Luận văn Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn nhàn rỗi tại Công ty bảo hiểm nhân thọ Bảo Việt

1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU……………………………………………………………………………………………………………………………………. 1 CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LUAÄN CUÛA SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TRONG CAÙC DOANH NGHIEÄP BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ. 1.1. Cô sôû luaän veà baûo hieåm……………………………………………………4 1.1.1. Caùc ñònh nghóa veà baûo hieåm……………………………………….. 4 1.1.2. Baûn chaát cuûa baûo hieåm……………………………………………..5 1.1.3. Taùc duïng cuûa baûo hieåm…………………………………………… 5 1.1.4. Caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa baûo hieåm…………………………. 6 1.1.5. Phaân loaïi nghieäp vuï baûo hieåm…………………………………….. 8 1.2. Cô sôû luaän veà baûo hieåm nhaân thoï………………………………………… 10 1.2.1. Ñaëc tröng baûo hieåm nhaân thoï……………………………………… 11 1.2.2. Caùc loaïi hình baûo hieåm nhaân thoï…………………………………. 12 1.2.3. Moät soá cô sôû kyõ thuaät quan troïng trong baûo hieåm nhaân thoï……… 14 1.2.3.1. Phí baûo hieåm vaø caên cöù tính phí…………………………...14 1.2.3.2. Döï phoøng nghieäp vuï………………………………………. 17 1.2.3.3. Giaù trò giaûi öôùc……………………………………………. 19 1.3. Cô sôû luaän veà söï hình thaønh nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT….. 20 1.3.1. Hôïp ñoàng baûo hieåm nhaân thoï vaø vieäc taïo ra nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBH nhaân thoï…………………………... 20 1.3.2. Quyõ döï phoøng nghieäp vuï - nguoàn voán nhaøn roãi cô baûn cuûa DNBHNT……………………………………………… 22 1.4. Cô sôû luaän veà vieäc söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT…... 23 1.4.1. Tính taát yeáu khaùch quan cuûa vieäc ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi 2 trong caùc DNBH nhaân thoï…………………………………………. 23 1.4.2. Nguyeân taéc söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT…... 24 1.4.3. Danh muïc ñaàu tö trong caùc DNBH nhaân thoï……………………... 25 1.5. Kinh nghieäm söû duïng voán nhaøn roãi baûo hieåm nhaân thoï caùc nöôùc……….. 29 CHÖÔNG II : THÖÏC TRAÏNG HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TAÏI COÂNG TY BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ BAÛO VIEÄT. 2.1. Khaùi quaùt veà Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät……………………… 33 2.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa CTBH nhaân thoï Baûo Vieät..33 2.1.2. Tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa CTBH nhaân thoï Baûo Vieät…. 35 2.2. Thöïc traïng ñaàu tö taïi thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoïVieät Nam…………... 36 2.2.1. Söï phaùt trieån……………………………………………………….. 37 2.2.2. Khaû naêng huy ñoäng vaø söû duïng voán………………………………. 39 2.3. Thöïc traïng hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi CTBH nhaân thoï Baûo Vieät………………………………………………… 41 2.3.1. Caùc quy ñònh phaùp lyù lieân quan ñeán ñaàu tö voán cuûa caùc DNBHNT 41 2.3.2. Thöïc traïng huy ñoäng vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät…………………………….. 47 2.3.2.1. Nguoàn voán nhaøn roãi coù theå söû duïng ñaàu tö taïi CTBHNT Baûo Vieät……………………………………….. 47 2.3.2.2. Phaân boå cô caáu ñaàu tö……………………………………. 49 2.3.2.3. Hieäu quaû ñaàu tö…………………………………………... 51 3 CHÖÔNG III : NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TAÏI COÂNG TY BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ BAÛO VIEÄT. 3.1. Muïc tieâu phaùt trieån…………………………………………………………... 56 3.2. Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc…………………………………………………. 57 3.3. Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät………………………………………. 60 3.3.1.Nhoùm giaûi phaùp veà phía Nhaø nöôùc…………………………………. 60 3.3.2. Nhoùm giaûi phaùp veà phía CTBHNTBV…………………………….. 70 3.3.3. Nhoùm giaûi phaùp hoã trôï khaùc……………………………………….. 77 KEÁT LUAÄN………………………………………………………………………………………………………………………. 82 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 4 MÔÛ ÑAÀU 1. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI. Kinh doanh baûo hieåm (BH) laø moät hoaït ñoäng kinh doanh mang tính ñaëc thuø. Ñoù laø moät trong nhöõng lónh vöïc ñaõ coù töø laâu treân theá giôùi nhöng thöïc söï chæ môùi phaùt trieån maïnh meõ ôû VN trong 10 naêm trôû laïi ñaây. Cuøng vôùi quaù trình phaùt trieån vaø hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá, tieàm naêng thò tröôøng baûo hieåm vaãn coøn roäng lôùn vaø coù nhieàu cô hoäi phaùt trieån. Doanh thu phí baûo hieåm treân toaøn thò tröôøng luoân coù toác ñoä taêng tröôûng cao treân 25% trong voøng 5 naêm gaàn ñaây. Toång doanh thu phí baûo hieåm treân toaøn thò tröôøng naêm 2004 öôùc chieám khoaûng 1,9% cuûa GDP, trong khi tyû leä naøy taïi caùc nöôùc trong khu vöïc laø töø 4% ñeán 6%. Toác ñoä taêng tröôûng cao vaø tyû leä doanh thu phí treân GDP cuûa VN coøn thaáp cho thaáy tieàm naêng phaùt trieån thò tröôøng coøn lôùn. Tuy nhieân treân thò tröôøng baûo hieåm VN hieän nay maø ñaëc bieät laø thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï (TTBHNT) ñöôïc ñaùnh giaù laø khaù soâi ñoäng vôùi söï caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét vaø toaøn dieän do söï goùp maët töø cuoái naêm 1999 cuûa 4 doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï (DNBHNT) coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø Coâng ty lieân doanh traùch nhieäm höõu haïn (TNHH) baûo hieåm Baûo Minh-CMG, Coâng ty TNHH baûo hieåm Manulife, Coâng ty TNHH baûo hieåm Prudential VN vaø Coâng ty TNHH baûo hieåm quoác teá Myõ (AIA) cuøng vôùi Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät (CTBHNTBV) ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn môùi – giai ñoaïn caïnh tranh quyeát lieät vaø phaùt trieån vôùi toác ñoä cao. Tính caïnh tranh maïnh meõ theå hieän treân taát caû caùc maët nhö thu huùt khaùch haøng, tuyeån duïng ñaïi lyù, ñöa ra saûn phaåm môùi, môû roäng ñòa baøn hoaït ñoäng, khuyeách tröông quaûng caùo,…Chính nhôø hoaït ñoäng caïnh tranh maø coâng chuùng 5 nhaän thöùc roõ hôn veà baûo hieåm nhaân thoï (BHNT), chaát löôïng dòch vuï, chaát löôïng khai thaùc ñöôïc naâng leân, saûn phaåm theâm ña daïng ñoàng thôøi caùc doanh nghieäp hoaøn thieän theâm ñieàu khoaûn, quy trình nghieäp vuï, boå sung caùc nghieäp vuï gia taêng giaù trò, hoaøn thieän moâ hình toå chöùc vaø quaûn lyù, cheá ñoä thuø lao cho ñaïi lyù theo höôùng hieäu quaû cao hôn, phuø hôïp hôn vôùi ñaëc ñieåm cuûa kinh doanh BHNT. Tröôùc thaùch thöùc caïnh tranh nhö theá thì hôn ai heát, Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät nhaän thöùc ñöôïc, neáu muoán tieáp tuïc toàn taïi, môû roäng vaø phaùt trieån thì beân caïnh vieäc taäp trung vaøo phaùt trieån nhöõng saûn phaåm môùi coù khaû naêng sinh lôøi cao, ñoä ruûi ro thaáp thì Baûo Vieät caàn phaûi chuù troïng ñeán vieäc söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán nhaøn roãi to lôùn ñöôïc taïo ra töø phí BH thu ñöôïc cuûa khaùch haøng, nhaèm baûo ñaûm löïa choïn ñöôïc nhöõng danh muïc ñaàu tö thích hôïp, an toaøn cho nguoàn voán vaø mang laïi hieäu quaû kinh teá (KT) cao. Ñaây laø vaán ñeà soáng coøn ñoái vôùi Baûo Vieät trong giai ñoaïn hieän nay bôûi thöïc teá cho thaáy chính hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính seõ hình thaønh phaàn lôùn lôïi nhuaän cho doanh nghieäp baûo hieåm (DNBH) vaø trôû thaønh xöông soáng naâng ñôõ cho doanh nghieäp (DN). Do aûnh höôûng to lôùn cuûa vaán ñeà söû duïng voán nhaøn roãi ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa Baûo Vieät nhö theá ñaõ thoâi thuùc toâi choïn ñeà taøi “Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät”. 2. MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI. Nhöõng muïc ñích cô baûn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu laø : • Xaùc ñònh baûn chaát cuûa voán nhaøn roãi trong DNBHNT. • Cô sôû lyù luaän cuûa vieäc ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. • Söï caàn thieát cuûa vieäc ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. • Ñaùnh giaù thöïc traïng hình thaønh vaø söû duïng voán nhaøn roãi taïi Coâng ty BHNT Baûo Vieät. • Xaây döïng caùc giaûi phaùp vaø ñeà xuaát moät soá kieán nghò nhaèm hoaøn thieän vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng voán nhaøn roãi taïi Coâng ty BHNT Baûo Vieät. 6 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên ñöôïc giôùi haïn trong phaïm vi sau ñaây : • Nghieân cöùu thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa Coâng ty BHNT Baûo Vieät töø khi thaønh laäp ñeán naêm 2004. • Caùc quy ñònh phaùp lyù chi phoái tröïc tieáp ñeán söï hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty BHNT Baûo Vieät. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU. • Trong quaù trình phaân tích lyù luaän vaø thöïc tieãn caùc vaán ñeà veà BH, luaän vaên ñaõ söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng. • Trong quaù trình ñaùnh giaù hoaït ñoäng BHNT trong thöïc tieãn, luaän vaên ñaõ söû duïng phöông phaùp phaân tích toång hôïp, thoáng keâ, ñoái chieáu vaø so saùnh. Töø ñoù, ñöa ra caùc kieán giaûi veà nhöõng vaán ñeà maø luaän vaên ñaët ra. 5. KEÁT CAÁU CUÛA LUAÄN VAÊN. Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, caùc baûng, bieåu ñoà, phuï luïc vaø danh muïc caùc taøi lieäu tham khaûo, noäi dung chính cuûa luaän vaên ñöôïc trình baøy trong ba chöông sau ñaây : • Chöông I : Cô sôû luaän cuûa söï hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. • Chöông II : Thöïc traïng hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty BHNT Baûo Vieät. • Chöông III : Nhöõng giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi Coâng ty BHNT Baûo Vieät. 7 CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LUAÄN CUÛA SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TRONG CAÙC DNBHNT. 1.1. CÔ SÔÛ LUAÄN VEÀ BAÛO HIEÅM. 1.1.1. Caùc ñònh nghóa veà baûo hieåm. “Baûo hieåm laø moät hoaït ñoäng qua ñoù moät caù nhaân coù quyeàn ñöôïc höôûng trôï caáp nhôø vaøo moät khoaûn ñoùng goùp cho mình hoaëc cho ngöôøi thöù ba trong tröôøng hôïp xaûy ra ruûi ro. Khoaûn trôï caáp naøy do moät toå chöùc traû. Toå chöùc naøy coù traùch nhieäm ñoái vôùi toaøn boä caùc ruûi ro vaø ñeàn buø caùc thieät haïi theo caùc phöông phaùp cuûa thoáng keâ”â.(1) Baûo hieåm laø hoaït ñoäng theo ñoù doanh nghieäp baûo hieåm chaáp nhaän ruûi ro cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm, treân cô sôû beân mua baûo hieåm ñoùng phí baûo hieåm ñeå doanh nghieäp baûo hieåm traû tieàn cho ngöôøi thuï höôûng hoaëc boài thöôøng cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm khi xaûy ra söï kieän baûo hieåm. Hoaëc coù theå noùi BH laø söï ñoùng goùp cuûa soá ñoâng vaøo söï baát haïnh cuûa soá ít. Hieän nay hoaït ñoäng BH toàn taïi döôùi daïng 2 daïng : hoaït ñoäng BH khoâng mang tính kinh doanh vaø hoaït ñoäng BH mang tính kinh doanh. Khaùc vôùi baûo hieåm xaõ hoäi (XH) vaø BH y teá nhaèm baûo ñaûm caùc quyeàn lôïi XH toái thieåu cho ngöôøi lao ñoäng, BH mang tính kinh doanh baûo ñaûm söï oån ñònh taøi chính cho neàn kinh teá choáng laïi caùc nguy cô ruûi ro, huy ñoäng nguoàn löïc taøi chính ñaùp öùng nhu caàu voán ñaàu tö daøi haïn cho neàn kinh teá, giaûi quyeát caùc vaán ñeà xaõ hoäi nhö taïo theâm coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà vai troø vaø yù nghóa cuûa BH. Ñoái töôïng tham gia BH mang tính kinh doanh laø toå chöùc, caù nhaân thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá theo nguyeân taéc töï nguyeän. Ñoái töôïng ñöôïc BH laø con ngöôøi, taøi saûn vaø traùch nhieäm daân söï; chuû theå thöïc hieän (1) Lyù thuyeát baûo hieåm – TS. Nguyeãn Ngoïc Ñònh 8 hoaït ñoäng kinh doanh BH laø caùc DNBH hoaït ñoäng theo nguyeân taéc töï chuû taøi chính vaø noäp thueá cho nhaø nöôùc. 1.1.2. Baûn chaát cuûa baûo hieåm : • Muïc ñích chuû yeáu cuûa BH laø goùp phaàn oån ñònh kinh teá cho ngöôøi tham gia töø ñoù khoâi phuïc vaø phaùt trieån saûn xuaát, ñôøi soáng, ñoàng thôøi taïo nguoàn voán cho phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. • Thöïc chaát cuûa hoaït ñoäng BH laø quaù trình phaân phoái laïi toång saûn phaåm trong nöôùc giöõa nhöõng ngöôøi tham gia nhaèm ñaùp öùng nhu caàu taøi chính phaùt sinh khi tai naïn, ruûi ro baát ngôø xaûy ra gaây toån thaát ñoái vôùi ngöôøi tham gia BH. Phaân phoái trong BH laø phaân phoái khoâng ñeàu, khoâng baèng nhau nghóa laø khoâng phaûi ai tham gia cuõng ñöôïc phaân phoái vaø phaân phoái vôùi soá tieàn nhö nhau. Phaân phoái trong BH laø phaân phoái cho soá ít ngöôøi tham gia BH khoâng may gaëp ruûi ro baát ngôø gaây thieät haïi ñeán saûn xuaát vaø ñôøi soáng treân cô sôû möùc thieät haïi thöïc teá vaø ñieàu kieän BH. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa, phaân phoái trong BH khoâng mang tính boài hoaøn, töùc laø duø coù tham gia ñoùng goùp vaøo quyõ BH nhöng khoâng toån thaát thì khoâng ñöôïc phaân phoái ( tröø moät soá saûn phaåm BHNT, BH höu trí). 1.1.3. Taùc duïng cuûa baûo hieåm : • Goùp phaàn oån ñònh taøi chính cho ngöôøi tham gia tröôùc toån thaát do ruûi ro gaây ra. Toån thaát seõ ñöôïc BH trôï caáp hoaëc boài thöôøng veà taøi chính ñeå ngöôøi tham gia nhanh choùng khaéc phuïc haäu quaû, oån ñònh ñôøi soáng, saûn xuaát kinh doanh. • Goùp phaàn ñeà phoøng vaø haïn cheá toån thaát, giuùp cho cuoäc soáng con ngöôøi an toaøn hôn, xaõ hoäi traät töï hôn, giaûm bôùt noãi lo cho moãi caù nhaân, moãi doanh nghieäp. Khi tham gia BH, coâng ty BH seõ cuøng vôùi ngöôøi tham gia thöïc hieän caùc bieän phaùp ñeà phoøng vaø haïn cheá toån thaát ruûi ro xaûy ra nhö ñoùng goùp taøi chính ñeå thöïc hieän tuyeân truyeàn, höôùng daãn phoøng traùnh ruûi ro. 9 • Goùp phaàn oån ñònh chi tieâu cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc. Vôùi quyõ BH do caùc thaønh vieân tham gia ñoùng goùp, coâng ty BH seõ trôï caáp hoaëc boài thöôøng toån thaát thuoäc phaïm vi BH cho ngöôøi tham gia. Nhö vaäy, ngaân saùch nhaø nöôùc khoâng phaûi chi ra ñeå trôï caáp cho caùc thaønh vieân khi gaëp ruûi ro. Maët khaùc, BH coøn laøm taêng thu cho ngaân saùch thoâng qua traùch nhieäm ñoùng goùp caùc loaïi thueá. • Baûo hieåm laø phöông thöùc huy ñoäng voán ñeå ñaàu tö phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Döôùi hình thöùc phí BH, ngaønh BH ñaõ huy ñoäng ñöôïc moät soá löôïng voán khaù lôùn töø caùc ñoái töôïng tham gia. Soá voán ñoù ngoaøi chi traû trôï caáp hay boài thöôøng thieät haïi coøn laø nguoàn voán ñeå ñaàu tö phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Ñaëc bieät ñoái vôùi BHNT, nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc tích luyõ qua thôøi gian daøi môùi söû duïng ñeå chi traû. Do ñoù, caùc coâng ty BH coù theå söû duïng ñeå kinh doanh baát ñoäng saûn, mua traùi phieáu,…nghóa laø duøng ñeå ñaàu tö vaø hoaït ñoäng kinh teá nhaèm sinh lôøi. Vaø nhö vaäy goùp phaàn taêng nguoàn voán cho neàn kinh teá, laøm cho heä thoáng taøi chính soâi ñoäng hôn. • Goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån quan heä kinh teá thoâng qua hoaït ñoäng taùi BH. Thò tröôøng BH noäi ñòa vaø thò tröôøng BH quoác teá coù moái quan heä qua laïi, thuùc ñaåy nhau phaùt trieån thoâng qua hình thöùc phaân taùn vaø chaáp nhaän ruûi ro – hình thöùc taùi BH giöõa caùc coâng ty cuûa caùc nöôùc. • Thu huùt moät soá löôïng lao ñoäng nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi, goùp phaàn giaûm bôùt tình traïng thaát nghieäp cho xaõ hoäi. 1.1.4. Caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa baûo hieåm : Cô cheá hoaït ñoäng cuûa BH döïa treân caùc nguyeân taéc sau : • Nguyeân taéc 1: Hoaït ñoäng theo quy luaät soá ñoâng Nhö ñaõ bieát, hoaït ñoäng baûo hieåm taïo ra ñöôïc moät "söï ñoùng goùp cuûa soá ñoâng vaøo söï baát haïnh cuûa soá ít" treân cô sôû quy tuï nhieàu ngöôøi coù cuøng ruûi ro thaønh coäng ñoàng nhaèm phaân taùn haäu quaû taøi chính cuûa nhöõng vuï toån thaát. Soá ngöôøi tham gia caøng ñoâng, toån thaát caøng phaân taùn moûng, ruûi ro caøng giaûm thieåu 10 ôû möùc ñoä thaáp nhaát theå hieän ôû möùc phí baûo hieåm phaûi ñoùng laø nhoû nhaát ñuû ñeå moãi ngöôøi ñoù khoâng aûnh höôûng gì quan troïng ñeán hoaït ñoäng sinh hoaït saûn xuaát cuûa mình. * Heä quaû : ¾ Nguyeân taéc daøn traûi ruûi ro : theå hieän ôû vieäc daøn traûi veà khoâng gian, thôøi gian vaø veà giaù trò ñeå phaân taùn ruûi ro. ¾ Nguyeân taéc löïa choïn : trong thöïc teá caùc ruûi ro do moãi khaùch haøng mang ñeán laø khoâng gioáng nhau. Do ñoù, nhaø BH seõ khoâng chaáp nhaän ñaûm baûo cho taát caû caùc ruûi ro ñoù maø phaûi löïa choïn vaø töø choái nhöõng tröôøng hôïp maø ñoä traàm troïng cuûa ruûi ro quaù lôùn vì khi xaûy ra toån thaát, phí BH thu ñöôïc khoâng ñuû ñeå buø ñaép vaø coù theå ñe doïa caû coäng ñoàng. ¾ Nguyeân taéc phaân chia ruûi ro : ñeå giaûm nheï bôùt traùch nhieäm BH, DNBH caàn phaûi tìm caùch chia seõ ruûi ro maø hoï ñaõ nhaän cho caùc nhaø BH khaùc, traùnh taäp trung ruûi ro quaù möùc baèng caùch thöïc hieän caùc kyõ thuaät phaân chia ruûi ro qua hình thöùc ñoàng BH vaø taùi BH. ƒ Ñoàng BH : laø söï phaân chia theo tyû leä cuøng moät ruûi ro giöõa nhieàu nhaø BH vôùi nhau. Moãi nhaø ñoàng BH chaáp nhaän moät phaàn traêm naøo ñoù cuûa ruûi ro, ñoåi laïi hoï cuõng chæ nhaän ñöôïc moät tyû leä töông öùng veà phí vaø cuõng phaûi chæ traû moät tyû leä boài thöôøng nhö theá. ƒ Taùi BH : laø moät nghieäp vuï maø qua ñoù moät coâng ty BH goác (ngöôøi nhöôïng) chuyeån cho moät coâng ty BH khaùc (ngöôøi nhaän taùi) moät phaàn ruûi ro maø coâng ty BH goác chaáp nhaän ñaûm baûo. Ngöôøi ñöôïc BH chæ caàn bieát coâng ty BH goác laø ngöôiø duy nhaát chòu traùch nhieäm ñaûm baûo cho ruûi ro cuûa mình chöù hoï khoâng caàn bieát ñeán ngöôøi nhaän taùi BH. • Nguyeân taéc 2 : trung thöïc toái ña. Trong BH thöông maïi coù söï hoaùn chuyeån ruûi ro töø ngöôøi ñöôïc BH sang ngöôøi BH treân cô sôû moät hôïp ñoàng BH. Ñieàu naøy taïo ra ruûi ro môùi ñe doïa moái 11 quan heä giöõa hai beân hôïp ñoàng. Ñoù laø khi söï kieän BH xaûy ra, coù theå ngöôøi BH khoâng thöïc hieän hoaëc thöïc hieän khoâng ñaày ñuû cam keát cuûa mình. Coøn ñoái vôùi ngöôøi ñöôïc BH, coù theå hoï khoâng trung thöïc khi keâ khai trong giaáy yeâu caàu BH. Do ñoù, moái quan heä giöõa hai beân trong hôïp ñoàng BH caàn phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû tin töôûng laãn nhau, baûo ñaûm moïi thoâng tin phaûi ñöôïc cung caáp cho nhau ñaày ñuû, chính xaùc, kòp thôøi. 1.1.5. Phaân loaïi nghieäp vuï baûo hieåm : Caùc nghieäp vuï baûo hieåm maø doanh nghieäp baûo hieåm cung caáp cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm treân thò tröôøng baûo hieåm thöông maïi coù theå saép xeáp theo nhieàu tieâu thöùc khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo muïc ñích quaûn lyù cuûa nhaø laäp phaùp vaø cuûa doanh nghieäp baûo hieåm. Lieân quan maät thieát ñeán ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên naøy laø caùch phaân loaïi theo kyõ thuaät baûo hieåm vaø theo ñoái töôïng baûo hieåm. • Phaân loaïi theo kyõ thuaät baûo hieåm : ¾ Ñaây laø caùch phaân loaïi cuûa caùc chuyeân gia baûo hieåm Phaùp vaø chaâu AÂu, coù nghóa laø luoân thieân veà maët kyõ thuaät. Theo caùch phaân loaïi naøy caùc loaïi hình baûo hieåm ñöôïc chia ra laøm 2 loaïi: loaïi döïa treân kyõ thuaät "phaân boå" vaø loaïi döïa treân kyõ thuaät “doàn tích voán". (1) Caùc loaïi baûo hieåm döïa treân kyõ thuaät phaân boå: laø caùc loaïi baûo hieåm ñaûm baûo cho caùc ruûi ro coù tính chaát oån ñònh (töông ñoái) theo thôøi gian vaø thöôøng ñoäc laäp vôùi tuoåi thoï con ngöôøi (neân goïi laø baûo hieåm phi nhaân thoï). Hôïp ñoàng baûo hieåm loaïi naøy thöôøng laø ngaén haïn (moät naêm). (2) Caùc loaïi baûo hieåm döïa treân kyõ thuaät doàn tích voán: laø caùc loaïi baûo hieåm ñaûm baûo cho caùc ruûi ro coù tính chaát thay ñoåi (roõ reät) theo thôøi gian vaø ñoái töôïng, thöôøng gaén lieàn vôùi tuoåi thoï con ngöôøi (neân goïi laø baûo hieåm nhaân thoï). Caùc hôïp ñoàng loaïi naøy thöôøng laø trung vaø daøi haïn (10 naêm, 20 naêm...). 12 ¾ Cuõng döïa treân kyõ thuaät, nghieäp vuï baûo hieåm, nhöng caùc nhaø baûo hieåm Anh - Myõ laïi nhìn ôû khía caïnh khaùc: Tính chaát cuûa khoaûn boài thöôøng, theo ñoù, caùc loaïi hình baûo hieåm ñöôïc chia ra laøm 2 loaïi: (1) Caùc loaïi baûo hieåm coù soá tieàn baûo hieåm traû theo nguyeân taéc boài thöôøng: Theo nguyeân taéc naøy, soá tieàn maø ngöôøi baûo hieåm traû cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm khoâng bao giôø vöôït quaù giaù trò thieät haïi thöïc teá maø anh ta ñaõ phaûi gaùnh chòu. Caùc loaïi baûo hieåm naøy goàm coù: baûo hieåm taøi saûn vaø baûo hieåm traùch nhieäm daân söï (goïi chung laø baûo hieåm thieät haïi). Tuy nhieân, ngaøy nay ngöôøi ta coù xu höôùng ñöa caû baûo hieåm tai naïn vaø beänh taät vaøo loaïi naøy. (2) Caùc loaïi baûo hieåm coù soá tieàn baûo hieåm traû theo nguyeân taéc khoaùn: Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm seõ nhaän ñöôïc soá tieàn khoaùn theo ñuùng möùc maø hoï ñaõ thoûa thuaän tröôùc treân hôïp ñoàng baûo hieåm vôùi ngöôøi baûo hieåm tuøy thuoäc vaø phuø hôïp vôùi nhu caàu cuõng nhö khaû naêng ñoùng phí. Ñaây chính laø caùc loaïi baûo hieåm nhaân thoï vaø moät soá tröôøng hôïp cuûa baûo hieåm tai naïn, beänh taät. • Phaân loaïi theo ñoái töôïng baûo hieåm : Caên cöù vaøo ñoái töôïng baûo hieåm thì toaøn boä caùc loaïi hình nghieäp vuï baûo hieåm ñöôïc chia thaønh ba nhoùm: baûo hieåm taøi saûn, baûo hieåm traùch nhieäm daân söï vaø baûo hieåm con ngöôøi. (1) Baûo hieåm taøi saûn: Laø loaïi baûo hieåm laáy taøi saûn laøm ñoái töôïng baûo hieåm. Khi xaûy ra ruûi ro toån thaát veà taøi saûn nhö maát maùt, huûy hoaïi veà vaät chaát, ngöôøi baûo hieåm coù traùch nhieäm boài thöôøng cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm caên cöù vaøo giaù trò thieät haïi thöïc teá vaø möùc ñoä ñaûm baûo thoaû thuaän treân hôïp ñoàng. Ví duï nhö: baûo hieåm haøng hoùa, baûo hieåm thaân taøu, baûo hieåm caây troàng, baûo hieåm thieät haïi maùy moùc,…. (2) Baûo hieåm traùch nhieäm daân söï : Ñoái töôïng baûo hieåm laø traùch nhieäm phaùt sinh do raøng buoäc cuûa caùc quy ñònh trong luaät daân söï, theo ñoù, ngöôøi ñöôïc 13 baûo hieåm phaûi boài thöôøng baèng tieàn cho ngöôøi thöù 3 nhöõng thieät haïi gaây ra do haønh vi cuûa mình hoaëc do söï vaän haønh cuûa taøi saûn thuoäc sôû höõu cuûa chính mình. Ví duï nhö: baûo hieåm traùch nhieäm daân söï chuû xe, baûo hieåm traùch nhieäm daân söï chuû taøu, baûo hieåm traùch nhieäm ngöôøi söû duïng lao ñoäng,… (3) Baûo hieåm con ngöôøi : ñoái töôïng cuûa caùc loaïi hình naøy, chính laø tính maïng, thaân theå, söùc khoûe cuûa con ngöôøi. Ngöôøi kyù keát hôïp ñoàng baûo hieåm, noäp phí baûo hieåm ñeå thöïc hieän mong muoán neáu nhö ruûi ro xaûy ra laøm aûnh höôûng tính maïng, söùc khoûe cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm thì hoï hoaëc moät ngöôøi thuï höôûng hôïp phaùp khaùc seõ nhaän ñöôïc khoaûn tieàn do ngöôøi baûo hieåm traû. Baûo hieåm con ngöôøi bao goàm baûo hieåm tai naïn caù nhaân, baûo hieåm söùc khoûe vaø baûo hieåm nhaân thoï. 1.2. CÔ SÔÛ LUAÄN VEÀ BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ. Trong xaõ hoäi hieän ñaïi ngaøy nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc – coâng ngheä, ñôøi soáng con ngöôøi ngaøy caøng ñöôïc quan taâm vaø naâng cao hôn thì baûo hieåm nhaân thoï thöïc söï ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu khoâng theå thieáu taïi haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi trong ñoù coù nöôùc ta. BHNT laø moät hôïp ñoàng giöõa ngöôøi tham gia vaø coâng ty BH, theo ñoù ngöôøi tham gia ñoùng moät khoaûn tieàn (phí BH) coøn nhaø BH cam keát seõ traû cho moät hoaëc nhieàu ngöôøi ñöôïc höôûng moät khoaûn tieàn aán ñònh (soá tieàn BH) trong tröôøng hôïp ngöôøi ñöôïc BH cheát, thöông taät hoaëc coøn soáng ñeán moät thôøi ñieåm chæ roõ trong hôïp ñoàng. Trong khi caùc loaïi hình BH khaùc coù muïc ñích ñôn giaûn laø boài thöôøng cho caùc haäu quaû xaáu cuûa moät söï coá (ruûi ro), thì BHNT khoâng chæ coù chi traû khi coù haäu quaû xaáu maø coøn coù nhieàu muïc ñích khaùc nhau nhö tích luõy taøi chính. 1.2.1. Ñaëc tröng baûo hieåm nhaân thoï : • BHNT vöøa mang tính tieát kieäm, vöøa mang tính baûo veä. Thaät vaäy, moãi ngöôøi mua BHNT ñònh kyø seõ noäp moät khoaûn tieàn goïi laø phí BH cho coâng ty BH, 14 ngöôïc laïi coâng ty BH coù traùch nhieäm traû moät soá tieàn goïi laø soá tieàn BH cho ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi BH nhö ñaõ thoûa thuaän töø tröôùc khi coù caùc söï kieän BH xaûy ra. Soá tieàn BH ñöôïc traû khi ngöôøi ñöôïc BH ñaït ñeán moät ñoä tuoåi nhaát ñònh vaø ñöôïc aán ñònh trong hôïp ñoàng. Hoaëc soá tieàn naøy ñöôïc traû cho thaân nhaân vaø gia ñình ngöôøi ñöôïc BH khi ngöôøi naøy khoâng may bò cheát sôùm ngay caû khi hoï môùi tieát kieäm ñöôïc moät khoaûn tieàn raát nhoû qua vieäc ñoùng phí BH. Soá tieàn naøy giuùp nhöõng ngöôøi coøn soáng trang traûi nhöõng khoaûn chi phí caàn thieát nhö thuoác men, mai taùng, chi phí giaùo duïc con caùi,…Chính vì vaäy, BHNT vöøa mang tính tieát kieäm vöøa mang tính baûo veä. • BHNT ñaùp öùng ñöôïc raát nhieàu muïc ñích khaùc nhau cuûa ngöôøi tham gia BH. Trong khi caùc nghieäp vuï BH phi nhaân thoï chæ ñaùp öùng ñöôïc moät muïc ñích laø goùp phaàn khaéc phuïc haäu quaû khi ñoái töôïng tham gia BH gaëp söï coá, töø ñoù goùp phaàn oån ñònh taøi chính cho ngöôøi tham gia thì BHNT ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhieàu muïc ñích. Moãi muïc ñích ñöôïc theå hieän khaù roõ trong töøng loaïi hôïp ñoàng. Chaúng haïn, HÑBH höu trí seõ ñaùp öùng yeâu caàu cuûa ngöôøi tham gia nhöõng khoaûn trôï caáp ñeàu ñaën haøng thaùng, töø ñoù oån ñònh cuoäc soáng cuûa hoï khi giaø yeáu. HÑBH töû vong seõ giuùp ngöôøi ñöôïc BH ñeå laïi cho gia ñình moät soá tieàn BH khi hoï bò töû vong. Soá tieàn naøy ñaùp öùng ñöôïc raát nhieàu muïc ñích cuûa ngöôøi quaù coá nhö trang traûi nôï naàn, giaùo duïc con caùi, phuïng döôõng boá meï giaø,…HÑBHNT ñoâi khi coøn coù taùc duïng nhö moät vaät theá chaáp ñeå vay voán, baùn cho caùc ñoái töôïng ñi vay ñeå hoï mua xe hôi, ñoà duøng gia ñình hoaëc duøng cho caùc muïc ñích caù nhaân khaùc,… • Hôïp ñoàng BHNT theå hieän tính chaát ña daïng vaø phöùc taïp. Trong moãi HÑBHNT coù theå coù 4 beân tham gia goàm ngöôøi BH, ngöôøi ñöôïc BH, ngöôøi tham gia BH vaø ngöôøi thuï höôûng quyeàn lôïi BH. HÑBHNT laø moät loaïi HÑ daøi haïn vôùi möùc phí khoâng thay ñoåi trong suoát thôøi gian BH. Ñaëc ñieåm naøy khaùc hoaøn toaøn vôùi BH phi nhaân thoï. Neáu nhö moät khaùch haøng tham gia BH phi 15 nhaân thoï, hoï thöôøng chæ kyù HÑ trong thôøi haïn moät naêm roài sau ñoù laïi taùi tuïc vôùi möùc phí seõ thay ñoåi qua caùc naêm. Nguôïc laïi, trong BHNT khaùch haøng vöøa kyù keát moät HÑ daøi haïn ñoàng thôøi vöøa coù theå ñöôïc höôûng laõi töø ñaàu tö cuøng vôùi coâng ty BH trong thôøi haïn ñoù. Ngoaøi ra, trong HÑBHNT coøn theå hieän : ¾ Möùc ñoä ruûi ro ñöôïc BH taêng theo ñoä tuoåi cuûa ngöôøi ñöôïc BH. ¾ Khi ngöôøi ñöôïc BH khoâng may gaëp ruûi ro cheát, hôïp ñoàng ñöôïc giaûi quyeát quyeàn lôïi vaø ñoàng thôøi chaám döùt luoân hieäu löïc. Ñieàu naøy khaùc vôùi BH phi nhaân thoï, trong 1 naêm HÑ ñöôïc kyù keát, ngöôøi ñöôïc BH coù theå ñöôïc boài thöôøng nhieàu laàn khi caùc ruûi ro ñöôïc BH xaûy ra gaây toån thaát thieät haïi. 1.2.2. Caùc loaïi hình baûo hieåm nhaân thoï. • Baûo hieåm nhaân thoï töû kyø : Baûo hieåm nhaân thoï töû kyø laø nhöõng saûn phaåm baûo hieåm maø trong ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng baûo hieåm quy ñònh doanh nghieäp baûo hieåm coù nghóa vuï thanh toaùn soá tieàn baûo hieåm ñaõ ghi trong hôïp ñoàng cho ngöôøi thuï höôûng khi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm bò töû vong. • Baûo hieåm nhaân thoï sinh kyø : Baûo hieåm nhaân thoï sinh kyø laø loaïi hình baûo hieåm maø trong ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng baûo hieåm quy ñònh coâng ty baûo hieåm phaùt sinh traùch nhieäm thanh toaùn soá tieàn baûo hieåm ghi treân hôïp ñoàng cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coøn soáng ñeán khi heát haïn hôïp ñoàng (ñaùo haïn hôïp ñoàng). Ngöôïc laïi, neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cheát trong thôøi haïn hôïp ñoàng coù hieäu löïc thì hôïp ñoàng seõ chaám döùt hieäu löïc maø coâng ty baûo hieåm khoâng phaùt sinh baát kyø traùch nhieäm thanh toaùn naøo.Thöïc chaát, hôïp ñoàng baûo hieåm loaïi naøy khoâng cung caáp dòch vuï “baûo veä” maø chæ cung caáp moät hình thöùc tieát kieäm cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm ñeå coù ñöôïc moät khoaûn tieàn lôùn sau moät thôøi gian nhaát ñònh ñaùp öùng vieäc thöïc hieän moät döï aùn cho nhu caàu rieâng cuûa baûn thaân hoï. 16 • Baûo hieåm nhaân thoï hoãn hôïp : Baûo hieåm nhaân thoï hoãn hôïp laø loaïi hình keát hôïp caû hai loaïi baûo hieåm töû kyø vaø sinh kyø. Coù nghóa laø, trong hôïp ñoàng baûo hieåm coù quy ñònh coâng ty baûo hieåm coù traùch nhieäm thanh toaùn soá tieàn baûo hieåm cho ngöôøi thuï höôûng hoaëc cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm ngay caû khi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cheát trong thôøi haïn hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng laãn khi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coøn soáng ñeán khi hôïp ñoàng baûo hieåm ñaùo haïn. Thoâng thöôøng, caùc coâng ty baûo hieåm coøn keát hôïp trong hôïp ñoàng naøy caùc ñaûm baûo cho tröôøng hôïp thöông taät vaø nhöõng chi phí chaêm soùc y teá phaùt sinh coù lieân quan ñeán baûn thaân ngöôøi ñöôïc baûo hieåm • Nieân kim nhaân thoï : Nieân kim nhaân thoï hay coøn goïi laø saûn phaåm baûo hieåm nhaân thoï traû tieàn ñònh kyø laø loaïi hình baûo hieåm maø coâng ty baûo hieåm cam keát seõ thanh toaùn cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm nhöõng khoaûn trôï caáp ñònh kyø ñeàu ñaën (haøng naêm, coù khi laø haøng thaùng, haøng quyù,...) keå töø khi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm soáng ñeán moät ñoä tuoåi nhaát ñònh ñaõ ñöôïc hai beân thoûa thuaän treân hôïp ñoàng. • Caùc nghieäp vuï toàn tích voán : Ngoaøi caùc saûn phaåm baûo hieåm nhaân thoï chính noùi treân, caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï ôû chaâu Aâu coøn cung caáp cho khaùch haøng cuûa mình nhöõng saûn phaåm coù ñaëc tính tieát kieäm nhö moät coâng ty quaûn lyù quyõ. Ñoù laø caùc nghieäp vuï toàn tích voán ñöôïc coi nhö laø nghieäp vuï baûo hieåm vaø bò ñieàu chænh bôûi phaùp luaät veà baûo hieåm. Nghieäp vuï toàn tích voán laø moät baûn hôïp ñoàng, theo ñoù, ngöôøi tham gia ñoùng goùp phí ñònh kyø cho moät coâng ty baûo hieåm tieát kieäm, ñoåi laïi vieäc coâng ty naøy treân cô sôû ñaûm baûo cho ngöôøi tham gia moät laõi suaát ñaàu tö aán ñònh, cam keát seõ traû cho ngöôøi goùp voán moät soá tieàn aán ñònh treân hôïp ñoàng vaøo thôøi ñieåm ñaùo haïn hôïp ñoàng (coù theå 20 hoaëc 25 naêm) hoaëc thoâng qua vieäc ruùt laõi ñònh kyø. 17 1.2.3. Moät soá cô sôû kyõ thuaät quan troïng trong baûo hieåm nhaân thoï. 1.2.3.1. Phí baûo hieåm vaø caên cöù tính phí. A. Khaùi nieäm : phí baûo hieåm laø khoaûn tieàn maø ngöôøi tham gia BH phaûi traû ñeå ñoåi laáy söï ñaûm baûo tröôùc caùc ruûi ro ñaõ ñöôïc ngöôøi BH chaáp nhaän. Yeâu caàu chuû yeáu ñoái vôùi phí BH laø phaûi ñaûm baûo tính thoûa ñaùng vaø coâng baèng. Möùc phí thoaû ñaùng nghóa laø phaûi ñuû ñeå coâng ty BH coù theå trang traûi caùc quyeàn lôïi cho khaùch haøng khi xaûy ra söï kieän BH. Coøn coâng baèng coù nghóa laø phí BH phaûi phaûn aùnh ñuùng möùc ñoä ruûi ro cuûa khaùch haøng khi tham gia BH. B. Caên cöù tính phí : trong quaù trình tính phí cho HÑBHNT, chuyeân vieân tính phí phaûi ñaùnh giaù ñöôïc xaùc suaát töû vong cuûa ngöôøi ñöôïc BH trong thôøi haïn hôïp ñoàng (BH töû vong), hoaëc xaùc suaát soáng ñeán heát haïn HÑ (BH soáng). Beân caïnh ñoù, nhaø BH coøn phaûi tính ñeán caùc khoaûn thu nhaäp coù ñöôïc töø vieäc ñaàu tö phí BH cuõng nhö caùc chi phí phaùt sinh khi phaùt haønh HÑ môùi vaø trong suoát thôøi gian quaûn lyù HÑ. Noùi caùch khaùc, phí BH ñöôïc xaây döïng treân nhöõng caên cöù chuû yeáu laø tyû leä töû vong, tyû leä sinh toàn, thu nhaäp ñaàu tö vaø chi phí. B1.Tyû leä töû vong vaø Baûng tyû leä töû vong. • Tyû leä töû vong : laø tyû leä giöõa soá ngöôøi cheát trong moät khoaûn thôøi gian nhaát ñònh treân toång soá ngöôøi soáng luùc khôûi ñaàu thôøi gian ñoù (thoâng thöôøng ñöôïc tính trong töøng naêm) ¾ Tyû leä soáng laø tyû leä giöõa soá ngöôøi soáng sau moät khoaûn thôøi gian nhaát ñònh treân toång soá ngöôøi soáng luùc khôûi ñaàu thôøi gian ñoù. ¾ Moái quan heä : Tyû leä töû vong + tyû leä soáng = 1 • Baûng tyû leä töû vong : laø baûng thoáng keâ veà nhaân khaåu noùi leân soá löôïng ngöôøi soáng ôû caùc löùa tuoåi vaø soá löôïng ngöôøi cheát ñi giöõa caùc löùa tuoåi. ¾ Ñoä tuoåi ñaàu tieân ñöôïc ñöa vaøo Baûng tyû leä töû vong laø 0 vaø soá ngöôøi khôûi ñaàu thöôøng laø moät soá chaün lôùn ( nhö 100.000 ngöôøi hay 1.000.000 ngöôøi). Ñoä tuoåi 18 cuoái cuøng cuûa baûng laø ñoä tuoåi maø sau tuoåi naøy, khoâng coøn ngöôøi naøo soáng (thöôøng laø tuoåi 99 hoaëc 100). ¾ Baûng tyû leä töû vong ñöôïc coâng ty BH duøng ñeå tính toaùn phí thuaàn cho caùc HÑBHNT. B2. Thu nhaäp ñaàu tö : ñaây laø khoaûn thu coù ñöôïc khi ñaàu tö caùc khoaûn tieàn nhaøn roãi taïm thôøi hình thaønh bôûi phí thu cuûa khaùch haøng. Neáu thu nhaäp ñaàu tö cao thì nhaø BH kinh doanh ñaït hieäu quaû cao, töø ñoù coù cô hoäi ñeå giaûm chí phí BH. Nguôïc laïi neáu thu nhaäp ñaàu tö thaáp thì phí BH phaûi noäp seõ cao hôn. Thu nhaäp ñaàu tö ñöôïc hình thaønh treân cô sôû voán ñaàu tö ban ñaàu vaø tyû leä laõi suaát. • Laõi vaø laõi suaát. ¾ Laõi laø khoaûn thu nhaäp coù ñöôïc töø vieäc ñaàu tö moät khoaûn voán trong moät ñôn vò thôøi gian. ¾ Laõi suaát laø tyû leä giöõa laõi thu ñöôïc trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh so vôùi voán goác boû ra ban ñaàu, thöôøng tính baèng tyû leä phaàn traêm. ¾ Treân cô sôû giaû ñònh moät möùc laõi suaát xaùc ñònh naøo ñoù trong suoát thôøi gian hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng, nhaø BH seõ coù cô sôû ñeå giaûm phí BH so vôùi vieäc chæ tính phí treân caên cöù duy nhaát laø tyû leä töû vong. Möùc laõi suaát giaû ñònh ñoù ñöôïc goïi laø laõi suaát kyõ thuaät. • Laõi suaát kyõ thuaät : laø laõi suaát ñaàu tö döï kieán ñöôïc nhaø BH duøng ñeå tính toaùn phí BH. Ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc an toaøn, nhaø BH phaûi tính toaùn soá phí treân cô sôû noù chæ ñöôïc ñaàu tö vôùi moät möùc laõi suaát kyõ thuaät nhoû hôn so vôùi laõi suaát chaéc chaén cuûa caùc khoaûn ñaàu tö. ¾ Laõi suaát kyõ thuaät coù theå xaùc ñònh baèng laõi suaát bình quaân cuûa caùc danh muïc ñaàu tö maø DNBH ñaõ vaø ñang thöïc hieän. Hoaëc xaùc ñònh baèng laõi suaát bình quaân caùc khoaûn vay cuûa Nhaø nöôùc, laõi suaát tieàn göûi cuûa caùc ngaân haøng, lôïi nhuaän bình quaân cuûa toaøn xaõ hoäi. 19 ¾ Treân cô sôû caùc yeáu toá goàm tyû leä töû vong vaø thu nhaäp ñaàu tö ñöôïc trình baøy ôû treân ñoàng thôøi döïa vaøo caùc döõ lieäu veà tyû leä huûy hôïp ñoàng, nhaø BH seõ tính ñöôïc moät khoaûn phí goïi laø phí thuaàn. Ñaây laø boä phaän caáu thaønh quan troïng nhaát cuûa phí BH. Nhö vaäy, phí thuaàn laø khoaûn phí ñöôïc DNBH söû duïng ñeå chi traû tieàn BH cho caùc traùch nhieäm trong hôïp ñoàng. B3. Chi phí : caùc chi phí phaùt sinh trong BHNT ñöôïc phaân thaønh hai loaïi chuû yeáu sau : • Caùc chi phí veà quaûn lyù : ña soá caùc chi phí quaûn lyù töông ñöông vôùi khoaûn chi tieâu töông lai cuûa nhaø BH vaø thöôøng daøn traûi theo thôøi gian. Caùc chi phí veà quaûn lyù bao goàm : ¾ Chi phí quaûn lyù trong thôøi gian thu phí BH (coäng caû chi phí thu phí). ¾ Chi phí quaûn lyù trong thôøi gian khoâng thu phí. ¾ Chi phí thanh toaùn tieàn BH. • Caùc chi phí ñeå coù hôïp ñoàng (chi phí kyù keát hôïp ñoàng) ¾ Ñoù laø khoaûn chi phí phaûi traû cho ngöôøi ñem laïi hôïp ñoàng cho coâng ty BH (nhö ñaïi lyù, coäng taùc vieân,…) hay chi quaûng caùo. Khoaûn chi naøy phaûi traû ngay moät laàn vaøo naêm nghieäp vuï ñaàu tieân hoaëc cuõng coù theå daøn traûi theo thôøi gian tuøy theo töøng ñoái töôïng cuï theå. Vì theá vieäc xaùc ñònh vaø phaân boå moät caùch chính xaùc chi phí kyù keát hôïp ñoàng cuûa coâng ty BH thöôøng gaëp nhieàu khoù khaên. • Sau khi döï kieán ñöôïc caùc yeáu toá nhö tyû leä töû vong, thu nhaäp ñaàu tö, tyû leä huûy hôïp ñoàng vaø chi phí, nhaø BH seõ ñöa ra möùc phí thöông maïi (phí toaøn phaàn) ñoái vôùi saûn phaåm BH. Phí thöông maïi Chi phí quaûn lyù Phí thuaàn Chi phí kyù keát hôïp ñoàng = + + 20 Nhö vaäy, phí thöông maïi hay phí toaøn phaàn laø khoaûn phí maø khaùch haøng thöïc noäp cho coâng ty BH. Noùi caùch khaùc, ñaây chính laø giaù caû cuûa saûn phaåm BH. C. Chia laõi : vieäc ñònh phí cuûa caùc chuyeân vieân tính phí baèng phöông phaùp ñöa ra caùc giaû ñònh nhö vöøa neâu seõ daãn tôùi keát quaû laø coù khoaûng caùch nhaát ñònh giöõa giaû ñònh vaø thöïc teá kinh doanh. Thoâng thöôøng thöïc teá kinh doanh seõ toát hôn so vôùi döï kieán nghóa laø caùc DNBH trong quaù trình tính phí thöôøng ñöa ra moät bieân an toaøn ñeå ñaûm baûo khoâng bò thaâm huït ngaân quyõ khi chi traû cho caùc traùch nhieäm trong HÑ. Trong tröôøng hôïp ñoù, DNBH seõ tieán haønh chia laõi cho caùc chuû HÑ. Vaäy, chia laõi laø vieäc DNBH taêng khoaûn tieàn BH cho nhöõng ngöôøi tham gia BH baèng caùch chia caùc khoaûn lôïi nhuaän thu ñöôïc. • Nguoàn cuûa laõi chia : ¾ Töø söï thaän troïng trong xaùc ñònh laõi suaát kyõ thuaät vaø xaùc ñònh xaùc suaát töû vong, xaùc suaát sinh toàn. ¾ Töø hieäu quaû kinh doanh cuûa coâng ty. ¾ Töø tieát kieäm chi phí quaûn lyù. 1.2.3.2. Döï phoøng nghieäp vuï. Trong kinh doanh BHNT, ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc an toaøn veà maët taøi chính cuõng nhö ñaûm baûo khaû naêng chi traû cho khaùch haøng, nhaø baûo hieåm caàn phaûi laäp ra nhieàu quyõ döï phoøng khaùc nhau. Cuï theå, DNBHNT caàn phaûi laäp caùc quyõ sau : A. Döï phoøng toaùn hoïc. Chuùng ta bieát raèng ôû moïi thôøi ñieåm trong thôøi haïn hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng, nhaø baûo hieåm luoân laø con nôï cuûa nhöõng ngöôøi ñöôïc BH. Nhaø BH thu phí BH ngay töø luùc khaùch haøng tham gia nhöng chöa thöïc hieän ngay caùc cam keát cuûa mình. Phí BH maø nhaø BH thu töø khaùch haøng thöôøng laø phí san baèng (moät möùc phí ñöôïc aán ñònh khoâng ñoåi töø khi tham gia BH cho ñeán luùc keát thuùc hôïp ñoàng). Do ñoù, nhaø BH caàn phaûi trích laäp quyõ döï phoøng ñeå chi traû khi hôïp ñoàng BH ñeán 21 kyø haïn hoaëc khi xaûy ra ruûi ro. Döï phoøng naøy ñöôïc tính toaùn treân cô sôû xaùc suaát tuoåi thoï vaø toaùn taøi chính neân goïi laø döï phoøng toaùn hoïc. • Khaùi nieäm : döï phoøng toaùn hoïc laø khoaûn cheânh leäch giöõa giaù trò hieän taïi cuûa soá tieàn BH vaø giaù trò hieän taïi cuûa phí BH seõ thu ñöôïc trong töông lai, ñöôïc söû duïng ñeå traû tieàn BH ñoái vôùi nhöõng traùch nhieäm ñaõ cam keát khi xaûy ra söï kieän BH. • Caùch tính : ¾ Ñoái vôùi döï phoøng phí thuaàn : Döïï phoøng phí thuaàn Giaù trò hieän taïi cuûa toång traùch nhieäm baûo hieåm seõ phaûi traû trong töông lai Giaù trò hieän taïi cuûa toång soá phí baûo hieåm thuaàn seõ thu trong töông lai = - ¾ Ñoái vôùi döï phoøng phí toaøn phaàn : Giaù trò hieän taïi cuûa toång chi phí döï kieán trong töông lai Döïï phoøng phí toaøn phaàn Giaù trò hieän taïi cuûa toång traùch nhieäm baûo hieåm seõ phaûi traû trong töông lai Giaù trò hieän taïi cuûa toång soá phí baûo hieåm toaøn phaàn seõ thu trong töông lai = + - B. Döï phoøng phí chöa ñöôïc höôûng : aùp duïng ñoái vôùi caùc HÑBHNT coù thôøi haïn duôùi moät naêm, ñöôïc söû duïng ñeå traû tieàn baûo hieåm seõ phaùt sinh trong thôøi gian coøn hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng BH trong naêm tieáp theo. Döï phoøng naøy chæ aùp duïng ñoái vôùi caùc hôïp ñoàng ñoùng phí ñònh kyø vaø ñöôïc tính theo coâng thöùc : Thôøi gian coøn laïi cuûa ñònh kyø noäp phí Toång thôøi gian cuûa ñònh kyø noäp phí Döïï phoøng = Phí ñònh kyø X 22 C. Döï phoøng boài thöôøng : ñöôïc trích theo phöông phaùp töøng hoà sô vôùi möùc trích laäp ñöôïc tính treân cô sôû thoáng keâ soá tieàn BH phaûi traû cho töøng hoà sô ñaõ khieáu naïi DNBH nhöng ñeán cuoái naêm taøi chính chöa ñöôïc giaûi quyeát. D. Döï phoøng chia laõi : ñöôïc söû duïng ñeå traû laõi maø DNBH ñaõ thoûa thuaän vôùi beân mua BH trong hôïp ñoàng BH. Chæ aùp duïng ñoái vôùi nhöõng hôïp ñoàng coù laõi chia ñöôïc tích luõy qua caùc naêm hôïp ñoàng BH vaø ñöôïc tính theo coâng thöùc sau : Döïï phoøng chia laõi Toång laõi chia cho chuû hôïp ñoàng trong naêm taøi chính Giaù trò tích luõy cuûa laõi ñaõ chia cho chuû hôïp ñoàng trong caùc naêm taøi chính tröôùc nhöng chöa chi traû = + E. Döï phoøng baûo ñaûm caân ñoái : ñöôïc söû duïng ñeå traû tieàn BH khi xaûy ra söï kieän BH do coù bieán ñoäng lôùn veà tyû leä töû vong, laõi suaát kyõ thuaät. Döï phoøng baûo ñaûm caân ñoái ñöôïc trích laäp haøng naêm cho ñeán khi khoaûn döï phoøng naøy baèng 5% phí baûo hieåm thu ñöôïc trong naêm taøi chính cuûa DNBH. Möùc trích laäp haøng naêm laø 1% töø lôïi nhuaän tröôùc thueá cuûa DNBH. 1.2.3.3. Giaù trò giaûi öôùc . Khi khaùch haøng huûy boû hôïp ñoàng, DNBH seõ coù theå thanh toaùn cho ngöôøi tham gia BH moät khoaûn tieàn goïi laø giaù trò giaûi öôùc hay coøn goïi laø giaù trò hoaøn laïi. Giaù trò giaûi öôùc coù theå laø toaøn boä hoaëc moät phaàn cuûa döï phoøng toaùn hoïc (thoâng thöôøng laø baèng moät phaàn cuûa döï phoøng toaùn hoïc). Giaù trò giaûi öôùc = Döï phoøng toaùn hoïc – Phí giaûi öôùc Phí giaûi öôùc thöôøng ñöôïc DNBH xaùc ñònh baèng chi phí kyù keát hôïp ñoàng môùi hoaëc tyû leä phaàn traêm treân soá tieàn BH. Nhö vaäy, hôïp ñoàng chæ coù giaù trò giaûi öôùc khi ñaõ coù döï phoøng toaùn hoïc vaø döï phoøng toaùn hoïc lôùn hôn phí giaûi öôùc. Do ñoù, ôû nhöõng naêm thöù nhaát vaø thöù hai cuûa hôïp ñoàng thöôøng khoâng coù giaù trò giaûi öôùc (tröø hôïp ñoàng ñoùng phí moät laàn). Neáu sau khi tính ra giaù trò giaûi öôùc coù giaù trò aâm thì ñöôïc quy ñònh laø baèng 0. 23 1.3. CÔ SÔÛ LUAÄN VEÀ SÖÏ HÌNH THAØNH NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TRONG CAÙC DNBHNT. 1.3.1. Hôïp ñoàng BHNT vaø vieäc taïo ra nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. Hôïp ñoàng baûo hieåm nhaân thoï (HÑBHNT) laø moät söï thoûa thuaän baèng vaên baûn giöõa ngöôøi mua baûo hieåm vaø DNBH ( hay ngöôøi BH). Ngöôøi mua BH seõ phaûi ñoùng phí BH cho ngöôøi BH, coøn ngöôøi BH coù nghóa vuï boài thöôøng hoaëc chi traû tieàn BH khi xaûy ra caùc söï kieän BH ñaõ ñöôïc qui ñònh tröôùc trong hôïp ñoàng. Tính chaát may ruûi theå hieän ôû choã hôïp ñoàng BH chæ ñöôïc thieát laäp ñeå BH cho nhöõng söï kieän khoâng chaéc chaén. DNBH coù theå seõ phaûi chi traû neáu ruûi ro xaûy ra hoaëc cuõng coù theå khoâng phaûi chi traû neáu ruûi ra khoâng xaûy ra. Chính ñaëc tröng naøy cuûa hôïp ñoàng BH ñaõ laøm cho thôøi ñieåm thöïc hieän nghóa vuï cuûa hai beân khoâng ñoàng thôøi xaûy ra. Ngöôøi mua BH khi hôïp ñoàng ñöôïc kyù keát seõ phaûi ñoùng ngay khoaûn phí BH, coøn DNBH chæ thöïc hieän vieäc chi traû tieàn khi naøo ruûi ro xuaát hieän. Chu trình taøi chính cuûa BH laø DNBH thu tieàn tröôùc traû tieàn sau, goïi laø chu trình saûn xuaát nghòch ñaûo. HÑBH nhaân thoï laø HÑBH khoâng chæ nhaèm muïc ñích choáng laïi caùc söï coá khoâng may maø coøn laø moät HÑ tieát kieäm. Khi moät HÑ ñöôïc kyù keát seõ taïo ra nguoàn phí BH cho DNBH. Nhöng do ñaëc thuø cuûa chu trình saûn xuaát nghòch ñaûo nhö ñaõ noùi ôû treân ñaõ taïo ra tính chaát nhaøn roãi cuûa nguoàn thu naøy. Do ñoù, DNBHNT thu phí BH roài tieán haønh ñaàu tö chuùng vaø thöïc hieän vieäc chi traû tieàn khi xaûy ra söï coá BH hoaëc ñeán kyø haïn chi traû tieàn tieát kieäm ñaõ ñöôïc thoûa thuaän. Nhö vaäy, neáu khoâng xaûy ra söï coá ñoái vôùi ngöôøi ñoùng BH thì khoaûn tieàn maø DNBH traû cho hoï chính laø khoaûn tieàn göûi, coøn neáu xaûy ra söï coá thì caùc khoaûn tieàn maø DNBH chi traû chính laø khoaûn tieàn BH. Ta coù theå noùi trong söï vaän haønh cuûa BHNT, cam keát baûo ñaûm cuûa DNBH luoân luoân bao goàm 2 nghieäp vuï laø BH vaø ñaàu tö taøi chính. Baây giôø ta haõy xeùt ñeán caáu truùc cuûa phí BHNT. Phí BHNT 24 ñöôïc xaùc ñònh döïa treân 2 yeáu toá laø xaùc suaát tuoåi thoï vaø ñaàu tö. Moái töông quan giöõa hai yeáu toá naøy ñöôïc theå hieän qua coâng thöùc sau ñaây : Phí BHNT = Soá tieàn BH x Xaùc suaát tuoåi thoï x Chieát khaáu taøi chính. Ñaây chæ laø khoaûn phí thuaàn ñeå ñaûm baûo chi traû cho caùc cam keát. Ñeå xaùc ñònh toaøn boä khoaûn phí thì chuùng ta phaûi coäng theâm vaøo khoaûn phí hoaït ñoäng nhaèm ñaûm baûo cho vieäc kyù keát hôïp ñoàng, quaûn lyù HÑ vaø thu phí BH. Phí BH thu ñöôïc haøng naêm ñöôïc chia laøm hai phaàn : • Phí ruûi ro daønh ñeå ñaûm baûo cho vieäc chi traû BH haøng naêm. • Phí tieát kieäm daønh ñeå ñöa vaøo döï tröõ vaø ñaàu tö taøi chính. Noù seõ ñöôïc traû laïi cho ngöôøi ñöôïc BH caû voán laãn laõi theo laõi suaát kyõ thuaät cuûa DNBH. Vôùi nhöõng gì phaân tích ôû treân, ta thaáy caùc HÑBHNT thöïc hieän chöùc naêng tích tuï taøi chính. Nhôø ñoù maø caùc DNBHNT trôû thaønh moät trong nhöõng toå chöùc thu huùt tieát kieäm quan troïng vaø caïnh tranh maïnh vôùi nhöõng trung gian taøi chính khaùc trong neàn kinh teá. Ngoaøi ra, do caùc HÑBHNT laø loaïi hôïp ñoàng daøi haïn neân ñaõ taïo ra nguoàn voán daøi haïn cho DNBH ñaàu tö vaøo neàn KT. Do ñoù, coù theå noùi raèng : quaù trình hình thaønh nguoàn voán nhaøn roãi cuûa caùc DNBH ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc kyù keát caùc HÑBH. 1.3.2. Quyõ döï phoøng nghieäp vuï – nguoàn voán nhaøn roãi cô baûn cuûa DNBHNT. Do söï sai bieät veà thôøi ñieåm thu phí BH vaø thôøi ñieåm chi traû khieáu naïi neân DNBH phaûi luoân duy trì caùc khoaûn döï phoøng ñeå thöïc hieän cam keát vôùi ngöôøi ñoùng BH vaøo baát cöù thôøi ñieåm naøo. Haèng naêm, khi keát thuùc naêm taøi chính, töø caùc HÑ maø DNBH ñaõ kyù keát coù theå xaûy ra nhöõng söï kieän khoâng theå bieát tröôùc moät caùch chính xaùc nhö : • Xaûy ra ruûi ro töø caùc HÑ maø thôøi haïn hieäu löïc chöa keát thuùc vaøo ngaøy cuoái naêm taøi chính. 25 • Caùc vuï toån thaát ñaõ xaûy ra töø caùc HÑ thuoäc naêm taøi chính hieän haønh vaø naêm taøi chính tröôùc nhöng chöa ñöôïc DNBH chi traû. • Ngoaøi ra, trong quaù trình kinh doanh caùc nghieäp vuï BH, caùc DNBH coøn phaûi trích laäp caùc döï phoøng naûy sinh töø quy trình kyõ thuaät nghieäp vuï BH. Ñoù laø caùc khoaûn tieàn maø DNBH ñaõ cam keát phaûi traû cho ngöôøi ñoùng BH, khoaûn tieàn cho pheùp DNBH coù theå ñoái maët vôùi nhöõng ñoät bieán trong kinh doanh. Chu trình saûn xuaát nghòch ñaûo cuûa BH ñaõ buoäc caùc DNBH phaûi döï tröõ caùc khoaûn phí BH thu ñöôïc töø caùc HÑBH ñeå ñaûm baûo thöïc hieän caùc cam keát trong töông lai vôùi ngöôøi ñoùng BH. Caùc khoaûn döï tröõ BH ñöôïc goïi laø caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï. Nhö vaäy, vì muïc ñích boài thöôøng vaøo baát kyø thôøi ñieåm naøo cho nhöõng toån thaát chöa xaûy ra khi HÑ ñang coù hieäu löïc, DNBH baét buoäc phaûi laäp caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï. Muïc ñích cuûa caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï laø ñeå thöïc hieän cam keát boài thöôøng vaø chi traû tieàn BH cuûa DNBH. Nhöng do tính chaát vaän haønh ñaëc thuø cuûa caùc DNBH ñaõ taïo ra söï nhaøn roãi cho caùc khoaûn döï tröõ naøy. Chuùng trôû thaønh nguoàn voán nhaøn roãi quan troïng vaø coù qui moâ lôùn nhaát trong DNBH. Trích laäp caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï khoâng chæ laø yeâu caàu cuûa nghieäp vuï BH maø coøn laø söï baét buoäc cuûa phaùp luaät. Hay coù theå noùi, DNBH phaûi theå hieän ñöôïc khaû naêng thanh toaùn cuûa mình tröôùc luaäât phaùp vaø DNBH ñöôïc coi laø ñuû khaû naêng thanh toaùn khi ñaõ trích laäp ñaày ñuû döï phoøng nghieäp vuï. Caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï luoân laø ñoái töôïng kieåm tra, giaùm saùt cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi DNBH. Kieåm tra vieäc trích laäp ñuùng, ñuû döï phoøng nghieäp vuï seõ cho thaáy DNBH coù toân troïng caùc cam keát vôùi ngöôøi ñoùng BH hay khoâng? Giaùm saùt chaët cheõ quaù trình laäp vaø söû duïng caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï laø moät bieän phaùp höõu hieäu nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ñoùng BH ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy DNBH taäp trung nguoàn voán ñaàu tö tham gia taøi trôï cho neàn kinh teá. 26 1.4. CÔ SÔÛ LUAÄN VEÀ VIEÄC SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TRONG CAÙC DNBHNT. 1.4.1. Tính taát yeáu khaùch quan cuûa vieäc ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi laø caàn thieát vaø coù taàm quan troïng ñaëc bieät bôûi vì noù khoâng chæ aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moät DNBH maø coøn ñem laïi lôïi ích cho söï phaùt trieån kinh teá. Muïc ñích cuûa söï thieát laäp caùc döï phoøng nghieäp vuï laø nhaèm duy trì söï caân baèng nghieäp vuï trong daøi haïn, töùc laø nhaèm ñaûm baûo cho vieäc thanh toaùn tieàn BH trong töông lai daøi. Do tính chaát cuûa HÑBHNT laø moät hôïp ñoàng tieát kieäm neân DNBH cam keát seõ traû cho ngöôøi ñoùng BH caùc khoaûn tieàn vôùi laõi suaát ñaõ döï kieán khi tính phí BH goïi laø laõi suaát kyõ thuaät. Neáu DNBH khoâng ñaàu tö nguoàn phí BH thu ñöôïc vôùi keát quaû baèng hoaëc cao hôn laõi suaát kyõ thuaät thì DNBH seõ bò loã vaø coù theå daãn ñeán phaù saûn. Do ñoù, theo yeâu caàu kyõ thuaät caùc DNBHNT baét buoäc phaûi ñaàu tö caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï vôùi hieäu quaû ñaït ñöôïc phaûi ít nhaát ngang baèng vôùi laõi suaát maø DNBH ñaõ cam keát thöïc hieän cho ngöôøi ñoùng BH. Neáu keát quaû ñaàu tö toát hôn mong ñôïi, DNBH seõ coù ñieàu kieän ñeå ñaûm baûo thöïc hieän ñaày ñuû caùc cam keát ñoàng thôøi coù theå chia laõi cho ngöôøi ñoùng BH moät phaàn keát quaû phuï troäi thoâng qua caùc ñieàu khoaûn laõi chia theâm treân HÑBH. Ñieàu naøy seõ laøm taêng theâm tính haáp daãn cho caùc saûn phaåm BH cuûa DN. Ñoái vôùi neàn kinh teá, baát kyø giai ñoaïn phaùt trieån naøo cuõng caàn voán. Chính hoaït ñoäng ñaàu tö voán cuûa caùc DNBH seõ taïo ra moät keânh huy ñoäng voán quan troïng ñeå phaùt trieån KT-XH. Vai troø naøy caøng coù yù nghóa ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang trong giai ñoaïn caàn ñeán voán nhö nöôùc ta, nhaát laø voán ñöôïc huy ñoäng töø noäi 27 boä neàn kinh teá. Do ñoù, vôùi vai troø cung caáp voán cho neàn kinh teá, caùc DNBH trôû thaønh nhöõng toå chöùc trung gian taøi chính quan troïng. 1.4.2. Nguyeân taéc söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT. Theo Ñieàu 98 Khoaûn 1 cuûa Luaät kinh doanh BH ban haønh vaøo ngaøy 09/12/2000 quy ñònh roõ nguyeân taéc söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi cuûa DNBH laø : “ vieäc ñaàu tö voán cuûa DNBH phaûi baûo ñaûm an toaøn, hieäu quaû vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu chi traû thöôøng xuyeân cho caùc cam keát theo HÑBH ” . Nguyeân taéc an toaøn laø nguyeân taéc haøng ñaàu trong vieäc söû duïng quyõ döï phoøng nghieäp vuï ñoái vôùi DNBH. Noù yeâu caàu DNBH phaûi ñaàu tö voán moät caùch chaéc chaén ñeå luoân luoân thöïc hieän ñöôïc cam keát vôùi ngöôøi ñoùng BH khi caùc söï kieän BH xaûy ra. Nguyeân taéc hieäu quaû yeâu caàu ñaàu tö voán cuûa DNBH phaûi mang laïi lôïi nhuaän toái ña. Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng ñaàu tö seõ cho pheùp DNBH buø ñaép caùc khoaûn chi phí lôùn trong kinh doanh tröïc tieáp, coù ñieàu kieän ñeå giaûm phí BH. Ñoái vôùi kinh doanh BHNT, thu nhaäp ñaàu tö laø moät söï baét buoäc ñeå ñaùp öùng yeâu caàu traû lôïi töùc treân caùc khoaûn tieát kieäm cuûa ngöôøi ñoùng BH. Nguyeân taéc khaû naêng thanh toaùn thöôøng xuyeân ñoøi hoûi DNBH coù theå thanh toaùn tieàn chi traû cho ngöôøi ñöôïc BH ôû baát cöù thôøi ñieåm naøo. Muoán theá, caùc DNBH phaûi ñaàu tö vaøo nhöõng taøi saûn coù khaû naêng chuyeån thaønh tieàn moät caùch deã daøng. 1.4.3. Danh muïc ñaàu tö trong caùc DNBHNT. 28 Theo quy ñònh cuûa Luaät kinh doanh BH, DNBH chæ ñöôïc söû duïng voán nhaøn roãi cuûa mình ñeå ñaàu tö ôû VN trong caùc lónh vöïc sau ñaây : • Mua traùi phieáu chính phuû. • Mua coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp. • Kinh doanh baát ñoäng saûn. • Goùp voán vaøo caùc doanh nghieäp khaùc. • Cho vay theo quy ñònh cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng. • Göûi tieàn taïi caùc toå chöùc tín duïng. * Nhöõng öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc danh muïc ñaàu tö maø DNBH coù theå choïn löïa : a. Chöùng khoaùn : caùc saûn phaåm ñöôïc giao dòch, mua baùn treân thò tröôøng taøi chính noùi chung vaø thò tröôøng chöùng khoaùn noùi rieâng goïi laø chöùng khoaùn. Chöùng khoaùn bao goàm caùc chöùng khoaùn voán goïi laø coå phieáu vaø chöùng khoaùn nôï goïi laø traùi phieáu. ¾ Coå phieáu : do caùc coâng ty coå phaàn phaùt haønh. ƒ Öu ñieåm : ™ Mang laïi thu nhaäp döôùi daïng coå töùc, coù theå taùi ñaàu tö ñeå toái ña hoaù lôïi nhuaän. ™ Coù khaû naêng taêng voán trong daøi haïn cho pheùp nhaø ñaàu tö choáng laïi laïm phaùt. 29 ™ Do caùc coå phaàn ñaõ noäp thueá thu nhaäp tröôùc khi chia coå töùc neân ñaàu tö vaøo coå phieáu khoâng chòu aûnh höôûng bôûi thueá. ƒ Nhöôïc ñieåm : ™ Do söï baát oån vaø deã bieán ñoäng veà giaù caû coå phieáu laøm cho vieäc ñaàu tö vaøo lónh vöïc naøy khoâng phaûi laø giaûi phaùp toái öu ñoái vôùi vieäc söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi cuûa nhöõng toå chöùc caàn ñaàu tö vôùi moät lôïi suaát chaéc chaén nhö caùc DNBHNT. ™ Aûnh höôûng ñeán nguyeân taéc an toaøn bôûi thu nhaäp cuûa coå phieáu mang tính khoâng chaéc chaén. Noù coù theå khoâng ñöôïc thanh toaùn neáu coâng ty laøm aên khoâng coù laõi hoaëc löïa choïn phöông aùn khoâng phaân chia lôïi nhuaän. ™ Ñeå giaûm thieåu ruûi ro khi ñaàu tö vaøo moät loaïi coå phieáu naøo ñoù, nhaø ñaàu tö seõ phaûi boû ra chi phí ñeå tìm hieåu veà tình hình hoaït ñoäng cuûa coâng ty phaùt haønh coå phieáu nhaát laø nhöõng coâng ty môùi thaønh laäp vaø nhöõng coâng ty nhoû laøm phaùt sinh chi phí thoâng tin cao, laøm giaûm lôïi suaát kyø voïng cuûa coå phieáu. ¾ Traùi phieáu : do chính phuû hoaëc coâng ty phaùt haønh nhaèm huy ñoäng voán daøi haïn. Traùi phieáu do chính phuû phaùt haønh goïi laø traùi phieáu chính phuû vaø traùi phieáu do coâng ty phaùt haønh goïi laø traùi phieáu coâng ty. ƒ Öu ñieåm : ™ Thu nhaäp thöôøng xuyeân cao vaø ñöôïc baûo ñaûm do tæ leä laõi suaát thöôøng ñöôïc aán ñònh töø ñaàu neân nhaø ñaàu tö bieát ñöôïc doøng thu nhaäp döï kieán trong töông lai. 30 ™ An toaøn voán cao do traùi phieáu thöôøng do chính phuû hoaëc caùc coâng ty lôùn coù uy tín phaùt haønh neân vieäc thanh toaùn traùi töùc vaø voán khi ñaùo haïn coù söï ñaûm baûo töông ñoái chaéc chaén so vôùi caùc loaïi hình cho vay khaùc. ƒ Nhöôïc ñieåm : ™ Giaù traùi phieáu bieán ñoäng vaø chòu söï taùc ñoäng raát lôùn cuûa laõi suaát. Ñieàu naøy laøm cho vieäc ñaàu tö voán nhaøn roãi ngaén haïn gaëp khoù khaên. Neáu sau khi mua traùi phieáu chæ caàn laõi suaát taêng laø nhaø ñaàu tö seõ bò loã. ™ Thu nhaäp töø traùi phieáu khoâng traùnh ñöôïc thueá thu nhaäp nhö coå töùc vì ñoái vôùi ngöôøi ñi vay vieäc traû traùi töùc ñöôïc tính vaøo chi phí söû duïng voán vaø chöa noäp thueá thu nhaäp. ™ Khoâng choáng ñöôïc laïm phaùt vì neáu tæ leä laïm phaùt dieãn ra khoâng theo döï kieán coù theå laøm cho vieäc ñaàu tö traùi phieáu bò thieät haïi veà giaù trò voán do laõi suaát thöïc aâm. Nhö vaäy, ñaàu tö vaøo traùi phieáu laø ñaàu tö vaøo taøi saûn taøi chính sinh lôøi thöôøng xuyeân, oån ñònh, ruûi ro thaáp, coù tính thanh khoaûn cao neân vôùi nguoàn voán daøi haïn huy ñoäng töø caùc khoaûn tieát kieäm cuûa caùc hôïp ñoàng BHNT, traùi phieáu laø taøi saûn ñaàu tö phuø hôïp nhaát. b. Baát ñoäng saûn : ¾ Öu ñieåm : ƒ Taïo ra caùc khoaûn thu nhaäp thöôøng xuyeân mang tính chaát daøi haïn laø caùc khoaûn thu nhaäp tieàn cho thueâ nhaø ôû hoaëc vaên phoøng. 31 ƒ Ñoái vôùi nhöõng DNBHNT laø nhöõng DN ít chòu söùc eùp veà tieàn maët trong ngaén haïn thì ñaàu tö vaøo baát ñoäng saûn coù theå laøm taêng voán, coù khaû naêng choáng laïi laïm phaùt do vieäc taêng giaù baát ñoäng saûn. ¾ Nhöôïc ñieåm : ƒ Do söï leân xuoáng cuûa giaù caû thò tröôøng baát ñoäng saûn raát thaát thöôøng, phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö söï phaùt trieån kinh teá, laõi suaát, söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính, daân soá, taâm lyù,… neân ñaàu tö vaøo baát ñoäng saûn thì töông ñoái maïo hieåm. ƒ Vieäc mua baùn cuõng nhö chuyeån ñoåi baát ñoäng saûn thaønh tieàn maët chaäm hôn so vôùi caùc loaïi taøi saûn taøi chính khaùc. c. Cho vay : nhöõng ñoái töôïng coù theå cho vay laø caùc DN, caùc toå chöùc thieáu voán, caùc caù nhaân. Ñeå ñaûm baûo an toaøn thì vieäc cho vay phaûi ñöôïc tieán haønh theo hình thöùc cho vay coù theá chaáp baèng taøi saûn hoaëc theá chaáp baèng hôïp ñoàng BHNT, töùc laø ngöôøi ñi vay laø chuû hôïp ñoàng coù theå theá chaáp khoaûn tieát kieäm ñöôïc tích luõy treân HÑBHNT ñeå vay moät moät soá tieàn nhaát ñònh töø DNBH. Thoâng thöôøng laõi suaát cho vay baèng laõi suaát cho vay ngaân haøng coäng theâm moät tæ leä chi phí quaûn lyù. ¾ Öu ñieåm : coù theå thu ñöôïc laõi suaát cao, an toaøn voán cao vaø thôøi gian ñaàu tö daøi. ¾ Nhöôïc ñieåm : khoù caïnh tranh vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi. 32 d. Gôûi tieàn taïi caùc toå chöùc tín duïng : laø hình thöùc ñaàu tö ngaén haïn vaø ñôn giaûn nhaát vôùi vieäc DNBH kyù thaùc nguoàn ngaân quyõ cuûa mình vaøo caùc toå chöùc tín duïng vaø höôûng laõi suaát. ¾ Öu ñieåm : ƒ DNBH coù theå tính toaùn chính xaùc caùc khoaûn thu nhaäp trong töông lai. ƒ Möùc ñoä an toaøn cao do ña phaàn caùc DNBH thöôøng choïn caùc ngaân haøng thöông maïi coù uy tín, coù tieàm löïc taøi chính maïnh vaø hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng naøy luoân luoân chòu söï giaùm saùt chaët cheõ cuûa nhaø nöôùc neân khaû naêng khoâng traû nôï laø raát hieám xaûy ra. ¾ Nhöôïc ñieåm : ƒ Laõi suaát tieàn gôûi khoâng oån ñònh do phaûi chòu söï ñieàu chænh vó moâ neàn kinh teá baèng chính saùch tieàn teä cuûa ngaân haøng thöông maïi. ƒ Thôøi gian ñaàu tö ngaén do laõi suaát treân thò tröôøng luoân luoân bieán ñoäng neân caùc ngaân haøng thöông maïi chæ thöïc hieän vieäc huy ñoäng caùc loaïi tieàn gôûi ngaén haïn coù kyø haïn hoaëc khoâng kyø haïn ñeå kòp thôøi ñieàu chænh laõi suaát huy ñoäng cho phuø hôïp vôùi laõi suaát thò tröôøng. Nhö vaäy, moãi loaïi taøi saûn ñaàu tö ñeàu coù nhöõng lôïi theá vaø baát lôïi rieâng. Do ñoù, ñeå phaùt huy hieäu quaû, giaûm ruûi ro trong ñaàu tö thì tuøy thuoäc vaøo söï phaùt trieån, möùc ñoä ruûi ro cuûa töøng loaïi thò tröôøng maø DNBH neân xaây döïng caùc chính saùch, chieán löôïc ñaàu tö cho phuø hôïp. 1.5. KINH NGHIEÄM SÖÛ DUÏNG VOÁN NHAØN ROÃI BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ CAÙC NÖÔÙC. 33 Ôû caùc quoác gia phaùt trieån, maëc duø ôû ñoù heä thoáng an sinh giaùo duïc xaõ hoäi – baûo hieåm xaõ hoäi hình thaønh raát sôùm, hoaøn thieän vaø ñaëc bieät laø ñöôïc quaûn lyù theo moâ hình taäp trung ñoái vôùi toaøn daân, nhöng lónh vöïc BHNT khoâng phaûi vì vaäy maát vai troø maø coøn phaùt trieån raát maïnh chieám vò trí ñaùng keå trong ñôøi soáng KT-XH. Quan saùt phuï luïc 1 veà tình hình BHNT taïi moät soá nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån naêm 2003, chuùng ta thaáy raèng : chæ 10 quoác gia coâng nghieäp phaùt trieån ñaõ chieám ñeán hôn 80% thò phaàn BHNT toaøn caàu. Ñieàu naøy coù nghóa laø ôû nhöõng quoác gia naøy, ngöôøi daân ngoaøi vieäc ñöôïc höôûng caùc ñaûm baûo y teá, xaõ hoäi thì heä thoáng ñaûm baûo cho caùc ruûi ro con ngöôøi cuûa BH thöông maïi cuõng raát phaùt trieån, thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï thöôøng lôùn hôn thò tröôøng baûo hieåm phi nhaân thoï. Coù moät soá nguyeân nhaân daãn ñeán keát quaû treân : • Do kinh teá phaùt trieån neân chính phuû coù ngaân saùch ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ruûi ro xaõ hoäi thoâng qua heä thoáng baûo hieåm XH, daân chuùng coù thu nhaäp cao neân deã daøng tieáp caän vôùi caùc dòch vuï baûo hieåm. • Veà phöông dieän ñòa lyù, baûo hieåm tieáp caän treân dieän roäng töø caùc khu vöïc ñoâ thò ñeán daân cö noâng thoân. • Vieäc naém baét caùc thuû tuïc, caùc quy ñònh veà baûo hieåm cuûa daân cö ñöôïc thöïc hieän töông ñoái toát. Cuõng nhö VN, caùc coâng ty BHNT taïi caùc nöôùc treân theá giôùi cuõng quaûn lyù moät nguoàn voán nhaøn roãi raát lôùn ñöôïc hình thaønh töø phí BH thu ñöôïc cuûa khaùch haøng. Tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm KT-XH cuûa moãi nöôùc maø chính phuû cuûa nöôùc ñoù ban haønh nhöõng quy ñònh phaùp lyù phuø hôïp nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi tham gia BH, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán cuûa DN vaø treân heát laø oån ñònh vaø phaùt trieån thò tröôøng BHNT cuûa nöôùc hoï. Coù theå toùm löôïc nhöõng ñieåm cô baûn cuûa nhöõng quy ñònh naøy nhö sau : 34 • Caùc DNBH phaûi trích laäp döï phoøng ñaày ñuû baûo ñaûm chi traû kòp thôøi cho nhöõng cam keát cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi tham gia BH. • Vieäc ñaàu tö voán töø quyõ döï phoøng phaûi döïa treân nguyeân taéc : an toaøn, hieäu quaû vaø tính thanh khoaûn cao. • Quy ñònh tyû leä toái ña vaø toái thieåu cuûa döï phoøng nghieäp vuï cho töøng loaïi taøi saûn ñaàu tö trong danh muïc ñaàu tö cuûa DN. Ví duï Luaät baûo hieåm Phaùp quy ñònh khoâng ñöôïc ñaàu tö quaù 10% döï phoøng nghieäp vuï vaøo moät taøi saûn. Veà xu höôùng ñaàu tö cuûa caùc CTBHNT caùc nöôùc : • Quan saùt soá lieäu veà cô caáu ñaàu tö voán cuûa caùc nöôùc theo baûng 1 döôùi ñaây thì chuùng ta thaáy chöùng khoaùn bao goàm traùi phieáu vaø coå phieáu laø loaïi taøi saûn maø caùc DNBHNT taïi caùc nöôùc ñaàu tö nhieàu nhaát. Tuy nhieân, coù söï khaùc nhau ôû ñaây laø neáu caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï (CTBHNT) cuûa Phaùp vaø Nhaät Baûn taäp trung ñaàu tö vaøo traùi phieáu nhieàu hôn so vôùi coå phieáu thì caùc ñoàng nghieäp ôû Anh laïi laøm ngöôïc laïi töùc laø ñaàu tö vaøo coå phieáu nhieàu hôn. • Maëc duø caùc CTBHNT Nhaät vaãn ñaàu tö maïnh vaøo chöùng khoaùn (chieám hôn 70% voán ñaàu tö) nhöng vaãn daønh phaàn coøn laïi laø khoaûng 30% ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhö baát ñoäng saûn, tieàn göûi ngaân haøng vaø caùc khoaûn ñaàu tö khaùc vôùi cô caáu moãi loaïi chieám khoaûng töø 6,5% ñeán 15%. Tyû troïng voán ñaàu tö nhö vaäy theå hieän söï phaân boá coù veû ñoàng ñeàu hôn. • Caùc CTBHNT Anh vaø Phaùp theå hieän xu höôùng thieân veà ñaàu tö chöùng khoaùn roõ reät ( hôn 80% voán ñaàu tö ) trong khi caùc khoaûn ñaàu tö cho tieàn göûi ngaân haøng, ñaàu tö khaùc chæ chieám tyû troïng raát nhoû maø bieåu hieän roõ reät nhaát laø ôû caùc CTBHNT Phaùp, chieám khoaûng 1,5% ñeán 3,2%. 35 Baûng 1 : Cô caáu ñaàu tö cuûa caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï taïi moät soá nöôùc töø 2001-2003 Danh muïc ñaàu tö Naêm Anh (%) Phaùp (%) Nhaät Baûn (%) 2001 30,9% 68,6% 41,8% 2002 38,2% 64,7% 38,1% Traùi phieáu 2003 37% 66,9% 44,6% 2001 50,8% 19% 30,7% 2002 45,3% 21,4% 29,5% Coå phieáu 2003 44% 18,9% 26,8% 2001 7,1% 8,6% 6,2% 2002 8,5% 9,1% 7,3% Baát ñoäng saûn 2003 8,9% 9,3% 5,9% 2001 3,2% 1,4% 9,1% 2002 1,5% 2,1% 8,4% Tieàn göûi ngaân haøng 2003 2,7% 1,7% 7,7% 2001 8% 2,4% 12,2% 2002 6,5% 2,7% 16,7% Ñaàu tö khaùc 2003 7,4% 3,2% 15% (Nguoàn : SwissRe Sigma no 06/2004) Toùm laïi, chöùng khoaùn vaãn laø söï löïa choïn soá 1 trong ñaàu tö ñoái vôùi caùc CTBHNT caùc nöôùc phaùt trieån bôûi hieäu quaû sinh lôøi cao cuûa noù nhöng tuyø theo tình hình bieán ñoäng veà KT, chính trò, xaõ hoäi vaø caùc chính saùch quaûn lyù veà ñaàu tö taøi chính cuûa caùc nöôùc trong töøng thôøi kyø maø caùc DNBH coù söï phaân boå tyû leä 36 nhieàu hay ít ñoái vôùi caùc danh muïc ñaàu tö coøn laïi nhö baát ñoäng saûn, tieàn göûi ngaân haøng, ñaàu tö khaùc. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I Söï hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBHNT xuaát phaùt töø “chu trình saûn xuaát nghòch ñaûo” trong hoaït ñoäng kinh doanh BH, töùc laø caùc DNBH tieán haønh thu tieàn phí BH tröôùc vaø chæ thöïc hieän traû tieàn khi naøo ruûi ro xuaát hieän. Chính do ñaëc thuø naøy ñaõ taïo ra tính chaát nhaøn roãi cuûa nguoàn thu phí BH. Ñaây laø nguoàn thu hình thaønh neân nguoàn voán nhaøn roãi hay coøn goïi laø caùc quyõ döï phoøng nghieäp vuï trong caùc DNBH. Phaùp luaät cho pheùp caùc DNBH ñöôïc söû duïng nguoàn quyõ döï phoøng naøy ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng lónh vöïc khaùc nhau cuûa neàn KT nhöng phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc “an toaøn, hieäu quaû vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu chi traû thöôøng xuyeân cho caùc cam keát theo hôïp ñoàng BH”. Vieäc ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc DNBH vöøa laø quyeàn lôïi cuõng ñoàng thôøi laø traùch nhieäm cuûa caùc DNBH. Hôïp ñoàng BHNT laø nhöõng HÑ tieát kieäm coù tính chaát daøi haïn neân thoâng qua vieäc kyù keát caùc hôïp ñoàng naøy ñaõ taïo ra nguoàn voán daøi haïn voâ cuøng quan troïng cung öùng cho neàn KT. Muïc tieâu ñaàu tö cuûa DNBH laø ñaït ñeán söï caân baèng taøi chính chöù khoâng phaûi laø taïo ra khoái löôïng tieàn maët lôùn thöôøng xuyeân cho DNBH. Caùc CTBHNT caùc nöôùc chuû yeáu ñaàu tö nguoàn voán nhaøn roãi taäp trung vaøo chöùng khoaùn. Ñeå hieåu roõ hôn veà tình hình huy ñoäng vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi VN, chuùng ta seõ ñi saâu vaøo vieäc phaân tích vaø ñaùnh giaù qua thöïc tieãn taïi thò tröôøng BHNTVN noùi chung vaø taïi Coâng ty BH nhaân thoï Baûo Vieät noùi rieâng trong chöông keá tieáp. 37 CHÖÔNG II : THÖÏC TRAÏNG HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TAÏI COÂNG TY BHNT BAÛO VIEÄT. 2.1. KHAÙI QUAÙT VEÀ COÂNG TY BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ BAÛO VIEÄT. 2.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa CTBHNTBV. Ngaøy 15/01/1965, Toång coâng ty baûo hieåm Vieät Nam (Baûo Vieät) ñöôïc thaønh laäp vaø ñi hoaït ñoäng vôùi soá voán laø 10 trieäu ñoàng. Trong ngaøy ñaàu thaønh laäp, Baûo Vieät coù truï sôû chính taïi Haø Noäi vaø moät chi nhaùnh baûo hieåm taïi Haûi Phoøng vôùi hôn 20 caùn boä, nhaân vieân vaø thöïc hieän hai loaïi nghieäp vuï laø baûo hieåm taøu bieån vaø baûo hieåm haøng hoaù vaän chuyeån ñöôøng bieån. Trong giai ñoaïn töø naêm 1965 ñeán 1993, Baûo Vieät tieán haønh hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm vaø ñoàng thôøi thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc. Thôøi kyø naøy caùc loaïi nghieäp vuï baûo hieåm phi nhaân thoï ñöôïc trieån khai vaø phaùt trieån toaøn dieän bao goàm BH taøi saûn, BH traùch nhieäm daân söï vaø BH con ngöôøi. Sau naêm 1975, ñaát nöôùc ñöôïc thoáng nhaát, Baûo Vieät daàn daàn môû roäng theâm maïng löôùi hoaït ñoäng taïi caùc tænh, thaønh trong caû nöôùc. Naêm 1989, Baûo Vieät ñöôïc Nhaø nöôùc chuyeån ñoåi thaønh Toång coâng ty baûo hieåm VN vôùi caùc coâng ty BH tröïc thuoäc ôû taát caû caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông. Naêm 1992, Baûo Vieät thaønh laäp Coâng ty ñaïi lyù baûo hieåm Bavina taïi Vöông quoác Anh ñeå phuïc vuï cho coâng taùc ñaøm phaùn, taùi tuïc hôïp ñoàng taùi baûo hieåm. Naêm 1993, Baûo Vieät cuøng vôùi Coâng ty Inchicape (Hong Kong) thaønh laäp Coâng ty lieân doanh moâi giôùi BH ñaàu tieân ôû VN (laáy teân laø Inchibrok) khai phaù cho lónh vöïc kinh doanh moâi giôùi BH, taïo tieàn ñeà cho hình thaønh thò tröôøng BH taïi VN. Cuoái naêm 1994, moät coâng ty thaønh vieân cuûa Baûo Vieät ôû TP.Hoà Chí Minh ñöôïc taùch ra ñeå thaønh laäp Coâng ty baûo hieåm TP.Hoà Chí Minh (Baûo Minh), ñoàng 38 thôøi moät soá nhaân vieân cuûa Baûo Vieät ñöôïc Boä Taøi chính huy ñoäng ñeå thaønh laäp Coâng ty taùi baûo hieåm quoác gia (Vina Re). Trong naêm 1995, Baûo Vieät cuøng 7 coå ñoâng phaùp nhaân thaønh laäp Coâng ty coå phaàn baûo hieåm Nhaø Roàng (goïi taét laø Baûo Long) vôùi voán ñieàu leä 24 tyû ñoàng, Baûo Vieät laø coå ñoâng lôùn nhaát goùp 27%. Caên cöù vaøo coâng vaên soá 5609/ÑMDN ngaøy 04/10/1995 cuûa Chính phuû cho pheùp thaønh laäp laïi Toång coâng ty baûo hieåm Vieät Nam thuoäc Boä taøi chính vaø uûy quyeàn cho Boä tröôûng Boä taøi chính kyù Quyeát ñònh thaønh laäp laïi Baûo Vieät; ngaøy 01/03/1996, Boä tröôûng Boä taøi chính ñaõ kyù Quyeát ñònh soá 145-TC/QÑ/TCCB veà vieäc thaønh laäp laïi Toång coâng ty baûo hieåm Vieät Nam vaø giao voán ngaân saùch caáp vaø voán töï boå sung ñaêng kyù laø 629,55 tyû ñoàng. Ngaøy 22/06/1996, theo Quyeát ñònh soá 568-TC/QÑ/TCCB cuûa Boä tröôûng Boä taøi chính, Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï thuoäc Baûo Vieät ñöôïc thaønh laäp. Vieäc thaønh laäp Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï laø moät böôùc ñi chieán löôïc cuûa Baûo Vieät trong vieäc hoaïch ñònh moät höôùng phaùt trieån môùi cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån trong tình hình caïnh tranh maïnh meõ treân thò tröôøng. Ñoù laø kinh doanh treân caû hai lónh vöïc : Baûo hieåm nhaân thoï beân caïnh baûo hieåm phi nhaân thoï ñaõ toàn taïi tröôùc ñaây. Cho ñeán nay, söï phaùt trieån thaønh coâng cuûa coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät ñaõ khaúng ñònh chieán löôïc ñuùng ñaén cuûa Baûo Vieät. Ñieàu naøy ñaõ ñaûm baûo cho Baûo Vieät tieáp tuïc coù moät vò theá giöõ vai troø chuû ñaïo treân thò tröôøng. Sau khi ñaõ thaønh laäp Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Haø Noäi vaø Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Mieàn Nam, ngaøy 27/03/2000, theo Quyeát ñònh soá 46/2000/QÑ- BTC cuûa Boä taøi chính, 27 Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï tröïc thuoäc Baûo Vieät ñaõ ñöôïc thaønh laäp taïi 27 tænh, ñöa soá Coâng ty nhaân thoï tröïc thuoäc leân thaønh 29 Coâng ty. Ñeán thaùng 12 naêm 2000, Boä taøi chính ñaõ coù quyeát ñònh cho pheùp Baûo Vieät thaønh laäp theâm caùc coâng ty vaø chi nhaùnh baûo hieåm nhaân thoï coøn laïi ñöa toång soá thaønh 54 coâng ty baûo hieåm nhaân thoï vaø 5 chi nhaùnh baûo hieåm nhaân thoï. 39 Keå töø thaùng 10 naêm 2003, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Baûo Vieät ñöôïc toå chöùc laïi theo moâ hình taäp ñoaøn taøi chính vôùi voán ñieàu leä laø 3.000 tyû ñoàng. Beân caïnh ñoù, theo Quyeát ñònh soá 3666-QÑ/BTC ngaøy 04/12/2003 cuûa Boä Taøi chính, Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät ñöôïc thaønh laäp vaø laø ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp tröïc thuoäc taäp ñoaøn Baûo vieät vôùi voán rieâng vaø truï sôû rieâng. Hieän coâng ty BHNTBV coù 61 coâng ty thaønh vieân haïch toaùn phuï thuoäc taïi caùc tænh, thaønh phoá trong caû nöôùc vôùi voán ñieàu leä 1.500 tyû ñoàng trong ñoù nguoàn voán chuû sôû höõu chieám khoaûng 843 tyû ñoàng. Coâng ty BHNTBV hieän vaãn laø doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï lôùn nhaát ôû Vieät Nam, chieám gaàn 50% toång soá hôïp ñoàng baûo hieåm nhaân thoï toaøn thò tröôøng. Coâng ty coù ñoäi nguõ nhaân vieân, tö vaán chuyeân nghieäp treân 30.000 ngöôøi vaø moãi naêm thu huùt theâm haøng nghìn lao ñoäng môùi vaøo laøm vieäc. 2.1.2. Tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa CTBHNTBV. Coâng ty BHNT Baûo Vieät chính thöùc baùn hôïp ñoàng baûo hieåm ñaàu tieân vaøo thaùng 08/1996. Hôn 8 naêm trieån khai, coâng ty ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån oån ñònh, vöõng chaéc, hieäu quaû theå hieän qua nhöõng con soá thoáng keâ sau ñaây : • Naêm 2000, ñaùnh daáu söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa Baûo Vieät vôùi toác ñoä taêng tröôûng ñaït 90,87% vaø laø naêm ñaàu tieân doanh thu cuûa BHNT töông ñöông vôùi doanh thu cuûa BH phi nhaân thoï. • Naêm 2001, vôùi toác ñoä taêng tröôûng 64,13%, doanh thu cuûa Baûo Vieät nhaân thoï ñaït 1.510 tyû ñoàng vaø soá hôïp ñoàng khai thaùc vöôït con soá 1.000.000. • Ñaëc bieät trong naêm 2003 naøy, kinh doanh baûo hieåm nhaân thoï ñaõ ñaït ñieåm hoaø voán vaø coù laõi vôùi soá hôïp ñoàng coù hieäu löïc laø 1.558.782 hôïp ñoàng vaø möùc doanh thu laø 2.769 tyû ñoàng. Ñaây laø moät keát quaû khaû quan ñaùnh daáu giai ñoaïn kinh doanh hoaø voán vaø baét ñaàu coù laõi sau 7 naêm kinh doanh. • Beân caïnh ñoù, vaøo ngaøy 01 thaùng 01 naêm 2004, coâng ty BHNT Baûo Vieät thöïc hieän haïch toaùn ñoäc laäp. Ñeán nay, coâng ty coù khoaûng 1.800.000 hôïp ñoàng 40 ñang coøn hieäu löïc, treân 133.000 khaùch haøng ñaõ ñöôïc nhaän tieàn ñaùo haïn hôïp ñoàng vaø haøng traêm nghìn khaùch haøng ñaõ ñöôïc thanh toaùn traû tieàn baûo hieåm ruûi ro vôùi toång soá tieàn chi traû treân 1.320 tyû ñoàng. Toång doanh thu phí baûo hieåm nhaân thoï caùc naêm ñaït 11.200 tyû ñoàng, trong ñoù rieâng naêm 2004, doanh thu phí ñaït 3.090 tyû ñoàng, thu nhaäp töø ñaàu tö taøi chính ñaït gaàn 50 tyû ñoàng. Baûng 2 : Doanh thu phí baûo hieåm nhaân thoï cuûa Baûo Vieät töø naêm 2000-2004 Naêm Doanh thu (tyû ñoàng) Toác ñoä taêng tröôûng(%) 2000 920 90,87% 2001 1.510 64,13% 2002 2.165 43,38% 2003 2.769 27,9% 2004 3.090 11,59% (Nguoàn : Baùo caùo taøi chính cuûa Baûo Vieät caùc naêm) Bieåu ñoà 1 : Doanh thu phí baûo hieåm nhaân thoï cuûa Baûo Vieät töø naêm 2000-2004 Doanh thu phí BHNT cuûa Baûo Vieät töø naêm 2000- 2004 920 1,510 2,165 2,769 3,090 - 1,000 2,000 3,000 4,000 Y2000 Y2001 Y2002 Y2003 Y2004 Naêm Ty û ñ oàn g Doanh thu 41 2.2. THÖÏC TRAÏNG ÑAÀU TÖ TAÏI THÒ TRÖÔØNG BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ VIEÄT NAM. 2.2.1. Söï phaùt trieån. Keå töø khi Chính phuû vaø Boä taøi chính coù quyeát ñònh môû cöûa ñeå caùc coâng ty BHNT nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi VN, loaïi hình kinh doanh naøy ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån khaù ngoaïn muïc vaø coù theå coi thôøi ñieåm cuoái naêm 1999, ñaàu naêm 2000 laø khoaûng thôøi gian ñaùnh daáu söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa thò tröôøng BHNT taïi nöôùc ta vôùi söï tham gia cuûa nhieàu coâng ty BHNT danh tieáng nhö Chinfon Manulife, Prudential, AIA maëc duø tröôùc ñoù Baûo Vieät ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng maïnh meõ trong lónh vöïc naøy. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh BHNT coù theå nhìn thaáy taïi caùc coâng ty BHNT trong vieäc gia taêng voán, gia taêng löôïng saûn phaåm baùn ra treân thò tröôøng, ñaåy maïnh maïng löôùi hoaït ñoäng vaø ñaàu tö. Tuy BHNT phaùt trieån nhanh, nhöng chæ taäp trung taïi caùc thaønh phoá lôùn, phuïc vuï nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp cao. Ñaïi boä phaän ngöôøi daân taïi caùc vuøng noâng thoân, vuøng saâu, vuøng xa khoâng ñöôïc BH tính maïng, söùc khoeû vaø thaân theå. Ñeán naêm 2004, môùi chæ coù 5% daân cö tham gia BHNT vôùi doanh thu phí BHNT töông öùng vôùi 5,47% toång soá tieàn tieát kieäm trong daân cö. Vôùi vieäc tham gia cuûa nhieàu DNBHNT nöôùc ngoaøi ñaõ taïo ra ñoäng löïc thuùc ñaåy phaùt trieån vaø caïnh tranh, cô caáu caùc heä thoáng boä maùy toå chöùc veà quan heä sôû höõu cho ñeán vaán ñeà ñaàu tö vaøo con ngöôøi, coâng ngheä quaûng caùo thöông hieäu, naâng cao chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng, ña daïng hoaù saûn phaåm, boài döôõng vaø naâng cao naêng löïc cuûa caùn boä nhaân vieân, cuûa ñaïi lyù,…Taát caû söï chuyeån bieán naøy thuùc ñaåy hoaït ñoäng kinh doanh ñaõ taïo hieäu quaû raát to lôùn theå hieän qua toác ñoä taêng tröôûng doanh thu phí BH. Theo thoáng keâ cuûa Boä taøi chính, doanh thu phí BH toaøn thò tröôøng VN taêng lieân tuïc qua caùc naêm vôùi naêm 2001 doanh thu phí BH ñaõ taêng 115,25% so vôùi naêm 2000, naêm 2002 taêng 57,66%, naêm 2003 taêng 42,91% vaø trong naêm 2004, doanh thu phí BH ñaït 7.920 tyû ñoàng vôùi toác ñoä taêng tröôûng laø 42 25,81%, trong ñoù Baûo Vieät chieám 39% thò phaàn, Prudential chieám 38%, Manulife chieám 12%, AIA chieám 8% vaø Baûo Minh-CMG chieám 3%. Baûng 3 : Doanh thu vaø thò phaàn cuûa caùc doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï naêm 2004 Doanh Nghieäp Doanh thu (tyû ñoàng) Thò phaàn (%) Baûo Vieät 3.090 39,02% Prudential 2.985 37,69% Manulife 950 11,99% AIA 630 7,95% Baûo Minh-CMG 265 3,35% Toång coäng 7.920 100% (Nguoàn soá lieäu töø ñònh höôùng phaùt trieån thò tröôøng BHVN cuûa Boä Taøi chính) Bieåu ñoà 2 : Thò phaàn doanh thu phí baûo hieåm cuûa caùc doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï naêm 2004 Baûo Vieät 39% Prudential 38% AIA 8% Baûo Minh- CMG 3% Manulife 12% Soá löôïng DN tham gia vaøo lónh vöïc kinh doanh BHNT lieân tuïc taêng trong ñoù coù nhieàu loaïi hình khaùc nhau ñaõ keùo theo raát nhieàu nhaân coâng, töø ñoù taêng theâm nhieàu saûn phaåm ñaéc duïng, linh hoaït vaø phuø hôïp hôn hay noùi caùch khaùc laø “thöïc ñôn” cuûa BHNT ñang daàn ñaày leân, ñaùp öùng toái ña nhu caàu cuûa khaùch 43 haøng. Ñaây laø quaù trình ñi leân theo höôùng tích cöïc nhaèm ñaùp öùng ñöôïc nhieàu taàng lôùp cuõng nhö möùc thu nhaäp cuûa nhieàu ñoái töôïng khaùch haøng khaùc nhau. Coù theå thaáy naêm 2005 seõ laø naêm caïnh tranh gay gaét, khoâng nhöõng laøm thay ñoåi ñaùng keå thò tröôøng BHNT Vieät Nam caû chaát vaø löôïng maø coøn ñaùnh daáu moác thöù hai sau coät moác naêm 2000 trong lòch söû phaùt trieån BHNTVN. Ñoù khoâng chæ laø cuoäc chieán giöõa caùc nhaø cung caáp dòch vuï BHNT treân thò tröôøng maø coøn laø cuoäc chieán giöõa caùc coâng ty BH Myõ do söï coù maët cuûa nhöõng göông maët môùi taïi thò tröôøng BHNTVN nhö coâng ty BHNT ACE Life vaø New York Life. Vieäc môû cöûa hôn nöõa lónh vöïc BH cho caùc coâng ty nöôùc ngoaøi seõ dieãn ra vôùi toác ñoä nhanh, nhaát laø caùc coâng ty Myõ laø do VN phaûi hoaøn taát ñaøm phaùn song phöông gia nhaäp WTO vôùi Myõ vaø caùc nöôùc coøn laïi tröôùc thaùng 11/2005. Moät trong nhöõng ñieàu khoaûn maø phía Myõ ñöa ra laø môû cöûa lónh vöïc BH, taøi chính, ngaân haøng cho coâng ty cuûa hoï. Theâm DN môùi thì thò phaàn cuûa caùc DN cuõ seõ tieáp tuïc bò chia seû nhöng caùc nhaø kinh doanh BH ñeàu tin töôûng raèng thò tröôøng BHNTVN seõ vaãn tieáp tuïc phaùt trieån nhanh trong nhöõng naêm tôùi. 2.2.2. Khaû naêng huy ñoäng vaø söû duïng voán. Vieäc huy ñoäng vaø thu huùt voán trong nhaân daân ôû nöôùc ta hieän nay ñöôïc thöïc hieän bôûi heä thoáng ngaân haøng vaø treân thöïc teá ngöôøi daân cuõng chæ bieát tieát kieäm qua hình thöùc gôûi tieàn vaøo ngaân haøng maø thoâi. Theá nhöng trong thôøi gian qua, ngoaøi heä thoáng ngaân haøng, ngöôøi daân coøn bieát ñeán moät keânh huy ñoäng voán khaùc, tuy coøn môùi nhöng ñaõ coù söùc huùt khaù maïnh meõ, ñoù laø BHNT. Coù theå noùi vieäc tham gia BHNT quaû laø ñang coù söùc huùt maïnh meõ trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Vaø caùc coâng ty BHNT hieän ñang laø moät keânh thu huùt voán nhaøn roãi trong daân raát lôùn. Tuy nhieân, theo soá lieäu thoáng keâ töø naêm 2004 cuûa Toång cuïc thoáng keâ cho thaáy : cheânh leäch giöõa thu nhaäp vaø chi tieâu cho ñôøi soáng bình quaân cuûa moät ngöôøi daân VN hieän nay laø 114,4 ngaøn ñoàng/thaùng, vaø nhö vaäy toång tích luõy trong daân cö naêm 2004 cuûa caû nöôùc laø 112 ngaøn tyû ñoàng. Theá nhöng cuõng trong naêm 2004 44 naøy, caùc keânh huy ñoäng voán nhö ngaân haøng, chöùng khoaùn, BH môùi chæ thu huùt ñöôïc gaàn 70 ngaøn tyû ñoàng. Coøn 42 ngaøn tyû ñoàng chöa bò huùt vaøo ñaàu tö taêng tröôûng. Con soá naøy, neáu ñöôïc “ñaùnh thöùc” bôûi hoaït ñoäng BH thì seõ thoåi luoàng sinh khí cho thò tröôøng BHNTVN trong töông lai. Vì lyù leõ ñoù, chuùng ta thaáy tieàm naêng cuûa thò tröôøng BHNTVN coøn raát lôùn. Ngoaøi ra, moät vaán ñeà quan troïng khaùc raát ñaùng quan taâm laø coâng taùc quaûn lyù, söû duïng, ñaàu tö vaø phaùt trieån nguoàn voán thu ñöôïc töø phí BH ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo trong thôøi gian qua? Theo nguyeân lyù ñaàu tö, caùc coâng ty BH phaûi daønh phaàn lôùn nguoàn voán ñaàu tö vaøo caùc loaïi hình coù laõi suaát coá ñònh vaø an toaøn. Theo ñoù, phí BHNT thu ñöôïc coù khaû naêng ñöôïc ñaàu tö vaøo caùc döï aùn trung, daøi haïn vì BHNT coù thôøi gian daøi vaø gaén vôùi tieát kieäm. Tuy nhieân, caùc döï aùn trung vaø daøi haïn coù tính khaû thi cao hieän nay raát ít maø phaàn lôùn laïi coù ñoä ruûi ro cao. Vì vaäy, maø nhieàu coâng ty BHNT khoâng daùm maïo hieåm ñaàu tö nhieàu vaøo caùc döï aùn trung, daøi haïn. Do ñoù, phaàn lôùn nguoàn phí BH thu ñöôïc hieän nay chuû yeáu ñöôïc taäp trung vaøo vieäc gôûi NH döôùi daïng tieát kieäm ( tieát kieäm ngaén haïn vaø khoâng kyø haïn), hoaëc mua traùi phieáu, tín phieáu cuûa kho baïc nhaø nöôùc laø chính, coøn toång soá voán ñaàu tö trôû laïi neàn kinh teá cuûa caùc coâng ty BH döôùi hình thöùc ñaàu tö trung, daøi haïn coøn chieám tyû troïng khaù khieâm toán. Caùc chuyeân gia veà BH cuõng cho raèng vieäc ñaàu tö trung, daøi haïn laø raát caàn thieát ñoái vôùi caùc coâng ty BH. Nhöng neáu ñaàu tö daøi haïn maø maïo hieåm trong khi ñaàu tö ngaén haïn laø an toaøn oån ñònh thì vieäc taäp trung phaàn lôùn nguoàn voán cho ñaàu tö ngaén haïn laø giaûi phaùp ñuùng ñaén. Roõ raøng, cô caáu ñaàu tö trong thò tröôøng BH khoâng thay ñoåi ñaùng keå trong caùc naêm qua. Vieäc ñaàu tö voán cuûa caùc coâng ty BH treân ñòa baøn chuû yeáu laø caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn taïi caùc toå chöùc tín duïng, chieám treân 60% toång voán ñaàu tö vaøo neàn kinh teá. Caùc khoaûn ñaàu tö trung, daøi haïn cuûa caùc coâng ty BH coøn chieám tyû troïng raát nhoû, ñaàu tö vaøo traùi phieáu chính phuû chæ ñaït 30%, coå phieáu cuûa caùc coâng ty hieän nay chöa ñöôïc 1% toång voán ñaàu tö vaøo neàn kinh teá, coøn laïi laø caùc 45 khoaûn ñaàu tö khaùc nhö : goùp voán vaøo caùc döï aùn ñaàu tö, ñaàu tö baát ñoäng saûn,…Tuy nhieân, tyû troïng naøy vaãn chieám khoâng ñaùng keå so vôùi khoaûn tieàn gôûi taïi caùc toå chöùc tín duïng döôùi daïng tieàn gôûi ngaén haïn. Thöïc traïng naøy ñaõ laøm cho hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaønh BH trong nhöõng naêm qua chöa cao, chuû yeáu laø do nhöõng nguyeân nhaân sau : • Nguyeân nhaân khaùch quan : söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính ôû VN chöa cao, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng voán coøn nhieàu haïn cheá. Chính ñieàu naøy ñaõ laøm haïn cheá nhöõng giao dòch ñoái vôùi nhöõng giaáy tôø coù giaù treân thò tröôøng taøi chính vaø do ñoù laøm giaûm khaû naêng ñaàu tö tröïc tieáp cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn treân thò tröôøng taøi chính. Beân caïnh ñoù, moâi tröôøng caïnh tranh giöõa caùc coâng ty BH chöa laønh maïnh, caùc vaên baûn phaùp quy coøn thieáu vaø chöa ñoàng boä (Luaät caïnh tranh ñang trong quaù trình soaïn thaûo, chöa ra ñôøi). • Nguyeân nhaân chuû quan : quy moâ ñaàu tö cuûa caùc DNBH coøn nhoû, trình ñoä chuyeân moân trong lónh vöïc ñaàu tö chöa cao daãn ñeán caùc DN taäp trung ñaàu tö baèng hình thöùc giaùn tieáp (gôûi tieàn vaøo ngaân haøng ñeå coù ñoä an toaøn cao), caùc DNBH chöa thaät söï chuû ñoäng trong ñaàu tö vaø ña daïng hoaù danh muïc ñaàu tö; hoaït ñoäng moâi giôùi chöa phaùt trieån, chaát löôïng BH chöa cao; hoaït ñoäng taùi BH coøn döïa vaøo cheá ñoä baét buoäc,…Beân caïnh ñoù, caùc loaïi saûn phaåm BH ñang trieån khai coøn chaäm ñöôïc caûi tieán, moät soá lónh vöïc BH tieàm naêng coøn lôùn nhöng chöa ñöôïc khai thaùc trieät ñeå nhö BH cho ngöôøi lao ñoäng, hoïc sinh,… chöa töông xöùng vôùi ñieàu kieän vaø lôïi theá coù ñöôïc. Vì vaäy, hieäu quaû ñaàu tö voán cuûa caùc DNBH vaãn coøn khaù thaáp. 2.3. THÖÏC TRAÏNG HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN NHAØN ROÃI TAÏI COÂNG TY BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ BAÛO VIEÄT. 2.3.1. Caùc quy ñònh phaùp lyù lieân quan ñeán ñaàu tö voán cuûa caùc DNBHNT. A. Ñeå coù caùi nhìn khaùch quan veà thöïc traïng hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi CTBHNTBV, chuùng ta seõ tieán haønh ñaùnh giaù caùc quy ñònh phaùp 46 lyù lieân quan ñeán vieäc thieát laäp quyõ döï phoøng nghieäp vuï trong giai ñoaïn töø naêm 2001 ñeán nay, töùc laø sau khi coù söï ra ñôøi cuûa Luaät kinh doanh BH ngaøy 09/12/2000 vaø tieáp theo laø vieäc ban haønh Nghò ñònh soá 43/2001/NÑ-CP ngaøy 01/08/2001 cuûa Chính phuû quy ñònh cheá ñoä taøi chính ñoái vôùi DNBH vaø thoâng tö soá 72/2001/TT-BTC ngaøy 28/08/2001 cuûa Boä taøi chính höôùng daãn thöïc hieän Nghò ñònh soá 43/2001/NÑ-CP vôùi nhöõng ñieåm chuû yeáu nhö sau : • Theo ñieàu 96 cuûa Luaät kinh doanh BH thì “döï phoøng nghieäp vuï laø khoaûn tieàn maø DNBH phaûi trích laäp nhaèm muïc ñích thanh toaùn cho nhöõng traùch nhieäm BH ñaõ xaùc ñònh tröôùc vaø phaùt sinh töø caùc HÑBH ñaõ giao keát. Döï phoøng nghieäp vuï phaûi ñöôïc trích laäp rieâng cho töøng nghieäp vuï BH vaø phaûi töông öùng vôùi phaàn traùch nhieäm cuûa DNBH”. • Nguyeân taéc chung cuûa vieäc trích laäp ñoái vôùi DN kinh doanh BHNT laø phaûi trích laäp döï phoøng nghieäp vuï töø phí BH cuûa töøng HÑBHNT ñoái vôùi phaàn traùch nhieäm giöõ laïi cuûa DNBH. • Vieäc ñaàu tö voán cuûa DNBH phaûi baûo ñaûm an toaøn, hieäu quaû vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu chi traû thöôøng xuyeân cho caùc cam keát theo hôïp ñoàng BH. • Caùc loaïi döï phoøng nghieäp vuï ñöôïc quy ñònh nhö sau : ¾ Döï phoøng toaùn hoïc. ¾ Döï phoøng phí chöa ñöôïc höôûng. ¾ Döï phoøng boài thöôøng. ¾ Döï phoøng chia laõi. ¾ Döï phoøng ñaûm baûo caân ñoái. • Nhaän xeùt : nhìn chung caùc quy ñònh môùi böôùc ñaàu ñaõ taïo ra khung phaùp lyù cô baûn cho hoaït ñoäng BH taïi VN. Nguyeân taéc ñaàu tö an toaøn, hieäu quaû vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu chi traû thöôøng xuyeân laø caàn thieát nhaèm muïc ñích baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi tham gia BH ñoàng thôøi taïo ra ñoäng löïc naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa DNBH. Caùc quy ñònh naøy ñaõ coù söï cuï theå hoaù veà caùc 47 phöông phaùp trích laäp töøng loaïi döï phoøng nghieäp vuï trong BHNT. Tuy nhieân, chuùng vaãn boäc loä nhöõng baát hôïp lyù theå hieän qua khía caïnh laø quy ñònh trích döï phoøng phí BH treân cô sôû phí giöõ laïi laø baát hôïp lyù, ñi ngöôïc laïi muïc tieâu baûo veä toái ña quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ñoùng BH. Thaät vaäy, theo yeâu caàu cuûa Luaät kinh doanh BH ngaøy 09/12/2000, DNBH seõ phaûi ñaûm baûo thöïc hieän cam keát vôùi ngöôøi ñoùng BH trong moät thôøi gian hieäu löïc cuûa HÑBH, töùc laø DNBH phaûi luoân luoân chöùng minh coù moät nguoàn voán ñuû ñeå buø ñaép moïi tröôøng hôïp xaûy ra toån thaát ôû baát kyø thôøi ñieåm naøo trong thôøi gian hieäu löïc cuûa HÑBH. Ngay taïi thôøi ñieåm keát thuùc naêm taøi chính thì nghieäp vuï chöùng minh naøy cuõng khoâng ñöôïc xoaù boû, DNBH vaãn laø ngöôøi duy nhaát chòu traùch nhieäm ñoái vôùi beân ñöôïc BH maø theo HÑ phaûi laø döï phoøng trích treân phí goác töùc phí BH chöa tröø ñi phí nhöôïng taùi BH. Ta haõy xem xeùt ví duï sau laø giaû söû trong thöïc teá ngöôøi ñoùng BH gaëp toån thaát, DNBH söû duïng quyõ döï phoøng ñöôïc trích laäp töông öùng vôùi phaàn giöõ laïi cuûa mình ñeå boài thöôøng cho ngöôøi ñoùng BH. Sau ñoù, seõ chôø caùc khoaûn tieàn boài thöôøng cuûa coâng ty nhaän taùi BH. Neáu coâng ty nhaän taùi BH bò phaù saûn hoaëc khoâng toân troïng cam keát thì khoù coù theå ñaûm baûo quyeàn lôïi cho ngöôøi ñoùng BH. Ñoái vôùi caùc coâng ty BH coù khaû naêng taøi chính coù haïn thì vôùi caùc dòch vuï BH coù giaù trò ruûi ro cao neân möùc giöõ laïi cuûa caùc DNBH laø raát thaáp, haàu nhö toaøn boä dòch vuï ñöôïc taùi BH. Nhö vaäy, soá phaän cuûa ngöôøi ñoùng BH seõ ra sao khi toån thaát xaûy ra maø coâng ty nhaän taùi BH naøy bò phaù saûn? B. Quyeát ñònh veà ñaàu tö cuûa DNBH luoân phaûi chòu söï chi phoái cuûa caùc quy ñònh phaùp lyù veà xaùc ñònh nguoàn, giôùi haïn nguoàn, nguyeân taéc vaø tyû leä phaân boå voán ñaàu tö. Ñoù laø : • DNBH ñöôïc pheùp söû duïng caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi ñeå ñaàu tö. Nguoàn voán ñaàu tö bao goàm : ¾ Voán ñieàu leä. 48 ¾ Quyõ döï tröõ baét buoäc. ¾ Quyõ döï tröõ töï nguyeän. ¾ Caùc khoaûn laõi cuûa nhöõng naêm tröôùc chöa söû duïng vaø caùc quyõ ñöôïc söû duïng ñeå ñaàu tö hình thaønh töø lôïi töùc ñeå laïi DN. ¾ Nguoàn voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH. • Giôùi haïn nguoàn voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH ¾ Nguoàn voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH cuûa DNBH laø toång döï phoøng nghieäp vuï BH tröø caùc khoaûn tieàn maø DNBH duøng ñeå traû tieàn baûo hieåm thöôøng xuyeân trong kyø ñoái vôùi BHNT. ¾ Khoaûn tieàn maø DNBH duøng ñeå traû tieàn baûo hieåm thöôøng xuyeân trong kyø ñoái vôùi DN kinh doanh BHNT khoâng thaáp hôn 5% toång döï phoøng nghieäp vuï BH vaø ñöôïc gôûi taïi caùc toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng taïi VN. • Tyû leä ñaàu tö voán vaøo caùc danh muïc : ñaàu tö voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH chæ ñöôïc ñaàu tö ôû VN trong caùc lónh vöïc sau ñaây : ¾ Mua traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu doanh nghieäp coù baûo laõnh, gôûi tieàn taïi caùc toå chöùc tín duïng khoâng haïn cheá. ¾ Mua coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp khoâng coù baûo laõnh, goùp voán vaøo caùc doanh nghieäp khaùc toái ña 50% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH. ¾ Kinh doanh baát ñoäng saûn, cho vay, uûy thaùc ñaàu tö qua caùc toå chöùc taøi chính – tín duïng toái ña 40% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï BH. * Nhaän xeùt – ñaùnh giaù : (1)Veà giôùi haïn nguoàn voán nhaøn roãi : • Vieäc ñaàu tö voán phaûi thoûa maõn caùc nguyeân taéc : coù söï ñaûm baûo chaéc chaéc nhaát, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thanh toaùn thöôøng xuyeân. Muïc tieâu cuûa caùc nhaø laäp phaùp laø baét buoäc caùc DNBH phaûi duy trì moät löôïng tieàn maët ñuû ñeå ñaûm baûo nhu caàu chi traû thöôøng xuyeân cho caùc khieáu naïi cuûa ngöôøi tham gia BH. 49 Neáu xeùt treân muïc ñích döï phoøng thì caùc quy ñònh theå hieän phaàn naøo söï ñuùng ñaén cuûa noù nhöng neáu ñöùng treân quan ñieåm toái ña hoaù hieäu quaû ñaàu tö ngaân quyõ cuûa DNBH maø xem xeùt vaø phaân tích kyõ hôn thì chuùng ta seõ coù caùi nhìn khaùc hôn veà vaán ñeà naøy. Ñoù laø : ¾ Tröø tröôøng hôïp laõi suaát cuûa thò tröôøng giaûm xuoáng tôùi möùc laø neáu ñaàu tö khoâng ñuû buø ñaép chi phí giao dòch thì chaéc chaén DNBH khoâng coù nhu caàu caát giöõ tieàn nhö caùc caù nhaân. ¾ Maëc duø duy trì löôïng tieàn maët laø döï phoøng cho caùc tröôøng hôïp ñoät bieán veà toån thaát lôùn xaûy ra nhöng söï phaùt trieån cuûa ñoàng BH seõ laøm giaûm nhu caàu tieàn cho döï phoøng. ¾ Tröø tröôøng hôïp HÑBH bò huûy boû tröôùc haïn thì nhu caàu tieàn maët trong ngaén haïn cuûa DNBHNT khoâng lôùn vì thôøi haïn cuûa nhöõng HÑBHNT raát daøi. Hôn nöõa, khi laõi suaát khoâng quaù thaáp, DNBH coù theå söû duïng tieàn maët ñeå thöïc hieän caùc ñaàu tö ngaén haïn. Do ñoù, nhu caàu tieàn vaãn ñöôïc duy trì baèng löôïng tieàn maët hieän coù vaø doøng thu nhaäp cuûa ñaàu tö ngaén haïn moät caùch thöôøng xuyeân. ¾ Söï phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ cuûa doanh thu phí BHNT ñaõ laøm taêng doøng tieàn vaøo cuûa DNBH. Doøng tieàn vaøo cuûa DNBH coøn ñöôïc gia taêng baèng doøng thu nhaäp töø ñaàu tö. Doøng tieàn naøy luoân luoân dieãn ra moät caùch thöôøng xuyeân vaø nhieàu khaû naêng lôùn hôn toång caùc giaù trò khieáu naïi boài thöôøng vaø chi traû tieàn BH. ¾ Ngoaøi ra, söï phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuûa thò tröôøng taøi chính thöù caáp cho pheùp baùn caùc taøi saûn ñaàu tö moät caùch nhanh choùng cuõng nhö vieäc chuyeån ñoåi caùc khoaûn cho vay vaø baát ñoäng saûn thaønh tieàn seõ ñöôïc thöïc hieän moät caùch nhanh choùng ñeå ñaùp öùng nhu caàu tieàn cho giao dòch cuûa DNBH. 50 Nhö vaäy, vieäc quy ñònh duy trì coá ñònh moät tyû leä tieàn maët lôùn trong quyõ tieàn maët khoâng sinh lôøi ñoái vôùi DNBHNT laø khoâng caàn thieát vaø seõ laø moät aùp löïc lôùn cho vieäc ñaàu tö ngaân quyõ ñeå thu lôïi nhuaän toái ña. (2) Ñaùnh giaù veà tyû leä ñaàu tö voán vaøo caùc danh muïc : • Öu ñieåm : ¾ Ñaõ quy ñònh cuï theå tyû leä voán ñaàu tö cho töøng loaïi nguoàn voán. ¾ Khoâng ñoàng ñeàu hoaù tyû leä voán ñaàu tö toái ña cho taát caû danh muïc taøi saûn maø ñöa ra caùc tyû leä khaùc nhau cho töøng danh muïc taøi saûn ñaàu tö. • Nhöôïc ñieåm : ¾ Quy ñònh tyû leä voán ñaàu tö toái ña vaøo baát ñoäng saûn tôùi 40% toång döï phoøng ñoái vôùi BHNT laø quaù cao trong thò tröôøng baát ñoäng saûn coù möùc ñoä ruûi ro raát cao nhö ôû nöôùc ta bôûi : ƒ Thò tröôøng baát ñoäng saûn ôû VN cô baûn vaãn laø moät thò tröôøng phi chính quy. Trong quan heä mua baùn baát ñoäng saûn, haàu heát caùc chuû baát ñoäng saûn laø tö nhaân khoâng coù ñuû ñieàu kieän phaùp lyù. Do laø moät thò tröôøng mang naëng tính phi chính quy neân luoân luoân tieàm aån nhieàu nguy cô ñoái vôùi xaõ hoäi. ƒ Heä thoáng thoâng tin treân thò tröôøng baát ñoäng saûn chöa ñaày ñuû, thieáu minh baïch vaø khoù tieáp caän. ƒ Thò tröôøng baát ñoäng saûn ôû nöôùc ta nhoû veà qui moâ vaø bò boùp meùo veà quan heä cung caàu vaø giaù caû. Do ñoù, ñaõ khoâng phaûn aùnh ñuùng giaù trò thöïc cuûa baát ñoäng saûn gaây côn soát aûo veà giaù caû. ƒ Caùc quy ñònh phaùp lyù veà thò tröôøng baát ñoäng saûn chöa hoaøn thieän, luoân thay ñoåi, caùc thuû tuïc mua baùn quaù cöùng nhaéc vaø phöùc taïp. ¾ Vieäc quy ñònh khoâng haïn cheá tieàn gôûi taïi caùc toå chöùc tín duïng laø chuùng ta chöa tính ñeán caùc söï coá coù theå xaûy ra trong thöïc teá bôûi neáu DNBH gôûi toaøn boä tieàn cuûa mình vaøo moät ngaân haøng nhoû thì khoù ñaûm baûo nguyeân taéc an toaøn cho duø ñaõ coù söï baûo ñaûm cuûa BH tieàn gôûi. 51 Toùm laïi, caùc quy ñònh phaùp lyù hieän haønh maëc duø coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh nhöng noù ñaõ phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån thò tröôøng BH vaø laø coâng cuï quan troïng giuùp cho vieäc quaûn lyù thò tröôøng BH phaùt trieån an toaøn hieäu quaû. 2.3.2. Thöïc traïng huy ñoäng vaø söû duïng nguoàn voán nhaøn roãi taïi CTBHNTBV. 2.3.2.1. Nguoàn voán nhaøn roãi coù theå söû duïng ñaàu tö taïi CTBHNTBV. Theo quy ñònh nguoàn voán nhaøn roãi chính laø döï phoøng nghieäp vuï, laø soá tieàn chi traû thöôøng xuyeân trong baûo hieåm nhaân thoï. Nhôø söï taêng tröôûng veà doanh thu phí baûo hieåm, phaùt trieån hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp baûo hieåm trong thôøi gian qua, döï phoøng nghieäp vuï ñaõ ñöôïc Baûo Vieät trích laäp ñaày ñuû vaø taêng leân nhanh choùng töông öùng vôùi phaàn traùch nhieäm baûo hieåm, nhaèm ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp. Baûng 4 : Toång hôïp döï phoøng nghieäp vuï cuûa Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät töø naêm 2002-2004 2002 2003 2004 Döï phoøng nghieäp Vuï Soá tieàn ( tr.ñ) Tyû troïng (%) Soá tieàn ( tr.ñ) Tyû troïng (%) Soá tieàn ( tr.ñ) Tyû troïng (%) 2004/2003 Döï phoøng toaùn hoïc 4.799.532 98,86% 6.209.237 98,14% 8.148.020 97,91% 131,22% Döï phoøng chia laõi 52.695 1,09% 114.223 1,81% 169.820 2,04% 148,67% Döï phoøng baûo ñaûm caân ñoái 2.532 0,05% 3.411 0,05% 3.690 0,05% 108,18% Toång coäng 4.854.759 100% 6.326.871 100% 8.321.530 100% Taêng tröôûng (%) 30,32% 31,53% ( Nguoàn : baùo caùo taøi chính cuûa Baûo Vieät qua caùc naêm) 52 Ñeå hieåu roõ theâm veà vaán ñeà naøy, chuùng ta seõ xem xeùt tình hình bieán ñoäng veà caùc döï phoøng nghieäp vuï taïi CTBHNTBV qua caùc soá lieäu töø naêm 2002 – 2004 trong baûng 4. Hieän nay, coâng ty Baûo Vieät ñang thöïc hieän vieäc trích laäp trong heä thoáng taøi chính cuûa mình caùc döï phoøng sau ñaây : • Döï phoøng toaùn hoïc. • Döï phoøng chia laõi. • Döï phoøng ñaûm baûo caân ñoái. Ta thaáy, toác ñoä trích laäp quyõ döï phoøng nghieäp vuï taïi CTBHNTBV caøng luùc caøng taêng vôùi toác ñoä cao. • Naêm 2003, döï phoøng nghieäp vuï taêng 30,32%, naêm 2004 taêng 31,53%. Trong caùc döï phoøng thì döï phoøng toaùn hoïc chieám tyû troïng chuû yeáu, thöôøng laø treân 95%, coøn laïi laø döï phoøng chia laõi vaø döï phoøng ñaûm baûo caân ñoái. Tuy nhieân, caøng veà sau thì tyû troïng cuûa döï phoøng toaùn hoïc caøng giaûm daàn vaø tyû troïng cuûa hai loaïi döï phoøng coøn laïi caøng taêng laø do söï gia taêng nhanh choùng cuûa döï phoøng chia laõi. Ñieàu naøy coù theå lyù giaûi nhö sau : naêm 2003 laø naêm ñaàu tieân töø khi thaønh laäp, ñaùnh daáu vieäc CTBHNTBV ñaït ñieåm hoaø voán vaø baét ñaàu coù laõi. Naêm 2004, Baûo Vieät ñaõ ñaït ñöôïc lôïi nhuaän cao nhaát töø tröôùc ñeán nay. • Döï phoøng nghieäp vuï caøng luùc caøng nhieàu vaø caøng taêng chöùng toû raèng Baûo Vieät ñaõ raát toân troïng quyeàn lôïi cuûa khaùch haøng qua vieäc ñöa phaàn lôùn phí BH thu ñöôïc vaøo vieäc trích laäp döï phoøng nghieäp vuï, ñaûm baûo chi traû thöôøng xuyeân cho caùc cam keát cuûa hôïp ñoàng BH ñoàng thôøi ñoùng goùp moät nguoàn voán lôùn cho söï phaùt trieån KT ñaát nöôùc. Nhö vaäy, vôùi quy moâ lôùn vaø tính nhaøn roãi nhö ñaõ phaân tích trong chöông I (ñaëc bieät laø trong baûo hieåm nhaân thoï do caùc hôïp ñoàng baûo hieåm nhaân thoï coù thôøi haïn keùo daøi), döï phoøng nghieäp vuï ñaõ trôû thaønh nguoàn voán ñaàu tö tieàm naêng vaø quan troïng nhaát cuûa Baûo Vieät. Hieän nay, Baûo Vieät ñaõ söû duïng gaàn nhö 100% döï 53 phoøng nghieäp vuï ñöôïc trích laäp ñeå ñöa vaøo ñaàu tö sinh lôøi trong caùc lónh vöïc cuûa neàn kinh teá. 2.3.2.2. Phaân boå cô caáu ñaàu tö. Baûng 5 : Cô caáu ñaàu tö cuûa Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät töø naêm 2001-2004 Danh muïc ñaàu tö 2001 (%) 2002 (%) 2003 (%) 2004 (%) Tieàn göûi ngaân haøng 69,32% 57,15% 51,64% 45,00% Traùi phieáu chính phuû 25,48% 36,15% 39,88% 43,90% Traùi phieáu coâng ty 0,03% 0,05% Coå phieáu 0,15% 0,20% Ñaàu tö khaùc 5,20% 6,70% 8,30% 10,85% Toång coäng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% (Nguoàn : Baùo caùo taøi chính cuûa Baûo Vieät caùc naêm) Taïi thò tröôøng BHVN, hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa CTBHNTBV dieãn ra khaù phong phuù. Phoå bieán nhaát laø gôûi tieàn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi. Ñaây laø hình thöùc ñaàu tö chieám tyû troïng chuû yeáu cuûa Baûo Vieät trong caùc naêm qua. Thöïc teá cho thaáy, nhaèm ñaûm baûo 3 nguyeân taéc cuûa ñaàu tö laø an toaøn, sinh lôøi vaø khaû naêng thanh khoaûn cao thì gôûi tieàn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi coù uy tín laø löïa choïn ñaàu tieân cuûa coâng ty maëc duø lôïi nhuaän ñaàu tö thaáp. Tuy tyû troïng ñaàu tö vaøo loaïi hình naøy ngaøy caøng giaûm nhöng hieän nay noù vaãn chieám gaàn phaân nöûa cô caáu ñaàu tö cuûa DN. Naêm 2001, ñaàu tö tieàn göûi coù tyû troïng laø 69,32%, naêm 2002 laø 57,15% vaø naêm 2004 coøn 45%. Ñaàu tö traùi phieáu chính phuû cuõng laø hình thöùc ñaàu tö ñöôïc Baûo Vieät quan taâm aùp duïng vì thôøi gian ñaùo haïn cuûa hôïp ñoàng BHNT thöôøng gaàn vôùi thôøi haïn thanh toaùn cuûa traùi phieáu chính phuû. Ñaây laø nhöõng loaïi chöùng khoaùn coù ñoä ruûi ro gaàn nhö baèng khoâng, thôøi haïn thöôøng daøi hôn 1 naêm vaø laõi suaát khaù cao ñoái vôùi 54 nhöõng traùi phieáu trung daøi haïn. Ñaây laø loaïi ñaàu tö ñöùng thöù hai sau tieàn göûi vaø hieän nay coù tyû troïng gaàn baèng tieàn gôûi ngaân haøng. Xu höôùng thay ñoåi cuûa noù ngöôïc laïi vôùi tieàn göûi ngaân haøng. Neáu nhö naêm 2001, tyû troïng ñaàu tö cuûa traùi phieáu chính phuû chæ laø 25,48% thì naêm 2002 taêng leân 36,15% vaø ñeán naêm 2004 laø 43,9%. Ñoái vôùi ñaàu tö chöùng khoaùn thì ôû caùc nöôùc KT phaùt trieån treân theá giôùi, ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn laø hoaït ñoäng ñaàu tö quan troïng nhaát, chieám tyû troïng lôùn nhaát vaø mang laïi hieäu quaû cao nhaát cho caùc coâng ty BHNT nhöng ôû nöôùc ta, do hoaït ñoäng ñaàu tö chöùng khoaùn chæ môùi baét ñaàu töø naêm 2001 vaø moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng ñaàu tö chöa hoaøn thieän neân ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn cuûa Baûo Vieät (bao goàm coå phieáu, traùi phieáu coâng ty) chieám tyû troïng chöa tôùi 1% toång voán ñaàu tö. Ñaàu tö khaùc cuûa Baûo Vieät chuû yeáu laø cho vay vaø goùp voán, lieân doanh, lieân keát. Goùp voán lieân doanh döôùi hình thöùc soá voán chieám phaàn lôùn vaø coù quyeàn ñieàu haønh coâng ty hoaëc goùp voán döôùi daïng coå ñoâng thöôøng ñeå thaønh laäp caùc coâng ty coå phaàn, lieân doanh. Vieäc goùp voán lieân doanh chæ ñöôïc thöïc hieän trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng ñaõ goùp phaàn laøm cho tyû troïng cuûa ñaàu tö khaùc chieám ñeán 10,85% vaøo naêm 2004. Nhìn toång theå, hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa CTBHNTBV trong thôøi gian qua vaãn chöa coù söï thay ñoåi mang tính ñoät bieán töùc laø tyû troïng cuûa tieàn göûi ngaân haøng vaø traùi phieáu chính phuû vaãn chieám tyû troïng gaàn nhö toaøn boä, coù thay ñoåi chaêng laø tyû troïng cuûa tieàn göûi ngaân haøng giaûm xuoáng vaø tyû troïng cuûa traùi phieáu chính phuû taêng leân töông öùng. Hoaït ñoäng ñaàu tö naøy vaãn chöa ñoùng vai troø quyeát ñònh ôû thò tröôøng taøi chính. Do ñoù, ñeå hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa Baûo Vieät thaät söï mang laïi hieäu quaû töông xöùng vôùi tieàm naêng veà voán, vieäc tham gia thò tröôøng taøi chính nhö theá naøo ñeå ñaït lôïi nhuaän cao nhaát treân cô sôû vaãn ñaûm baûo ñöôïc nhöõng nguyeân taéc ñaàu tö cuûa BH laø vaán ñeà caàn ñöôïc coâng ty nghieân cöùu vaø tính toaùn thaáu ñaùo. 55 2.3.2.3. Hieäu quaû ñaàu tö. A. Ñeå coù cô sôû ñaùnh giaù hieäu quaû voán nhaøn roãi cuûa DNBH, chuùng ta khoâng chæ caên cöù vaøo cô caáu ñaàu tö, vaøo caùc danh muïc maø coøn phaûi bieát ñöôïc khaû naêng ñoùng goùp cuûa thu nhaäp ñaàu tö trong keát quaû kinh doanh cuûa DNBH. Ta haõy xem xeùt thu nhaäp ñaàu tö trong toång doanh thu vaø thu nhaäp cuûa CTBHNTBV caùc naêm gaàn ñaây qua baûng döôùi ñaây : Baûng 6 : Thu nhaäp ñaàu tö töø voán nhaøn roãi cuûa Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Baûo Vieät t