Đề tài Thâm hụt tài khóa thực trạng, tác động và khuyến nghị chính sách

THÂM H
T TÀI KHÓA: THC TRNG, TÁC NG VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH TS. Ph
m Th Anh† Dn nh p Chính sách tài khóa là mt trong nhng nhân t quyt nh n s n nh trong ng n h
n cng nh t ng trng bn vng trong dài h
n ca mt quc gia. c bit, i vi nhng nc có quy mô ca khu vc nhà nc ln nh Vit Nam thì chính sách này l
i càng quan trng. Khu vc nhà nc có th nh hng n các ho
t ng kinh t mt cách trc tip, thông qua các chng trình chi tiêu và huy ng ngân sách, hoc gián tip thông qua vic tác ng vào cách phân b /s dng ngun lc ca khu vc t nhân. Các nghiên cu thc nghim  nhiu nc trên th gii ã ch ra rng, s qun lý tài khóa yu kém là nguyên nhân chính dn n hàng lo
t các v n  kinh t nghiêm trng nh l
m phát cao dai d!ng, thâm ht cán cân vãng lai ln, t ng trng th p, hoc th"m chí là t ng trng âm. Do v"y, chính sách tài khóa luôn là i t#ng trung tâm ca m$i công cuc ci cách nhm tái c u trúc nn kinh t. Kinh t Vit Nam ang tri qua nhng n m tháng #c coi là khó kh n nh t k t% khi b t &u  i mi vào nhng n m &u th"p niên 1990. Nhng bin ng tiêu cc g&n ây ca kinh t th gii ã làm bc l nhng khim khuyt c bn ca nn kinh t ang say sa vi mc tiêu t ng trng cao trc m t mà coi nh' s n nh lâu dài. T ng trng kinh t ã liên tc suy gim, t% mc trên 8,2% trong giai o
n 2004-2007, xung còn x p x 6,0% trong giai o
n 2008-2011. Trong khi ó, t l l
m phát liên tc  mc cao, trung bình lên ti hn 14% m$i n m trong vòng 5 n m qua. Thâm ht thng m
i tr&m trng, t ng lên trên 10% GDP liên tc trong nhiu n m. c bit, thâm ht ngân sách cao và n# công t ng nhanh, do h"u qu ca nhng chính sách kích thích kinh t kéo dài thông qua chi tiêu công, ang tip tc là nhng nguy c tim (n làm x u thêm các ch s kinh t v) mô và e da s n nh ca nn kinh t trong tng lai. Thâm ht ngân sách trong nhng n m g&n ây lên ti x p x 5-6% GDP, trong khi ó n# công và n# công nc ngoài l&n l#t t ng nhanh lên mc 57% và 42% GDP vào cui n m 2010. Nghiêm trng hn, s qun lý yu kém cng vi nhng khó kh n kinh t g&n ây ã khin hàng lo
t các doanh nghip nhà nc làm n kém hiu qu ri vào tình tr
ng thua l$ và ng trên b* vc phá sn, trong ó T ng Công ty Công nghip Tàu thy – Vinashin là mt ví d in hình. Vi ngun lc h
n ch do thâm ht ngân sách kéo dài, Chính ph th*ng c g ng h
n ch nhng b t n này bng các gii pháp mang nng tính hành chính nh kim soát † Vin Chính sách Công và Qun lý, 
i hc Kinh t Quc dân. Email: pham.theanh@yahoo.com giá c, áp tr&n lãi su t và tín dng, khng ch t giá và h
n ch thng m
i quc t. Tuy nhiên, nhng bin pháp phi quy lu"t th tr*ng này rõ ràng là không bn vng và sm mun gì cng s+ gây ra s thiu ht ca phía cung do ng c khuyn khích b bóp méo, ngun lc #c phân b mt cách không hiu qu, và n ng lc sn xu t b kim ch. Thay vì các bin pháp hành chính, nn kinh t Vit Nam ang c&n nhng chng trình tái c u trúc thc s, trong ó trng tâm là ci cách tài khóa, nhm gii quyt trit  nhng b t n kinh t hin t
i và hng nn kinh t ti mc tiêu t ng trng bn vng trong tng lai. Bài vit này s+ c g ng phân tích thc tr
ng và nhng tác ng tiêu cc ca thâm ht tài khóa mà Vit Nam ang và s+ có th gp phi trong th*i gian ti. ng th*i, bài vit cng c g ng lng ghép tho lu"n nhng thc ti,n chính sách mà Chính ph có th la chn nhm 
t #c các mc tiêu kinh t v) mô v t ng trng, th t nghip, l
m phát và cán cân thanh toán. Th c trng thâm ht tài khóa và n công Thâm h
t ngân sách và n công tng nhanh Thâm ht ngân sách hàng n m #c nh ngh)a là s chênh lch gia t ng thu và t ng chi trong n m ó ca Chính ph. Trong khi ó, n# công #c tính toán da trên giá tr cng dn ca các khon thâm ht ngân sách qua các n m. Thng kê v thâm ht ngân sách và n# công ca Vit Nam hin có nhiu ngun khác nhau. Ngay bn thân Quyt toán Ngân sách Nhà nc (NSNN) hàng n m ca B Tài Chính (MoF) cng a ra hai con s v mc  thâm ht ngân sách ó là: (i) thâm ht ngân sách bao gm c chi tr n# gc và; (ii) thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc. Bc tranh t ng th v tài khóa cho th y, Vit Nam ã và ang theo u i nhng chính sách có nh hng thâm ht nhm thúc (y t ng trng kinh t. Thâm ht ngân sách di,n ra liên tc trong khong hn mt th"p k qua và có mc  ngày càng gia t ng. C th, thâm ht ngân sách, không bao gm chi tr n# gc, ca Vit Nam trung bình trong giai o
n 2003-2007 ch là 1,3% GDP, nhng con s này ã t ng hn g p ôi lên 2,7% GDP trong giai o
n 2008-2012. Thâm ht ngân sách liên tc ã kéo theo s gia t ng nhanh ca n# công. T ng n# công ca Vit Nam ã t ng t% khong 40% GDP t% cui n m 2007 lên ti hn 57% GDP vào cui n m 2010, và ch gim ôi chút vào n m 2011 nh* l
m phát cao. Cùng th*i gian ó, n# nc ngoài ca Vit Nam cng t ng t% 32% lên ti g&n 42% GDP. Tuy nhiên, nhng con s này có th cha phn ánh úng bn ch t ca thâm ht tài khóa  Vit Nam hin nay. Các t chc quc t a ra nhng con s thâm ht ngân sách khác xa vi con s báo cáo ca MoF. C th, ch tính riêng n m 2009, con s thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc theo báo cáo ca MoF là 3,7% GDP, trong khi ó con s tng ng ca Ngân hàng Phát trin châu Á (ADB) và Qu- Tin t Quc t (IMF) cao hn nhiu, l&n l#t là 6,6% và 9,0% GDP. Vit Nam hin có nhng cách h
ch toán riêng không theo thông l quc t. Nhiu khon chi ngân sách t% ngun trái phiu Chính ph cho các d án giáo dc, thy l#i, y t,… #c  ngo
i bng và không #c tính &y  vào thâm ht ngân sách và n# công nh thông l quc t. Ngoài ra, chi cho nhng công trình ln kéo dài cng #c phân b d&n vào quyt toán ngân sách nhiu n m ch không tính c vào n m trái phiu #c phát hành  vay n#. S thiu nh t quán trong cách h
ch toán tài khóa khin cho các con s thng kê không phn ánh chính xác v thc tr
ng n# công ca Vit Nam, gây nhi,u lo
n thông tin cho nhng ng*i tham gia th tr*ng. ng th*i nó khin cho vic so sánh quc t, ánh giá, và qun lý ri ro n# công ca Vit Nam gp khó kh n. Bng 1: Thâm ht ngân sách ca Vit Nam qua các nm (% GDP) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 MoF1 -4.9 -4.9 -4.9 -5.0 -5.7 -4.6 -6.9 -5.6 -4.9 -4.8 MoF2 -1.8 -1.1 -0.9 -0.9 -1.8 -1.8 -3.7 -2.8 -2.1 -3.1 IMF -3.8 -3.3 -4.8 -1.2 -3.3 -0.2 -2.5 -1.2 -9.0 -5.7 ADB -3.5 -2.3 -2.2 0.2 -1.1 1.3 -1.0 0.7 -6.6 ... Ghi chú: MOF1: Thâm h
t gm c chi tr n gc, MOF2: Thâm h
t không gm chi tr n gc. Ngun: Tng hp ca tác gi t MoF, World Economic Outlook (IMF, 2011) và Key Economic Indicators (ADB, 2011). Bng 2: N công Vit Nam qua các nm (% GDP) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ngng T ng n# công 52.6 57.3 54.6 65.0 N# công nc ngoài 29.9 27.8 26.7 28.2 25.1 29.3 31.1 N# nc ngoài 37.2 32.2 31.4 32.5 29.8 39.0 42.2 41.5 50.0 Ghi chú: Ng ng n công và n n c ngoài c  xut bi B Tài chính Ngun: MoF S b. sót trong h
ch toán thâm ht ngân sách và n# công ca Vit Nam #c th hin r t rõ thông qua các con s chênh lch gia l#ng TPCP phát hành vay n# thc t hàng n m và con s TPCP phát hành phn ánh trong Quyt toán NSNN. Theo s liu ca S Giao dch Chng khoán Hà Ni (HNX), ch tính riêng hai n m 2010 và 2011, t ng giá tr TPCP và TPCP bo lãnh m$i n m #c phát hành vào khong 110 ngàn t ng, cao hn r t nhiu so vi con s báo cáo trong Quyt toán NSNN. Ngoài ra, còn mt l#ng n# ln ca các doanh nghip nhà nc (DNNN), không #c chính ph bo lãnh, cng không #c phn ánh trong bi chi ngân sách và n# công hàng n m ca Vit Nam nh thông l và khuyn cáo ca các t chc quc t. T l thu thu cao Theo Quyt toán NSNN ca MoF, trung bình trong giai o
n 2007-2011, t ng thu ngân sách nhà nc ca Vit Nam khá n nh và vào khong 29,0% GDP. Nu ch tính thu t% thu và phí thì con s này là 26,3% GDP. Lo
i tr% tip thu t% d&u thô thì s thu còn khong 21,6% GDP. áng chú ý là thu t% d&u thô ang có t trng ngày càng gim d&n trong t ng thu ngân sách nhà nc, t% khong 6,9% GDP trong n m 2007 xung còn cha &y 3,1% GDP trong n m 2011. iu này chng t. t trng các khon thu khác ang ngày càng gia t ng. Mc thu t% thu và phí, không k thu t% d&u thô, ca Vit Nam hin nay là r t cao so vi các nc khác trong khu vc. C th, trung bình trong 5 n m g&n ây, t/ l thu t% thu và phí/GDP ca Trung Quc là 17,3%, Thái Lan và Ma-lay-xia là x p x 15,5%, Phi-líp-pin là 13,0%, In-ô-nê-xia là 12,1%, và ca 0n  ch là 7,8%.1 Hình 1: Các ngun thu ca Vit Nam (% GDP) Ngun: Quyt toán và D toán NSNN 2003-2012 Hình 2: Thu t thu và phí  mt s nc châu Á (% GDP) Ngun: ADB Key Economic Indicator for Asia and the Pacific (2011) Ngo
i tr% n m 2009 khi Chính ph thc hin hàng lo
t các bin pháp c t và mi,n gim thu nhm kích thích t ng c&u thì thu thu và phí, không k d&u thô, ca Vit Nam cha có d u hiu gim. Nhng c tính s b ca n m 2010 và 2011 t% Quyt toán 1 Ngun: ADB Key Economic Indicator for Asia and the Pacific (2011) NSNN cho th y t/ l này tip tc duy trì  mc cao và th"m chí còn gia t ng, l&n l#t khong 22,6 và 24,4% GDP. Nh v"y, ngoài vic chu “thu l
m phát” hàng n m  mc hai con s, nhng chính sách bo h và thu chng lên thu ang khin m$i ng*i dân Vit Nam gánh chu t/ l thu phí/GDP cao g p t% 1,4 n 3 l&n so vi các nc khác trong khu vc. Xét riêng v thu thu nh"p, mc dù Vit Nam có các thang b"c thu su t khá tng ng nhng khong thu th"p chu các thang thu su t tng ng l
i th p hn r t nhiu so vi các nc khác. Ví d i vi thu thu nh"p cá nhân, khong thu nh"p chu thu su t 10%  Vit Nam là x p x 3.451-5.175 USD/n m. Trong khi ó con s tng ng  Thái Lan và Trung Quc l&n l#t là 4.931-16.434 USD/n m và 3.801-9.500 USD/n m.2 Tng t nh v"y, mc thu su t thu nh"p doanh nghip 25% #c áp dng c nh cho mi doanh nghip  Vit Nam trong khi các nc khác l
i áp dng nhiu mc thu su t khác nhau dao ng t% 2-30%. Bên c
nh thu thu nh"p, Vit Nam còn áp nhiu khon thu cao khác ánh vào tiêu dùng nh thu tiêu th c bit và thu nh"p kh(u. c bit, ngoài các khon thu và phí, các doanh nghip Vit Nam còn phi tr các chi phí không chính thc cao. Theo kt qu iu tra Ch s N ng lc C
nh tranh C p tnh (PCI) n m 2011, mc dù ã gim nhng vn có ti hn 52% s doanh nghip #c h.i tr l*i rng h phi chi tr di d
ng tin lót tay cho các cán b hành chính a phng, 7% s doanh nghip phi chi tr ti hn 10% t ng thu nh"p ca h cho các khon chi phí không chính thc. c bit, báo cáo cng ch ra rng mc dù tham nhng nh. có biu hin gim i nhng tham nhng ln l
i có xu hng t ng thông qua các hành vi nh “l
i qu” khi ký kt h#p ng, mua s m công, hoc th.a thu"n  t ai béo b. Liên quan n khía c
nh này, có ti 56% doanh nghip tham gia  u th&u các d án ca nhà nc cho bit vic chi tr hoa hng là ph bin. iu này ã góp ph&n làm gia t ng s b t công gia các nhóm l#i ích và 
i a s dân chúng, ng th*i làm suy gim nim tin vào b máy công quyn. T ng mc thu thu/GDP cao ã h
n ch kh n ng tích ly, làm gim &u t phát trin, và nâng cao n ng lc c
nh tranh ca khu vc t nhân. Nó cng khuyn khích các hành vi gian l"n v thu nh hin t#ng chuyn giá g&n ây ca các doanh nghip có vn &u t trc tip nc ngoài (FDI). S liu thng kê nhng n m g&n ây cho th y, chim khong 20% GDP trong toàn nn kinh t nhng các doanh nghip FDI l
i ch óng góp trên di 10% t ng thu ngân sách nhà nc. Nhiu doanh nghip trong khu vc này liên tc báo l$ nhng l
i xin m rng &u t. Vic  mc thu su t cao hn so vi các nc trong khu vc là mt trong nhng ng c h p dn các doanh nghip FDI chuyn l#i nhu"n ra nc ngoài nhm hng mc thu thu nh"p doanh nghip th p hn. 2 Ngun: Tính toán t Vi t ng mc thu thu/GDP cao nhng h thng c s h
t&ng công cng và dch v xã hi ca Vit Nam l
i kém xa so vi th gii. H thng h
t&ng giao thông ch"t h'p và xung c p, các bnh vin luôn trong tình tr
ng quá ti, ch t l#ng giáo dc xung c p,… là nhng mi lo ln i vi s phát trin trong dài h
n ca nn kinh t. Chi tiêu công cao ã gây sc ép khin t ng thu  mc r t cao và không gim trong nhng n m v%a qua. Con *ng gim thâm ht ngân sách thông qua t ng thu su t và c s ánh thu là r t h
n ch. Vic t ng thu ch có th #c thc hin nh* các bin pháp nâng cao t l tuân th, chng th t thu và buôn l"u. Nhiu khon thu không bn vng Quyt toán NSNN hàng n m ca MoF cho th y, t ng thu thu và phí ca nc ta ch yu n t% ba ngun chính ó là thu giá tr gia t ng, thu thu nh"p doanh nghip, và thu xu t nh"p kh(u & tiêu th c bit i vi hàng nh"p kh(u. Trong ó t trng thu thu nh"p công ty ang có xu hng gim d&n t% 36% trong giai o
n 2006-2008 xung còn 28% trong giai o
n 2009-2011. Trong khi ó, t trng thu t% thu giá tr gia t ng và thu xu t nh"p kh(u l
i ang t ng nhanh. S gia t ng t trng các khon thu t% thu xu t nh"p kh(u & tiêu th c bit i vi hàng nh"p kh(u ang, t% 10,0% trong n m 2006 lên 18,4% trong n m 2009 và 14,5% trong n m 2010, mt mt cho th y s gia t ng nhanh chóng ca ho
t ng thng m
i quc t, mt khác phn ánh mc  bo h thng m
i cao ca Vit Nam. S ph thuc ln vào ngun thu này khi l trình c t gim thu #c thc hin theo cam kt vi WTO s+ khin cho mc  thâm ht ngân sách ca Vit Nam có th tr nên tr&m trng hn trong nhng n m ti. Bng 3: T trng các loi thu trong tng thu thu và phí 2003-2005 2006-2008 2009-2011 Thu nh"p doanh nghip 0.33 0.36 0.28 Giá tr gia t ng 0.22 0.23 0.29 Xu t nh"p kh(u 0.13 0.13 0.15 Khác 0.33 0.29 0.28 Ngun: Quyt toán và D toán NSNN 2003 - 2011 c bit, thu t% bán nhà thuc s hu nhà nc 123chuyn quyn s dng  t ang có xu hng ngày càng gim d&n v quy mô tuyt i cng nh t/ trng trong t ng thu và vin tr#, t% 9,3% n m 2007 xung còn khong 6,6% trong n m 2011, khi các tài sn lo
i này thuc s hu nhà nc ang d&n c
n.  có cái nhìn sâu hn v bc tranh tài khóa, chúng ta nên có thêm thc o thâm ht ngân sách lo
i tr% các khon thu t% vic bán tài sn thuc s hu nhà nc. Vic a nhng khon thu này vào tính toán cán cân ngân sách s+ làm gim mc  nghiêm trng ca tình tr
ng bi chi t% nhng con s báo cáo. V bn ch t, vic làm này cng ging nh vic mt cá nhân bán tài sn i  chi tiêu. Khon vay n# ca anh ta có th gim nhng tài sn ca anh ta cng gim tng ng. Tc là anh ta ã nghèo i. Tng t nh v"y, thu t% vic khai thác d&u thô và các tài nguyên khác cng có bn ch t ging các khon thu t% vic bán tài sn quc gia và không bn vng do ngun tài nguyên thiên nhiên là hu h
n. C th, thu t% d&u thô ã có t trng liên tc gim nhng n m qua trong t ng thu ngân sách nhà nc. Khon thu này t% chim ti 28,8% trong t ng thu ngân sách trong n m 2006 ã gim xung ch còn 11,6% trong n m 2011. Ngoài ra, thu t% vin tr# không hoàn l
i cng nên #c lo
i tr% khi tính toán thâm ht ngân sách hàng n m do bn ch t ng n h
n không n nh ca chúng.  có #c bc tranh chính xác hn v thc tr
ng thâm ht ngân sách hàng n m ca Vit Nam chúng tôi thc hin bóc tách các khon thu mang tính t
m th*i, không bn vng, và thu t% vic bán tài sn nhà nc kh.i t ng thu và tính toán l
i các nc o thâm ht ngân sách không bao gm chi tr n# gc. Kt qu tính toán trong Bng 4 cho th y, mc  thâm ht ngân sách, không bao gm chi tr n# gc, ca Vit Nam sau khi lo
i tr% các khon thu này trung bình lên ti 11,6% GDP m$i n m trong giai o
n 2006-2008 và 8,7% m$i n m trong giai o
n 2009-2011. Rõ ràng, tình tr
ng bi chi ngân sách là r t nghiêm trng ngay c khi Vit Nam hin ang có t l thu thu và phí là r t cao so vi các nc khác trong khu vc. Bng 4: Thâm ht ngân sách loi tr các khon thu không bn vng (% GDP) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 THNS không gm chi tr n# gc -0.9 -1.8 -1.8 -3.7 -2.8 -2.1 -3.1 THNS lo
i tr% thu vin tr# -1.7 -2.3 -2.4 -4.2 -3.1 -2.3 -3.3 THNS lo
i tr% thu vin tr#, thu t% bán nhà và giao  t -3.5 -5.0 -4.7 -6.5 -5.3 -4.1 -4.5 THNS lo
i tr% thu vin tr#, bán nhà và giao  t, và d&u thô -12.1 -11.9 -10.7 -10.2 -8.9 -7.2 -7.5 Ngun: Tính toán ca tác gi t Quyt toán NSNN các nm Chi tiêu ngân sách cao kéo dài Trong nhiu n m qua, chi tiêu công #c coi là mt trong nhng ng lc quan trng  thúc (y t ng trng kinh t ca Vit Nam. Tuy nhiên, vai trò ca chi tiêu công i vi t ng trng kinh t là mt ch  còn gây tranh cãi. Nhiu nghiên cu ã ch ra rng nu chi tiêu chính ph quá nh. s+ dn n t ng trng kinh t r t th p, bi vì vic thc thi các h#p ng kinh t, bo v quyn s hu tài sn, phát trin c s h
t&ng,… s+ r t khó kh n nu không có vai trò ca chính ph. Hay nói mt cách khác, mt s khon chi tiêu ca chính ph là c&n thit  m bo cho s t ng trng kinh t. Tuy nhiên, chi tiêu chính ph – mt khi ã v#t quá ng4ng nào ó s+ cn tr t ng trng kinh t do nó gây ra s phân b ngun lc mt cách không hiu qu, tham nhng th t thoát, và chèn ép khu vc t nhân. Da trên nhng phân tích thc nghim, nhìn chung các nhà nhà kinh t thng nh t vi nhau rng quy mô chi tiêu công ti u i vi các nn kinh t ang phát trin nm trong khong t% 15-20% GDP.3 S liu so sánh quc t ca ADB cho th y, Hng Kông, ài Loan, In-ô-nê-xia, Sing-ga-po và 0n  là nhng nc có quy mô chi tiêu chính ph nh. nh t, ch chim khong x p x 15-18% GDP. Trong khi ó, quy mô chi tiêu ngân sách, gm chi &u t và chi th*ng xuyên, ca Vit Nam ang nm  phía trên r t xa ng4ng ti u này, chim ti hn 30% GDP trong nhng n m g&n ây. Mt iu áng nghch lý là sau hn 20 n m  i mi chuyn t% nn kinh t k ho
ch hóa t"p trung sang nn kinh t th tr*ng, quy mô chi tiêu chính ph Vit Nam l
i t ng m
nh t% khong 22% n m 1990 lên ti hn 30% GDP trong n m 2010. T t nhiên, thành tu kinh t không ch ph thuc duy nh t vào chính sách tài khoá mà còn ph thuc vào các chính sách tin t, thng m
i, lao ng,… Hn na, thc t trên th gii ch ra rng ch t l#ng hay hiu qu, ch không phi quy mô, ca chi tiêu chính ph mi là nhân t quan trng quyt nh tc  t ng trng và trình  phát trin ca m$i quc gia. Thy in, an M
ch, Pháp, và Anh vi quy mô chi tiêu chính ph chim hn 50% GDP nhng là nhng nc có thu nh"p cao nh t th gii và xã hi phát trin. Ng#c l
i, B ng- la-ét hay Cam-pu-chia có quy mô chi tiêu chính ph di 20% GDP nhng vn nm trong nhóm nhng ngc nghèo nh t th gii. Tuy nhiên, con s chi tiêu chính ph t ng nhanh và ng  mc cao g&n ây trong khi hiu qu ca nó l
i r t th p ang là mt trong nhng yu t chính, trc tip hoc gián tip, gây ra b t n kinh t v) mô trong th*i gian qua  Vit Nam. Vi quy mô quá ln và tràn lan trong nhiu l)nh vc nh hin nay thì vic nâng cao hiu qu chi tiêu chính ph là iu cc kì khó kh n. Hn na, thc tr
ng này cng ang hng ngun lc ca xã hi t% khu vc t hiu qu hn sang khu vc công kém hiu qu. Cui cùng, nó còn t
o ra sc ép t ng thu trong tng lai và làm gim ng c khuyn khích ho
t ng sn xu t ca khu vc t. Bng 5: Quy mô chi tiêu chính ph  mt s nc châu Á (% GDP) 1990 1995 2000 2005 2009 2010 Bang-la-ét 12,4 14,4 14,5 15,0 15,3 15,9 Cam-pu-chia 8,4 14,8 14,8 13,2 20,5 20,7 Trung Quc 18,5 … 16,3 18,3 22,4 22,5 Hng-kông 14,3 16,4 17,7 16,9 17,8 17,4 0n  17,3 14,1 15,5 13,7 15,6 15,4 In-ô-nê-xia 19,6 14,7 15,8 18,4 16,7 16,5 Hàn Quc 15,2 15,3 18,1 21,4 23,9 21,4 Lào 23,4 26,7 20,8 18,4 21,0 24,8 Ma-lay-xia 27,7 22,1 22,9 23,9 30,3 26,5 Pa-kít-tan 25,9 23,0 18,9 16,8 19,8 20,0 3 Xem thêm Ph
m Th Anh (2008), Kho sát mi quan h gia chi tiêu chính ph và t ng trng kinh t, T
p chí Nghiên cu Kinh t, s tháng 10, 2008. Phi-líp-pin 20,4 18,2 18,1 16,9 17,7 16,8 Xing-ga-po 20,2 15,6 18,5 … 17,9 … ài Loan 14,5 14,3 22,6 15,1 15,9 … Thái Lan 13,6 15,4 17,3 18,5 20,8 20,4 Vit Nam 21,9 23,8 22,6 27,3 31,8 30,7 Ngun: ADB (2011), Key Economic Indicators for Asia and the Pacific áng chú ý là trong t ng chi tiêu ngân sách thì chi th*ng xuyên chim t trng r t ln còn chi &u t phát trin l
i chim t trng nh. hn r t nhiu. Trong khi chi &u t phát trin có xu hng gim nh' v t trng trong t ng chi ngân sách, t% 36,8% n m 2003 xung còn 28,3% trong n m 2010 và khong 24,6% trong n m 2011 nh* nhng n$ lc c t gim chi tiêu công nhm bình n nn kinh t, thì chi th*ng xuyên l
i có xu hng t ng ng#c l
i, t% mc 63,2% trong n m 2003 lên 71,7% trong n m 2010 và 75,4% trong n m 2011. iu này ph&n nào cho th y s cng knh và chi tiêu tn kém ca b máy công quyn. Bng 6: Chi tiêu ngân sách nhà nc các nm T trng các thành ph n (%) Giá tr! (Ngàn t" #ng) Tc # tng (%) % GDP  u t phát tri$n Th%ng xuyên 2003 162.2 26.4
 
 2004 187.4 15.5 26.2

   2005 229.1 22.3 27.3
  2006 268.4 17.2 27.6
    2007 336.3 25.3 29.4
   2008 411.8 22.5 27.9    2009 508.0 23.4 30.3
  
 2010 605.6 19.2 31.0   2011 710.2 17.3 28.0   2012 852.8 20.1 29.2   
 Ngun: Quyt toán và D toán NSNN các nm ca MoF u t công ln, dàn tri và kém hiu qu &u t công thông th*ng #c nh ngh)a là các khon chi tiêu ca khu vc nhà nc i vi vn v"t ch t nhm t
o ra các hàng hóa công cng và dch v xã hi, ch!ng h
n nh *ng xá, c&u cng, tr*ng hc, bnh vin,... Ngun vn &u t công có th #c l y l y t% ngân sách nhà nc, tín dng nhà nc, trái phiu chính ph, hoc vin tr# phát trin ca nc ngoài. 5 Vit Nam, &u t công còn bao gm các d án cho các mc ích kinh doanh thu&n túy thc hin qua khu vc doanh nghip nhà nc (DNNN). Trong giai o
n t% 2001-2010, t ng &u t toàn xã hi ca Vit Nam thuc vào din cao nh t th gii, trung bình 
t khong hn 40% GDP và có tc  t ng trên 18% m$i n m. Trong ó, t/ trng &u t công, mc dù có xu hng gim trong vài n m g&n ây, nhng vn ng  mc x p x 40% trong t ng &u t toàn xã hi. Trong bi cnh tit kim trong nc và tit kim quc gia ch chim l&n l#t khong 28,5 và 32,5% GDP, và ch t ng vi tc  x p x 16% m$i n m, thì quy mô ln và t ng nhanh ca t ng &u t toàn xã hi, trong ó có &u t công, ã t
o ra s chênh lch ln gia tit kim và &u t trong nn kinh t.4 S chênh lch này dn n s gia t ng nhanh ca vay n# nc ngoài và t ng trng cung tin trong nc nhm bù  p cho khong trng tit kim – &u t trong nhng n m v%a qua. Bng 7: Tng vn # u t toàn xã hi các nm T trng các thành ph n (%) Giá tr! (ngàn t" #ng) Tc # tng (%) % GDP Kinh t nhà nc Kinh t ngoài nhà nc Khu v c có vn # u t nc ngoài 2001 170.5 12.8 35.4 59.8 22.6 17.6 2002 200.1 17.4 37.3 57.3 25.3 17.4 2003 239.2 19.5 39.0 52.9 31.1 16.0 2004 290.9 21.6 40.7 48.1 37.7 14.2 2005 343.1 17.9 40.9 47.1 38.0 14.9 2006 404.7 17.9 41.6 45.7 38.1 16.2 2007 532.1 31.5 46.5 37.2 38.5 24.3 2008 616.7 15.9 41.7 33.9 35.2 30.9 2009 708.8 14.9 42.2 40.6 33.9 25.6 2010 830.3 17.1 42.6 38.1 36.1 25.8 2011 877.9 5.7 34.6 38.9 35.2 25.9 Ngun: Tng c
c Thng kê 2001-2011. Hình 3: Chênh lch gia Tit kim và  u t (% GDP) 4 Tit kim quc gia bng vi Tit kim trong nc tr% i Thu nh"p ròng phi tr cho ng*i nc ngoài di d
ng lãi vay, l#i nhu"n, c tc,… và cng vi các khon Chuyn giao ròng nh"n #c t% nc ngoài ví d nh kiu hi. Ngun: ADB (2011) Key Economic Indicator for Asia and the Pacific Xét v ngun tài tr#, trung bình trong 10 n m qua, khong 51,7% t ng &u t công #c tài tr# t% ngân sách nhà nc m$i n m còn vn vay và vn ca DNNN chim l&n l#t khong 23,1% và 25,2%. áng chú ý là trong n m 2010, t/ trng trong &u t công ca vn ngân sách nhà nc ã st gim m
nh, trong khi ó vn vay l
i t ng vt lên hn g p ôi, t% 13-15% trong nhng n m trc ó lên ti 36,6% trong n m 2010. Cùng vi quy mô ln là s dàn tri ca &u t công. Chúng ta có th th y &u t ca khu vc nhà nc dàn tri trên t t c các l)nh vc, t% nhng ho
t ng công ích trong l)nh vc an ninh, quc phòng, giáo dc, y t,… n các ho
t ng mang tính kinh doanh thu&n túy nh công nghip ch bin, khai khoáng, ngh thu"t, gii trí,… c bit, t/ trng &u t công cho l)nh vc kinh doanh b t ng sn, tài chính, ngân hàng, xây dng, dch v lu trú ã t ng m
nh t% 1,9% trong n m 2006 lên ti khong 4,8% t ng &u t công trong n m 2010. #c coi là ng lc chính  t ng trng kinh t nhng hiu qu ca &u t l
i th p và th"m chí có xu hng gim. Theo báo cáo C
nh tranh Vit Nam ca Vin C
nh tranh châu Á, h s ICOR, o l*ng s n v vn c&n t ng thêm  t
o thêm ra mt n v sn l#ng, ca Vit Nam trong giai o
n 2000-2008 và 2006-2008 l&n l#t là 4,8 và 5,4. Con s này cao hn r t nhiu so vi con s tng ng ca các nc công nghip mi (NICs) trong th*i kì chuyn  i 1961-1980. Ví d, trong giai o
n này h s ICOR ca ài Loan là 2,7 và ca Hàn Quc là 3. Hay g&n hn là ICOR ca Thái Lan trong giai o
n 1981-1995 là 4,1 và ca Trung Quc trong giai o
n 2001-2006 là 4. Hiu qu &u t ca khu vc kinh t nhà nc th"m chí còn th p hn nhiu so vi khu vc kinh t ngoài nhà nc và khu vc có vn &u t nc ngoài. Cng theo báo cáo này, h s ICOR ca khu vc kinh t nhà nc c tính cao g p khong 1,5 l&n con s trung bình ca toàn nn kinh t. S kém hiu qu ca &u t công, c bit là &u t ca DNNN, ã kéo mc  hiu qu ca &u t toàn xã hi xung th p. Bng 8:  u t ca khu v c nhà nc T trng các ngun vn Giá tr! (Ngàn t" #ng) Tc # tng (%) % GDP Ngân sách Vay DNNN 2000 89.4 16.2 20.2 43.6 31.1 25.3 2001 102.0 14.0 21.2 44.7 28.2 27.1 2002 114.7 12.5 21.4 43.8 30.4 25.8 2003 126.6 10.3 20.6 45.0 30.8 24.2 2004 139.8 10.5 19.5 49.5 25.5 25.0 2005 161.6 15.6 19.3 54.4 22.3 23.3 2006 185.1 14.5 19.0 54.1 14.5 31.4 2007 198.0 7.0 17.3 54.2 15.4 30.4 2008 209.0 5.6 14.1 61.8 13.5 24.7 2009 287.5 37.6 17.1 64.3 14.1 21.6 2010 316.3 10.0 16.2 44.8 36.6 18.6 2011 341.5 8.0 13.5 Ngun: Tng c
c Thng kê 2001-2011. Bng 9:  u t công phân theo ngành kinh t (%) 2006 2007 2008 2009 2010 V"n ti, kho bãi 20.7 18.3 22.5 18.1 18.1 in, nc 14.6 13.2 12.6 16.8 16.7 CN ch bin và khai khoáng 16.8 19.9 13.7 15.3 15.2 KHCN, giáo dc, y t 10.1 10.5 10.6 8.4 8.3 Thông tin, ngh thu"t, gii trí 7.7 8.2 8.1 8.1 8.0 Chính tr, an ninh, quc phòng 6.7 7.4 8.6 7.4 7.9 Nông, lâm, thy sn 7.1 6.7 7.2 5.9 5.9 BS, TC, NH, BH, XD, lu trú 1.9 2.8 3.1 4.8 4.8 Khác 14.5 13.0 13.7 15.2 15.1 Ngun: Tng c
c Thng kê 2001-2010. Ri ro t khi doanh nghip nhà n c #c nh hng gi vai trò ch 
o trong nn kinh t, các DNNN ã nh"n #c nhiu s u ãi ca Chính ph  mi góc  t% tip c"n tín dng,  t ai, tip c"n th tr*ng, bo h c quyn,… n các h"u thun v mt chính tr khác. Thc t cho th y, các doanh nghip này ã có nhng óng góp nh t nh trong quá trình công nghip hóa và t
o vic làm  Vit Nam, c bit là trong nhng n m &u ca công cuc  i mi. Tuy nhiên, s m rng nhanh chóng v quy mô ln s tham gia tràn lan trong mi ngành ngh g&n ây ca các DNNN, kt h#p vi vic thiu mt c ch giám sát cht ch+ và minh b
ch ã khin cho công tác qun lý các DNNN b buông l.ng, hiu qu kinh t ca các doanh nhip này sa sút tr&m trng gây ri ro ln cho nn kinh t. Bên c
nh hiu qu &u t th p, th hin qua ch s ICOR cao, DNNN còn th hin kh n ng yu kém trong quá trình t
o vic làm cho nn kinh t. C th, mc dù chim x p x 40% t ng &u t c nc nhng khu vc nhà nc ch t
o ra khong 10% vic làm cho toàn xã hi. Trong khi ó, khu vc kinh t ngoài nhà nc vi 35% t ng &u &u t nhng l
i t
o ra ti 87% vic làm cho toàn nn kinh t.5 c bit, trong s các DNNN thì các t"p oàn kinh t nhà nc ã nh"n #c s h"u thun ln ca Chính ph vi kì vng a chúng tr thành nhng mi nhn ca nn kinh t. Tuy nhiên, thay vì t"p trung vào các ho
t ng kinh doanh ct lõi, nhiu t"p oàn l
i nhanh chóng phát trin thành m
ng li chng cht hàng tr m các t ng công ty, công ty con, và công ty liên doanh & liên kt. Các t"p oàn này thc hin &u t dàn tri vào các ngành ngh kinh doanh không phi th m
nh ca mình, bao gm t% &u t tài chính, ngân hàng, chng khoán, b t ng sn, khai thác khoáng sn, xây dng, thng m
i, khu ngh d4ng,… mà trong ó, T"p oàn Công nghip Tàu thy Vit Nam (Vinashin) là mt ví d in hình. Nhng d án &u t phiêu lu khin n# n&n ca Vinashin ngày càng ln và nhanh chóng lâm vào tình tr
ng thua l$ và phá sn. S buông l.ng giám sát t% c p trên và qun lý yu kém ca lãnh 
o t"p oàn ã dn n hàng lo
t các ho
t ng s dng vn kém hiu qu và sai trái nh: vay n# mi  tr n# c, dùng vn vay ng n h
n  tr n# dài h
n, và th"m chí là s dng vn lu ng  &u t. Tháng 12/2010 Vinashin chính thc m t kh n ng thanh toán 60 triu USD vn gc, mt ph&n trong khon n# 600 triu USD phát hành n m 2007, cho các ch n# quc t. Chính ph Vit Nam ã b Elliott Advisers LP, mt trong các ch n#, gi n kin lên toàn th#ng th(m London òi bi th*ng cho nhng khon n# không #c thanh toán. Mc dù g&n ây Elliott Advisers LP ã rút n kin do mt công ty trong nc ã ng ra mua l
i n# cho Vinashin. Chi tit ca thng v này cha #c tit l nhng ch c h!n cái giá ca các iu khon mà Chính ph phi thng l#ng là không h nh..Vinashin ã và ang #c tái c u trúc, tuy nhiên h"u qu ca nó gây ra i vi toàn nn kinh t s+ còn kéo dài trong nhiu n m ti. ng sau nhng h"u qu và bài hc t% Vinashin là nhng quan ng
i v tính hiu qu và sc kh.e tài chính ca các t"p oàn kinh t nhà nc khác. Thanh tra Chính ph g&n ây ã chính thc công b nhng sai ph
m lên ti hàng chc ngàn t ng t
i T"p oàn D&u khí Vit Nam (PVN). PVN ã #c u ái gi l
i h&u ht l#i nhu"n sau thu trong th*i gian dài  hình thành qu- &u t phát trin nhm thc hin các d án trng im v d&u khí, m rng ho
t ng kinh doanh, góp vn vi các nhà th&u d&u khí,… Tuy nhiên iu áng nói là qu- này ã #c PVN s dng c p vn cho các công ty con và góp vn liên doanh thc hin nhng d án không úng mc ích. Cng theo kt lu"n thanh tra, riêng khon &u t ngoài ngành vào chng khoán, bo him, ngân hàng, b t ng sn ca PVN tính n nay ã lên ti 5600 t ng. 5 Ngun: T ng cc Thng kê 2000-2010. Thua l$ hàng chc ngàn t ng do &u t dàn tri và ngoài ngành cng di,n ra  hàng lo
t các t"p oàn kinh t khác nh T"p oàn in lc Vit Nam (EVN), T"p oàn Sông à (SDH),… Vic thiu c ch qun lý và giám sát cht ch+ và minh b
ch trong vic s dng vn nhà nc ã khin cho tình tr
ng tài khóa ca Vit Nam thêm tr&m trng và &y ri ro. N# n&n và thua l$ ca các t"p oàn kinh t nhà nc ang d y lên nhng hi chuông cnh báo v tính hiu qu và s buông l.ng giám sát  các n v kinh t nhà nc. Dù #c hay không #c Chính ph bo lãnh, các khon n# ca DNNN nu không #c s dng mt cách hiu qu s+ ri vào gánh nng thu phí i vi ng*i dân. Tác #ng ca thâm ht ngân sách ti các bin s v& mô  làm rõ tác ng ca thâm ht ngân sách ti các bin s v) mô quan trng ca nn kinh t bao gm t ng trng GDP, l
m phát, lãi su t, cán thng m
i và t giá hi oái chúng tôi thc hin phân tích nh tính các kênh truyn dn có th có ca thâm ht ngân sách và các bin pháp tài tr# thâm ht lên các bin s này. Lm Phát Nhng khon chi tiêu chính ph không #c tài tr# bi thu thu hoc các khon thu khác có th góp ph&n dn n s d th%a ca t ng c&u và gây l
m phát. iu này c bit d, xy ra khi chi tiêu chính ph #c tài tr# bng cách làm t ng cung tin trong nn kinh t. Nu ch mt ph&n nh. thâm ht tài khóa #c tài tr# bng cách t ng cung tin thì có th không gây l
m phát. Tuy nhiên, nu vic tài tr# này là ln và liên tc trong nhiu n m thì ch c ch n nn kinh t cui cùng s+ phi tri qua l
m phát cao và kéo dài. Kênh truyn dn này có th #c gii thích n gin thông qua vai trò quyt nh trong dài h
n ca cung tin i vi l
m phát ca nn kinh t. S gia t ng ca cung tin có th không làm t ng l
m phát nu nh nn kinh t ang t ng trng và c&u tin giao dch t ng theo, hoc khi các th tr*ng tài sn khác ang kém h p dn. S gia t ng cung tin lúc ó có th #c h p th ht bi s gia t ng ca c&u tin và do v"y không gây ra s gia t ng giá c hàng hóa và dch v trong nn kinh t. Tuy nhiên, khi khu vc t nhân ã hài lòng vi l#ng tin mà h ang n m gi thì vic gia t ng cung tin cui cùng s+ làm h t ng chi tiêu và, trong iu kin cung hàng hóa và dch v không t ng theo kp, nó s+ kéo giá c lên cao cho ti khi tr
ng thái cân bng mi #c khôi phc. Khi chính ph tài tr# cho thâm ht bng cách t ng cung tin thì h #c coi là ang thu “thu l
m phát” i vi nhng ng*i ang n m gi tin. Trong ng n h
n, chính ph nhiu nc có th t"n dng vic tài tr# cho thâm ht ngân sách thông qua t ng cung tin do giá c cha phn ng ngay. Tuy nhiên, theo th*i gian, khi l
m phát xy ra thì kh n ng thu thu l
m phát s+ d&n b h
n ch. Lý do là khu vc t nhân s+ nhanh chóng gim l#ng tin n m gi và chuyn sang các lo
i tài sn khác có giá tr thc n nh trong môi tr*ng l
m phát cao nh vàng và ngo
i t m
nh. H"u qu là hin t#ng “vàng hóa” và “ô-la hóa” s+ ph bin trong nn kinh t. Nhng tác ng này di,n ra r t ging vi thc t  Vit Nam trong nhng n m v%a qua. Thâm ht tài khóa #c tài tr# ph&n ln bi vay n# thông qua phát hành trái phiu chính ph (TPCP) và th"m chí là ng trc ngân sách (mt hình thc in tin  chi tiêu). Tuy nhiên, TPCP và TPCP bo lãnh ch yu #c bán cho các ngân hàng thng m
i ln. L#ng trái phiu này sau ó #c các ngân hàng thng m
i c&m c l
i t
i Ngân hàng Nhà nc (NHNN)  l y tin mt thông qua nghip v th tr*ng m hoc qua ca s tái chit kh u. Cui cùng, iu này s+ làm t ng cung tin và gây l
m phát trong nn kinh t. Theo s liu thng kê ca S Giao dch Chng khoán Hà Ni (HNX), t ng l#ng TPCP và TPCP bo lãnh ang lu hành có giá tr vào khong 336 ngàn t ng, tng ng vi hn 13% GDP danh ngh)a và g&n 12% cung tin M2 ca n m 2011. Nh v"y, cùng vi nhu c&u tín dng cao ca khu vc t nhân, chi tiêu công tài tr# thông qua phát hành trái phiu cng ã gián tip dn n s gia t ng m
nh ca cung tin trong nhng n m g&n ây. T ng trng cung tin cao, l
m phát phi mã ã khin công chúng tìm cách trú (n vào nhng tài sn có giá tr n nh nh vàng, ngo
i t m
nh, và b t ng sn, gây ra s b t n trên các th tr*ng tài sn và làm gim hiu lc ca chính sách tin t trong nc. Lãi sut Khi không chu các ràng buc hành chính thì lãi su t s+ #c quyt nh bi cung c&u trên th tr*ng vn vay, tc là ni gp g4 gia tit kim ca các h gia ình và &u t ca các doanh nghip. T ng ca tit kim chính ph và tit kim t nhân, hay còn gi là tit kim quc gia, s+ phn ánh cung còn &u t 
i din cho phía c&u ca th tr*ng vn vay. Thâm ht tài khóa s+ làm gim tit kim chính ph, gim tit kim quc gia, do v"y làm gim cung và làm t ng lãi su t vn vay trên th tr*ng. S gia t ng ca lãi su t cui cùng s+ làm gim &u t ca khu vc t nhân. ây chính là hiu ng ln át &u t t nhân ca chi tiêu công. Hay nói cách khác, khi chi tiêu công thái quá s+ dn n thâm ht ngân sách. Chính ph buc phi vay n# thông qua phát hành trái phiu và làm gim l#ng vn vay trên th tr*ng mà áng l+ ra khu vc t nhân có th tip c"n #c vi giá th p. Trong nhng n m g&n ây, c c u n# ca Vit Nam có chiu hng thay  i chuyn t% vay n# nc ngoài sang vay n# trong nc. N# nc ngoài hin nay chim khong 58% và ang có xu hng gim, còn n# trong nc là 42% và ang có xu hng t ng lên. Tuy nhiên, ây cha h!n là mt xu hng tt phn ánh s gim l thuc vào nc ngoài. iu này thc ch t phn ánh các khon vay u ãi ca nc ngoài i vi Vit Nam ang ngày càng gim. Lãi su t thng m
i ca n# nc ngoài cao cng vi ri ro t giá buc chúng ta phi chuyn d&n sang vay n# trong nc. Vic vay n# ln trong nc tuy nhiên l
i chèn ép m
nh &u t ca khu vc t nhân và làm gim t ng trng kinh t mt khi ng vn vay không #c khu vc công s dng hiu qu. Hình 4: Trái phiu chính ph phát hành qua các nm (Ngàn t" #ng) Ngun: HNX Trung bình trong hai n m 2010 và 2011 Chính ph Vit Nam ã vay n# hn 110 ngàn t ng m$i n m thông qua phát hành trái phiu trong nc. Con s này x p x g p ôi so vi 56 ngàn t ng m$i n m ca giai o
n 2007-2009.6 Lãi su t vn vay trên th tr*ng tin t trong th*i kì 2010-2011 cng cao hn g p ôi so vi lãi su t ca giai o
n 2007-2009. ây chính là ví d in hình ca hin t#ng &u t công l n át &u t t nhân. Nghiêm trng hn, kh n ng huy ng vn trong nc thông qua phát hành trái phiu ca Chính ph nhiu khi không phi #c hình thành mt cách t nhiên theo quy lu"t cung c&u ca th tr*ng. Trong nhng n m 2010-2011, vi mc tr&n lãi su t TPCP dao ng trong khong t% 10-12%/n m, trong khi lãi su t cho vay trên th tr*ng lên ti hn 20%/n m, thông th*ng s+ không có mt ngân hàng thng m
i nào s6n lòng mua TPCP. Tuy nhiên, ây l
i là hai n m thành công nh t i vi vic phát hành TPCP. Bn ch t (n sau hin t#ng này ó là vic các ngân hàng thng m
i có th bán/c&m c TPCP t
i NHNN t
i mc lãi su t chit kh u th p, sau ó cho các ngân hàng thiu ht thanh khon vay vi lãi su t cao nhm hng l#i ln. Hành ng này ã khin cho có th*i kì vn ch ch
y loanh quanh t% th tr*ng TPCP sang th tr*ng liên ngân hàng, và ng#c l
i, mà không n #c khu vc t nhân. Cán cân th ng mi và t giá 6 Con s này bao gm c TPCP và TPCP bo lãnh (Ngun: HNX) Dân c mt nc có th có chi tiêu v#t mc giá tr hàng hóa và dch v mà h sn xu t ra thông qua nh"p kh(u hàng hóa t% nc khác. Do v"y, nu chính ph t ng chi tiêu mà không ng th*i s dng các chính sách h
n ch chi tiêu ca khu vc t nhân thì s+ làm t ng c&u nh"p kh(u và thâm ht thng m
i. Mi quan h gia thâm ht tài khóa và cán cân thng m
i có th #c biu di,n n gin qua mi quan h h
ch toán thu nh"p quc dân sau: NXGICY +++= (1) trong ó Y là t ng sn ph(m quc ni (GDP); C là tiêu dùng t nhân; I là &u t t nhân; G là chi tiêu công và; NX là cán cân thng m
i. Tit kim quc gia #c xác nh bng t ng ca tit kim t nhân )( CTY −− và tit kim chính ph )( GT − , trong ó T là t ng thu thu. Do v"y, tit kim quc gia có th #c vit l
i di d
ng: GCYS −−= (2) Cui cùng, thay (2) vào (1) ta thu #c mi quan h gia tit kim, &u t và cán cân thng m
i nh sau: NXIS += (3) Phng trình h
ch toán này cho bit tit kim quc gia s+ bng vi t ng ca &u t t nhân và cán cân thng m
i. Thâm ht ngân sách s+ làm gim tit kim quc gia  v trái, và do v"y làm gim &u t t nhân và/hoc làm gim xu t kh(u ròng  v phi. S gim sút &u t t nhân gây ra bi thâm ht ngân sách có th d, dàng hiu #c thông qua hiu ng l n át &u t. Còn s gim sút ca xu t kh(u ròng có th #c gii thích thông qua tác ng ca vic gia t ng chi tiêu chính ph i vi nh"p kh(u. S gia t ng chi tiêu công và thâm ht ngân sách, s+ ngay l"p tc làm cho t ng chi tiêu trong nc ln hn sn l#ng trong nc.  áp ng l#ng chi tiêu t ng thêm này, bên c
nh sn xu t trong nc t ng, thì nh"p kh(u cng s+ t ng và gây thâm ht thng m
i. Tác ng ca thâm ht ngân sách i vi thâm ht thng m
i cng s+ c bit nghim trng  nhng nc có sn xu t trong nc ph thuc nhiu vào ngun nguyên v"t liu nh"p kh(u nh Vit Nam. Hình 5: Tit kim, # u t và thâm ht th'ng mi Ngun: ADB (2011) Key Economic Indicator for Asia and the Pacific Tác ng ca thâm ht ngân sách i vi thâm ht thng m
i không ch d%ng l
i  ó. Vic nh"p kh(u kh(u hàng hóa và dch v cng s+ dn n s dch chuyn ng#c ca dòng tài sn ra nc ngoài. Khi nh"p kh(u nhiu hn xu t kh(u, ban &u chúng ta phi tr ngo
i t cho ng*i nc ngoài. Sau ó, l#ng ngo
i t này có th #c ng*i nc ngoài s dng  mua c phiu, trái phiu công ty, trái phiu chính ph hoc b t ng sn. Do v"y, khi thâm ht ngân sách xy ra, Vit Nam tr thành nc nh"p kh(u ròng hàng hóa và dch v, ng th*i cng là nc xu t kh(u ròng tài sn. L#ng tài sn trong nc n m gi bi ng*i nc ngoài s+ ngày càng nhiu hn. Thâm ht ngân sách làm gim l#ng cung vn vay i vi khu vc t nhân và do v"y làm t ng lãi su t. Trong iu kin các yu t khác không  i, s gia t ng lãi su t có th thu hút dòng vn quc t chy vào trong nc. Cung ngo
i t t ng và ng ni t có th lên giá. Tuy nhiên,  nc ta, tác ng này là không  bù  p sc ép m t giá ca ng ni t gây ra bi thâm ht thng m
i ln. Hn na, dòng chy vào ca vn ngo
i cng b h
n ch nhiu bi môi tr*ng l
m phát cao và chính sách thay  i t giá khó d oán trong nc. Tng tr ng Chính sách tài khóa có th tác ng n t ng trng sn l#ng ca mt nn kinh t thông qua hai kênh truyn dn. Th nh t, nó có th làm thay  i tit kim và &u t, và do v"y là n ng lc sn xu t trong dài h
n ca mt quc gia. Th hai, nó có th làm thay  i hiu qu s dng ngun lc, và do v"y làm thay  i c sn l#ng hin t
i ln t ng trng trong tng lai. Trong th*i kì suy thoái kinh t, s m rng tài khóa và ch p nh"n thâm ht ngân sách  mt mc  nh t nh có th giúp sn l#ng trong nc t ng tr l
i nh* kích thích t ng c&u. Chính sách này c bit hiu qu  nhng nn kinh t trc ó theo u i chính sách tài khóa cân bng. Tuy nhiên, nu nn kinh t ã  g&n mc sn l#ng tim n ng và trc ó nn kinh t liên tc có thâm ht tài khóa thì hiu qu ca chính sách là r t h
n ch. S m rng tài khóa lúc ó th"m chí s+ nhanh chóng dn n l
m phát cao, lãi su t cao, thâm ht vãng lai, và b t n tài chính. Bài hc kích thích t ng c&u ca Vit Nam trong n m 2009 và h"u qu ca nó trong n m 2010-2011 là ví d in hình ca tr*ng h#p này.  phn ng l
i s gia t ng ca l
m phát và thâm ht vãng lãi do h"u qu ca thâm ht tài khóa kéo dài, Chính ph Vit Nam cng nh mt s nc khác th*ng áp dng các bin pháp hành chính kim soát giá c trong nc, h
n ch thng m
i, và kim soát t giá. Tuy nhiên, nhng bin pháp này l
i làm t ng s thiu ht t ng cung do chúng bóp méo th tr*ng các nhân t sn xu t trong nc, ngun lc s+ #c phân b mt cách không h#p lý, và do thiu nguyên v"t liu nh"p kh(u làm h
n ch n ng lc sn xu t và xu t kh(u. S m rng tài khóa kéo dài tip tc làm cán cân vãng lãi x u thêm và l
m phát t ng tc. S st gim nim tin vào ng ni t và kinh t trong nc có th dn n s tháo ch
y ca dòng vn ngo
i tr% khi Chính ph phi tr giá  t bng cách th t cht tin t, t ng lãi su t nhm khôi phc l
i nim tin vào ng ni t. Vòng lu(n qu(n gia thâm ht tài khóa – thâm ht thng m
i – thâm ht tài khóa có th tip tc di,n ra khi các chính sách kim soát giá và thng m
i này làm gim ngun thu thu, c bit là thu t% hàng nh"p kh(u. iu này làm cho vic kim ch thâm ht ngân sách càng khó kh n hn và vic t ng hoc áp thu/phí mi là nhng bin pháp cui cùng mà Chính ph có th s dng. Gánh nng thu/phí cao s+ làm gim ng c sn xu t, gim tit kim và &u t ca khu vc t nhân, và cui cùng là nn kinh t s+ có t ng trng th p hoc th"m chí là âm. H cách cng “H
cánh cng” là thu"t ng phn ánh tình hung xy ra khi nn kinh t mt nc nhanh chóng chuyn t% t ng trng cao sang t ng trng th p và sau ó là suy thoái. Tình hung này th*ng xy ra khi chính ph nc ó c g ng c t gim thâm ht ngân sách và kim soát n# công. Có th là hi sm và bi quan khi bàn n s h
cánh cng ca Vit Nam khi t l n#/GDP ang  mc trung bình, tuy nhiên vic khuyn cáo v v n  này s+ là c&n thit cho vic nh hng chính sách tài khóa lâu dài trong tng lai. H
cánh cng có th xy khi n# quc gia t ng nhanh n mt ng4ng nào ó làm kích ho
t s tháo ch
y kh.i tài sn trong nc ca dòng vn ngo
i. Th nh t, nh ã tho lu"n  trên, thâm ht ngân sách có xu hng dn n thâm ht thng m
i. Thâm ht thng m
i #c tài tr# bng vic bán tài sn trong nc cho nhà &u t nc ngoài. Tuy nhiên, l#ng tài sn trong nc mà ng*i nc ngoài mun n m gi ch là hu h
n. Nó s+ không t ng mãi theo thâm ht thng m
i. Nu thâm ht kép c tip tc di,n ra thì n mt lúc nào ó c&u v tài sn trong nc s+ bão hòa và giá ca chúng s+ gim m
nh. Th hai, khi thâm ht tài khóa kéo dài và n# công t ng n mt ng4ng nào ó s+ gây ra mi lo ng
i ca các nhà &u t v nguy c m t kh n ng thanh toán chính ph. iu này s+ khin cho c nhà &u t nc ngoài ln nhà &u t trong nc tháo ch
y kh.i các tài sn trong nc. H"u qu là giá tài sn s+ gim, lãi su t s+ t ng, &u t st gim, ng ni t m t giá, và l
m phát t ng vt. S gia t ng ca lãi su t s+ khin cho khng hong tài khóa thêm tr&m trng do gánh nng n# t ng nhanh. Lãi su t cao cng dn n thu thu gim do c&u tiêu dùng st gim.  i phó vi nguy c phá sn này, chính ph các nc th*ng phn ng l
i bng cách nhanh chóng gia t ng các lo
i thu thu nh"p và thu tài sn nhm 
t #c thng d ngân sách c bn.7 Chính sách này l
i làm tiêu dùng st gim thêm và gây ra suy thoái kinh t. H"u qu ca s h
cánh cng còn là s gia t ng m
nh ca l
m phát thông qua kênh nh"p kh(u khi ng ni t m t giá do s tháo ch
y ca dòng vn ngo
i. Ngoài ra, sc ép in tin  tr n# trong th*i kì này cng là r t ln. H"u qu là l
m phát t ng vt. Cui cùng, s h
cánh cng cng có th dn n mt cuc khng hong tài chính. Giá tài sn gim và gánh nng lãi su t s+ làm cho nhiu doanh nghip có nguy c phá sn. S phá sn ca các doanh nghip n l#t nó l
i gây khó kh n tài chính cho h thng ngân hàng do n# x u gia t ng. Kch b
n x u nh t ca tình hung này có th là s  v4 tín dng và phá sn ca các trung gian tài chính. Nn kinh t lâm vào khng hong ging nh nhng gì mà th gii ã tri qua vào nhng n m 30 ca th k trc. Kt lu n Nhng thách thc tài khóa và h"u qu ca chúng #c phân tích  trên cho th y ã n lúc Vit Nam c&n có mt cuc ci cách tài khóa trit  và toàn din nhm a ngân sách d&n tr v tr
ng thái cân bng và duy trì s n nh lâu dài cho nn kinh t. Thông th*ng,  thc hin ci cách tài khóa các nhà ho
ch nh chính sách có hai cách tip c"n ó là “iu chnh d&n d&n” hoc “iu chnh m
nh mt l&n.” Nhng ng*i ng h cách tip c"n “iu chnh m
nh mt l&n” cho rng quá trình ci cách và gii phóng tài khóa c&n #c thc hin toàn din ngay l"p tc và di,n ra càng nhanh càng tt  tránh nhng lc l#ng phn kháng. Ng#c l
i, nhng ng*i ng h phng pháp “iu chnh d&n d&n” l
i cho rng quá trình iu chnh nên di,n ra t% t% trong mt khong th*i gian 7 Cán cân ngân sách c bn #c tính bng t ng thu tr% i t ng chi, không bao gm chi tr n# gc và lãi n# gc, ca chính ph. dài nhm tránh nhng cú sc tiêu cc quá ln cho nn kinh t. Dù ng4ng an toàn n# công nói chung và n# nc ngoài nói riêng là bao nhiêu i ch ng na thì vi thâm ht ngân sách kéo dài nh hin nay, Vit Nam s+ nhanh chóng ch
m các ng4ng ó. Vic sm chu(n b cho mt k ho
ch tài khóa bn vng dài hi s+ là r t c&n thit giúp cho nn kinh t tránh #c nhng cú sc tài khóa tiêu cc trong tng lai. Mc tiêu ca ci cách tài khóa liên quan n các iu chnh chi tiêu công và iu chnh h thng thu nhm hng ti mt ngân sách cân bng và n nh.  làm #c iu này, trc tiên, vic h
ch toán ngân sách phi #c thc hin mt cách minh b
ch theo chu(n quc t. Các khon chi  ngo
i bng phi #c tuyt i tránh. Các thc o thâm ht ngân sách lo
i tr% nhng khon thu kém bn vng và thu t% bán tài sn cng c&n #c tính toán thêm  có th ánh giá #c chính xác thc tr
ng tài khóa hin t
i. Ngoài ra, các gánh nng ngân sách phát sinh trong tng lai, ví d nh chi tr lng hu hay bo him y t, cng c&n #c a vào các d báo v thâm ht ngân sách nhm có #c bc tranh chính xác hn v trin vng tài khóa trong nhng n m ti. Th hai,  gim #c chi tiêu công và thu h'p vai trò ca nhà nc trong nn kinh t chúng ta c&n phi có ánh giá toàn din v tính hiu qu ca các khon chi tiêu công theo các l)nh vc khác nhau ch không ch nhìn thu&n túy vào con s t ng hay gim. Chúng ta cng không nên m c sai l&m c t gim ng lo
t các khon chi tiêu theo mt t l c nh nào ó. C t gim phi da trên vic ánh giá sàng lc nhng chng trình/d án chi tiêu kém hiu qu, có th t u tiên th p, hoc nhng l)nh vc mà khu vc t nhân có th làm tt. Bên c
nh chi &u t, chi th*ng xuyên cng phi là i t#ng #c rà soát và c t gim quyt lit. Th ba,  ng x hiu qu i vi khi DNNN chúng ta c&n phân lo
i các doanh nghip có mc ích công ích thu&n túy, ví d nh trong l)nh vc an ninh – quc phòng, vi nhng doanh nghip hot ng trong l)nh vc kinh doanh thu l#i nhu"n. Mt ánh giá toàn din v hiu qu ca các DNNN theo các tiêu chí v l#i nhu"n, công ngh, t
o vic làm, óng góp ngân sách,… c&n #c thc hin da trên nguyên t c công khai minh b
ch các thông tin v ho
t ng kinh doanh. S l#ng và t trng các DNNN c&n #c t mc tiêu gim d&n thông qua quá trình c ph&n hóa trit  các doanh nghip ho
t ng trong l)nh vc kinh doanh, b t k chúng có hiu qu hay không, ng th*i t
o iu kin bình !ng cho doanh nghip t nhân tham gia trên t t c các th tr*ng. Cui cùng, h thng thu c&n #c ci cách m bo các tiêu chí t
o ngun thu bn vng, hiu qu, công bng và minh b
ch. Gánh nng thu c&n phi #c iu chnh gim mt cách h#p lý. Tuy nhiên, mc  h#p lý này ph thuc r t nhiu vào quá trình c t gim chi tiêu công. Gánh nng thu quá cao s+ khin cho h thng thu kém hiu qu do nó khuyn khích vic trn thu và bóp méo s phân b ngun lc. H thng s c thu và phí c&n #c rà soát tránh s chng l n lên nhau. Các s c thu c&n #c iu chnh nhm m bo an sinh xã hi cho ng*i thu nh"p th p, khuyn khíchh tit kim, và h
n ch tiêu dùng, c bit là hàng tiêu dùng xa x nh"p kh(u. Tài liu tham kho Báo cáo ch s n ng lc c
nh tranh c p tnh ca Vit Nam n m 2011; Báo cáo N ng su t Vit Nam (2010) ca Trung tâm N ng su t Vit Nam; Davis, Jeffrey M. (1996), Guidelines for Fiscal Adjustment, IMF publication; John Toye (2000), Fiscal Crisis and Fiscal Reform in Development, Cambrigde Journal of Economics, No. 24, 2000; Laurence Ball & N. Gregory Mankiw (1995), "What do budget deficits do?," Proceedings, Federal Reserve Bank of Kansas City, pages 95-119; Ph
m Th Anh (2008), Kho sát mi quan h gia chi tiêu chính ph và t ng trng kinh t, T
p chí Nghiên cu Kinh t, s tháng 10, 2008; Ph
m Th Anh (2011), Public Debt in Vietnam: Risks and Challenges, Journal of Economics and Development, Dec. 2012; Vietnam Competitiveness Report (2010), Central Institute for Economic Management and Lee Kuan Yew School of Public Policy; dau-khi.htm; song-da.htm; thoat-kien/; lo.htm;