Hoạt động thu nhập và sử dụng tài liệu xám tại thư viện trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦57 HOAÅT ÀÖÅNG THU THÊÅP VAÂ SÛÃ DUÅNG TAÂI LIÏÅU XAÁM TAÅI THÛ VIÏÅN TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC KHOA HOÅC XAÄ HÖÅI & NHÊN VÙN TP.HCM. Àöî Vùn Chêu* * Giaãng viïn Khoa Thû viïån - Thöng tin. 1,2 Elizabet Maria Ramos de Carvalho (2001), Grey literature and its contribution to knowledge society, 11p. rûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi & Nhên vùn (Àaåi hoåc quöëc gia TP.HCM) laâ möåt trong nhûäng trung têm àaâo taåo vaâ nghiïn cûáu vïì khoa hoåc xaä höåi vaâ nhên vùn lúán nhêët khu vûåc phña Nam vaâ caã nûúác. Àïí phuåc vuå cho hoaåt àöång nghiïn cûáu, giaãng daåy vaâ hoåc têåp cuãa caán böå, giaãng viïn vaâ sinh viïn cuãa Trûúâng, Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi & Nhên vùn (TV ÀH KKHXH & NV) àaä xêy dûång vaâ phaát triïín nguöìn taâi liïåu vïì khoa hoåc xaä höåi vaâ nhên vùn göìm nhiïìu daång taâi liïåu khaác nhau. Trong àoá, TV àùåc biïåt chuá troång thu thêåp nguöìn taâi liïåu xaám àûúåc saãn sinh ra tûâ hoaåt àöång àaâo taåo vaâ nghiïn cûáu cuãa Trûúâng. Àêy laâ daång taâi liïåu coá yá nghôa rêët quan troång trong hoaåt àöång khoa hoåc vaâ giuáp caác nhaâ nghiïn cûáu coá thïí kïë thûâa vaâ phaát huy caác thaânh tûåu nghiïn cûáu àaä àaåt àûúåc trûúác àoá. Do vêåy, viïåc TV thu thêåp àêìy àuã vaâ taåo àiïìu kiïån cho ngûúâi duâng tin trong Trûúâng sûã duång hiïåu quaã nguöìn taâi liïåu naây laâ cú súã quan troång àïí nêng cao chêët lûúång àaâo taåo vaâ thuác àêíy hoaåt àöång nghiïn cûáu khoa hoåc cuãa Trûúâng. 1. Khaái quaát vïì taâi liïåu xaám Thuêåt ngûä "taâi liïåu xaám" (grey literature) àûúåc sûã duång röång raäi trong nhiïìu ngaânh, lônh vûåc khaác nhau àïí àïì cêåp àïën möåt daång taâi liïåu khöng àûúåc xuêët baãn chñnh thûác, maâ chó àûúåc cöng böë qua caác kïnh chuyïn biïåt. Trong "Kïë hoaåch haânh àöång vïì thöng tin xaám" (Gray Information Functional Plan) àûúåc àûa ra ngaây 18 thaáng 01 nùm 1995, caác chuyïn gia cuãa Nhoám cöng taác liïn cú quan vïì taâi liïåu xaám cuãa chñnh phuã Hoa Kò (US Government's Interagency Gray literature working group) àaä xaác àõnh "taâi liïåu xaám laâ caác taâi liïåu trong nûúác hoùåc cuãa nûúác ngoaâi, àûúåc thu thêåp qua caác kïnh àùåc biïåt vaâ khöng thïí coá àûúåc caác taâi liïåu naây qua caác kïnh phên phöëi thöng thûúâng hoùåc qua hïå thöëng xuêët baãn vaâ phaát haânh cuäng nhû hïå thöëng böí sung vaâ kiïím soaát thû muåc cuãa caác nhaâ saách."1 Taåi Höåi nghõ quöëc tïë lêìn thûá III vïì taâi liïåu xaám àûúåc töí chûác taåi Luxemburg vaâo nùm 1997, taâi liïåu xaám àûúåc xaác àõnh laâ "têët caã caác taâi liïåu úã daång in hoùåc àiïån tûã, àûúåc saãn sinh ra búãi caác cú quan chñnh phuã, caác trûúâng àaåi hoåc, viïån nghiïn cûáu, caác töí chûác thûúng maåi vaâ cöng nghiïåp nhûng khöng àûúåc kiïím soaát búãi caác nhaâ xuêët baãn thûúng maåi."2 Nhû vêåy, taâi liïåu xaám laâ daång taâi liïåu khöng àûúåc xuêët baãn vaâ phên phöëi thöng qua hïå thöëng caác cú quan xuêët baãn vaâ phaát haânh thûúng maåi. Tûâ nhûäng khaái niïåm trïn, coá thïí thêëy taâi liïåu 58♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N xaám göìm caác daång sau àêy: - Caác cöng trònh khoa hoåc nhû: àïì taâi nghiïn cûáu khoa hoåc caác cêëp, luêån aán, luêån vùn, baáo caáo töíng kïët caác àïì taâi khoa hoåc, thñ nghiïåm, khaão nghiïåm khoa hoåc,... - Taâi liïåu cuãa caác höåi nghõ, höåi thaão khoa hoåc - Baáo caáo cuãa caác cú quan chñnh phuã - Baáo caáo cuãa caác àoaân tham quan, thûåc têåp, khaão saát úã nûúác ngoaâi - Baáo caáo nghiïn cûáu thõ trûúâng, kïët quaã khaão saát thõ trûúâng, baáo caáo hoaåt àöång,... cuãa caác cöng ty, töí chûác. - ÊËn phêím thöng tin cuãa caác cú quan, baãn tin nöåi böå - Tiïu chuêín kô thuêåt, baãn veä kô thuêåt - Baãn in thûã, baãn thaão - Biïn baãn ghi nhúá Caác loaåi taâi liïåu trïn chuã yïëu àûúåc lûu haânh vaâ sûã duång nöåi böå trong möåt cú quan, töí chûác hoùåc giûäa caác caá nhên. Hiïån nay, taâi liïåu xaám khöng chó töìn taåi dûúái daång in maâ coân àûúåc lûu trûä dûúái daång àiïån tûã vaâ xuêët hiïån ngaây caâng nhiïìu trïn Internet, khiïën cho viïåc truy cêåp vaâ sûã duång taâi liïåu xaám dïî daâng vaâ phöí biïën hún. Nhòn chung, taâi liïåu xaám mang möåt söë àùåc àiïím sau àêy: - Taâi liïåu xaám chûáa àûång nhiïìu thöng tin rêët coá giaá trõ maâ caác taâi liïåu àûúåc xuêët baãn thöng thûúâng khaác khöng thïí cung cêëp àûúåc. - Nöåi dung cuãa taâi liïåu xaám thûúâng coá tñnh chêët bao quaát, cö àoång vaâ chi tiïët vïì möåt hoùåc möåt söë vêën àïì. - Trong nhiïìu trûúâng húåp, taâi liïåu xaám ra àúâi súám hún caác loaåi taâi liïåu thöng thûúâng vaâ laâ cú súã àïí xuêët baãn möåt taâi liïåu coá nöåi dung tûúng tûå. - Taâi liïåu xaám coá thïí giuáp khùèng àõnh hoùåc àûa ra kïët luêån quan troång vïì möåt vêën àïì àaä àûúåc àïì cêåp trong nhiïìu nguöìn taâi liïåu khaác nhau. - Thûúâng rêët khoá tòm kiïëm, nhêån biïët, thu thêåp vaâ xûã lyá taâi liïåu xaám búãi vò daång taâi liïåu naây àûúåc saãn sinh vaâ lûu haânh khöng theo caác kïnh xuêët baãn vaâ phaát haânh taâi liïåu thöng thûúâng. Vúái àùåc àiïím nhû trïn, taâi liïåu xaám coá vai troâ rêët quan troång trong nhiïìu lônh vûåc hoaåt àöång cuãa con ngûúâi, àùåc biïåt laâ hoaåt àöång àaâo taåo vaâ nghiïn cûáu khoa hoåc. Taâi liïåu xaám laâ phûúng tiïån quan troång àïí lûu giûä vaâ phöí biïën thöng tin, tri thûác khoa hoåc thuöåc nhiïìu ngaânh, lônh vûåc khoa hoåc khaác nhau, àùåc biïåt laâ cung cêëp àêìy àuã vaâ nhanh nhêët thöng tin vïì caác thaânh tûåu khoa hoåc múái, höî trúå àùæc lûåc cho quaá trònh hoåc têåp vaâ nghiïn cûáu cuãa nhiïìu àöëi tûúång khaác nhau nhû caác nhaâ khoa hoåc, hoåc viïn sau àaåi hoåc, sinh viïn,... Nhiïìu thöng tin do taâi liïåu xaám cung cêëp khöng thïí tòm àûúåc úã bêët kyâ nguöìn taâi liïåu naâo khaác. Coá thïí noái taâi liïåu xaám laâ nguöìn tin chuã yïëu phuåc vuå cho hoaåt àöång àaâo taåo vaâ nghiïn cûáu khoa hoåc trong caác trûúâng àaåi hoåc, cao àùèng vaâ viïån nghiïn cûáu. Bïn caånh àoá, taâi liïåu xaám coân cung cêëp nhiïìu thöng tin coá giaá trõ höî trúå cho quaá trònh ra quyïët àõnh vaâ àiïìu haânh cuãa caác nhaâ laänh àaåo, quaãn lñ,... úã nhiïìu loaåi hònh cú quan, töí chûác khaác nhau. 2. Hoaåt àöång thu thêåp taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn TP.HCM Hiïån nay, Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn TP.HCM thu thêåp têët caã caác loaåi taâi liïåu xaám àûúåc saãn sinh vaâ lûu haânh trong Trûúâng cuäng nhû liïn hïå vúái caác trung têm, viïån nghiïn cûáu vaâ caác trûúâng àaåi hoåc trong nûúác àïí mua, trao àöíi taâi liïåu xaám nhû: Viïån Thöng tin Khoa hoåc Xaä höåi Viïåt Nam, Viïån nghiïn cûáu gia àònh vaâ giúái, Trung têm Thöng tin Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå Quöëc gia, Àaåi hoåc Vùn hoaá Haâ Nöåi,... Taâi liïåu xaám àûúåc thu thêåp chuã yïëu úã daång in, bùçng tiïëng Viïåt, möåt söë ñt taâi liïåu bùçng tiïëng Anh. Àöëi vúái nguöìn taâi liïåu xaám coá taåi Trûúâng, Thû viïån thu thêåp thöng qua hai kïnh chñnh laâ chïë àöå nöåp lûu taåi thû viïån àöëi vúái luêån vùn thaåc sô vaâ luêån aán tiïën sô àûúåc baão vïå taåi trûúâng vaâ Phoâng Sau àaåi hoåc - Quaãn lñ khoa hoåc chuyïín giao cho Thû viïån àïì taâi nghiïn cûáu khoa hoåc, baáo caáo khoa hoåc caác cêëp àaä àûúåc Trûúâng nghiïåm thu. Tñnh àïën thaáng 09 nùm 2008, vöën taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån Trûúâng bao göìm: 437 àïì taâi nghiïn cûáu khoa hoåc, baáo caáo khoa hoåc, kó yïëu höåi thaão khoa hoåc; 2352 nhan àïì luêån vùn thaåc sô, luêån aán tiïën sô daång taâi liïåu in vaâ möåt söë taåp chñ, baãn tin nöåi böå. Bïn caånh taâi liïåu daång in, Thû viïån cuäng àaä taåo lêåp àûúåc möåt söë cú súã dûä liïåu (CSDL) taâi liïåu xaám nhû CSDL thû muåc luêån vùn bao göìm 1513 biïíu ghi phaãn aánh 2239 luêån vùn thaåc sô, luêån aán tiïën sô; CSDL toaân vùn luêån vùn, luêån aán göìm 865 nhan àïì vúái töíng cöång 115.806 trang taâi liïåu, CSDL toaân vùn baáo caáo khoa hoåc - àïì K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦59 Baãng 1. Thaânh phêìn ngûúâi sûã duång taâi liïåu xaám taåi phoâng àoåc cuãa Thû viïån trûúâng Thaânh phêìn Söë lûúång Tó lïå (%) Giaãng viïn 4 4.71 Nghiïn cûáu sinh 2 2.35 Hoåc viïn cao hoåc 13 15.29 Sinh viïn 66 77.65 Töíng cöång: 85 100 Baãng 2. Caác loaåi taâi liïåu xaám àûúåc ngûúâi duâng tin sûã duång Loaåi taâi liïåu xaám Söë lûúång Tó lïå (%) Luêån vùn thaåc sô 48 56.47 Taåp chñ, baãn tin nöåi böå 45 52.94 Luêån aán tiïën sô 37 43.53 Cöng trònh nghiïn cûáu khoa hoåc caác cêëp 28 32.94 Baáo caáo khoa hoåc 25 29.41 Kó yïëu höåi thaão khoa hoåc 16 18.82 3. Buâi Loan Thuây, Lï Höìng Huïå (2008), Caác biïån phaáp xêy dûång vaâ phaát triïín nguöìn taâi nguyïn hoåc têåp phuåc vuå àaâo taåo theo hoåc chïë tñn chó taåi Thû viïån trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn//Kyã yïëu höåi thaão Àöíi múái phûúng phaáp giaãng daåy theo hoåc chïë tñn chó, tr.34-38. taâi nghiïn cûáu göìm 722 nhan àïì vúái töíng cöång 123.545 trang taâi liïåu. Ngoaâi ra, Thû viïån coân mua CSDL BAOCAOKHOAHOC3 àïí phuåc vuå cho ngûúâi duâng tin trong Trûúâng. 3. Tònh hònh sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn TP.HCM Hiïån nay, Thû viïån trûúâng phuåc vuå taâi liïåu xaám cho nhu cêìu nghiïn cûáu, giaãng daåy vaâ hoåc têåp cuãa caán böå, giaãng viïn, hoåc viïn sau àaåi hoåc vaâ sinh viïn cuãa Trûúâng theo hònh thûác àoåc taåi chöî vaâ truy cêåp qua maång nöåi böå cuãa Àaåi hoåc Quöëc gia TPHCM. Trong àoá, Thû viïån ûu tiïn phuåc vuå taâi liïåu xaám cho caán böå nghiïn cûáu vaâ caán böå giaãng daåy. Àïí àaánh giaá tònh hònh sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn TP.HCM, viïåc khaão saát bùçng baãng hoãi àaä àûúåc tiïën haânh àöëi vúái ngûúâi duâng tin laâ caán böå, giaãng viïn, hoåc viïn sau àaåi hoåc vaâ sinh viïn cuãa Trûúâng. Caác phiïëu khaão saát àaä àûúåc phaát ra taåi phoâng àoåc cuãa Thû viïån trûúâng theo phûúng phaáp choån mêîu ngêîu nhiïn. Töíng söë phiïëu khaão saát àûúåc phaát ra laâ 130 phiïëu. Söë phiïëu thu laåi àûúåc laâ 101 phiïëu vaâ söë phiïëu traã lúâi àaåt yïu cêìu laâ 85 phiïëu. Kïët quaã khaão saát vïì viïåc sûã duång taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin taåi Thû viïån trûúâng àûúåc thïí hiïån nhû sau: Ngûúâi sûã duång taâi liïåu xaám àûúåc khaão saát bao göìm nhûäng thaânh phêìn sau: Baãng 1 Qua khaão saát taåi Thû viïån trûúâng, hiïån nay àöëi tûúång sûã duång thûúâng xuyïn thû viïån chuã yïëu vêîn laâ sinh viïn, coân caác àöëi tûúång khaác nhû giaãng viïn, nghiïn cûáu sinh vaâ hoåc viïn cao hoåc thò thónh thoaãng múái vaâo sûã duång taâi liïåu cuãa thû viïån. Do vêåy, kïët quaã khaão saát vïì thaânh phêìn ngûúâi sûã duång nguöìn taâi liïåu xaám taåi phoâng àoåc cuãa Thû viïån trûúâng cho thêëy tó lïå sinh viïn sûã duång loaåi taâi liïåu naây laâ cao nhêët (77.65%), tiïëp àïën laâ hoåc viïn cao hoåc (15.29%), nghiïn cûáu sinh (2.35%) vaâ giaãng viïn (4.71%). Vïì caác loaåi taâi liïåu xaám àûúåc ngûúâi duâng tin taåi Thû viïån trûúâng sûã duång, kïët quaã khaão saát nhû sau: Baãng 2 60♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N Baãng 3. Mûác àöå sûã duång taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin Loaåi taâi liïåu xaám Àöëi tûúång sûã duång Sinh viïn Hoåc viïn cao hoåc Giaãng viïn Nghiïn cûáu sinh Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Luêån vùn thaåc sô 34 40.0 11 12.9 3 3.53 0 0 Taåp chñ, baãn tin nöåi böå 40 47.06 3 3.53 1 1.18 1 1.18 Luêån aán tiïën sô 29 34.12 6 7.06 2 2.35 0 0 Cöng trònh nghiïn cûáu 24 28.24 3 3.53 1 1.18 0 0 khoa hoåc caác cêëp Baáo caáo khoa hoåc 17 20.0 5 5.88 1 1.18 2 2.35 Kó yïëu höåi thaão 11 12.94 3 3.53 1 1.18 1 1.18 khoa hoåc Baãng 4. Muåc àñch sûã duång taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin Muåc àñch sûã duång Söë lûúång Tó lïå (%) Hoåc têåp 81 95.29 Nghiïn cûáu khoa hoåc 51 60 Giaãi quyïët cöng viïåc 10 11.76 Reân luyïån kô nùng 2 2.35 Kïët quaã khaão saát úã baãng 2 cho thêëy ngûúâi duâng tin cuãa Thû viïån trûúâng sûã duång nhiïìu loaåi taâi liïåu xaám khaác nhau hiïån coá taåi thû viïån. Trong àoá, caác loaåi taâi liïåu xaám àûúåc ngûúâi duâng tin sûã duång nhiïìu laâ: luêån vùn thaåc sô (56.47%), taåp chñ, baãn tin nöåi böå (52.94%) vaâ luêån aán tiïën sô (43.53%). Tuy nhiïn, do sûå khaác biïåt vïì trònh àöå vaâ tñnh chêët cöng viïåc cuãa möîi àöëi tûúång nïn mûác àöå sûã duång caác loaåi taâi liïåu xaám naây khaác nhau: Baãng 3 Sinh viïn thûúâng sûã duång caác taâi liïåu cung cêëp kiïën thûác khoa hoåc nïìn taãng vaâ coá hïå thöëng àïí phuåc vuå cho caác mön hoåc trong chûúng trònh àaâo taåo úã bêåc àaåi hoåc, do vêåy, hoå thûúâng sûã duång chuã yïëu saách giaáo khoa vaâ giaáo trònh vaâ sûã duång thïm caác daång taâi liïåu xaám nhû: taåp chñ, baãn tin nöåi böå (47.06%), luêån vùn thaåc sô (40%) àïí múã röång kiïën thûác. Riïng hoåc viïn cao hoåc vaâ nghiïn cûáu sinh cêìn nhûäng taâi liïåu cung cêëp kiïën thûác chuyïn sêu vïì chuyïn ngaânh àïí höî trúå cho viïåc hoåc têåp vaâ nghiïn cûáu theo caác chuyïn àïì trong chûúng trònh àaâo taåo sau àaåi hoåc. Do vêåy, kïët quaã khaão saát úã baãng 3 cho thêëy hoå thûúâng sûã duång caác loaåi taâi liïåu xaám nhû: luêån vùn thaåc sô (12.9%), luêån aán tiïën sô (7.06%) vaâ baáo caáo khoa hoåc (8.23%). Àöëi vúái giaãng viïn thò hoå cêìn caã nhûäng taâi liïåu cung cêëp kiïën thûác töíng húåp vaâ taâi liïåu cung cêëp kiïën thûác chuyïn sêu àïí phuåc vuå cho quaá trònh giaãng daåy vaâ nghiïn cûáu khoa hoåc, àùåc biïåt laâ nhiïìu giaãng viïn cuäng àang theo hoåc caác chûúng trònh àaâo taåo sau àaåi hoåc. Kïët quaã khaão saát úã baãng 3 cho thêëy giaãng viïn sûã duång nhiïìu caác loaåi taâi liïåu xaám sau: luêån vùn thaåc sô (3.53%) vaâ luêån aán tiïën sô (2.35%). Vïì muåc àñch sûã duång taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin: Baãng 4 Kïët quaã khaão saát thïí hiïån úã baãng 4 cho thêëy ngûúâi duâng tin sûã duång taâi liïåu xaám phuåc vuå chuã yïëu cho viïåc hoåc têåp (95.29%) vaâ nghiïn cûáu khoa hoåc (60%). Àiïìu naây hoaân toaân húåp lyá búãi vò àêy laâ hai hoaåt àöång chñnh cuãa ngûúâi duâng tin trong trûúâng àaåi hoåc. Àöìng thúâi, kïët quaã phên tñch úã baãng 5 cuäng cho thêëy sûå chïnh lïåch trong muåc àñch sûã duång taâi liïåu xaám cuãa tûâng àöëi tûúång ngûúâi duâng tin: tó lïå sinh viïn sûã duång taâi liïåu K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦61 Baãng 5. Muåc àñch sûã duång taâi liïåu xaám cuãa tûâng àöëi tûúång ngûúâi duâng tin Muåc àñch sûã duång Àöëi tûúång sûã duång taâi liïåu xaám Sinh viïn Hoåc viïn cao hoåc Giaãng viïn Nghiïn cûáu sinh Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Hoåc têåp 65 76.47 11 12.9 3 3.53 2 2.35 Nghiïn cûáu khoa hoåc 35 41.18 12 14.12 4 4.71 0 0 Giaãi quyïët cöng viïåc 5 5.88 2 2.35 2 2.35 1 1.18 Reân luyïån kô nùng 2 2.35 0 0 0 0 0 0 Baãng 6. Hònh thûác tòm taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin taåi Thû viïån trûúâng Hònh thûác tòm taâi liïåu Söë lûúång Tó lïå (%) Tòm trûåc tiïëp trong kho 67 78.82 Muåc luåc thû viïån 23 27.06 Trang web thû viïån 15 17.65 Danh muåc taâi liïåu 14 16.47 Nhúâ caán böå thû viïån 2 2.35 Baãng 7. Hònh thûác tòm taâi liïåu xaám cuãa tûâng àöëi tûúång ngûúâi duâng tin Muåc àñch sûã duång Àöëi tûúång sûã duång taâi liïåu xaám Sinh viïn Hoåc viïn cao hoåc Giaãng viïn Nghiïn cûáu sinh Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Söë lûúång Tó lïå (%) Tòm trûåc tiïëp trong kho 51 60.0 11 12.94 4 4.71 1 1.18 Muåc luåc thû viïån 19 22.35 2 2.35 1 1.18 1 1.18 Trang web thû viïån 12 14.12 1 1.18 1 1.18 1 1.18 Danh muåc taâi liïåu 13 15.29 1 1.18 0 0 0 0 Nhúâ caán böå thû viïån 2 2.35 0 0 0 0 0 0 xaám cho muåc àñch hoåc têåp laâ cao nhêët (76.47%) trong khi hoåc viïn cao hoåc vaâ giaãng viïn sûã duång taâi liïåu xaám cho muåc àñch nghiïn cûáu khoa hoåc nhiïìu hún (14.1% vaâ 4.71%): Baãng 5 Àïí sûã duång nguöìn taâi liïåu xaám taåi Thû viïån trûúâng, ngûúâi duâng tin àaä sûã duång nhiïìu hònh thûác tòm taâi liïåu xaám khaác nhau. Kïët quaã khaão saát thïí hiïån caác hònh thûác tòm taâi liïåu xaám cuãa ngûúâi duâng tin nhû sau: Baãng 6 Nhû vêåy, ngûúâi duâng tin choån hònh thûác tiïëp cêån nguöìn taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån trûúâng bùçng caách vaâo tòm trûåc tiïëp trong kho taâi liïåu laâ chuã yïëu (78.82%), söë ngûúâi duâng tin sûã duång caác cöng cuå tra cûáu cuãa thû viïån nhû hïå thöëng muåc luåc vaâ danh muåc taâi liïåu khöng nhiïìu. Theo hoå, hïå thöëng muåc luåc cuãa thû viïån rêët khoá sûã duång. Kïët quaã phên tñch hònh thûác tòm taâi liïåu xaám cuãa tûâng àöëi tûúång ngûúâi duâng tin úã baãng 7 cuäng thïí hiïån xu hûúáng tòm trûåc tiïëp trong kho taâi liïåu laâ chuã yïëu: Baãng 7 Bïn caånh Thû viïån trûúâng, ngûúâi duâng tin coân sûã duång taâi liïåu xaám úã nhiïìu núi khaác. Kïët quaã khaão saát vïì caác nguöìn tin khaác àûúåc ngûúâi duâng tin sûã duång àïí tòm taâi liïåu xaám nhû sau: Baãng 8 62♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N Baãng 8. Caác nguöìn tin àûúåc ngûúâi duâng tin sûã duång Nguöìn tin Söë lûúång Tó lïå (%) Internet 81 95.29 Thû viïån Khoa hoåc töíng húåp TP.HCM 28 32.94 Thû viïån Khoa/Böå mön 13 15.29 Thû viïån trung têm ÀHQG TP.HCM 7 8.24 Thû viïån Khoa hoåc xaä höåi miïìn Nam 2 2.35 Thû viïån ÀH Múã TP.HCM 1 1.18 Phoâng Sau àaåi hoåc cuãa Trûúâng 1 1.18 Giaãng viïn 1 1.18 Baãng 9. Nhûäng khoá khùn maâ ngûúâi duâng tin gùåp khi sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån trûúâng Vêën àïì Söë lûúång Tó lïå (%) Chûa tòm àûúåc taâi liïåu phuâ húåp vúái nhu cêìu 51 60 Töën nhiïìu thúâi gian tòm taâi liïåu 25 29.41 Khöng biïët caách tòm loaåi taâi liïåu naây 10 11.76 Khöng àûúåc mûúån taâi liïåu àïí sao chuåp 2 2.35 Baãng 8 cho thêëy ngûúâi duâng tin àaä sûã duång taâi liïåu xaám úã rêët nhiïìu nguöìn khaác nhau, trong àoá àûúåc sûã duång nhiïìu nhêët laâ Internet (95.29%) vaâ Thû viïån Khoa hoåc töíng húåp TP.HCM (32.94%). Hiïån nay, Internet àûúåc xem laâ kho tin trûåc tuyïën khöíng löì cuãa nhên loaåi, coá thïí cung cêëp thöng tin àa daång vaâ cêåp nhêåt thuöåc nhiïìu ngaânh, lônh vûåc, àùåc biïåt laâ coá rêët nhiïìu loaåi taâi liïåu xaám àûúåc söë hoáa vaâ phöí biïën trïn Internet. Do vêåy, söë ngûúâi sûã duång Internet thûúâng xuyïn àïí lêëy thöng tin khöng ngûâng tùng lïn. Bïn caånh àoá, Thû viïån Khoa hoåc töíng húåp TP.HCM cuäng laâ núi coá nguöìn taâi liïåu xaám phong phuá vïì nhiïìu lônh vûåc nïn coá thïí àaáp ûáng nhu cêìu khai thaác cuãa nhiïìu àöëi tûúång khaác nhau. Trong quaá trònh sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån trûúâng, ngûúâi duâng tin coá thïí gùåp phaãi nhûäng khoá khùn vaâ àiïìu naây àûúåc thïí hiïån qua kïët quaã khaão saát sau àêy: Baãng 9 Theo kïët quaã úã baãng 9 thò khoá khùn maâ nhiïìu ngûúâi duâng tin gùåp laâ khöng tòm àûúåc taâi liïåu àaáp ûáng nhu cêìu (60%). Lyá do àûúåc àûa ra laâ khöng coá möåt söë taâi liïåu phuåc vuå cho caác chuyïn àïì trong ngaânh hoåc cuãa hoå vaâ thöng tin nùçm phên taán úã nhiïìu taâi liïåu khaác nhau nïn khoá àõnh hûúáng tòm taâi liïåu. Bïn caånh àoá, nhiïìu ngûúâi duâng tin cuäng cho rùçng hoå töën nhiïìu thúâi gian tòm taâi liïåu (29.41%) do nhiïìu nguyïn nhên nhû: muåc luåc thû viïån chûa àûúåc cêåp nhêåt vaâ khoá sûã duång nïn phaãi tòm trûåc tiïëp trong kho, taâi liïåu chûa àûúåc sùæp xïëp theo trêåt tûå thöëng nhêët, trïn gaáy cuãa möåt söë luêån aán, luêån vùn khöng in tïn àïì taâi vaâ viïåc chia àïì muåc àïí sùæp xïëp taâi liïåu trïn giaá chûa chi tiïët nïn töën nhiïìu thúâi gian tòm taâi liïåu vïì möåt vêën àïì cuå thïí trong cuâng möåt chuyïn ngaânh. Kïët quaã khaão saát yá kiïën àaánh giaá cuãa ngûúâi duâng tin àöëi vúái nguöìn taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng nhû sau: Baãng 10 Kïët quaã úã baãng 10 cho thêëy hêìu hïët yá kiïën àaánh giaá söë lûúång, nöåi dung vaâ loaåi hònh taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån trûúâng tûâ mûác trung bònh àïën töët, tûúng ûáng vúái tó lïå 92.94%. Trong àoá, chó coá nöåi dung cuãa nguöìn taâi liïåu xaám àûúåc nhiïìu yá kiïën àaánh giaá töët (63.53%) trong khi söë lûúång vaâ loaåi hònh taâi liïåu xaám àûúåc nhiïìu yá kiïën àaánh giaá chó úã mûác trung bònh (62.35% vaâ 56.47%). Ngoaâi ra, coân möåt söë yá kiïën àaánh giaá nguöìn taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån trûúâng chûa àaáp ûáng yïu cêìu do ñt taâi liïåu phuåc vuå cho chuyïn àïì cuãa K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦63 Baãng 10. YÁ kiïën àaánh giaá cuãa ngûúâi duâng tin vïì nguöìn taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån trûúâng Nöåi dung àaánh giaá Mûác àöå àaáp ûáng yïu cêìu Rêët töët Tó lïå (%) Töët Tó lïå (%) Trung Tó lïå (%) Khöng Tó lïå (%) bònh àaáp ûáng Söë lûúång taâi liïåu 0 0 26 30.59 53 62.35 6 7.06 Nöåi dung taâi liïåu 3 3.53 54 63.53 25 29.41 3 3.53 Loaåi hònh taâi liïåu 3 3.53 31 36.47 48 56.47 3 3.53 chuyïn ngaânh àaâo taåo vaâ taâi liïåu coân ñt baãn nïn khöng mûúån àûúåc taâi liïåu nïëu àaä coá ngûúâi khaác mûúån trûúác. 4. Nhêån xeát Tûâ kïët quaã khaão saát hoaåt àöång thu thêåp taâi liïåu xaám vaâ tònh hònh sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi & Nhên vùn TP.HCM, coá thïí àûa ra möåt söë nhêån xeát nhû sau: - Thû viïån Trûúâng àaä coá nhiïìu nöî lûåc trong hoaåt àöång thu thêåp taâi liïåu xaám. Thû viïån khöng chó thu thêåp nhûäng taâi liïåu xaám àûúåc saãn sinh vaâ phöí biïën trong Trûúâng maâ coân cöë gùæng thu thêåp nhûäng taâi liïåu xaám tûâ caác trûúâng àaåi hoåc, viïån nghiïn cûáu, cú quan thöng tin, khaác trong nûúác. - Thû viïån àaä xêy dûång àûúåc vöën taâi liïåu xaám tûúng àöëi phong phuá göìm nhiïìu daång taâi liïåu khaác nhau, phuåc vuå cho nhiïìu chuyïn ngaânh àaâo taåo cuãa Trûúâng. Àùåc biïåt, Thû viïån àaä àêìu tû xêy dûång caác CSDL luêån vùn, luêån aán, baáo caáo khoa hoåc nhùçm höî trúå cho ngûúâi sûã duång truy cêåp vaâ khai thaác caác daång taâi liïåu naây qua Internet. Tuy nhiïn, hoaåt àöång thu thêåp vaâ sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng coân gùåp phaãi möåt söë khoá khùn vaâ vêën àïì sau: - Thû viïån khoá thu thêåp caác daång taâi liïåu xaám nhû cöng trònh nghiïn cûáu khoa hoåc caác cêëp (cêëp Böå, cêëp Àaåi hoåc quöëc gia, cêëp Trûúâng), baáo caáo khoa hoåc, kyã yïëu höåi nghõ khoa hoåc àûúåc saãn sinh vaâ lûu haânh úã caác cú quan khaác do àùåc thuâ cuãa caác daång taâi liïåu naây laâ khöng àûúåc xuêët baãn vaâ phöí biïën trïn thõ trûúâng. - Thû viïån khöng thu thêåp àûúåc àêìy àuã caác cöng trònh nghiïn cûáu khoa hoåc, baáo caáo khoa hoåc àûúåc nghiïåm thu haâng nùm taåi Trûúâng do hiïån nay vêîn chûa coá quy chïë cuãa Trûúâng yïu cêìu nöåp caác loaåi taâi liïåu naây cho thû viïån. Vò vêåy, Thû viïån chó nhêån àûúåc möåt söë lûúång khöng àêìy àuã caác taâi liïåu naây do Phoâng Sau àaåi hoåc - Quaãn lyá khoa hoåc chuyïín giao. - Hiïån nay, àöëi tûúång sûã duång taâi liïåu xaám taåi Thû viïån Trûúâng nhiïìu nhêët laâ sinh viïn trong khi theo àõnh hûúáng phuåc vuå cuãa Thû viïån thò àöëi tûúång phuåc vuå daång taâi liïåu naây chuã yïëu laâ caán böå nghiïn cûáu, giaãng viïn, nghiïn cûáu sinh vaâ hoåc viïn cao hoåc. Àiïìu naây xuêët phaát tûâ thûåc tïë laâ söë lûúång caán böå nghiïn cûáu, giaãng viïn, nghiïn cûáu sinh vaâ hoåc viïn cao hoåc àùng kyá vaâ àïën sûã duång chûa nhiïìu. - Ngûúâi duâng tin chûa nùæm vûäng caác cöng cuå tra cûáu höî trúå khai thaác vöën taâi liïåu xaám coá taåi Thû viïån nhû muåc luåc, cú súã dûä liïåu, danh muåc nïn theo kïët quaã khaão saát úã baãng 6, coá àïën 78.82% ngûúâi duâng tin àaä choån hònh thûác vaâo trûåc tiïëp trong kho àïí tòm taâi liïåu. - Dõch vuå höî trúå ngûúâi sûã duång khai thaác taâi liïåu xaám cuãa Thû viïån trûúâng chûa phong phuá. Hiïån nay, ngûúâi sûã duång khai thaác taâi liïåu xaám taåi trûúâng thöng qua hai dõch vuå laâ àoåc taåi chöî vaâ dõch vuå Internet taåi Phoâng tra cûáu dûä liïåu. Tuy nhiïn, ngûúâi sûã duång khöng àûúåc pheáp sao chuåp luêån vùn, luêån aán, cöng trònh nghiïn cûáu khoa hoåc vaâ viïåc truy cêåp toaân vùn CSDL luêån vùn, luêån aán, baáo caáo khoa hoåc chó àûúåc thûåc hiïån trong hïå thöëng maång Àaåi hoåc Quöëc gia TP.HCM. Kïët luêån Thû viïån Trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi & Nhên vùn TP.HCM àaä xêy dûång àûúåc vöën taâi liïåu xaám phong phuá àïí phuåc vuå cho hoaåt àöång nghiïn cûáu, giaãng daåy vaâ hoåc têåp cuãa caán böå, giaãng viïn, nghiïn cûáu sinh, hoåc viïn cao hoåc vaâ sinh viïn trong Trûúâng. Tuy nhiïn, ngûúâi duâng tin trong Trûúâng, àùåc biïåt laâ caán böå, giaãng viïn, 64♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO 1. Buâi Loan Thuây, Lï Höìng Huïå, 2008, Caác biïån phaáp xêy dûång vaâ phaát triïín nguöìn taâi nguyïn hoåc têåp phuåc vuå àaâo taåo theo hoåc chïë tñn chó taåi Thû viïån trûúâng àaåi hoåc Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn, Kó yïëu höåi thaão Àöíi múái phûúng phaáp giaãng daåy theo hoåc chïë tñn chó, tr.34-38. 2. Nguyïîn Viïët Nghôa, 1999, Möåt söë vêën àïì xung quanh viïåc thu thêåp, khai thaác taâi liïåu xaám, Thöng tin & Tû liïåu, Söë 4, Tr.10-14. 3. Trêìn Maånh Tuêën, 2006, Möåt söë nguöìn tin taâi liïåu xaám trïn Internet, Thöng tin & Tû liïåu, Söë 4, Tr.9-12. 4. Elizabet Maria Ramos de Carvalho, 2001, Grey literature and its contribution to knowledge society, 11p. 5. Irwin Weintraub, The role of grey literature in the sciences nghiïn cûáu sinh, hoåc viïn cao hoåc chûa khai thaác triïåt àïí nguöìn taâi liïåu xaám coá taåi Thû viïån. Àïí phaát huy giaá trõ cuãa nguöìn taâi liïåu xaám, Thû viïån cêìn thûåc hiïån nhiïìu biïån phaáp àïí khuyïën khñch vaâ àõnh hûúáng ngûúâi duâng tin trong Trûúâng khai thaác hiïåu quaã nguöìn taâi liïåu naây. SUMMARY: COLLECTING AND USING GREY LITERATURE AT THE LIBRARY OF THE UNIVERSITY OF SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES - HO CHI MINH CITY (USSH) . Àöî Vùn Chêu The article evaluates the results of acquisition and usage of grey literature at the Library of the University of Social Sciences and Humanities- Hochiminh city and suggests some solutions to effectively enhance these activities.