònh veà ñaûo nôï nhaèm cô caáu laïi nôï vay. Caùc quyeát ñònh naøy taïo haønh lang phaùp lyù cho caùc TCTD ngaøy caøng chuû ñoäng hôn trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình, taïo cô hoäi nhieàu hôn cho moïi thaønh phaàn kinh teá tieáp caän nguoàn voán tín duïng chính 46 thöùc, nhaát laø khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh vôùi nhu caàu voán taêng cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån ngaøy caøng cao. Caùc vaên baûn taäp trung vaøo giaûm daàn söï phaân bieät giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá ñoái vôùi khaû naêng tieáp caän voán tín duïng, naâng cao tính töï chuû, töï chòu traùch nhieäm cuûa caùc TCTD ñoái vôùi hoaït ñoäng cho vay, caùc ngaân haøng chuù troïng nhieàu hôn tôùi hieäu quaû kinh teá cuûa caùc döï aùn cho vay vaø giaûm nheï daàn caùc ñieàu kieän veà taøi saûn theá chaáp vaø qui ñònh roõ raøng vaø côûi môû hôn veà caùc ñoái töôïng maø caùc TCTD coù theå cho vay. Caùc vaên baûn naøy ñaõ caûi thieän ñaùng keå moâi tröôøng chính saùch cho vay, taïo ñieàu kieän cho caùc ñònh cheá taøi chính môû roäng hoaït ñoäng cung caáp tín duïng cho caùc DNNQD. Vaäy ñeán naêm 2002, cô cheá tín duïng ngaân haøng ñaõ ñöôïc söûa ñoåi theo nguyeân taéc cuûa cô cheá thò tröôøng tieáp caän thoâng leä quoác teá, boû qua caùc qui ñònh öu ñaõi ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, aùp duïng moät cô cheá tín duïng thöông maïi bình ñaúng ñoái vôùi caùc loaïi hình doanh nghieäp, môû roäng cho vay baèng ñoàng vieät Nam vaø ngoaïi teä ñoái vôùi doanh nghieäp daân doanh, taêng cöôøng tính minh baïch trong hoaït ñoäng cho vay cuûa thò tröôøng naøy. Thöù hai veà cô cheá laõi suaát cho vay Chính saùch laõi suaát ñaõ nôùi loûng hôn, taïo ñieàu kieän cho caùc NHTM môû roäng cung caáp tín duïng cho DNNQD. Trong nhöõng naêm qua, NHNN ñaõ coù nhöõng böôùc ñi quan troïng nhaèm töï do hoaù laõi suaát. Tröôùc naêm 2000, ngaân haøng aùp duïng laõi suaát traàn, theo ñoù caùc NHTM khoâng ñöôïc cho vay vöôït quaù möùc laõi suaát traàn do NHNN qui ñònh. Sau ñoù chính saùch laõi suaát traàn tieáp tuïc tieán theâm moät böôùc baèng vieäc chuyeån cô cheá laõi suaát traàn sang cô cheá ñieàu haønh laõi suaát cô baûn. Theo cô cheá naøy, NHNH seõ qui ñònh möùc laõi suaát cô baûn, caùc TCTD döïa vaøo möùc laõi suaát cô baûn naøy vaø ñieàu kieän cuûa toå chöùc 47 mình choïn möùc laõi suaát cho vay theo moät möùc bieân ñoä giao ñoäng so vôùi laõi suaát cô baûn. Tuy nhieân cô cheá laõi suaát cô baûn ñaõ boäc loä nhöôïc ñieåm laøm haïn cheá quaù trình phaùt trieån cuûa caùc ngaân haøng vaø khoâng thích hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Ñeå khaéc phuïc nhöõng toàn taïi cuûa cô cheá laõi suaát cô baûn, ñoàng thôøi thöïc hieän töï do hoaù laõi suaát phuø hôïp quan heä cung caàu treân thò tröôøng cuõng nhö hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trong ñoù coù hoäi nhaäp veà hoaït ñoäng ngaân haøng, ngaøy 30/5/2002 Thoáng ñoác NHNN Vieät Nam kyù Quyeát ñònh soá 546/2002/QÑ- NHNN veà vieäc thöïc hieän cô cheá laõi suaát thoaû thuaän cuûa caùc TCTD ñoái vôùi khaùch haøng, boû qui ñònh veà bieân ñoä laõi suaát cô baûn. Theo quyeát ñònh soá 546, keå töø thaùng 1/6/2002, caùc TCTD ñöôïc quyeàn xaùc ñònh cho vay baèng VNÑ treân cô sôû cung caàu voán thò tröôøng vaø möùc ñoä tín nhieäm ñoái vôùi khaùch haøng. Vieäc aùp duïng cô cheá laõi suaát cho vay thoaû thuaän taïo ñieàu kieän cho caùc TCTD môû roäng maïng löôùi huy ñoäng vaø cho vay vôùi möùc laõi suaát phuø hôïp vôùi quan heä cung caàu voán thò tröôøng, vaø do ñoù naâng cao khaû naêng vay voán cho caùc doanh nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá. Laõi suaát cho vay, möùc cho vay ñöôïc aùp duïng treân cô sôû thoaû thuaän giöõa ngaân haøng vôùi khaùch haøng, phuø hôïp vôùi khaû naêng traû nôï cuûa doanh nghieäp daân doanh vaø möùc ñoä ruûi ro vaø khaû naêng taøi chính cuûa khaùch haøng, khoâng coøn phaân bieät ñoái xöû giöõa doanh nghieäp nhaø nöôùc vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Quyeát ñònh naøy coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng, giuùp caùc ngaân haøng naøy tieán daàn tôùi caùc nguyeân taéc cho vay döïa vaøo ñaùnh giaù phoøng ngöøa ruûi ro. Thöïc teá cho thaáy ñaây laø moät böôùc tieán tích cöïc taïo ñieàu kieän cho caùc toå chöùc tín duïng huy ñoäng voán, thoaû thuaän laõi suaát cho vay vôùi doanh nghieäp. Môû ra cô hoäi ñoái vôùi DNNQD trong vieäc 48 tieáp caän nguoàn voán tín duïng chính thöùc vaø vay voán caùc TCTD ñöôïc nhieàu hôn. Thöù ba cô cheá ñaûm baûo tieàn vay Ngaøy 29/12/1999, Chính Phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh 178/1999/NÑ-CP veà ñaûm baûo tieàn vay cuûa caùc TCTD. Nghò ñònh naøy ra ñôøi laø cô sôû phaùp lyù cho caùc toå chöùc tín duïng quyeát ñònh löïa choïn khaùch haøng cho vay coù ñaûm baûo hay khoâng ñaûm baûo baèng taøi saûn. Ngaøy 25/10/2002, Chính Phuû tieáp tuïc ban haønh Nghò ñònh 85/2002/NÑ-CP söûa ñoåi, boå sung Nghò ñònh 178. Theo Nghò ñònh 178 vaø Nghò ñònh 85 nguyeân taéc bình ñaúng, töï do trong kinh doanh ñöôïc toân troïng. Ñeå cuï theå hoaù tinh thaàn naøy ñeán ngaøy 16/12/2002, NHNN Vieät Nam ban haønh Quyeát ñònh soá 1381/2002/QÑ-NHNN veà vieäc caùc toå chöùc tín duïng ñöôïc chuû ñoäng vaø töï chòu traùch nhieäm veà vieäc cho khaùch haøng vay voán khoâng coù taøi saûn ñaûm baûo, môû roäng quyeàn töï chuû trong vieäc cho vay cuûa caùc TCTD. Ñeán 19/5/2003, NHNN Vieät Nam coù thoâng tö soá 07/2003/TT-NHNN veà vieäc höôùng daãn thöïc hieän moät soá qui ñònh veà ñaûm baûo tieàn vay cuûa caùc TCTD theo Nghò ñònh 178 vaø 85 noùi treân. Ñaây laø nhöõng vaên baûn phaùp lyù quan troïng höôùng daãn caùc toå chöùc tín duïng aùp duïng caùc bieän phaùp baûo ñaûm nhaèm phoøng ngöøa ruûi ro, taïo cô sôû phaùp lyù ñeå thu hoài caùc khoaûn nôï neáu nhö khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng. Vaäy, vieäc theá chaáp, caàm coá, baûo laõnh baèng taøi saûn, baûo ñaûm baèng taøi saûn hình thaønh töø voán vay vaø vay voán khoâng phaûi baûo ñaûm baèng taøi saûn cuûa doanh nghieäp daân doanh ñöôïc thöïc hieän theo qui ñònh taïi Nghò ñònh soá 178/1999/NÑ-CP ngaøy 29/12/1999. Nghò ñònh soá 85/2002/NÑ-CP ngaøy 25/10/2002 vaø moät soá vaên baûn höôùng daãn ñaõ thöïc söï thoâng thoaùng cho quan heä tín duïng giöõa toå chöùc tín duïng vaø doanh nghieäp daân doanh. Nhaø nöôùc ñaõ 49 kieân quyeát boû söï can thieäp haønh chính ñoái vôùi vieäc cho vay cuûa caùc TCTD. Caùc TCTD ñöôïc töï chuû xem xeùt vaø thoaû thuaän vôùi doanh nghieäp daân doanh trong vieäc cho vay voán coù ñaûm baûo baèng taøi saûn theá chaáp hay khoâng baûo ñaûm baèng taøi saûn, xöû lyù ruûi ro vaø thu hoài nôï vay. Caùc TCTD quaùn trieät nguyeân taéc cho vay döïa treân cô sôû tính hieäu quaû cuûa döï aùn, khoâng quaù chuù troïng vaøo taøi saûn theá chaáp, khoâng phaân bieät thaønh phaàn kinh teá, caûi tieán qui trình, thuû tuïc cho vay theo höôùng ñôn giaûn, giaûm bôùt phieàn haø cho doanh nghieäp vay voán, ñoàng thôøi vaãn ñaûm baûo an toaøn voán vay vaø khoâng traùi vôùi qui ñònh cuûa phaùp luaät. Vieäc ñoåi môùi cô cheá vay, cô cheá baûo ñaûm baèng taøi saûn hình thaønh töø voán vay, cho vay khoâng coù baûo ñaûm baèng taøi saûn thöïc teá ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc TCTD vaø doanh nghieäp ñôn giaûn hoaù thuû tuïc vay voán, moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ngaøy caøng thoâng thoaùng. Thöù tö Nhaø nöôùc ban haønh nhieàu chính saùch khaùc hoã trôï phaùt trieån DNNQD Ngoaøi ra, Nhaø nöôùc cuõng ñaõ vaø ñang thöïc hieän nhieàu bieän phaùp khuyeán khích ñaàu tö vaø phaùt trieån DNNQD nhö ban haønh söûa ñoåi chính saùch thueá, chính saùch taøi chính–tín duïng nhaèm taïo ñieáu kieän toát cho caùc doanh nghieäp naøy. Ñoàng thôøi ñeå hoã trôï cho caùc DNNQD tieáp caän nguoàn voán tín duïng ngaân haøng, Nhaø nöôùc thaønh laäp vaø phaùt trieån caùc ñònh cheá taøi chính thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc ñeå thöïc hieän baûo laõnh tín duïng cho doanh nghieäp. Hoaït ñoäng cô baûn cuûa ñònh cheá naøy laø thöïc hieän chính saùch baûo laõnh nhöõng khoaûn tín duïng ngaân haøng cuûa caùc DNNQD nhaèm khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñaàu tö daøi haïn, ñoåi môùi coâng ngheä, naâng cao khaû naêng caïnh tranh vaø hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng quoác teá. 50 Beân caïnh ñoù, NHNN ñaõ ban haønh cô cheá vaø caùch thöùc caáp tín duïng khaùc nhö: cho thueâ taøi chính, chieát khaáu boä chöùng töø xuaát khaåu vaø khuyeán khích caùc toå chöùc tín duïng môû roäng caùc hình thöùc caáp tín duïng naøy cho DNNQD, baûo laõnh nhö: baûo laõnh vay voán, baûo laõnh thanh toaùn, baûo laõnh döï thaàu, baûo laõnh thöïc hieän hôïp ñoàng, baûo laõnh baûo ñaûm chaát löôïng, baûo laõnh taøi khoaûn thanh toaùn vaø nhieàu loaïi baûo laõnh khaùc… Caùc coâng cuï khaùc veà ñieàu haønh chính saùch tieàn teä cuûa NHNN ñöôïc vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng nhö nghieäp vuï thò tröôøng môû, ñaáu thaàu tín phieáu kho baïc cuõng raát suoân seû. Taát caû caùc cô cheá quaûn lyù, vaän haønh môùi cuûa NHNN ñeàu höôùng muïc tieâu phaùt trieån kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Caùc bieän phaùp thöïc thi ñeàu nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho doanh nghieäp noùi chung vaø doanh nghieäp daân doanh noùi rieâng tieáp caän voán vay vaø söû duïng caùc dòch vuï khaùc cuûa ngaân haøng. II.2.1.2.2 Khaû naêng tieáp caän tín duïng ngaân haøng ngaøy caøng cao ™ Tính hình tin duïng ngaân haøng treân ñòa baøn Baûng 11: DOANH SOÁ CHO VAY, DÖ NÔÏ CHO VAY TREÂN ÑÒA BAØN THAØNH PHOÁ Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2001 2002 2003 2004 Doanh soá cho vay 149.233,8 193.911,0 261.491,5 393.437,6 Ngaén haïn 122.579,7 153.115,0 204.364,8 307.674,2 Trung, daøi haïn 26.654,1 40.796,0 57.126,7 85.763,4 Dö nôï cho vay 56.189,5 74.242,7 100,886.8 136.473,9 Ngaén haïn 35.888,6 45.185,2 59.865,3 79.745,9 Trung, daøi haïn 20.300,9 29.057,5 41.021,5 56.728,0 Nguoàn: Nieân giaùm Thoáng keâ 2004 51 Theo soá lieäu cuûa Baûng 11, ta thaáy tình hình tín duïng cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá taêng nhanh qua caùc naêm. Trong ñoù cô caáu doanh soá cho vay voán trung daøi haïn coù xu höôùng taêng leân. Beân caïnh ñoù dö nôï cuõng coù xu höôùng taêng qua caùc naêm. Toác ñoä taêng trung bình moãi naêm laø 34,3%, trong ñoù dö nôï voán trung daøi haïn ngaøy caøng chieám tyû troïng cao trong toång dö nôï cho vay. Coù keát quaû khaû quan nhö vaäy laø do moät maët voán huy ñoäng cuûa heä thoáng NHTM treân ñòa baøn ngaøy caøng taêng, maët khaùc do ngaân haøng nhaø nöôùc vaø baûn thaân moãi ngaân haøng ñaõ hoaøn thieän daàn chính saùch tín duïng cho moïi thaønh phaàn kinh teá vaø ñaëc bieät laø do keát quaû taêng tröôûng chung cuûa neàn kinh teá nöôùc ta trong thôøi gian qua. ™ Tình hình tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh Sau boán naêm thöïc hieän, ngaønh ngaân haøng ñaõ coù nhieàu chuyeån bieán kòp thôøi caû veà hình thöùc vaø haønh ñoäng goùp phaàn cuøng caû nöôùc taïo böôùc ñoät phaù môùi trong ñoåi môùi tö duy kinh teá, ñaûm baûo quyeàn töï do bình ñaúng tröôùc phaùp luaät trong kinh doanh cuûa caùc loaïi hình trong doanh nghieäp, böôùc ñaàu tieáp caän ñeán doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân. Aùp duïng phöông thöùc cho vay phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûn xuaát, kinh doanh vaø nhu caàu vay voán cuûa doanh ngieäp daân doanh nhö vay theo haïn möùc tín duïng ñoái vôùi doanh nghieäp coù quan heä vay voán thöôøng xuyeân, cho vay voán ngaén, trung vaø daøi haïn ñoái vôùi döï aùn ñaàu tö ñeå doanh ngieäp chuû ñoäng ñöôïc voán saûn xuaát, kinh doanh. Thöïc teá cho thaáy cô cheá bình ñaúng trong tieáp caän voán ngaân haøng ñaõ hoã trôï caùc doanh nghieäp phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh toát hôn. Baûn thaân caùc NGTMQD 52 tröôùc ñaây chuû yeáu phuïc vuï DNNN, cuõng ñaõ môû roäng cho caùc DNNQD vay voán vaø thöôøng xuyeân gaëp gôõ ñeå naém baét nhu caàu vay voán cuûa ñoái töôïng naøy. Ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng chung cuûa neàn kinh teá, khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh coù vai troø quan troïng, cuï theå ñoùng goùp ngaøy caøng cao vaøo toång GDP vaø vaøo ngaân saùch cuûa thaønh phoá. Ñi keøm vôùi söï taêng tröôûng cuûa khu vöïc kinh teá daân doanh laø nhu caàu vay voán ngaøy caøng cao nhaát laø voán trung daøi haïn ñeå môû roäng cô sôû saûn xuaát kinh doanh, mua saém thieát bò môùi. Vì cô cheá cho vay ngaøy caøng thoâng thoaùng ñaõ taïo ñieàu kieän cho khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh ngaøy caøng tieáp caän gaàn hôn vôùi nguoàn voán ngaân haøng, maëc duø coøn raát haïn cheá. Baûng 12: DÖ NÔÏ TÍN DUÏNG ÑEÁN 31/12 Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2001 2002 2003 2004 Toång 56.189,5 74.242,7 100,886.8 136.473,9 DNNN 18.621 26.004 40.644 33.709 DNNQD 18.297 17.559 26.418 45.718 Caù theå 6.737 14.144 13.564 26.885 LD & ÑTNN 12.534,5 16.535,7 20.250,8 30.161 Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc Tp. HCM Baûng 13: TYÛ TROÏNG DÖ NÔÏ CHO VAY CAÙC THAØNH PHAÀN KINH TEÁ Ñôn vò tính: % Naêm 2001 2002 2003 2004 DNNN 33,14 35,02 40,29 24,7 DNNQD 32,55 23,65 26,2 33,5 Caù theå 11,99 19,05 13,44 19,7 LD & ÑTNN 22,32 22,28 20,07 22,1 Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc Tp. HCM 53 Theo Baûng 12, 13 vaø Bieåu soá 7 ta thaáy, cô caáu tín duïng coù söï chuyeån höôùng roõ neùt trong ñaàu tö, baèng vieäc chuyeån ñoái töôïng phuïc vuï töø “ñaïi gia” sang “ ñaïi chuùng”. Tín duïng ñoái vôùi khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh ngaøy caøng khaû quan, caùc toå chöùc tín duïng ñaõ coù söï ñieàu chænh cô caáu cho vay theo höôùng giaûm daàn tyû troïng cho vay ñoái vôùi DNNN vaø môû roäng cho vay ñoái vôùi DNNQD. Nhöõng coá gaéng naøy ñaõ ñöa ñeán keát quaû laø cô caáu dö nôï cho vay khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ngaøy caøng taêng vaø naêm 2004 chieám tyû troïng cao nhaát (33,5% ). Bieåu soá 7: TAÊNG TRÖÔÛNG DÖ NÔÏ TÍN DUÏNG 0 10000 20000 30000 40000 50000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Tyû ñoàng DNNN DNNQD Caù theå LD&ÑTNN Baûng 14: DÖ NÔÏ CHO VAY TRUNG DAØI HAÏN CAÙC THAØNH PHAÀN KINH TEÁ Ñôn vò tính: tyû ñoàng Naêm 2001 2002 2003 2004 Toång 20.300,9 29.057,5 41.021,5 56.728,0 DNNN 5.687 8.824 16.485 12.310 DNNQD 8.659 6.628 11.840 17.302 Caù theå 2.329 6.437 5.124 11.288 LD & ÑTNN 3.626 7.176 7.572 15.828 Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc Tp. HCM 54 Ñeå ñaùp öùng nhu caàu caáp thieát veà voán cuûa caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh, heä thoáng ngaân haøng treân ñòa baøn thaønh phoá ñaõ taêng tyû troïng cho vay khu vöïc kinh teá naøy, theo ñoù nguoàn voán trung daøi haïn daønh cho khu vöïc naøy cuõng taêng leân qua caùc naêm( Baûng 14, 15 vaø Bieåu soá 8). Cuï theåø naêm 2004, cuøng vôiù xu höôùng môû roäng nguoàn voán cho vay khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh, thì nguoàn voán trung daøi haïn cho khu vöïc naøy taêng leân ñöa ñeán keát quaû laø dö nôï trung daøi haïn cuûa caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh chieám 30,5% toång dö nôï cho vay trung daøi haïn cuûa heä thoáng NHTM treân ñòa baøn haøn phoá . Baûng 15: CÔ CAÁU DÖ NÔÏ CHO VAY TRUNG DAØI HAÏN Ñôn vò tính: % Naêm 2001 2002 2003 2004 DNNN 28,0 30,3 40,1 21,7 DNNQD 42,6 22,9 28,9 30,5 Caù theå 11,4 22,1 12,5 19,9 LD & ÑTNN 18 24,7 18,5 27,9 Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc Tp. HCM Treân thöïc teá nguoàn tín duïng ngaân haøng ñaõ goùp phaàn phaùt trieån caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh treân ñòa baøn thaønh phoá vaø mang laïi hieäu quaû treân nhieàu maët. Cô hoäi bình ñaúng trong tieáp caän voán ngaân haøng ñaõ hoã trôï caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc naøy phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh ngaøy caøng toát hôn. Toùm laïi, caùc DNNQD ñang saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû, ñöa ra thò tröôøng nhieàu loaïi saûn phaåm phuø hôïp vôùi nhu caàu thò hieáu moät caùch nhanh choùng, moät phaàn laø do khu vöïc kinh teá tö nhaân ngaøy caøng ñöôïc tieáp caän 55 nhieàu vôùi nguoàn voán tín duïng chính thöùc taïo ñieàu kieän giaûi quyeát phaàn naøo vaán ñeà thieáu voán. Thoâng qua hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi KTTN, cuõng nhö caùc hoaït ñoäng dòch vuï khaùc mang laïi nguoàn thu nhaäp cho caùc TCTD, phaùt trieån quan heä ngaân haøng khaùch haøng. Ñoù laø ñieàu kieän vaät chaát ñeå caùc ngaân haøng tieáp tuïc môû roäng vaø phaùt trieån hoaït ñoäng kinh teá, ña daïng hoaù dòch vuï ngaân haøng phuïc vuï vaø ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn nhu caàu voán cuûa doanh nghieäp. II.2.2 Nhöõng haïn cheá cuûa tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá ngoaøi quoác doanh Moät laø nguoàn voán huy ñoäng coøn haïn cheá vaø maát caân ñoái chöa ñaùp öùng nhu caàu vay voán cuûa doanh nghieäp Maëc duø ñaõ ñaït möùc taêng cao so vôùi nhieàu naêm tröôùc nhöng theo ñaùnh giaù cuûa nhieàu chuyeân gia trong ngaønh ngaân haøng, nguoàn voán töø caùc ngaân haøng vaãn chöa thöïc söï ñaùp öùng nhu caàu thaät söï cuûa khoái doanh nghieäp, ñaëc bieät laø khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ñang taêng leân raát nhanh veà soá löôïng. Do soá löôïng caùc doanh nghieäp trong khu vöïc KTTN taêng nhanh, neân nhu caàu vay voán cuûa khaùch haøng laø raát lôùn vaø ña daïng. Nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc trong thôøi gian qua tuy coù taêng nhöng chuû yeáu vaãn laø nguoàn voán ngaén haïn. Theo baùo caùc cuûa NHNN-Tp. HCM thì nguoàn voán huy ñoäng trung, daøi haïn chæ chieám khoaûng 20% toång voán huy ñoäng. Nguoàn voán huy ñoäng thaáp vaø maát caân ñoái tröôùc heát do naêng löïc cuûa caùc TCTD coøn nhieàu haïn cheá, neân gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn ñeå ñaùp öùng nhu caàu vay cuûa caùc doanh nghieäp. Vaäy, trong ñieàu kieän thò tröôøng chöùng khoaùn chöa phaùt huy vai troø keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn cho neàn kinh teá thì aùp löïc voán trung daøi haïn cuûa caùc NHTM cho neàn kinh teá caøng lôùn. Nhu caàu veà voán trung, daøi haïn 56 cuûa doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ñeå ñaàu tö môû roäng saûn xuaát, ñoåi môùi maùy moùc thieát bò, coâng ngheä, xaây döïng nhaø xöôûng …. ngaøy caøng gia taêng maø nguoàn voán trung daøi haïn cuûa ngaân haøng khoâng taêng töông öùng neân ñaõ khoâng ñaùp öùng ñuû nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäp. Hai laø DNNQD chöa thaät söï ñöôïc bình ñaúng trong vaán ñeà vay voán Hieän nay khoâng ai hoaøi nghi veà vai troø quan troïng khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh trong söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân hieän nay khu vöïc naøy ñang gaëp moät caûn trôû raát lôn ñeán söï phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh vaø laø hieän töôïng phoå bieán ñoái vôùi toaøn boä doanh nghieäp thuoäc khu vöïc naøy, ñoù laø tình traïng thieáu voán ñeå saûn xuaát vaø môû roäng saûn xuaát. Cho vay doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi quoác doanh chæ taäp trung chuû yeáu ôû hai ngaân haøng: Ngaân haøng Coâng thöông Vieät Nam vaø Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân Vieät Nam vaø gaàn ñaây laø Ngaân haøng phuïc vuï ngöôøi ngheøo (nay laø Ngaân haøng Chính saùch xaõ hoäi). Vaãn coøn söï phaân bieät giöõa DNNN vaø DNNQD khi cho vay. DNNQD thöôøng gaëp nhieàu khoù khaên hôn DNNN, ñaëc bieät laø khi vay voán caùc ngaân haøng thöông maïi. Nghieân cöùu cuûa Ngaân haøng theá giôùi cho thaáy raèng yeáu toá qui moâ hoaït ñoäng cuûa DNNQD coù theå laøm giaûm 11% voán vay, yeáu toá lôïi nhuaän laøm giaûm 18%, yeáu toá sôû höõu giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ruoäng ñaát laøm giaûm 16% toång soá voán vay ngaân haøng trong cô caáu taøi chính cuûa DNNQD. Trong khi ñoù ñoái vôùi caùc DNNN yeáu toá naøy haàu nhö khoâng aûnh höôûng tôùi möùc vay, caùc DNNN vaãn ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi vay voán hôn DNNQD. Tyû leä voán vay cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc chieám tôùi 50-60% toång soá dö nôï cuûa caùc NHTMNN, tyû leä voán vay cuûa khu vöïc naøy khoâng ngöøng taêng leân, thaäm chí coøn cao hôn toác ñoä phaùt trieån thöïc cuûa neàn kinh teá. Traùi laïi 57 DNNQD ñang caàn voán nhöng raát khoù khaên khi vay voán töø NHTM, ñaëc bieät laø NHTMNN. Trong khi caù DNNN ñöôïc vay voán baèng tín chaáp thì DN khaùc buoäc phaûi coù taøi saûn theá chaáp môùi ñö