Đề tài Nghiên cứu bệnh xuất huyết trên vi, xoang miệng cá Basa (Pangasius bocourti) cá tra (P. hypopthalmus) nuôi tại An Giang

LÔØI CAÛM TAÏ Taùc giaû xin chaân thaønh caûm ôn 1. Phoù Tieán só Nguyeãn vaên Haûo, Phoù Vieän tröôûng Vieän Nghieân Cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, ñaõ höôùng daãn vaø giuùp ñôõ toâi nhieàu trong suoát quaù trình thöïc hieän Luaän vaên toát nghieäp Cao hoïc. 2. Thaïc só Leâ Minh Tuøng, Giaùm ñoác, Kyõ sö Phan vaên Ninh, Phoù Giaùm ñoác, Kyõ sö Phan thò Yeán Nhi vaø caùc anh chò Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä & Moâi tröôøng AG ñaõ giuùp ñôõ, uûng hoä kinh phí cho toâi thöïc hieän Luaän vaên toát nghieäp naày. 3. Cöû nhaân Nguyeãn Thaønh Taâm, Phoù Ban Toå chöùc Chính quyeàn tænh An giang, ñaõ taïo ñieàu kieän vaø hoå trôï toâi trong quaù trình hoïc taäp. 4. Cöû nhaân Vöông Bình Thaïnh, Giaùm ñoác, Kyõ sö Nguyeãn Vaên Phöông, Phoù GÑ, Kyõ sö Ñoaøn Höõu Löïc, Phoù GÑ sôû Noâng Nghieäp & Phaùt Trieån Noâng Thoân An Giang, KS Nguyeãn Vaên Phong, CN Nguyeãn Vaên Hinh vaø caùc anh chò ñoàng söï sôû Noâng nghieäp & PTNT ñaõ giuùp ñôõ vaø gaùnh vaùc thay phaàn coâng vieäc trong thôøi gian toâi hoïc taäp. 5. Kyõ sö Vöông Hoïc Vinh, Gíam Ñoác Trung taâm ÖÙng duïng & Chuyeån giao Khoa hoïc Coâng ngheä AG, KS Voõ Phöôùc Höng Gíam Ñoác Xí nghieäp Nuoâi troàng &ø Cheá bieán Nöôùc Maém- CTy Agifish, KS Leâ Phöôùc Hieàn, KS Trang Kim Lieân, anh chò em coâng nhaân traïi caù Myõ Chaâu, traïi caù Myõ Thôùi uûng hoä toâi caù gioáng ñeå thöïc hieän thí nghieäm. 6. Kyõ sö Nguyeãn Ñình Huaán, Phoù Gíam Ñoác Agifishco, KS Phan Coâng Baèng, KCS Leâ Phöôùc Ñònh vaø Phöôïng Xí nghieäp Ñoâng laïnh F7, giuùp toâi soá lieäu vaø thu maãu caù beänh. 7. Baùc só Thuù y Leâ Hoàng Phöôùc, Kyõ sö Ñinh thò Thuûy, Cöû nhaân Phaïm Coâng Thaønh, KS Trình Trung Phi, KS Nguyeãn Tuaàn, KS Ñoã Quang Tieàn Vöông, Thaïc só Nguyeãn Thanh Tuøng,, KS Nguyeãn Thu Vieãn, KS Nguyeãn Xuaân Trinh, KS Tröông Thanh Tuaán, CN Lyù Thò Thanh Loan, Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, Msc Flavio Corsin ñaõ giuùp ñôõ toâi trong suoát thôøi gian thöïc taäp vaø hoøan thaønh Luaän vaên toát nghieäp. 8. KS Voõ Thu Vaân Traïm Thuù Y H.Taân Chaâu, KS Nguyeãn Thò Hoàng Hoa Traïm Thuù Y xaõ Long Sôn, KS Huøynh Thò Thu Loan Hoäi Noâng Daân Vieät Nam Tx Long Xuyeân, KS Huøynh Khaéc Haïnh Phoøng Noâng nghieäp H. Chaâu Phuù, ñaõ giuùp ñôõ toâi trong thôøi gian thöïc hieän Luaän vaên naày. 9. Thaày Coâ giaûng daïy Lôùp Cao hoïc Nuoâi troàng Thuûy saûn khoùa II vaø baïn beø cuøng lôùp, ñaõ chia seû vui, buoàn cuøng nhau trong thôøi gian hoïc taäp. 11. Gia ñình KS Mai Ngöõ -Traàn Kim Haèng, Vieän Nghieân Cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, daã taän tình giuùp ñôõ trong thôøi gian toâi truù nguï taïi gia ñình ñeå thöïc hieän Luaän vaên toát mghieäp. 12. Gia ñình Ba meï vaø caùc em toâi ñaõ lo laéng, taïo moïi ñieàu kieän ñeå toâi hoïc taäp. Cuoái cuøng toâi xin chaân thaønh caûm ôn Tieán só Nguyeãn Höõu Duõng (tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy saûn) ñaõ taän tình ñoäng vieân, höôùng daãn toâi thöïc hieän vaø hoaøn thaønh baûn Luaän vaên naày. HÖÙA THÒ PHÖÔÏNG LIEÂN Muïc Luïc Lôøi caûm taï Trang Muïc luïc i Danh saùch baûng, bieåu ñoà vaø hình iv Chöõ vieát taét ix Môû ñaàu 1 Chöông I: Toång quan taøi lieäu 5 I.1 Sô löôïc ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân & kinh teá xaõ hoäi tænh AG 5 I.1.1Vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän töï nhieân 5 I.1.2 Tình hình kinh teá xaõ hoäi tænh An giang 6 I.2 Nuoâi troàng Thuûy saûn taïi An giang 8 I.2.1 Tình hình Nuoâi troàng Thuûy saûn taïi An giang 8 I.2.2 Nhöõng nhaân toá haïïn cheá söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïiAn giang 12 I.3. Beänh caù nuoâi taïi An giang 14 I.4 Tình hình nghieân cöùu beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa noùi rieâng vaø caù nöôùc ngoït noùi chung 15 I.4.1 Trong nöôùc 15 I.4.2 Treân theá giôùi 17 I.4.3 Caùc nghieân cöùu veà nhöõng loïai beänh do vi khuaån Aeromonas vaø Pseudomonas gaây ra treân ñoái töôïng nuoâi thuûy saûn 20 i Chöông II: Vaät lieäu, phöông phaùp nghieân cöùu vaø boá trí thí nghieäm 26 II.1 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu 26 II.2 Ñòa ñieåm vaø thôøi vuï thu maãu 26 II.3 Phöông phaùp kieåm tra toång theå maãu caù 27 II.4 Phöông phaùp thu, baûo quaûn, vaän chuyeån vaø xöû lyù sô boä maãu caù 27 II.5 Phöông phaùp phaân laäp, nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån 28 II.6 Phöông phaùp tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi 31 II.7 Phöông phaùp toång hôïp xöû lyù soá lieäu 33 Chöông III: Keát quaû nghieân cöùu vaø thaûo luaän 34 III.1 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû An giang trong thôøi gian nghieân cöùu 34 III.1.1Ñaùnh giaù aûnh höôûng caùc yeáu toá khí haäu, thuûy vaên chính vaø hoïat ñoäng cuûa laøng beø ñeán chaát löôïng nöôùc cuûa vuøng nuoâi 34 III.1.1.1Caùc yeáu toá khí haäu, thuûy vaên chính 34 III.1.1.2 caùc chæ soá ñaùnh giaù möùc ñoä nhieãm baån 35 III.1.2 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû A G An Giang trong thôøi gian nghieân cöùu 36 III.2 Keát quaû kieåm tra toång theå caùc maãu caù beänh thu thaäp ñöôïc 37 III.2.1Ñieåm thu maãu vaø soá löôïng maãu 37 III.2.2 Keát quaû kieåm tra baèng maét thöôøng veà daáu hieäu, trieäu chöùng beänh lyù cuûa caù ba sa 38 III.2.3 Phaân nhoùm caùc daáu hieäu beänh lyù xuaát hieän treân nhöõng maãu caù thu ñöôïc 40 ii III.3 Keát quaû phaân laäp nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån treân caùc maãu caù thu thaäp ñöôïc 46 III. 3.1 Soá löôïng maãu theo muøa vuï vaø khu vöïc 46 III.3.2 Keát quaû phaân laäp ñònh tính 46 III.3.3 Keát quaû phaân laäp vi khuaån ñònh löôïng 50 III.3.4 Tính nhaïy caûm cuûa caùc chuûng vi khuaån phaân laäp töø caù beänh ñoái vôùi moät soá thuoác khaùng sinh thoâng duïng 51 III.4 Keát quaû thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi 53 III.4.1Caùc chuûng vi khuaån söû duïng cho thí nghieäm 53 III.4.2 Tính chaát gaây beänh cuûa A. hydrophila SHB681984 54 III.4.3 Tính chaát gaây beänh cuûa A. sobria STB511983 58 Chöông IV: Keát luaän vaø ñeà xuaát yù kieán 60 IV.1 Keát luaän 60 IV.2 Ñeà xuaát yù kieán 62 Taøi lieäu tham khaûo 63-72 Phuï Luïc DANH SAÙCH BAÛNG, BIEÅU ÑOÀ VAØ HÌNH I.BAÛNG 1. Saûn löôïng caù nuoâi taïi An giang töø naêm 1990 –1997 9 2. Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An giang töø naêm 1990 –1997 10 3. Phaân loïai beø nuoâi caù taïi An giang 10 iii 4. Cô caáu giaù thaønh saûn phaåm caù ba sa nuoâi beø taïi An giang 11 5. Boá trí thí nghieäm gaây nhieãm trôû laïi treân caù ba sa 32 6. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù gioáng 40 7. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù thöông phaåm 42 8. Maøu saéc caùc cô quan gan, thaän, laùch cuûa caù beänh khoâng coù daáu hieäu xuaát huyeát beân ngoøai 44 9. Ñaëc ñieåm cuûa caùc chuûnh vi khuaån phaân laäp töø caù ba sa 10. Keát quaû phaân laäp ñònh tính vi khuaån töø gan, thaän, laùch caù ba sa 48 50 11. Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån toång soá töø gan caù beänh vaø caù chöa coù bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai trong thôøi gian nghieân cöùu 51 12. Tính nhaïy caûm cuûa caùc vi khuaån phaân laäp töø caù ba sa beänh ñoái vôùi moät soá thuoác khaùng sinh thoâng duïng 52 II. BIEÅU ÑOÀ Baûng ñoà Haønh chaùnh tænh An giang vi 1. Sô ñoà Quy trình pha loaõng heä thoáng canh khuaån 30 2. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù ba sa gioáng 41 3. Taàn soá xuaát hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù ba sa thöông phaåm 43 4. Maøu saéc caùc cô quan gan thaän laùch cuûa caù beänh khoâng bieåu hieän xuaát huyeát beân ngoøai 44 5. Tyû leä soáng cuûa caùc nhoùm caù trong thí nghieäm gaây nhieãm bôûi vi khuaån Aeromonas hydrophila SHB681984 57 iv III. HÌNH 1. Laøng beø nuoâi caù Chaâu Ñoác vii 2. Daáu hieäu beänh lyù beân ngoaøi cuûa caù ba sa gioáng 3. Daáu hieäu beänh lyù noäi quan cuûa caù ba sa gioáng 38 39 4. Khuaån laïc vi khuaån Aeromonas hydrophila treân moâi tröôøng TSA 46 5. Vi khuaån Aeromonas hydrophilai nhuoäm Gram 47 6. Khaùng sinh ñoà vi khuaån Aeromonas hydrophila 52 7. Caùc beå kính boá trí thí nghieäm gaây nhieãm trôû laïi treân caù ba sa 54 8. Daáu hieäu beänh lyù beân ngoaøi cuûa caù ba sa ñöôïc gaây nhieãm vi khuaån Aeromonas hydrophila SHB681984 trôû laïi vaø ñoái chöùng 9. Daáu hieäu beänh lyù noäi quan cuûa caù ba sa ñöôïc gaây nhieãm vi khuaån Aeromonas hydrophila SHB681984 trôû laïi vaø ñoái chöùng 55 56 v vi BAÛNG ÑOÀ HAØNH CHAÙNH TÆNH AN GIANG vii Hình1. LAØNG BEØ NUOÂI CAÙ CHAÂU ÑOÁC viii Ñaëc ñieåm cuûa caùc chuûng vi khuaån phaân laäp töø caù basa Ñaëc ñieåm Aeromonas sp A. caviae A.sobria A.hydrophila Pseudomonas sp. Motility + + + + + Gram stain - - - - - OF/O, OF/F +/+ +/+ +/+ +/+ +/- Sinh Indol nd + + + - ONPG nd + - + nd MR-VP nd +/- +/d +/+ nd Gelatine + + + + nd H2S nd - + + nd Simmon citrate nd d d d nd Lysine nd - + d nd Arginine nd + + + nd Ornithine - - - - nd KCN nd + - + nd Nitrate nd + + + nd Oxydase + + + + + Catalase + + + + + Urea - + + + - Phenylalanine - + + + - Gas from glucose + - - + - Arabinose nd + - + nd Manitol nd + + + nd Maltose nd + + + nd Sucrose nd + d + nd Ghi chuù: nd : khoâng thöïc hieän; + : döông tính; - :aâm tính 1 Keát quaû phaân laäp ñònh tính vi khuaån töø gan thaän, laùch caù basa Soá maãu phaân laäp ñöôïc vi khuaån Khu vöïc thu maãu Toång soá maãu Aeromonas sp A. hydrophila A. cavia A. sobria Pseudomonas sp Muøa Möa Soâng Tieàn 96 65 (67.7%) 0 22 (22,9%) 9 (9,4%) 30 (31,25%) Soâng Haäu 63 43 (68,2%) 36 (57,1%) 18 (28,6%) 4 (6,3%) 0 Muøa Khoâ Soâng Tieàn 30 6 (20%) 21 (70%) 0 15 (50%) 15 (30%) Soâng Haäu 36 12 (33,33%) 18 (50%) 0 9 (25%) 0 Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån toång soá töø gan caù beänh vaø caù chöa coù bieåu hieän beänh lyù beân ngoaøi trong thôøi gian nghieân cöùu. Muøa möa Muøa khoâ Soá löôïng vi khuaån (104CFU/g) Soá löôïng vi khuaån (104CFU/g) Ñieåm thu maãu caù beänh Soá löôïng maãu Min Max Trung bình Soá löôïng maãu Min Max Trung bình Soâng Tieàn 6 2,0 109 35,83 10 0,2 16,7 5,31 Soâng Haäu 19 0,1 218 13,35 12 0,17 3,75 0,87 Caù “khoûe” - - - - 5 0,1 0,29 0,22 2 Tính nhaïy caûm cuûa caùc vi khuaån phaân laäp töø caù basa ñoái vôùi moät soá thuoác thoâng duïng Vi khuaån TT Teân thuoác Aeromonas sp A. hydrophila A. sobria A.caviae Pseudomonas sp 1 Furazolidone S S S S S 2 Neomycine S S N S S 3 Gentamycine S S S S S 4 Penicilline R R R R R 5 Ampicilline R R R R R 6 Tetramycine R R S R R 7 Streptomycine R R S R R 8 Chloramphenicol R R S R R 9 Sulfamethoxazole N R S R N * Ghi chuù: R: khaùng thuoác; S: nhaïy caûm ; N: ít nhaïy caûm Tyû leä soáng cuûa caùc nhoùm caù trong thí nghieäm gaây nhieãm bôûi vi khuaån A. hydrophila SHB681984 0 20 40 60 80 100 0 24 48 72 96 120 144 168 192 216 240 Thôøi gian thí nghieäm (giôø) Ty û le ä so áng (% ) 10 cfu/ml 10 cfu/ml 10 cfu/ml Control 3 CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT AG - An Giang Agifishco - Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Thuûy saûn An giang BVNL TS - Cuïc Baûo veä Nguoàn lôïi Thuûy saûn BOD5 - Nhu caàu oxy sinh hoùa 5 ngaøy COD - Nhu caàu oxy hoùa hoïc DO - Oxy hoøa tan KHCN & MT - Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng NCNT TS I - Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn I NCNT TS II - Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II NN & PTNT - Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân PE - Polyethylen TTKH-KTKTTS -Trung taâmThoângTin khoa hoïc-Kyõ thuaät Kinh teá Thuûy saûn XNK TS AG - Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Thuûy saûn An giang IX MÔÛ ÑAÀU An Giang laø tænh troïng ñieåm veà saûn xuaát noâng nghieäp cuûa ñoàng baèng soâng Cöûu long. Caây luùa ñöôïc xaùc ñònh laø caây löông thöïc chính yeáu, chieám vò trí chuû ñaïo trong hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Trong nhöõng naêm trôû laïi ñaây, An Giang laø moät trong nhöõng ñòa phöông daãn ñaàu veà giaù trò xuaát khaåu luùa gaïo. Naêm 1997, kim ngaïch xuaát khaåu noâng saûn cuûa An giang ñaït 132 trieäu ñoâ la Myõ. Beân caïnh hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, An Giang laø ñòa phöông coù theá maïnh veà thuûy saûn. Vôùi ñaëc ñieåm laø moät tænh naèm saâu trong noäi ñòa, khoâng tieáp giaùp bieån, nguoàn lôïi thuûy saûn An Giang chuû yeáu laø nguoàn caù nöôùc ngoït khai thaùc treân heä thoáng soâng Tieàn, soâng Haäu vaø saûn löôïng caù nuoâi. Do nhieàu nguyeân nhaân, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng khai thaùc quaù möùc cuøng vôùi vieäc söû duïng noâng döôïc vaø phöông thöùc canh taùc, nguoàn lôïi thuûy saûn An Giang ñang treân ñaø giaûm suùt ñaùng keå. Saûn löôïng caù nuoâi chieám tyû troïng ngaøy caøng lôùn trong toång saûn löôïng thuûy saûn cuûa ñòa phöông. Töø laâu, ngöôøi daân An Giang ñaõ bieát taän duïng caùc loaïi hình maët nöôùc ñeå nuoâi caù vôùi nhieàu hình thöùc phong phuù: nuoâi beø, nuoâi caù ao taêng saûn, … Ñaëc bieät, hoaït ñoäng nuoâi caù ôû An Giang mang tính chaát saûn xuaát haøng hoùa, haøng naêm cung caáp moät löôïng lôùn nguyeân lieäu phuïc vuï cho ngaønh cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu. Ñoái töôïng nuoâi chuû yeáu laø caù Basa (Pangasius bocourti) - chieám 75-80% saûn löôïng ngheà nuoâi caù beø - caù tra (Pangasius hypopthalmus) vaø moät soá loaøi caù khaùc nhö caù huù (Pangasius conchophilus), caù he (Puntius altus), caù loùc boâng (Ophiocephalus micropeltes),… Do ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, ngöôøi nuoâi caù coù kinh nghieäm vaø thò tröôøng tieâu thuï ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, ngheà nuoâi caù An Giang phaùt trieån nhanh choùng. Saûn löôïng caù nuoâi taêng töø 7.714 taán (naêm 1990) leân 47.933 taán naêm 1996. Vieäc phaùt trieån ngheà nuoâi caù trong nhöõng naêm qua taïi An Giang ñaõ thieát thöïc goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, taïo nguoàn haøng xuaát khaåu coù giaù trò, naâng cao thu nhaäp vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân, caûi thieän ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi noâng thoân. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà nuoâi caù An Giang ñaõ vaø ñang gaëp phaûi nhieàu khoù khaên lôùn. Tröôùc heát laø nguoàn caù gioáng thu vôùt töø thieân nhieân ngaøy caøng giaûm suùt, khoâng ñaûm baûo chaát löôïng vaø soá löôïng, ñoàng thôøi giaù caù gioáng ngaøy caøng cao. Maët khaùc, thò tröôøng xuaát khaåu trong nhöõng naêm gaàn ñaây bieán ñoäng lôùn theo chieàu höôùng khoâng thuaän lôïi daãn ñeán giaù thu mua nguyeân lieäu cuûa caùc cô sôû cheá bieán xuaát khaåu khoâng oån ñònh, aûnh höôûng ñeán taâm lyù vaø phöông höôùng ñaàu tö saûn xuaát cuûa ngöôøi nuoâi caù. Ñoàng thôøi, dòch beänh thöôøng xuyeân xaûy ra, caù bò beänh sinh tröôûng chaäm, tyû leä soáng thaáp vaø thöôøng bò haï phaåm loaïi taïi caùc cô sôû thu mua thuûy saûn cheá bieán xuaát khaåu gaây toån thaát lôùn cho ngöôøi nuoâi caù. Trong caùc trôû ngaïi noùi treân, yeáu toá dòch beänh laø moät trong nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng nhaát aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïi An Giang. Tyû leä caù hao huït do dòch beänh trong quaù trình öông nuoâi caù gioáng caù basa ñaït 30%, trong quaù trình nuoâi caù thöông phaåm töø 5-10% (Phan Vaên Ninh vaø coäng taùc vieân, 1991). Theo baùo caùo soá: 06/CV/TS ngaøy 01/4/1997 cuûa Coâng ty Thuûy saûn An Giang (AGIFISH), gaàn 100% beø caù thu hoaïch trong caùc thaùng II vaø III naêm 1997 ñeàu coù caù nhieãm beänh ñoám ñoû vôùi caùc cöôøng ñoä caûm nhieãm khaùc nhau. Caù nuoâi beø nhieãm caùc loaïi beänh ñoám ñoû, ñoám traéng, naám thuûy mi, truøng baùnh xe ngaøy caøng nhieàu…”. Taïi caùc cô sôû thu mua, caù bò beänh thöôøng bò haï phaåm caáp (caù daït). Tyû leä caù daït trong quaù trình cheá bieán trung bình laø 20%, coù thôøi ñieåm leân ñeán 30% löôïng caù thu 2 mua. Tröôøng hôïp caù basa cung öùng cho caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh xuaát khaåu, khi xeû caù ñeå laøm phileâ neáu phaùt hieän nhöõng ñoám ñoû tuï huyeát trong thòt caù, tuøy theo möùc ñoä nghieâm troïng coù theå bò haï loaïi hoaëc traû laïi toaøn boä nguyeân lieäu cho ngöôøi nuoâi. Nhaèm khaéc phuïc taùc haïi cuûa beänh ñoái vôùi ngheà nuoâi caù An Giang, ngaønh thuûy saûn ñaõ phoái hôïp vôùi nhieàu cô quan nghieân cöùu trung öông vaø ñòa phöông tieán haønh nghieân cöùu xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp khaéc phuïc. Keát quaû caùc coâng trình nghieân cöùu naøy ñaõ töøng böôùc ñöôïc öùng duïng vaøo saûn xuaát mang laïi hieäu quaû nhaát ñònh. Tuy nhieân, aûnh höôûng cuûa beänh caù, ñaëc bieät laø beänh xuaát huyeát treân vi vaø xoang mieäng cuûa caù basa vaø caù tra, vaãn chöa ñöôïc khaéc phuïc trieät ñeå, vaø tieáp tuïc gaây thieät haïi lôùn cho ngheà nuoâi caù taïi An giang. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu veà beänh caù nuoâi, tìm hieåu taùc nhaân vaø xaùc ñònh phöông thöùc phoøng trò höõu hieäu laø vieäc laøm caàn thieát vaø caáp baùch nhaèm goùp phaàn oån ñònh vaø phaùt trieån ngheà nuoâi caù An giang. Ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy saûn, Hoäi ñoàng xeùt duyeät ñeà cöông luaän vaên toát nghieäp cao hoïc ngaønh nuoâi troàng thuûy saûn vaø caùc caùn boä höôùng daãn khoa hoïc, chuùng toâi ñaõ thöïc hieän ñeà taøi: “Nghieân cöùu beänh xuaát huyeát treân vi, xoang mieäng caù Basa (Pangasius bocourti) caù tra (P. hypopthalmus) nuoâi taïi An Giang” Ñeà taøi ñöôïc tieán haønh vôùi caùc noäi dung chính: 1. Xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh 2. Tìm hieåu moät soá ñaëc ñieåm sinh hoïc cuûa taùc nhaân gaây beänh 3. Xaùc ñònh tính chaát gaây beänh cuûa taùc nhaân 4. Ñeà xuaát phöông höôùng phoøng trò beänh Keát quaû thöïc hieän ñeà taøi goùp phaàn hieåu bieát veà taùc nhaân gaây ra beänh xuaát huyeát treân vi, xoang mieäng cuûa caù Basa vaø caù Tra taïi An Giang, ñaëc ñieåm sinh hoïc 3 vaø tính chaát gaây beänh cuûa taùc nhaân, töø ñoù öùng duïng vaøo vieäc xaây döïng phöông thöùc phoøng trò coù hieäu quaû, nhaèm oån ñònh vaø naâng cao naêng suaát caù nuoâi taïi ñòa phöông. Ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo hieåu bieát veà beänh thuûy saûn vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu long. Tuy nhieân, trong quaù trình thöïc hieän, do haïn cheá veà thôøi gian, kinh phí, cô sôû vaät chaát, ñaëc bieät laø vieäc phaân tích maãu caù beänh vaø caùc thí nghieäm vi sinh vaät hoïc ñöôïc tieán haønh taïi Boä moân Vi khuaån - Phoøng Sinh hoïc Thöïc nghieäm thuoäc Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II – Boä Thuûy saûn (Tp. Hoà chí Minh), vôùi söï ñoàng yù cuûa caùn boä höôùng daãn khoa hoïc, ñeà taøi taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc nghieân cöùu beänh treân caù basa. Caùc döõ lieäu thu thaäp ñöôïc lieân quan ñeán beänh xuaát huyeát treân vi vaø xoang mieäng cuûa caù tra raát haïn cheá, caàn phaûi ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu boå sung theâm. 4 CHÖÔNG IV KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ XUAÁT YÙ KIEÁN IV.1 Keát luaän 1- Thôøi tieát naêm 1997 baát thöôøng, muøa möa ñeán chaäm hôn so vôùi caùc naêm tröôùc, möïc nöôùc ñaàu muøa luõ laïi thaáp hôn ñaàu muøa nöôùc kieät. Nöôùc soâng Haäu taïi Chaâu ñoác - nôi coù löôïng beø nuoâi caù cao nhaát tænh (hôn 400 beø vaø taäp trung nhieàu beø coù saûn löôïng nuoâi töø 120 taán/beø trôû leân) - coù hieän töôïng nhieãm höõu cô, khoâng toát cho söû duïng sinh hoïat, nhöng vaãn duy trì ñöôïc hoïat ñoäng saûn xuaát nuoâi troàng thuûy saûn. Muøa möa, chaát löôïng nöôùc toát hôn muøa khoâ, bôûi löôïng höõu cô trong nöôùc khoâng lôùn vaø bieán ñoäng khoâng nhieàu, nhöng vaøo thaùng naày coù söï nhieãm vi sinh xaûy ra trong nöôùc, do maät ñoä vi khuaån cao. 2 - Beänh xuaát huyeát treân caù ba sa xaûy ra gaàn nhö quanh naêm, khoâng mang tính muøa vuï, nhöng ñoâi khi coù nhöõng thôøi ñieåm beänh boäc phaùt cao ñoä vaøo thaùng 2 - 3, ñaàu muøa nöôùc kieät, thaùng 7- 8 - muøa nöôùc luõ vaø thaùng 11- muøa nöôùc ruùt. Bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai cuûa caù ba sa goàm: + Caù gioáng: xuaát huyeát treân caùc vi nhö vi ñuoâi, vi ngöïc,vi löng, vi haäu moân, xoang mieäng, vaønh moâi coù tæ leä khaù cao. + Caù thöông phaåm: * Caù coù daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai bieåu hieän beänh raát roõ, thòt coù ñoám xuaát huyeát ñoû, xuaát huyeát vi löng, vi ngöïc, vi haäu moân, xoang mieäng, vi ñuoâi vaø caùc tia cöùng bò gaûy. 60 * Caù khoâng coù daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai, nhöng beân trong noäi quan coù maøu saéc khaùc thöôøng bieåu hieän roõ treân gan, thaän, laùch. 3 - Keát quaû phaân laäp vi khuaån ñònh tính töø caù basa ñaõ tìm thaáy naêm chuûng thuoäc Aeromonas vaø Pseudomonas laø Aeromonas sp, Aeromonas hydrophila, Aeromonas sobria, Aeromonas caviae vaø Pseudomonas sp. Vi khuaån Aeromonas hydrophila, Aeromonas sobria, Aeromonas caviae, Aeromonas sp laø nhöõng chuûng vi khuaån baét maøu Gram aâm, di ñoäng öa nhieät oân hoøa gaén lieàn vôùi beänh nhieãm truøng maùu xuaát huyeát caù nöôùc ngoït. Pseudomonas sp cuõng baét maøu Gram aâm, di ñoäng phaân boá roäng caû moâi tröôøng nöôùc ngoït vaø maën. Khaûo saùt söï xuaát hieän cuûa caùc chuûng vi khuaån naày qua soá laàn baét gaëp giöõa muøa möa vaø muøa khoâ, giöõa khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Töø ñoù, coù theå thaáy raèng A. hydrophila vaø Aeromonas sp coù quan heä chaët cheõ vôùi söï xuaát hieän beänh xuaát huyeát cuûa caù basa nuoâi beø taïi An Giang trong thôøi gian nghieân cöùu. 4 – Keát quaû phaân laäp ñònh löôïng vi khuaån töø gan caù beänh: 0.87x104 - 35,83x104 CFU/g. Qua vi khuaån phaân laäp ñònh löôïng töø gan caù ba sa cho thaáy raèng: maät ñoä vi khuaån toång soá caûm nhieãm treân gan caù khoâng coù söï sai khaùc coù yù nghóa thoáng keâ giöõa muøa khoâ vaø muøa möa, giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, muøa möa treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu, giöõa muøa möa vaø muøa khoâ treân soâng Haäu. Nhöng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa muøa möa vaø muøa khoâ treân soâng Tieàn; muøa khoâ treân soâng Tieàn vaø soâng Haäu. 5 - Caùc chuûng vi khuaån phaân laäp ñöôïc töø caù basa nhaïy caûm vôùi Furazolidone, Neomycine vaø Gentamycine. Ngoaøi A.sobria , caùc chuûng vi khuaån Aeromonas sp, Aeromonas hydrophila, Aeromonas caviae vaø Pseudomonas sp naøy theå hieän tính ñeà 61 khaùng thuoác (drug resistance) ñoái vôùi Penicilline, Ampicilline, Tetramycine, Streptomycine, Chloramphenicol vaø Sulfamethoxazole. 6 - Töø keát quaû gaây nhieãm thöïc nghieäm treân caù ba sa, xaùc ñònh chuûng A. hydrophila SHB681984 laø moät taùc nhaân gaây beänh xuaát huyeát treân vi vaø xoang mieäng caù basa nuoâi beø taïi An Giang. A. hydrophila SHB681984 cuõng laø taùc nhaân gaây beänh khoâng baét buoäc (opportunistic pathogen) ñoái vôùi caù ba sa trong ñieàu kieän tieán haønh thí nghieäm. Ngöôïc laïi, söï xuaát hieän cuûa vi khuaån A. sobria STB5118983 ñoùng vai troø taùc nhaân thöù caáp (secondary pathogens) vaø khoâng quan troïng trong quaù trình phaùt sinh beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa. Caùc chuûng vi khuaån A. caviae, Pseudomonas sp qua khaûo saùt cuõng ñoùng vai troø taùc nhaân thöù caáp trong quaù trình gaây beänh xuaát huyeát cho caù ba sa. V. 2 Ñeà xuaát yù kieán 1- Caùc chuûng Aeromonas sp. ñöôïc phaân laäp töø caù beänh thu treân beø nuoâi taïi khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu, caû trong muøa möa vaø muøa khoâ vôùi taàn soá xuaát hieän cao, ñeà nghò tieán haønh nghieân cöùu theâm veà vò trí phaân loaïi vaø tính chaát gaây beänh cuûa caùc chuûng vi khuaån naøy. 2 - Aeromonas hydrophila laø taùc nhaân cô hoäi gaây beänh ñoái vôùi caù ba sa trong ñieàu kieän tieán haønh thí nghieäm, ñeà nghò nghieân cöùu veà moâi tröôøng nuoâi caù ba sa, nôi beänh boäc phaùt coù söï hieän dieän cuûa vi khuaån Aeromonas hydrophila. 62 CHÖÔNG II VAÄT LIEÄU, PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU VAØ BOÁ TRÍ THÍ NGHIEÄM II.1 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu * Soá lieäu veà vò trí ñòa lyù, kinh teá xaõ hoäi, tình hình saûn xuaát, phaùt trieån noâng nghieäp vaø Thuûy saûn tænh An giang, thu thaäp töø caùc vaên baûn baùo caùo ñònh kyø, taøi lieäu löu tröõ cuûa sôû Noâng Nghieäp & Phaùt Trieån Noâng Thoân, cuïc Thoáng keâ, sôû Khoa Hoïc Coâng Ngheä & Moâi Tröôøng, coâng ty Xuaát nhaäp khaåu Thuûy saûn An giang (Agifishco). * Phoûng vaán tröïc tieáp caùc caùn boä kyõ thuaät Thuûy saûn vaø caùn boä quaûn lyù taïi ñòa phöông coù nuoâi caù ba sa veà tình hình nuoâi caù beø vaø hieän töôïng beänh boäc phaùt. * Phoûng vaán ngö daân nuoâi caù ba sa beø veà kyõ thuaät nuoâi caù, söï xuaát hieän beänh, trieäu chöùng vaø muøa vuï. * Caùc soá lieäu thu thaäp töø keát quaû xöû lyù, phaân tích maãu caù ba sa beänh veà vi khuaån hoïc, thöïc nghieäm caûm nhieãm vi khuaån trôû laïi caù khoûe, thöïc hieän taïi phoøng thí nghieäm Sinh hoïc - Thöïc nghieäm vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II - Thaønh phoá Hoà Chí Minh. II.2 Ñòa ñieåm vaø thôøi vuï thu maãu + Ñòa ñieåm thu maãu Soâng Tieàn: Maãu caù ba sa beänh, thu taïi caùc beø nuoâi caù aáp Long chaâu, xaõ Long an, huyeän Taân chaâu, aáp Long thaïnh, Long hoøa, xaõ Long sôn, huyeän Phuù taân, xí nghieäp Ñoâng laïnh Thuûy saûn soá 7 thuoäc Agifish. 22 Soâng Haäu: Maãu caù beänh thu taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh Thuûy saûn soá 7 thuoäc Agifish, nguoàn caù töø caù beø nuoâi taïi Chaâu ñoác. + Thôøi vuï thu maãu Toång soá löôïng maãu thu: 80 maãu. Muøa möa: thu maãu vaøo caùc thaùng 6, 7 naêm 1997, toång soá maãu thu 53 maãu (soâng Tieàn 32 maãu, soâng Haäu 21 maãu). Muøa khoâ: thu maãu vaøo thaùng gieâng naêm 1998, toång soá maãu thu 27 maãu (soâng Tieàn 10 maãu, soâng Haäu 17 maãu), trong ño ù coù 5 maãu ñoái chöùng ( caù khoâng thaáy bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai) coù nguoàn goác beø nuoâi taïi soâng Haäu. II.3 Phöông phaùp kieåm tra toång theå maãu ca ù Maãu vaät coøn töôi soáng - caù vöøa môùi cheát - ñöôïc ño chieàu daøi, caân troïng löôïng, quan saùt baèng maét thöôøng daáu hieäu beänh lyù bieåu hieän beân ngoøai veà hình daïng, traïng thaùi, muøi, maøu saéc caù, caùc boä phaän nhö maét, xoang mieäng, mang, caùc vi vaø haäu moân. Giaûi phaåu quan saùt bieåu hieän beänh lyù noäi quan ôû gan, laùch, thaän, daï daøy, ruoät, boùng hôi, moâ môû, xoang buïng. II.4 Phöông phaùp thu, baûo quaûn, vaän chuyeån vaø xöû lyù sô boä maãu caù + Phöông phaùp thu maãu - Thu maãu caù beänh ôû beø Caù ba sa coù bieåu hieän baát thöôøng nhö boû aên, bôi lôø ñôø treân maët nöôùc, hoaëc troâi ngöõa buïng, taáp vaøo maët khaïi beø döôùi doøng nöôùc chaûy, caù coøn thôû thoi thoùp, ñöôïc vôùt leân khoûi nöôùc baèng vôït löôùi. - Thu maãu caù ba sa beänh taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7 23 Caù ba sa nguyeân lieäu coøn soáng, ñöôïc vaän chuyeån baèng ghe ñuït,tröôùc khi ñöa vaøo xeû thòt, quan saùt beân ngoaøi thaáy coù bieåu hieän caùc daáu hieäu beänh lyù, nhöõng caù naày khoâng söû duïng ñeå cheá bieán, ñöôïc thu laøm maãu nghieân cöùu. + Vaän chuyeån, xöû lyù sô boä maãu caù vaø baûo quaûn maãu vaät Caù ba sa beänh thu maãu taïi beø hay taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7, tröôùc tieân maãu vaät ñöôïc ñaùnh soá, ghi teân loaøi caù beänh, thôøi gian, ñòa ñieåm thu maãu, teân ngöôøi thu maãu. Maãu vaät thu, nghieân cöùu veà vi khuaån ñònh tính ñöôïc caáy trong moâi tröôøng BHI chöùa trong oáng nghieäm 5ml. Caùc oáng nghieäm ñöôïc coät boù chaët, goùi giaáy kín ñöïng trong hoäp nhöïa, ñeå traùnh nghieâng ñoå. Maãu vaät nghieân cöùu veà vi khuaån ñònh löôïng: ñöïng gan caù trong tuùi PE, daùn kín, giöõ laïnh trong thuøng xoáp. Sau khi xöû lyù sô boä, maãu vaät ñöôïc vaän chuyeån baèng xe bus toác haønh, töø nôi thu maãu ñeán phoøng thí nghieäm cuûa vieän Nghieân Cöùu Nuoâi Troàng Thuûy Saûn II. Thôøi gian töø luùc thu maãu ñeán khi xöû lyù maãu taïi phoøng thí nghieäm khoâng quaù 24 giôø. II.5 Phöông phaùp phaân laäp, nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån - Xöû lyù maãu phaân laäp ñònh tính Vi khuaån phaân laäp töø caùc cô quan gan, thaän, laùch cuûa caù, caáy tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng BHI (Brain Heart Infusion Broth), chöùa trong oáng nghieäm 5 ml ñaõ ñöôïc thanh truøng baèng Autoclave, ñeå vaøo tuû aám, nhieät ñoä 30oC, trong 24 giôø. Khi vi khuaån ñaõ taêng sinh khoái, ñöôïc caáy chuyeàn sang moâi tröôøng khoâng choïn loïc (nonselective media) TSA (Tryptone Soya Agar) vaø moâi tröôøng choïn loïc (selective media) Aeromonas Isolation Medium Base. Taát caû ñeå trong tuû aám, nhieät ñoä 30oC. Khi khuaån laïc moïc ñaày ñuû, choïn nhöõng khuaån laïc rôøi, 24 chieám öu theá, tieáp tuïc caáy laïi treân moâi tröôøng TSA, choïn gioáng thuaàn, roài caáy chuyeàn sang moâi tröôøng BHIA (Brain Heart Infusion Agar) ñeå löu gioáng. + Nhuoäm Gram ñeå quan saùt hình thaùi vi khuaån theo phöông phaùp Hucker’s Modification. + Thöïc hieän caùc phaûn öùng sinh hoùa, ñònh danh vi khuaån theo heä thoáng phaân loïai vi khuaån cuûa Bergey (1981). + Söû duïng caùc phaûn öùng sinh hoùa thöïc hieän ñònh danh vi khuaån. 1. Oxydase 2. Catalase 3. OF/O ; OF/ F 4. KIA 5. MR - VP 6. Simons citrate 7. Phenylalanine (agar) 8. Urea 9. Indol 10. Nitrat 11. Arginine 12. Ornithine 13. Lysine 14. H2S Production 15.Motility 16. KCN 17.ONPG 18. Gelatine 19. Glucose (gas) 20. Latose 21. Arabinose 22. Maltose 23. Sucrose (Saccarose) 24. Rhaminose 25. Malnitole 26. Sorbitole 27. Galactose 28.Inositole + Söû duïng API 20E ñònh danh vi khuaån phaân laäp laàn 2. - Phöông phaùp laäp khaùng sinh ñoà :Laäp khaùng sinh ñoà theo phöông phaùp ñóa giaáy cuûa Kirby - Bauer (Boä moân vi sinh - khoa Y 1989). - Xöû lyù maãu ñònh löôïng vi khuaån: baèng phöông phaùp pha loõang lieân tieáp. Caét moät maãu gan, caân troïng löôïng 1gr, cho vaøo coái thuûy tinh giaõ nhuyeãn. Sau khi maãu vaät nhuyeãn mòn, cho vaøo oáng nghieäm coù chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù 0,85% NaCl ñaõ thanh truøng , khuaáy ñeàu baèng maùy laéc. Laáy 1ml dung dòch cho vaøo oáng nghieäm thöù I chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù, duøng pipet huùt troän 25 ñeàu, roài laáy 1ml canh khuaån cho vaøo oáng nghieäm chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù thöù 2. Töø oáng thöù 2 , laáy 1ml canh khuaån cho vaøo oáng nghieäm thöù 3, cöù theá ñeán oáng nghieäm thöù 4, 5, 6. Moãi oáng nghieäm laáy 0,1ml canh khuaån, daøn ñeàu (spread plate method) treân ñóa moâi tröôøng PCA (Plate Count Agar) baèng ñuûa (que gaïc) thuûy tinh (moãi oáng nghieäm ñeám 2 ñóa). Giöõ caùc ñóa trong tuû aám 30oC. Sau 24 giôø, ñeám khuaån laïc treân 2 ñóa, tính trung bình toång soá khuaån laïc (CFU/gr). Sô ñoà 1: Quy trình pha loaõng lieân tieáp canh khuaån ñeå ñeám khuaån laïc. 26 II.6 Phöông phaùp tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi - Xaùc ñònh maät ñoä vi khuaån: Chuûng vi khuaån thí nghieäm ñöôïc nuoâi caáy taêng sinh trong moâi tröôøng BHI, caáy chuyeàn sang ñóa moâi tröôøng TSA, gaïn khuaån laïc hoøa vaøo 3 oáng nghieäm, moãi oáng chöùa 9ml nöôùc muoái sinh lyù 0,85% NaCl, vôùi 3 maät ñoä khaùc nhau theå hieän qua 3 ñoä ñuïc: cao, trung bình, thaáp. Maãu canh khuaån pha loõang theo quy trình pha loõang lieân tieáp ñeám khuaån laïc. Choïn 3 oáng canh khuaån coù maät ñoä thaáp nhaát trong cuøng moät daõy, moãi oáng canh khuaån cuûa moãi maät ñoä vi khuaån laáy 0,1ml daøn ñeàu treân 2 ñóa moâi tröôøng PCA, uû trong tuû aám 30o C, 24 giôø, ñeám khuaån laïc, laáy trung bình toång soá, tính maät ñoä vi khuaån/ ml. + Chuaån bò caù thí nghieäm: Tieán haønh thöïc nghieäm gaây nhieãm vi khuaån trôû laïi treân caù ba sa khoûe maïnh, nhaèm xaùc ñònh vi khuaån taùc nhaân gaây beänh. Vì vaäy caù ba sa thí nghieäm gaây nhieãm ñöôïc nuoâi trong phoøng thí nghieäm, ñeå taïo söï oån ñònh hôn veà ñieàu kieän soáng cuõng nhö söùc khoûe , so vôùi caù ba sa soáng beân ngoøai. Caù ba sa sinh saûn nhaân taïo, môùi nôû 3 ngaøy, hoaëc 10 ngaøy tuoåi, töø Chaâu ñoác, Long xuyeân (An giang) chuyeån ñeán vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, trong bao PE coù bôm oxy baèng xe bus toác haønh. Taïi vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy saûn II, caù öông trong beå kính, kích thöôùc 0,4 x 0,8 x 0, 45 m vaø 1 beå 0,45 x 1,5 x 0,5 m. Trong suoát quaù trình nuoâi, suïc khí lieân tuïc caû ngaøy laãn ñeâm. Maät ñoä caù trong beå kính 15 con caù /120 lit nöôùc. Thöùc aên cho caù laø tröùng nöôùc (Moina) trong tuaàn leã ñaàu, töø tuaàn thöù hai trôû ñi, caù aên truøng chæ (Tubifex), thöùc aên vieân. (Moina, truøng chæ ñöôïc ngaâm trong nöôùc maùy ít nhaát 1 giôø döôùi voøi nöôùc chaûy nheï, tröôùc khi cho caù aên). Nguoàn nöôùc nuoâi caù laø nöôùc maùy, tröõ trong beå gaïch men. Nöôùc chöùa trong beå ít nhaát 24 giôø ñeå loïai heát Chlor, tröôùc khi cho vaøo beå kính. Beå nuoâi caù huùt caën, 27 thay nöôùc 1laàn/ ngaøy, moãi laàn thay 30 - 80% löôïng nöôùc trong beå. Thôøi gian öông töø caù boät leân caù gioáng ñaït quy côõ tieán haønh thí nghieäm laø 75 ngaøy. + Boá trí thí nghieäm - Choïn caù töông ñoái ñoàng ñeàu veà kích côõ, boá trí 10 con / beå kính. Ño chieàu daøi, caân troïng löôïng caù, ñeå caù oån ñònh 1 ngaøy. Tieán haønh boá trí thí nghieäm ôû loaïi caù ñaït chieàu daøi trung bình 9,2 cm, troïng löôïng trung bình 8,5 gr (ñôït I) vaø chieàu daøi trung bình 10,9 cm, troïng löôïng trung bình 9,3gr (ñôït II). - Phöông phaùp gaây nhieãm: caù thí nghieäm goàm 100 con, ñöôïc chia thaønh 4 nhoùm. Nhoùm caù ñoái chöùng goàm 10 con, moãi caù theå ñöôïc tieâm vaøo xoang buïng 0,1 ml dung dòch muoáâi sinh lyù (0,85% NaCl) ñaõ thanh truøng. Caùc caù theå thuoäc 3 nhoùm caù coøn laïi (30 con/nhoùm) ñöôïc tieâm vaøo xoang buïng 0,1 ml canh khuaån coù löôïng vi khuaån laàn löôït theo töøng nhoùm laø 103 , 105 , vaø 107 cfu/ml, (baûng 5). - Chaêm soùc theo doõi caù thí nghieäm: Sau khi tieâm, caù ñöôïc nuoâi trong beå, moãi beå 10 con theo töøng nhoùm thí nghieäm, haøng ngaøy chaêm soùc theo doõi theo phöông thöùc neâu treân. Thôøi gian theo doõi 15 ngaøy hoaëc ñeán khi toaøn boä caù thí nghieäm bò cheát. Trong quaù trình theo doõi, ghi nhaän thôøi ñieåm 50% soá caù gaây nhieãm bò cheát, ghi nhaän caùc daáu hieäu beänh lyù cuûa caù cheát. Baûng 5. Boá trí thí nghieäm gaây nhieãm vi khuaån trôû laïi treân caù ba sa Noàng ñoä gaây nhieãm Ñoái chöùng 107 cfu/ml 105 cfu/ml 103 cfu/ml Lieàu löôïng tieâm 0,1ml 0,1ml 0,1ml 0,1ml Beå thí nghieäm soá 1 2 5 8 // 3 6 9 // 4 7 10 Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän 2 ñôït cuûa 2 chuûng vi khuaån khaùc nhau. 28 - Thu maãu taïi phoøng thí nghieäm caù môùi vöøa cheát do gaây nhieãm, phaân laäp vi khuaån xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh. II. 7 Phöông phaùp toång hôïp xöû lyù soá lieäu Caùc soá lieäu thu ñöôïc trong quaù trình nghieân cöùu ñöôïc xöû lyù phaân tích theo phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc thoâng duïng. 29 CHÖÔNG I TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU I.1 Sô löôïc ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi tænh An Giang I.1.1 Vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän töï nhieân An giang naèm veà phía taây Nam boä, thuoâïc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu long, giôùi haïn bôûi caùc vó ñoä 10o12’ –10o 57’ ñoä vó Baéc, 104o 46’-105o 35’ñoä kinh Ñoâng. Phía baéc vaø taây baéc giaùp Campuchia; phía ñoâng vaø ñoâng baéc giaùp tænh Ñoàng Thaùp; phía nam vaø ñoâng nam giaùp tænh Caàn Thô; phía taây vaø taây nam giaùp tænh Kieân Giang. Khí haäu An giang mang tính ñoàng nhaát vaø oån ñònh, nhieät ñoä trung bình giöõa thaùng noùng nhaát vaø thaùng laïnh nhaát cheânh leäch khoâng quaù 4oC. Thaùng Gieâng laø thaùng laïnh nhaát, nhieät ñoä trung bình khoûang 25 - 26oC. Thaùng noùng nhaát laø thaùng Tö, nhieät ñoä trung bình 33 - 35oC. Nhieät ñoä toái thaáp tuyeät ñoái 15oC nhöng raát ít khi xaûy ra, thöôøng chæ töø 19 -21oC. Nhieät ñoä toái cao tuyeät ñoái khoâng vöôït quaù 39o C. Tuy nhieân, bieân ñoä dao ñoäng nhieät ñoä ngaøy ñeâm khaù roõ (7-8oC). Söï dao ñoäng naày xaûy ra maïnh nhaát vaøo nhöõng thaùng muøa khoâ (13 - 14oC) . Toång löôïng möa haèng naêm 1.300 -1.500 mm, thaáp hôn caùc tænh ven bieån laân caän vaø coù söï phaân hoùa thaønh hai muøa roõ reät. Muøa möa baét ñaàu vaøo cuoái thaùng Tö, truøng vôùi muøa ngaäp luõ, keát thuùc vaøo thaùng Möôøi Moät. Muøa khoâ töø thaùng Möôøi hai ñeán thaùng Ba naêm sau. Söï phaân hoùa veà khí haäu, ñaëc bieät laø ñoä aåm khoâng khí, giöõa hai muøa raát saâu saéc, gaây ra nhöõng khoù khaên khoâng nhoû cho saûn xuaát noâng nghieäp, buoäc An giang phaûi chuù troïng ñeán coâng taùc thuûy lôïi ( Buøi Ñaït Traâm 1991). 5 Dieän tích ñaát töï nhieân toaøn tænh An giang laø 3.492 Km2 bao goàm 2.124 Km2 ñaát noâng nghieäp vôùi heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch phaân boá daøy ñaëc. Do ôû xa bieån, An Giang khoâng bò nhieãm maën song vaãn chòu aûnh höôûng thuûy trieàu bieån Ñoâng vôùi bieân ñoä thuûy trieàu lôùn. Trong muøa möa, nöôùc luõ töø thöôïng nguoàn soâng Meâkoâng traøn veà vöôït quaù khaû naêng taûi nöôùc cuûa heä thoáng soâng raïch, keát hôïp luùc trieàu cöôøng gaây ngaäp luït phaàn lôùn dieän tích tænh. Taïi moät soá khu vöïc, thôøi gian ngaäp luõ haøng naêm keùo daøi töø 4 ñeán 6 thaùng. Trong nhöõng naêm coù luõ lôùn, quaù trình dieãn bieán vaø cöôøng ñoä chaûy traøn, ngaäp luït treân ñaát An giang dieãn ra ôû möùc raát aùc lieät, nhieàu heä thoáng caùc coâng trình giao thoâng Thuûy lôïi, y teá, giaùo duïc, kho taøng, nhaø cöûa ... bò taøn phaù heát söùc naëng neà, so ra chaúng keùm gì nhöõng thieät haïi do baõo lôùn gaây ra cho caùc tænh ven bieån mieàn Trung vaø mieàn Baéc nöôùc ta (Buøi Ñaït Traâm, 1991). Öôùc tính thieät haïi do luõ gaây ra treân toaøn tænh An giang naêm 1997 laø 65 tyû ñoàng, trong ñoù 3.222 ha luùa bò maát traéng, 18,65 ha ao caù bò ngaäp ( Sôû Khoa hoïc – Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng An Giang,1998). Tuy nhieân, treân moät goùc ñoä khaùc, do luõ luït keùo daøi ñaõ boài ñaép theâm phuø sa naâng cao ñoä phì nhieâu lôùn cho ñaát saûn xuaát noâng nghieäp, goùp phaàn naâng cao saûn löôïng noâng saûn thu hoaïch haèng naêm. Ñoàng thôøi, theo doøng nöôùc luõ, toâm caù treân soâng Meâkoâng di truù vaøo ñoàng ruoäng. Sau luõ, nhieàu loaøi caù, toâm coøn ôû laïi, trong caùc keânh, raïch ,ao, hoà, ñaàm, ñìa.. laøm cho nguoàn lôïi thuûy saûn noäi ñoàng An giang khaù doài daøo (Buøi Ñaït Traâm, 1991). I.1.2 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi tænh An giang Veà haønh chaùnh, tænh An giang coù hai thò xaõ vaø chín huyeän, trong ñoù coù hai huyeän mieàn nuùi naèm doïc theo bieân giôùi Campuchia coù öu theá veà laâm nghieäp vaø boán huyeän 6 cuø lao naèm giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu vôùi nhieàu thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån noâng nghieäp vaø nuoâi troàng Thuûy saûn. Theo soá lieäu ñieàu tra, daân soá An giang khoaûng 2.075.000 ngöôøi vôùi 366.212 hoä cö daân. Soá hoä soáng döïa vaøo noâng nghieäp chieám 78,36%, trong ñoù chuyeân nuoâi thuûy saûn 1% (Cuïc Thoáng keâ AG 1996). Noâng nghieäp laø hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu cuûa tænh An giang. Vôùi ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, ñaát ñai phì nhieâu vaø heä thoáng thuûy lôïi töông ñoái phaùt trieån, An Giang laø tænh daãn ñaàu khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu long veà saûn löôïng luùa gaïo haøng naêm. Nhôø chính saùch öu tieân phaùt trieån noâng nghieäp trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa ñòa phöông, saûn löôïng löông thöïc An Giang khoâng ngöøng gia taêng trong nhöõng naêm 1990 – 1997, goùp phaàn vaøo vieäc gia taêng kim ngaïch xuaát khaåu noâng saûn cuûa ñòa phöông. Beân caïnh vieäc phaùt trieån noâng nghieäp, An giang ñaõ vaø ñang töøng böôùc phaùt huy tieàm naêng thuûy saûn cuûa ñòa phöông. Töø laâu, ngöôøi daân An Giang ñaõ bieát lôïi duïng thieân nhieân, hình thaønh ngheà nuoâi caù beø, nuoâi caù ao, hoà truyeàn thoáng; lôïi duïng cheá ñoä thuûy trieàu vaø thôøi gian ngaäp luõ ñeå nuoâi caù quanh naêm (Buøi Ñaït Traâm, 1991). Nhôø vaøo chính saùch hoå trôï voán, giuùp ñôõ höôùng daãn kyõ thuaät vaø thò tröôøng xuaát khaåu ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, ngheà nuoâi caù haøng hoùa An Giang phaùt trieån nhanh choùng. Trong nhöõng naêm qua, toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm cuûa ngaønh Thuûy saûn (chuû yeáu nuoâi caù) laø 12% (Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân An Giang,1997) taïo nguoàn nguyeân lieäu xuaát khaåu thuûy saûn oån ñònh, goùp phaàn oån ñònh vaø naâng cao möùc soáng cuûa nhaân daân. Ñôøi soáng noâng daân daàn daàn ñöôïc caûi thieän, cô sôû haï taàng ñöôïc naâng caáp, giao thoâng noâng thoân phaùt trieån, caùc cuïm tuyeán daân cö ñöôïc 7 thaønh laäp, caùc coâng trình phuùc lôïi nhö beänh xaù, tröôøng hoïc ñöôïc xaây döïng ngaøy caøng khang trang. I.2 Nuoâi troàng thuûy saûn taïi An giang I.2.1 Tình hình nuoâi troàng thuûy saûn tænh An Giang An giang ñöôïc thöøa höôûng nhieàu öu ñaõi cuûa thieân nhieân, vôùi heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch chaèng chòt, nöôùc ngoït quanh naêm, thích hôïp cho söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caùc loøai thuûy sinh vaät nöôùc ngoït. Hôn nöõa, trong muaø möa caùc yeáu toá moâi tröôøng coù nhieàu thuaän lôïi hôn muøa khoâ, vì muøa möa nöôùc ngaäp saâu, haøm löôïng döôõng khí doài daøo, caùc yeáu toá giôùi haïn voâ sinh vaø höõu sinh taùc ñoäng khoâng ñaùng keå, löôïng thöùc aên boå sung doài daøo (Traàn Ñöùc Can vaø ctv, 1991). Nhaân daân An Giang nuoâi caù theo nhieàu moâ hình vôùi nhieàu ñoái töôïng nuoâi khaùc nhau, trong ñoù, nuoâi caù tra trong ao vaø caù ba sa trong loàng beø mang tính chaát saûn xuaát haøng hoùa vaø saûn löôïng cao nhaát. Vaøo muøa möa, ngö daân vôùt caù boät caù tra (Pangasius hypophthalmus), ba sa (Pangasius bocourti), huù (Pangasius conchophilus), he (Puntius altus), loùc boâng (Ophiocephalus micropeltes) ... töø soâng Tieàn, soâng Haäu taïi An Giang hoaëc treân ñòa phaän Campuchia öông nuoâi thaønh caù gioáng ñeå cung caáp cho ngöôøi nuoâi caù. Nhöõng naêm gaàn ñaây, thaønh coâng trong vieäc saûn xuaát gioáng baèng con ñöôøng sinh saûn nhaân taïo caùc loaøi caù tra (Pangasius hypophthalmus), ba sa (Pangasius bocourti), loùc boâng (Ophiocephalus micropeltes), meø vinh (Puntius gonionotus) , he (Puntius altus) ... ñaõ boå sung nguoàn gioáng cho ngheà nuoâi caù, giuùp ngö daân bôùt ñi phaàn naøo söï leä thuoäc vaøo nguoàn gioáng thieân nhieân. 8 Laø vuøng saûn xuaát noâng nghieäp chuyeân canh, nguoàn phuï phaåm noâng nghieäp nhö taám, caùm gaïo, baép, rau xanh… taïi An Giang raát doài daøo. Beân caïnh ñoù, ngheà nuoâi caù An Giang coøn ñöôïc cung caáp nguoàn caù linh vaø caù taïp töø hoaït ñoäng khai thaùc treân soâng raïch, ruoäng ñoàng trong muøa luõ vaø töø vònh Thaùi lan vaø bieån Hoà Campuchia trong muøa khoâ. Do lôïi ñieåm naøy, nguoàn thöùc aên duøng cho ngheà nuoâi caù taïi An Giang phong phuù, ñaûm baûo chaát löôïng vaø töông ñoái reû tieàn. Ngö daân An giang giaøu kinh nghieäm trong ngheà nuoâi caù, töø öông nuoâi caù gioáùng ñeán chaêm soùc nuoâi caù thöông phaåm vôùi trình ñoä thaâm canh cao. Naêng suaát trung bình cuûa ngheà nuoâi caù tra trong ao laø 23-25 taán/ ha/naêm. Saûn löôïng caù nuoâi taïi An Giang trong caùc naêm 1990 -1997 ñöôïc trình baøy ôû baûng 1. Baûng 1 : Saûn löôïng caù nuoâi taïi An Giang töø 1990 – 1997 (Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân An Giang, 1998) Naêm Chæ tieâu 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Toång saûn löôïng (T) 7.714 8.165 17.222 21.670 31.475 35.060 47.933 41.579 Saûn löôïng caù nuoâi beø (T) 5.677 12.550 17.000 27.419 20.454 25.903 19.302 Soá lieäu ôû baûng 1 cho thaáy, ngheà nuoâi nuoâi thuûy saûn ôû An giang lieân tuïc taêng tröôûng raát nhanh trong nhöõng naêm qua. Ñoàng thôøi, ngheà nuoâi caù beø chieám vai troø chuû ñaïo, vôùi saûn löôïng caù nuoâi beø chieám hôn 50% toång saûn löôïng caù nuoâi toaøn tænh. Hieäu quaû kinh teá cuûa ngheà nuoâi caù basa trong beø cao, ñoàng thôøi, thò tröôøng xuaát khaåu caù basa khaù oån ñònh vaø ngaøy caøng ñöôïc môû roäng trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vì theá ngheà nuoâi caù basa phaùt trieån nhanh choùng. Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An Giang taêng 9 nhanh (Baûng 2) - khaúng ñònh vò trí quan troïng cuûa ngheà nuoâi caù beø trong cô caáu ngaønh nuoâi troàng thuûy saûn cuûa ñòa phöông. Baûng 2: Soá löôïng beø nuoâi caù taïi An Giang töø 1990 – 1997 (Ñôn vò: caùi) Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Toång soá beø 540 602 1.038 1.469 2.053 2.337 2.503 2.118 Soá beø nuoâi caù 425 502 844 1.226 1.908 2.126 2.503 2.102 Theo keát quaû ñieàu tra cuûa Sôû Noâng nghieäp & PTNT naêm 1997, caùc beø nuoâi caù taïi An Giang laøm baèng goã, maët beø ñöôïc thieát keá laøm nhaø ôû cuûa hoä nuoâi caù. Theo kích côû, beø nuoâi caù ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Baûng 3: Phaân loaïi beø nuoâi caù taïi An Giang (Chi cuïc BaûoVeä Nguoàn Lôïi Thuûy Saûn - An Giang, 1997) Loaïi Theå tích (m3) Kích thöôùc (m) (Daøi x Roäng x Cao) Muïc ñích söû duïng chính Saûn löôïng (Taán/beø) I 810 –1.485 20 x 9 x 4,5 – 27x11x 5 Nuoâi caù thòt 120 – 200 II 288- 810 12 x6 x 4 – 20 x 9 x 4,5 Nuoâi caù thòt 40 – 120 III 96 – 288 8 x 4 x 3 – 12 x 6 x 4 Nuoâi caù thòt 12 – 40 IV < 96 Nhoû hôn 8 x 4 x 3 Öông gioáng < 12 Trong soá caùc loaïi beø nuoâi caù trình baøy taïi baûng 3, beø loaïi IV chieám 52,7% ; soá löôïng beø loaïi I raát ít (3%), chuû yeáu do caùc coâng ty coå phaàn hoaëc caùc coâng ty Traùch nhieäm Höõu haïn nuoâi caù ñöa vaøo söû duïng trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Söï phaân boá caùc beø nuoâi caù taïi An Giang coù möùc ñoä taäp trung cao thaønh töøng vuøng chuyeân hoùa theo coâng ñoaïn saûn xuaát (öông nuoâi caù gioáng, nuoâi caù thòt taêng saûn) hoaëc 10 theo ñoái töôïng nuoâi. Beø nuoâi caù ba sa vaø caù tra taäp trung vuøng Chaâu phuù, Chaâu ñoác, Taân chaâu, An phuù, Phuù taân, caù he nuoâi ñôn ôû Chôï môùi, Chaâu thaønh, Long xuyeân. Taïi huyeän Chaâu phuù, beø caù öông nuoâi caù gioáng taäp trung ôû Khaùnh hoøa, beø nuoâi caù thöông phaåm taäp trung ôû Myõ phuù. Naêng suaát trung bình caùc beø nuoâi caù thòt taïi An Giang ñaït töø 150 - 170 kg/m3/ vuï. Caùc loaøi caù ñöôïc nuoâi phoå bieán trong beø taïi An Giang laø caù ba sa, caù tra, caù huù, caù he, caù loùc boâng. Trong ñoù, caù basa vaø caù tra laø ñoái töôïng nuoâi chính do toác ñoä sinh tröôûng nhanh vaø coù theå nuoâi vôùi maät ñoä cao. Ñaëc bieät, nhôø coù thò tröôøng xuaát khaåu oån ñònh, caù basa laø ñoái töôïng ñöôïc taäp trung chuù yù nhieàu nhaát, chieám 75 - 80 % saûn löôïng caù nuoâi cuûa tænh. Caù basa ñöôïc nuoâi trong beø vôùi maät ñoä töø 120 - 150 con/ m3, caù thaû gioáng coù kích côõ 0,1 - 0,15 kg/con, sau 12 - 18 thaùng nuoâi caù ñaït troïng löôïng trung bình 1,0 - 1,5 kg/con. Heä soá thöùc aên tieâu toán trung bình laø 3,3 -3,5 thaáp nhaát laø 2,7. Theo Phan vaên Ninh (1991), chi phí thöùc aên chieám tyû leä cao nhaát trong cô caáu giaù thaønh saûn phaåm caù ba sa nuoâi trong beø (Baûng 4) Baûng 4: Cô caáu giaù thaønh saûn phaåm caù basa nuoâi beø taïi An Giang (%) (Phan Vaên Ninh, 1991) Giai ñoaïn Con gioáng Thöùc aên Chi phí khaùc Öông nuoâi caù gioáng 17,36 56,10 26,54 Nuoâi caù thòt 19,27 61,84 18,89 Thò tröôøng tieäu thuï saûn phaåm caù basa chuû yeáu laø cung caáp nguyeân lieäu phuïc vuï hoaït ñoäng xuaát khaåu döôùi daïng caù phileâ ñoâng laïnh. Tæ leä nguyeân lieäu/fillet thaønh phaåm cuûa caù basa phoå bieán taïi caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu An Giang laø 3,7 – 4,0 (Agifish, 1998). Caù tra cuõng ñöôïc chaøo haøng ra thò tröôøng quoác teá döôùi daïng 11 phileâ ñoâng laïnh (tæ leä nguyeân lieäu/fillet thaønh phaåm = 3,5), nhöng khoái löôïng xuaát khaåu ñöôïc raát thaáp, chuû yeáu tieâu thuï taïi thò tröôøng tænh laân caän vaø ñöôïc cheá bieán laøm khoâ phoàng. Do tieâu thuï taïi thò tröôøng trong nöôùc, giaù thu mua nguyeân lieäu caù tra taïi caùc cô sôû cheá bieán thuûy saûn khoâng cao. I.2.2 Nhöõng nhaân toá haïn cheá söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïi An giang Ngheà nuoâi caù An giang chuû yeáu ôû daïng hoä caù theå, vieäc cho aên, chaêm soùc, quaûn lyù döïa vaøo lao ñoäng thuû coâng cuûa gia ñình. Tay ngheà cuûa chuû hoä saûn xuaát, ít nhaát cuõng treân ba naêm. Tuy nhieân, theo ñieàu kieän saûn xuaát hieän nay, nuoâi thaâm canh ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu coâng söùc maø lao ñoäng thuû coâng khoâng laøm xueå, phaûi nhôø vaøo maùy moùc, thieát bò hieän ñaïi. Ñoái vôùi nhöõng beø coù saûn löôïng nuoâi lôùn töø 50 taán trôû leân, ñaõ ñöa maùy taïo thöùc aên vieân, maùy caét rau, maùy troän thöùc aên thay cho lao ñoäng chaân tay. Ngheà nuoâi caù beø taïi An Giang chuû yeáu döïa vaøo nguoàn caù gioáng töï nhieân. Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng veà soá löôïng beø nuoâi caù vaø vieäc naâng cao maät ñoä nuoâi caù thaâm canh, löôïng caù gioáng ba sa thu vôùt töï nhieân khoâng ñuû cung öùng cho ngö daân nuoâi beø. Theo öôùc tính cuûa sôû Noâng nghieäp & PTNT An giang, vôùi saûn löôïng trung bình 20.000 taán ba sa thöông phaåm haøng naêm thì löôïng caù gioáng caàn ñöôïc cung caáp treân 20 trieäu con. Tuy nhieân, löôïng caù gioáng thu vôùt ñöôïc haøng naêm coù chieàu höôùng giaûm suùt daàn (Sôû Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng thoân An Giang, 1985), trong khi soá caù gioáng sinh saûn nhaân taïo chöa vöôït quaù 500.000 con/ naêm (Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng An Giang, 1998). Do söï cheânh leäch giöõa cung vaø caàu, giaù caù gioáng basa côõ 100gr/con taêng töø 2.000 ñoàng/con (naêm 1992) leân 7.500 ñoàng/con trong caùc naêm 1996 - 1998 (Sôû NN&PTNT 1996,1997,1998). Do tính chaát muøa vuï cuûa saûn xuaát noâng nghieäp, phuï phaåm noâng nghieäp laøm thöùc aên cho caù bieán ñoäng theo muøa. Vaøo muøa luõ, phuï phaåm noâng nghieäp trôû neân ñaét ñoû . 12 Vì vaäy, ngö daân phaûi döï tröõ taám, caùm gaïo laâu ngaøy laøm chaát löôïng thöùc aên giaûm suùt. Muøa khoâ, caù töôi vaø rau xanh khan hieám, nguoàn ñaïm ñoäng vaät trong khaåu phaàn thöùc aên chuû yeáu laø caù bieån, caù khoâ neân chaát löôïng khoâng oån ñònh. Hieän nay vaãn chöa hình thaønh heä thoáng dòch vuï cheá bieán vaø cung öùng thöùc aên coâng nghieäp duøng cho ngheà nuoâi caù beø, ngöôøi daân mua nguyeân lieäu treân thò tröôøng veà cheá bieán vaø cho caù aên taïi choã. Töø nguyeân nhaân naøy, chaát löôïng vaø giaù caû thöùc aên khoâng oån ñònh aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán hieäu quaû vaø söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù beø. Nuoâi thuûy saûn khoâng ngöøng phaùt trieån, saûn löôïng ngheà nuoâi caù beø haèng naêm taêng nhanh. Tuy nhieân, do nhöõng bieán ñoäng lôùn tình hình kinh teá theá giôùi, thò tröôøng xuaát khaåu khoâng oån ñònh, coù thôøi ñieåm caùc xí nghieäp cheá bieán xuaát khaåu giaûm thu mua nguyeân lieäu khieán giaù caû giaûm suùt. Ngöôøi nuoâi caù An Giang tuy coù tay ngheà, giaøu kinh nghieäm, nhöng ña soá chöa qua ñaøo taïo. Hieåu bieát veà khoa hoïc kyõ thuaät coøn haïn cheá, do vaäy khoù tieáp caän naém baét vaø öùng duïng coâng ngheä tieân tieán. Ñaëc bieät, nhaän thöùc veà taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa ngheà nuoâi caù ñoái vôùi moâi tröôøng chöa ñöôïc nhaän thöùc ñaày ñuû, vì theá trong quaù trình nuoâi, thöùc aên thöøa thaõi taùc ñoäng khoâng nhoû vaøo moâi tröôøng nöôùc taïi caùc ñieåm nuoâi taäp trung thaâm canh cao. Beân caïnh caùc nguyeân nhaân treân, vaán ñeà dòch beänh cuõng laø moät ngaên trôû lôùn cho söï phaùt trieån ngheà nuoâi caù taïi An Giang. Thôøi ñieåm giao muøa möa naéng, dòch beänh xaûy ra raát phoå bieán ôû caù nuoâi beø vaø ao, ñaëc bieät treân hai ñoái töôïng nuoâi thaâm canh nhö caù basa vaø caù tra. Theo ñieàu tra qua ngö daân, thôøi gian beänh caù gaây taùc haïi nghieâm troïng nhaát keùo daøi töø thaùng 11 ñeán thaùng 6 naêm sau. Tyû leä hao huït do beänh caù trong quaù trình öông nuoâi caù gioáng caù basa khoaûng 30%, giai ñoaïn nuoâi caù thòt 5 - 10% (Phan Vaên Ninh vaø ctv, 1991). 13 14 I.3 Beänh caù nuoâi taïi An Giang. Cuøng vôùi söï phaùt trieån veà saûn löôïng vaø trình ñoä thaâm canh, tình hình beänh cuûa caù nuoâi taïi An Giang trong nhöõng naêm gaàn ñaây coù nhöõng dieãn bieán phöùc taïp, gaây toån thaát lôùn cho ngheà nuoâi caù cuûa ñòa phöông. Theo baùo caùo cuûa Agifish (1997), gaàn 100% beø thu hoïach trong thaùng 2, 3 naêm 1997 ñeàu coù caù nhieãm beäânh ñoám ñoû vôùi cuôøng ñoä nhieãm khaùc nhau....Caù nuoâi beø nhieãm caùc loïai beänh ñoám ñoû, ñoám traéng, beänh naám thuûy mi, beänh truøng baùnh xe ngaøy caøng nhieàu. Do caù bò beänh, tæ leä caù daït (haï phaåm caáp hoaëc loaïi boû) trong quaù trình cheá bieán vuï ñaàu naêm 1997 leân ñeán 30%, trung bình 20%, thaáp nhaát 8 -10%. Tình traïng caù bò daït keùo daøi gaàn suoát moät naêm. Caù fillet coù nhöõng ñoám ñoû trong thòt, tuøy theo möùc ñoä nhieàu hay ít maø bò haï loïai hay traû laïi chuû beø. Tröôøng hôïp caù fillet xuaát hieän nhöõng ñoám traéng, thì chuû beø nhaän laïi toaøn boä löôïng caù bò nhieãm beänh (Agifish, 1998). Theo caùc coâng trình nghieân cöùu veà beänh caù nuoâi taïi An giang vaø caùc caùn boä kyõ thuaät ngaønh thuûy saûn coâng taùc taïi ñòa phöông, caùc loaïi beänh caù phoå bieán laø: beänh kyù sinh truøng ôû mang, da, ruoät, beänh naám thuyû mi, beänh coøi, beänh ñoám traéng, beänh xuaát huyeát, tröôùng buïng, beänh lôû loeùt cuït ñuoâi...(Phan Vaên Ninh vaø ctv, 1993; ……..). Trong ñoù, caùc loaïi beänh gaây toån thaát lôùn laø: + Beänh caù coøi: Caù bò beänh gaày yeáu, sinh tröôûng raát chaäm, daøi ñoøn, thaân maát nhôùt traéng nhôït, mang taùi nhôït, caùc vi löng, ngöïc, ñuoâi xuaát huyeát vaø raùch xô xaùc, boû aên, bôi lôø ñôø, noåi ñaàu ñôùp khoâng khí lieân tuïc. Ñaøn caù maéc beänh naøy thöôøng coù hieän töôïng caù cheát lai rai, keùo daøi ñoâi ba thaùng. Nhìn chung, tyû leä töû vong do beänh gaây ra khoâng cao, nhöng caùc caù theå ñaõ maéc beänh khoâng theå hoài phuïc. Hieän nay chöa coù phöông thöùc phoøng vaø trò beänh (Ñoaøn vaên Tieán, 1993). 15 + Beänh lôû loeùt: Thaân caù lôû loùet, maét loài ñuïc, vieâm loùet goác vi löng, vi ngöïc, caùc tia cöùng vi löng, vi ñuoâi bò ñöùt, tia vi meàm bò töa raùch, hay cuït maát gaàn heát phaàn ñuoâi, vi buïng, vi ngöïc xuaát huyeát. Caù bôi lôø ñôø treân taàng maët ôû cuoái beø döôùi doøng nöôùc chaûy. Caù theå nhieãm beänh naëng buïng tröôùng to, noåi ngöõa buïng troâi xuoâi theo doøng nöôùc taáp vaøo maët khaïi. Trong thôøi kyø beänh xuaát hieän, tuøy theo möùc ñoä caûm nhieãm maø soá löôïng caù cheát haøng ngaøy töø vaøi kilogram ñeán 50 - 60 kg (beø oâng Nguyeãn Vaên Chanh, xaõ Long An huyeän Taân chaâu, thaùng 6/1997). + Beänh xuaát huyeát: Caù maéc beänh keùm aên, hay boû aên, bôi loäi nhaøo loän baát thöôøng, maét loài ñuïc, haäu moân ñoû loài, buïng tröôùng to, vaønh moâi, xoang mieäïng vaø caùc vi coù caùc ñoám xuaát huyeát, bieåu hieän roõ nhaát thöôøng ôû vi haäu moân vaø vi ñuoâi. Tröôøng hôïp caáp tính, beänh gaây tyû leä töû vong cao ñeán 80 – 90%. Tröôøng hôïp maõn tính, thòt caù coù ñieåm xuaát huyeát maøu ñoû vaø bò loaïi boû hoaëc haï phaåm caáp trong quaù trình cheá bieán xuaát khaåu. Hieän nay chöa coù bieän phaùp phoøng trò höõu hieäu, vaø beänh xuaát huyeát (ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø beänh ñoám ñoû) tieáp tuïc gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán ngheà nuoâi caù taïi An Giang. I. 4 Tình hình nghieân cöùu beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa noùi rieâng vaø caù nöôùc ngoït noùi chung I.4.1 Trong nöôùc Caùc nghieân cöùu veà beänh xuaát huyeát treân ñoái töôïng caù nöôùc ngoït trong nöôùc coøn haïn cheá veà soá löôïng, taäp trung chuû yeáu caùc loaøi caù nuoâi. Caùc coâng trình ñaõ coâng boá bao goàm: Beänh xuaát huyeát do vi khuaån Aeromonas spp gaây ra treân caù traém coû (Ctenopharyngodon idellus) nuoâi loàng ôû mieàn Baéc (Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy Saûn I,1997; Cuïc Baûo veä nguoàn lôïi – Boä Thuûy saûn, 1997). Beänh xuaát huyeát treân caù ba sa (Pangasius bocourti) vaø caù he (Puntius altus) nuoâi beø taïi Chaâu ñoác (Phan 16 Vaên Ninh vaø coäng taùc vieân,1993); caù treâ (Clarias sp) gioáng ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh (Vuõ Thò Taùm vaø ctv 1994), caù boáng töôïng (Oxyeleotris marmoeatus) ôû hoà Trò an vaø Tieàn giang (Nguyeãn Vaên Haûo vaø ctv, 1995). Theo Phan Vaên Ninh vaø coäng taùc vieân (1993), daáu hieäu beänh lyù cuûa caù ba sa maéc beänh xuaát huyeát: Vaønh moâi treân , döôùi bò xuaát huyeát, haàu heát caùc goác vi ñeàu bò xuaát huyeát. Khi beänh naëng, vaønh maét caù bò xuaát huyeát, maét loài ñuïc, buïng tröôùng to. Giaûi phaåu noäi quan: Gan xuaát huyeát, thuøy gan söng to, maøu taùi. Laùch söng to, maøu ñen saåm. Daï daøy, ñoïan ruoät ñaàu vaø giöõa xuaát huyeát, thaønh ruoät moûng. Xoang buïng chöùa dòch maùu. Beänh xuaát huyeát treân caù he (Puntius altus) nuoâi beø do vi khuaån Aeromonas sp coù bieåu hieän beänh lyù nhö sau: Caùc goác vi xuaát huyeát, caù beänh naëng goác vi vieâm loeùt, thaân caù vieâm töøng vuøng, choã vieâm xuaát huyeát ñoû, vaûy döïng vaø tuoät ra, caùc vuøng tuoät vaûy veát loeùt ngaøy caøng roäng. Quan saùt beân trong: ruoät bôû, gan nhieãm dòch maät ( Phan Vaên Ninh vaø ctv, 1993). Töø caù beänh ñaõ phaân laäp ñöôïc caùc chuûng vi khuaån Streptococcus sp., Staphylococcus epidermidis, Aeromonas sp. ( Phan Vaên Ninh vaø ctv 1993), Aeromonas hydrophila (Nguyeãn vaên Haûo vaø ctv,1996) , Aeromonas salmonicida (Nguyeãn vaên Haûo vaø ctv, 1995). Caùc chuûng vi khuaån Streptococcus sp, Aeromonas hydrophila phaân laäp töø caù ba sa (Pangasius bocourti) ñöôïc gaây nhieãm trôû laïi treân caù tra vaø cuõng thaáy xuaát hieän daáu hieäu beänh lyù nhö caù ba sa beänh (Nguyeãn Vaên Haûo vaø ctv, 1996). Beänh xuaát huyeát treân caù treâ (Clarias sp) gioáng do vi khuaån A. hydrophila thöôøng xaûy ra ôû caù treân 2 tuaàn tuoåi, bieåu hieän beänh lyù: Caù maát nhôùt, caùc goác vi ñeàu xuaát huyeát, caùc raâu cong vaø bò cuït, buïng tröôùng to chöùa ñaày dòch maùu, caù treo treân 17 maët nöôùc hay naèm saùt ñaùy beå. Coù nhöõng tröôøng hôïp caù bò u loùet nôi ñaàu gaàn xöông chaåm, noåi haïch traéng hai beân goác vi ngöïc. Caù nhieãm beänh taùch baày vaø hoïat ñoäng yeáu ôùt. Beänh tieán trieån xaûy ra nhanh choùng trong toøan boä beå öông caù, töø khi phaùt hieän beänh xaûy ra trong baày nuoâi ñeán 2, 3 ngaøy laø gaây cheát haøng loïat (Vuõ Thò Taùm vaø ctv 1994). Caù treâ gioáng beänh ñöôïc ñieàu trò, döïa vaøo khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån ñaõ ñöôïc phaân laäp. Beänh xuaát huyeát treân caù boáng töôïng do vi khuaån A.salmonicida, A. hydrophila ñöôïc moâ taû bieåu hieän beänh lyù laâm saøng nhö sau: Caù bò maát nhôùt, baét ñaàu ôû phaàn ñuoâi, sau lan daàn leân phaàn thaân, vaây ñuoâi töa cuït, goác vaây haäu moân, vaây löng xuaát huyeát, phaàn ñuoâi cöùng vaø öûng ñoû , moät soá tröôøng hôïp treân thaân xuaát hieän caùc ñoám ñoû, ôû tröôøng hôïp naëng hôn, caùc ñoám ñoû naày lan roäng vaø laøm hoïai töû cô, buïng tröôùng phoàng haäu moân loài ra ngoøai vaø söng ñoû. Khi moå caù thaáy ña soá caùc maãu gan bò xuaát huyeát hay saäm maøu, laùch chuyeån maøu saäm, bong boùng xuaát huyeát, cô quan tieâu hoùa khoâng coù thöùc aên vaø chöùa ñaày caùc dòch nhaày. Vi khuaån A. salmonicida, ñöôïc thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi, xaùc ñònh vi khuaån naày laø taùc nhaân gaây beänh (Nguyeãn Vaên Haûo vaø ctv 1995).. Ngoaøi ra coøn coù moät soá coâng boá veà beänh xuaát huyeát do Pseudomonas spp ôû caù traém coûû, traém ñen, caù treâ (Vieän Nghieân cöùu Nuoâi troàng Thuûy Saûn I,1997; Cuïc Baûo veä nguoàn lôïi – Boä Thuûy saûn, 1997). 1.4.2 Treân theá giôùi Beänh xuaát huyeát do vi khuaån gaây ra treân nhieàu ñoái töôïng caù nuoâi, caù soáng hoang daïi trong soâng , hoà , ao, ñaàm nöôùc ngoït. Beänh ñöôïc khaûo saùt töø hieän töôïng hoäi chöùng dòch beänh lôû loùet ôû caù EUS (Epizootic Ulcerative Syndrome) thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. 18 Bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai cuûa caù cheùp (Cyprinus carpio) bò nhieãm beänh laø maát vaûy, nhöõng ñoám ñoû do xuaát huyeát khoâng ñeàu treân da, nhöõng cô quan beân trong tröôùng leân vaø coù maøu taùi. Caùc vi khuaån phaân laäp ñöôïc töø caù beänh laø A. salmonicida, A. hydrophila, Pseudomonas fluorescens. Khi tieâm nhöõng vi khuaån naày vaøo caù khoûe, thì coù nhöõng daáu hieäu beänh lyù gioáng nhö caù beänh ñöôïc khaûo saùt ban ñaàu. (Angka S.L 1983). Daáu hieäu xuaát huyeát vaø hoïai töû cuõng ñöôïc ghi nhaän ôû thaän , gan, tuïy, ruoät caù treâ gioáng (Clarias batrachus) nhieãm A. hydrophila; vaø nhöõng bieán ñoåi toå chöùc beänh hoïc, LD50 cuõng ñöôïc moâ taû ( Angka,1990). Söï boäc phaùt cuûa beänh nhieãm truøng maùu, xaûy ra ôû nhöõng traïi nuoâi caù xung quanh Jakarta vaø Bogor (Indoneùsia). Beänh xuaát hieän phoå bieán treân caù tai töôïng Osphronemus gouramy, laøm xuaát huyeát, toån thöông treân da. Caùc vi khuaån phaân laäp ñöôïc laø Pseudomonas sp, Micrococcus sp, Aeromonas. hydrophila, Pseudomonas fluorescens vaø Bacillus sp, nhöõng vi khuaån naày ñöôïc thöû nghieäm caûm nhieãm vaø laäp khaùng sinh ñoà (Angka S.L and K.G. Lioe 1982). Beänh ñoám ñoû xaûy ra cho caù nuoâi thuoäc mieàn taây Java, goàm caùc loøai vi khuaån ñaõ ñöôïc phaân laäp vaø xaùc ñònh, xem nhö taùc nhaân gaây beänh : A. salmonicida, A. punctata vaø P. fluorescens, chuùng gaây beänh cho haàu heát caùc loïai caù nuoâi trong nhöõng ao coù thay nöôùc, ao nöôùc tuø ñoïng vaø beø (Angka vaø ctv, 1982). Beänh vi khuaån boäc phaùt ôû caù vaøo cuoái naêm 1980 ñöôïc xem laø traän dòch ñoäng vaät nghieâm troïng nhaát ñaõ töøng xaûy ra taïi Indoneùsia. Toång löôïng caù cheát laø 125 taán caù cheùp (Cyprinus carpio), trong ñoù goàm 50% caù boá meï. Nhöõng nghieân cöùu cho thaáy haàu heát caùc loøai caù nuoâi vaø caù hoang daïi ñeàu bò caûm nhieãm vi khuaån A. hydrophila. Caùc loøai caù nöôùc ngoït khaùc nhau, töø nhöõng ñòa phöông khaùc nhau: caù 19 cheùp (C. carpio), caù loùc (Ophicephalus striatus), caù treâ (Clarias batrachus), caù tai töôïng (Osphronemus gouramy) caûm nhieãm vi khuaån A. hydrophila, Pseudomonas sp, P. fluorescens, Flexibacter columnaris, Streptococcus sp, Vibrio sp vaø V. anguillarum (Supriyadi,1988). Caùc gioáng vi khuaån coù khaû naêng gaây beänh , phaân laäp töø hai loøai caù traém coû (Ctenopharyngodon idella) vaø caù meø hoa (Aristichthys nobilis) cuûa Malaysia nhaäp khaåu, ñöôïc nghieân cöùu trong thôøi gian 5 thaùng. Phaàn lôùn, caùc vi khuaån naày daïng roi, baét maøu Gram aâm thuoäc caùc gioáng Aeromonas, Proteus, Citrobacter, Enterobacter,Pseudomonas, Flavobacterium vaø Chromobacterium phaân laäp treân caùc cô quan thaän, gan, ruoät vaø mang. Nhieàu vi khuaån daïng caàu Gram döông nhö Micrococcus, Staphylococcus, cuõng coù khaû naêng gaây beänh cho caù. Rieâng gioáng Bacillus ñöôïc xem khoâng gaây beänh ( Shamsudin, 1986). Caù boáng töôïng (Oxyeleotris marmoratus) nuoâi beø doïc theo soâng Nan, tænh Nakornsawan - Thailand, trong thôøi gian hai naêm (1984 -1985) bò beänh nghieâm troïng, vi khuaån tìm thaáy phoå bieán nhaát, gaàn 90% caù beänh bò nhieãm bôûi A. hydrophila, Pseudomonas sp. Hai loøai Edwardsiella tarda vaø Streptococcus sp cuõng tìm thaáy nhöng keùm öu theá hôn. Daáu hieäu beänh lyù laø maét loài, coù nhöõng veát thöông xuaát huyeát treân thaân, vaûy döïng leân (Chanchit vaø ctv, 1986). Vi khuaån A. hydrophila gaây ra nhöõng veát loeùt ñoû treân thaân caù cheùp ñöôïc nghieân cöùu baèng caùch gaây nhieãm trôû laïi treân 100 con caù, coù chieàu daøi 20cm. Keát quaû khoûang 80% caù cheát. Khaûo saùt caù sau khi cheát, thaáy nhöõng veát toån thöông ñaëc tröng cuûa beänh nhieãm truøng maùu xuaát huyeát. A. hydrophila ñaõ ñöôïc taùi phaân laäp töø cô, gan vaø maùu cuûa tim (Saitanu vaø Wongsawang, 1982). 20 Vi khuaån A. hydrophila cuõng ñöôïc xaùc ñònh laø taùc nhaân gaây beänh xuaát huyeát cho caù loùc (Ophicephalus striatus) (Tonguthai vaø ctv, 1989). Caù ba sa (Pangasius pangasius) ñöïc vaø caùi thaønh thuïc, nuoâi trong beø goã, nhieãm A. hydrophila tæ leä 50% (25/50), gaây nhöõng veát toån thöông ñieån hình treân da (Tanasomwang vaø Saitanu, 1979). 1.4.3 Caùc nghieân cöùu veà nhöõng loaïi beänh do vi khuaån Aeromonas vaø Pseudomonas gaây ra treân caùc ñoái töôïng nuoâi thuûy saûn. Gioáng Aeromonas thuoäc hoï Vibrionaceae goàm caùc loøai vi khuaån baét maøu Gram aâm hình roi vôùi hai ñaàu troøn, kích thöôùc 0,3 -1,0 x 1,0 - 3,5 µm, di ñoäng vôùi moät tieân mao, khoâng hình thaønh baøo töû, phaûn öùng ñeà khaùng vibriotat 2,4 diamino 6,7 diisopropyl pteridine (O/129). Nhieät ñoä taêng tröôûng thuaän lôïi nhaát 22 -28oC vaø khoâng taêng tröôûng ôû 35o C. Chuùng xuaát hieän roäng raõi trong nöôùc ngoït, nöôùc thaõi, gaây beänh cho caù, hieám khi gaây beänh cho ngöôøi (Munro vaø Hastings, 1993). Pseudomonas thuoäïc hoï Pseudomonadaccae, baét maøu Gram aâm, tröïc khuaån hoaëc hình roi cong thanh maûnh, kích thöôùc 0,5 -1,0 x 1,5 - 5,0 µm, khoâng hình thaønh baøo töû, thöôøng di ñoäng vôùi moät hoaëc nhieàu tieân mao. Phaûn öùng Oxidase döông tính, nhöng ñoâi khi xuaát hieän nhöõng chuûng phaûn öùng Oxidase aâm tính. Nhieät ñoä taêng tröôûng töø 4 - 43oC, taêng töôûng toát ôû nhieät ñoä thaáp. Chuùng phaân boá roäng raõi trong moâi tröôøng ñaát, nöôùc vaø coù theå laø taùc nhaân cô hoäi gaây beänh cho ngöôøi, ñoäng vaät, thöïc vaät. (Inglis vaø Hendrie, 1993). ÔÛ Vieät nam, beänh xuaát huyeát treân caù ba sa (Pangasius bocourti) nuoâi beø , caù boáng töôïng (Oxyeleotris marmoratus) vaø caù treâ gioáng (Claras sp) ñöôïc xaùc ñònh taùc nhaân gaây beänh laø A. hydrophila thuoäc gioáng Aeromonas. Ngoøai ra, coøn tìm thaáy caùc vi khuaån Aeromonas spp gaây beänh treân caù traém coû (Ctenopharyngodon idellus), caù tai 21 töôïng (Ophronemus gouramy) , Aeromonas salmonicida, A. hydrophila treân caù boáng töôïng (Oxyeleotris marmoratus). Vi khuaån A. hydrophila phaân laäp töø caù ba sa (Pangasius bocourti) ñöôïc thöû nghieäm caûm nhieãm laïi treân caù tra (Pangasius hypophthalmus) coù troïng löôïng trung bình 10 gr/con, baèng caùch tieâm vaøo xoang buïng vaø cô, thaáy bieåu hieän beänh lyù cuõng gioáng nhö caù ba sa beänh ñöôïc phaân laäp vi khuaån ( Nguyeãn vaên Haûo vaø ctv 1996). Vi khuaån Aeromonas sp, gaây beänh tuoät vaûy caù he (Puntius altus), vi khuaån phaân laäp, caûm nhieãm laïi caù khoûe ñeå ñieàu trò ( Phan Vaên Ninh vaø ctv 1993). A. hydrophila, ñöôïc bieát laø loøai gaây beänh nhieãm truøng maùu xuaát huyeát cuûa Aeromonad di ñoäng (Lewis vaø Plumb, 1979) vaø ñöôïc xem laø moät trong nhöõng loaøi gaây beänh cho caù nöôùc ngoït quan troïng nhaát. Cô cheá gaây beänh cuûa noù chöa ñöôïc bieát. Beänh lôû loùet boäc phaùt nhieàu nôi taïi Java gaây cheát caù 80 - 90%, phaân laäp ñaõ thaáy coù xuaát hieän A. hydrophila chieám öu theá. Beänh baét ñaàu töø caù hoang daïi hoaëc caù nuoâi ao , khoù kieåm soùat, gaây taùc haïi daãn ñeán töû vong (Angka, 1990). Aeromonas sp, Pseudomonas sp vaø Enterobacteriaceae ñöôïc phaân laäp töø da, mang, ruuoät, gan, tim, thaän treân 48 caù cheùp (Cyprinus carpio), 12 caù tai töôïng (Pangasius bocourti), 15 caù treâ (Clarias sp). Nhöõng vi khuaån naày ñöôïc caûm nhieãm nhaân taïo. Keát quaû cho thaáy töông töï nhö nhieãm töï nhieân. (Bastiawan vaø ctv, 1982) Nhöõng thaønh töïu veà nghieân cöùu caùc vi khuaån gaây beänh caù nöôùc ngoït thuoäc gioáng Aeromonas, Pseudomonas ôû moät soá nöôùc Ñoâng Nam AÙ khaù nhieàu. Shariff .M.J , J.L. Torres, A.T. Law vaø Shamsudin (1988). Nghieân cöùu ñoäc löïc (virulence) cuûa vi khuaån A. hydrophila, ñöôïc chia thaønh 3 loïai: ñoäc löïc maïnh, yeáu vaø khoâng ñoäc. Torres vaø ctv (1990) xaùc ñònh ñoäc tính cuûa Aeromonas spp phaân laäp töø caù khoûe vaø caù nhieãm hoäi chöùng dòch lôû loùet (EUS - Epizootic Ulcerative Syndrome). 22 Taufik vaø Wong (1990) nghieân cöùu vi khuaån thuoäc caùc gioáng Aeromonas, Pseudomonas gaây beänh caù treâ (Clarias batrachus) vaø (C. macrocephalus) treân 3 moâi tröôøng nuoâi caáy choïn loïc (Cytophagar Agar, Rimler - Shotts R-S, Centrimide agar) 1 moâi tröôøng khoâng choïn loïc (Tryptic Soy Agar – TSA), vôùi toång soá maãu 449, Aeromonas chieám 73,6% Pseudomonas chieám 0,4%. Torres vaø ctv, (1990) nghieân cöùu moái lieân quan giöõa huyeát thanh vôùi Aeromonas spp di ñoäng nhieãm treân caù khoûe vaø caù beänh töø hieän töôïng EUS (Epizootic Ulcerative Syndrome) . Duremjez vaø Lio Po (1985) xaùc ñònh vaø moâ taû ñaëc tính sinh lyù hoïc cuûa vi khuaån Pseudomonas fluorescens gaây cheát caù Sarotherodon niloticus con. Lio Po vaø ctv (1990) ñònh löôïng vi khuaån A. hydrophila phaân laäp töø da vaø cô caù loùc (Ophiocephalus striatus), caù treâ (Clarias batrachus), ôû caùc möùc ñoä toån thöông khaùc nhau: bình thöôøng, nheï, trung bình, naëng treân moâi tröôøng TSA vaø R-S. Keát quaû thaáy A. hydrophila xuaát hieän treân maãu caù loùc 90%, treân maãu caù treâ 30%. Chinabut vaø Limsuwan (1983) quan saùt moâ beänh hoïc caù treâ (C. batrachus) caûm nhieãm bôûi vi khuaån Aeromonas hydrophila. Chinabut vaø ctv (1988) nghieân cöùu söï nhaïy caûm cuûa caù loùc (O. striatus) ñoái vôùi Aeromonas hydrophila döôùi ñieàu kieän khaùc nhau veà chaát löôïng nöôùc qua nhöõng thoâng soá: oxy hoøa tan thaáp, pH kieàm vaø ñoä cöùng cuûa nöôùc. Keát quaû cho thaáy caù cheát vôùi soá löôïng ñaùng keå trong ñieàu kieän moâi tröôøng khoâng thuaän lôïi. Supawat vaø ctv (1983) nghieân cöùu cytotoxin cuûa A. hydrophila ôû nhöõng nhieät ñoä khaùc nhau. Vi khuaån phaân laäp töø caù coù 90, 5% (67/74) taïo cytoxin ôû caû hai nhieät ñoä : 25 vaø 37oC. Vi khuaån phaân laäp töø ngöôøi coù 93,3% (28/30) vaø 90% (27/30) taïo 23 cytotoxin ôû nhieät ñoä 25 vaø 37oC. Nhöõng chuûng phaân laäp töø nöôùc taïo cytotoxin ôû 25o C toát hôn 37oC: 92,9% (13/14) vaø 78,6% (11/14). Laohaviranit (1983) chöùng minh ñöôïc raèng, A. hydrophila, phaân laäp ñöoïc töø caù loùc (O. striatus) maéc beänh, coù khaû naêng saûn sinh enterotoxin, hemolysin vaø protease; ñoàng thôøi taùc giaû ñaõ nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä, ñoä muoái vaø pH leân nhöõng hoïat ñoäng cuûa protease, hemolysin vaø cytotoxin taïo ra töø caùc chuûng vi khuaån naøy. Tanasupawat (1985) nghieân cöùu hoïat tính enzyme ngoaïi teá baøo (extracellular enzyme) cuûa Aeromonas sp. gaây beänh ñoäng vaät thuûy saûn. Hoïat tính exoenzyme cuûa 30 chuûng vi khuaån phaân laäp ñöôïc töø caù, ruøa maéc beänh meàm voû, nöôùc, chaát vaån vaø beänh nhaân. Aeromonas hydrophila coù theå thuûy phaân tinh boät, casein, DNA, gelatin, teá baøo maùu cöøu, tröùng gaø, huyeát thanh thoû, ... nhöng khoâng theå thuyû phaân cellulose vaø pectine. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, nhöõng thay ñoåi beänh hoïc ôû caù beänh, ôû ñoäng vaät thuûy saûn khaùc cuõng nhö ôû ngöôøi beänh do hoïat tính extracellular enzyme cuûa nhöõng theå phaân laäp gaây ra. Tachusong vaø Saitanu (1984) khöû hoïat tính Aeromonas hydrophila baèng potassium permanganate (PP) ôû nhöõng noàng ñoä khaùc nhau taïi pH = 7, trong ñieàu kieän nöôùc saïch (purified water) vaø nöôùc laáy töø ao (dirty water). Trong nöôùc saïch noàng ñoä 2,5 ppm khoâng dieät vi khuaån , tuy nhieân ôû caùc noàng ñoä 5 ppm, 50 ppm vaø 100 ppm PP khöû hoaït tính A. hydrophila trong voøng 120, 15 vaø 1phuùt. Trong nöôùc laáy töø ao , noàng ñoä 5ppm PP khoâng dieät ñöôïc vi khuaån; thôøi gian dieâït A. hydrophila laø 15 phuùt ôû noàng ñoä 50 ppm, 5 phuùt vôùi noàng ñoä 100ppm vaø 1phuùt cho noàng ñoä 1.000 ppm. 24 Nialkul vaø coäng söï (1984) khaûo saùt söï nhaïy caûm cuûa Aeromonas spp phaân laäp töø caù nhieãm beänh, ao nuoâi caù vaø ngöôøi. Taát caû nhöõng vi khuaån gioáng Aeromonas nhaïy caûm cao ñoái vôùi nhöõng khaùng sinh thuoäc Aminoglycoside ñaëc bieät laø Amikacin, Gentamicin vaø Tobramicin, nhöng keùm nhaïy caûm vôùi Streptomycin, Neomycin vaø Kanamycin. Pawaputanon vaø Chinabut (1973) thöû nghieäm vi khuaån Aeromonas sp phaân laäp töø caù treâ vôùi 8 loïai thuoác khaùng sinh: Streptomycin, Tetracycline, Declomycin, Terramycin, Gentricin, Erythromycin, Chloromycetin vaø Novobiocin. Nhöõng khaùng sinh, vi khuaån ñeà khaùng cao laø Cephaloridin, Cloxacillin, Polymycin, Mycostantin vaø Penicillin. Supriyadi vaø Taufik (1983) nghieân cöùu böùôc ñaàu veà söï mieãn nhieãm treân boán nhoùm caù cheùp baèng vaccine phoøng A. hydrophila, baèng caùch tieâm vaøo xoang buïng caù - coù khoái löôïng trung bình 5gr/con - vôùi lieàu löôïng 0,1ml hoaëc 0,2ml dung dòch chöùa vi khuaån ñaõ xöû lyù baèng formaline haøm höôïng vi khuaån laø 3,8 mg khoái löôïng töôi / ml. Sau ñoù, gaây nhieãm thöïc nghieäm cho caù. Keát quaû cho thaáy, caù ñöôïc tieâm 0,2 ml vaccine coù khaû naêng ñeà khaùng beänh vôùi tæ leä caù cheát giaûm ñaùng keå. Supriyadi vaø Widagdo (1986) thöû nghieäm vaccine phoøng vi khuaån A. hydrophila treân boán nhoùm caù treâ (C. batrachus) coù troïng löôïng trung bình 85,1gr/ caù. Tuy nhieân, sau 3 tuaàn thöïc nghieäm khoâng coù söï khaùc bieät veà tæ leä soáng giöõa ba nhoùm caù coù chuûng vaccine vaø nhoùm caù ñoái chöùng. Qua nhöõng keát quaû nghieân cöùu ñaõ neâu treân, cho thaáy Aeromonas hydrophila laø taùc nhaân gaây beänh quan troïng ôû caù nöôùc ngoït. Chuùng gaây beänh nhieãm truøng maùu xuaát huyeát treân nhieàu ñoái töôïng caù nuoâi cuõng nhö caù soáng trong caùc loaïi hình thuûy vöïc töï nhieân khaùc nhau. Pseudomonas cuõng ñöôïc phaân laäp töø caùc maãu caù beänh, taàn soá xuaát 25 hieän cuûa gioáng Aeromonas chieám öu theá hôn. Beân caïnh caùc coâng boá veà beänh daáu hieäu beänh lyù, xaù ñònh taùc nhaân gaây beänh, ñaõ coù moät soá nghieân cöùu ñaëc ñieåm sinh hoïc, sinh lyù, sinh hoùa cuûa caùc taùc nhaân gaây beänh; ñaëc ñieåm toå chöùc beänh lyù hoïc, huyeát hoïc, mieãn dòch hoïc cuûa nhieàu loaøi caù nhieãm beänh. Ñoàng thôøi ñaõ coù moät soá coâng boá veà phöông thöùc phoøng trò baèng khaùng sinh hoaëc vaccine. Taïi Vieät Nam, tuy ñaõ coù moät soá ñeà taøi nghieân cöùu veà beänh xuaát huyeát cuûa caù ba sa vaø ñaõ coù moät soá ñeà xuaát veà phöông phaùp trò beänh baèng khaùng sinh. Tuy nhieân, taùc haïi do beänh xuaát huyeát gaây ra vaãn chöa hoaøn toaøn ñöôïc khaéc phuïc. Nguyeân nhaân coù theå laø do söï hình thaønh caùc chuûng vi khuaån ñeà khaùng caùc loaïi khaùng sinh ñang ñöôïc söû duïng hoaëc bieän phaùp ñaõ ñeà xuaát chöa ñöôïc hoaøn chænh. Beân caïnh ñoù, caùc ñeà taøi ñaõ coâng boá taïi Vieät nam chöa thöïc hieän hoaøn chænh phaàn thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi do ñoù cô sôû ñeå khaúng ñònh vai troø cuûa caùc vi khuaån phaân laäp töø caù beänh. Ñoàng thôøi, caùc chuûng vi khuaån ñaõ phaân laäp tröôùc ñaây khoâng ñöôïc löu giöõ baûo quaûn, vì theá khoâng theå tieán haønh nghieân cöùu thöû nghieäm bieän phaùp phoøng beänh cho caù baèng vaccine. Töø thöïc teá treân, ñònh höôùng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø : - Xaùc ñònh vi khuaån, taùc nhaân gaây beänh cho caù thoâng qua thöïc nghieäm gaây nhieãm trôû laïi treân caù khoûe ñeå khaúng ñònh tính chaát gaây beänh cuûa taùc nhaân nghi vaán. - Thieát laäp khaùng sinh ñoà cuûa caùc chuûng vi khuaån gaây beänh laøm cô sôû cho vieäc nghieân cöùu ñeà xuaát bieän phaùp phoøng trò beänh trong giai ñoaïn trööoùc maét. Ñoàng thôøi löu giöõ vaø baûo quaûn caùc chuûng vi khuaån gaây beänh, laøm cô sôû cho caùc nghieân cöùu veà mieãn dòch hoïc vaø saûn xuaát cheá phaåm vaccine tieáp theo. 26 CHÖÔNG III KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ THAÛO LUAÄN III.1 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû An giang trong thôøi gian nghieân cöùu III.1.1 Caùc yeáu toá khí haäu, thuûy vaên chính vaø hoïat ñoäng cuûa laøng beø ñeán chaát löôïng nöôùc cuûa vuøng nuoâi III.1.1.1 Caùc yeáu toá khí haäu - thuûy vaên chính Khí haäu: Naêm 1997, muøa möa ñeán muoän hôn caùc naêm tröôùc, nhieät ñoä trung bình cuûa thaùng 6 (28,2o C) cao hôn thaùng 3 (26,9oC), ngöôïc laïi nhieät ñoä trung bình cuûa nöôùc treân soâng Haäu vaøo thaùng 6 (31,8o C) laïi thaáp hôn thaùng 3 (32,57oC) (Phan thò Yeán Nhi 1988). Löôïng möa ñaàu muøa raát thaáp (43,2cm) vaø möa xuaát hieän vaøo thaùng 5, treã hôn caùc naêm 1995, 1996 - möa ñaõ xuaát hieän vaøo thaùng 3, 4 (Cuïc Thoáng Keâ An giang 1998). Vì vaäy soá giôø naéng keùo daøi, thôøi löôïng naéng cuûa thaùng 6 (232,8 giôø) thaáp hôn thaùng 3 (274,2giôø) chæ 41,4 giôø. Trong khi ñoù ñoä aåm giöõa thaùng 3 (79%) vaø thaùng 6 ( 80%) khoâng cheânh leäch nhau nhieàu. Töø caùc thoâng soá vöøa neâu coù theå noùi yeáu toá thôøi tieát, naêm 1997 coù moät soá bieåu hieän baát thöôøng so vôùi nhöõng naêm tröôùc. Thuûy vaên: Cheá ñoä Thuûy vaên treân soâng Haäu, cho thaáy vaøo thaùng 3, ñoaïn soâng Haäu ôû Chaâu Ñoác coøn aûnh höôûng cheá ñoä thuûy trieàu baùn nhaät trieàu ñeàu vaø khoâng ñeàu, neân doøng chaûy xuaát hieän hai chieàu. Maøu nöôùc xanh trong do hoøa laãn maøu coû cuûa nöôùc töø keânh raïch noäi ñoàng chaûy ra soâng. Möïc nöôùc trung bình cuûa thaùng 3 (71cm), baét ñaàu böôùc sang muøa kieät, laïi cao hôn möïc nöôùc trung bình cuûa thaùng 6 (51cm) (Cuïc Thoáng Keâ An giang1998), laø thaùng giao thôøi cuûa cuoái muøa kieät vaø ñaàu muøa luõ. Thaùng 6, nöôùc töø thöôïng nguoàn ñaõ ñoã veà, neân maøu nöôùc soâng Haäu hôi ñuïc vaø taïi Chaâu Ñoác aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu yeáu daàn, cho ñeán muøa luõ, aûnh 31 höôûng naày treân soâng Haäu taïi Chaâu ñoác döôøng nhö maát ñi vaø doøng nöôùc chaûy moät chieàu veà phía haï löu. Taát caû caùc yeáu toá thuûy vaên treân ñaõ goùp phaàn raát lôùn aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc cuûa vuøng nuoâi thoâng qua caùc bieán ñoåi veà toác ñoä doøng chaûy, möïc nöôùc vaø chaát löôïng nöôùc qua caùc muøa khaùc nhau. III.1.1.2 Caùc chæ soá ñaùnh giaù möùc ñoä nhieãm baån Vaøo muøa khoâ BOD5 trung bình 1,64 mgO2 /l (Phan Thò Yeán Nhi 1998), trò soá naày taïi caùc ñieåm khaûo saùt khoâng cheânh leäch nhau nhieàu vaø naèm trong giôùi haïn “nhoû hôn “ 5 mgO2/l. Qua khaûo saùt caùc chæ tieâu naày, cho thaáy caùc trò soá khaûo saùt lieân quan ñeán moâi tröôøng nuoâi caù beø taïi soâng Haäu ñeàu naèm trong giôùi haïn cho caù phaùt trieån theo tieâu chuaån nöôùc ñeå baûo veä thuûy saûn (Leâ Trình 1997). COD trung bình 17,11mgO2 /l, trò soá thaáp nhaát 12,18mgO2/l, ôû ñaàu nguoàn, cao nhaát 26,66 mgO2/l (Phan Thò Yeán Nhi 1988) ôû phía sau laøng beø. Caùc chæ tieâu naày ñeàu thaáp trong giôùi haïn cho pheùp nöôùc söû duïng nuoâi nuoâi troàng thuûy saûn “lôùn hôn “ 35mg/l theo TCVN.5942 -1995 (Leâ Trình 1997). Veà chæ tieâu vi sinh: Coliform, hieän dieän vôùi maät ñoä cao, trung bình 123.102 MPN/100ml vöôït 2 laàn giôùi haïn tieâu chuaån cho pheùp TCVN 5942 -1995 (Leâ Trình 1997). Vaøo muøa möa BOD5 trung bình 1,20 mgO2 /l, trò soá BOD5 thaáp nhaát taïi laøng beø 1,05 mgO2/l, vaø cao nhaát 1,36 mgO2/l taïi ñaàu nguoàn. COD trung bình 6,32 mgO2/l, trò soá thaáp nhaát 3,75 mgO2/l, taïi laøng beø, cao nhaát 8,25 mgO2/l ôû phía sau laøng beø. Cuõng nhö muøa khoâ, caùc chæ tieâu BOD5 , COD ñeàu thaáp so vôùi giôùi haïn cuûa tieâu chuaån nuoâi troàng thuûy saûn. Cuõng nhö muøa khoâ caùc chæ tieâu treân coù ñoä bieán ñoäng khoâng lôùn taïi caùc ñieåm khaûo saùt. Veà chæ tieâu vi sinh nhö Coliform, hieän dieän vôùi maät ñoä cao, trung bình 472,94.104 MPN/100ml vöôït xa giôùi haïn tieâu chuaån cho pheùp (TCVN 5942 -1995). 32 Qua caùc chæ tieâu khaûo saùt treân cho thaáy nöôùc coù hieän töôïng nhieãm höõu cô, cuï theå laø chæ tieâu COD tröôùc vaø sau khi chaûy qua laøng beø.. Muøa möa, chaát löôïng nöôùc toát hôn muøa khoâ, bôûi löôïng höõu cô trong nöôùc khoâng lôùn vaø bieán ñoäng khoâng nhieàu. Ñieàu caàn chuù yù laø chæ soá Coliform trong nöôùc khaù cao ôû caû hai muøa vaø hieän dieän cao nhaát vaøo muøa möa. III.1.2 Tình hình xuaát hieän beänh xuaát huyeát treân caù ba sa ôû An giang trong thôøi gian nghieân cöùu Vaøo thaùng 2 -3 naêm 1997, beänh xuaát huyeát boäc phaùt cao ñieåm treân caù ba sa nuoâi beø. Gaàn 100% beø caù thu hoïach bò nhieãm, vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Ñieàu chöa töøng xaûy ra laø tyû leä caù daït trong quaù trình cheá bieán leân ñeán 30%, gaây toån thaát naëng neà cho ngö daân. Tình traïng caù beänh vaãn keùo daøi, raõi raùc nhieàu nôi, tuy möùc ñoä xaûy ra coù ñoâi phaàn laéng dòu sau vaøi thaùng. Ñeà taøi baét ñaàu thöïc hieän vaøo ngaøy 13 thaùng 6 naêm 1997. Thôøi tieát ñaàu muøa möa. Tieán haønh thu maãu caù ba sa beänh nuoâi beø, naèm taïi soâng Tieàn - Taân Chaâu. Beø coù saûn löôïng 140 taán. Trong thôøi ñieåm naày caù bò nhieãm beänh xuaát huyeát cheát khoaûng 50 - 60 kg/ ngaøy. Ñaàu thaùng 7/1997, taïi xaõ Long Sôn - Phuù Taân, hai beø caù ba sa naèm treân soâng Tieàn caùch nhau 5 km, caù bò nhieãm beänh xuaát huyeát, ngö daân ñieàu trò tích cöïc baèng thuoác khaùng sinh, tình traïng caù luùc thu maãu vöøa giaûm töû vong. Ñaàu thaùng 8/1997, thu maãu caù beänh taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7. Caù thu maãu coù nguoàn goác töø beø ñoùng treân soâng Haäu - Chaâu ñoác. Theo caùc nhaân vieân Kieåm soùat chaát löôïng saûn phaåm (KCS), töø ñaàu thaùng 6/1997, caù nguyeân lieäu khi fillet, ngaøy naøo cuõng thaáy xuaát hieän caù beänh xuaát huyeát - coù nhöõng ñoám ñoû trong thòt - vôùi tyû leä khoûang 3-5%/ ngaøy. Töø thaùng 9 - 12/1997, theo baùo caùo cuûa caùn boä cô sôû veà tình hình caù beänh xuaát huyeát vaãn xaûy ra raõi raùc ôû caû hai khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Ngaøy 13 33 vaø 21/ 1 naêm 1998, thôøi tieát giöõa muøa naéng - tieán haønh thu maãu caù beänh taïi xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7. Caù thu maãu coù nguoàn goác beø ôû soâng Tieàn (xaõ Long sôn - Phuù Taân) vaø soâng Haäu - Chaâu ñoác. Töø thaùng 1- 4 ôû hai xí nghieäp Ñoâng laïnh soá 7 vaø xí nghieäp Ñoâng laïnh Chaâu thaønh soá 8, vôùi möùc nguyeân lieäu nhieãm beänh bò haï loïai 3,95%/ ngaøy. Töø nhöõng ghi nhaän treân, cho thaáy caù ba sa bò nhieãm beänh xuaát huyeát xaûy ra taïi nhieàu ñieåm nuoâi trong suoát thôøi gian nghieân cöùu. Ñoái phoù vôùi beänh naày, ngö daân theo kinh nghieäm ñaõ söû duïng caùc loïai thuoác khaùng sinh nhö Sulfamethoxazole, Sulfaguianidine, Tetramycine, Oxytetracyline, Chloramphenicol, Furazon, Neùomycine ... troän vaøo thöùc aên cho caù ñeå ngöøa beänh vaø ñieàu trò, hoaëc caùc hoùa chaát ñeå ñieàu trò beänh nhö muoái aên (NaCl), sulphat ñoàng (CuSO4), Malachite green, Dipterex .... treo tuùi thuoác hay pha loaõng phun xuoáng be.ø Caùc loïai döôïc thaûo nhö laù traàu khoâng, laù giaùc, laù xoan... hieän nay cuõng coøn ñöôïc söû duïng, nhöng raát ít. III.2 Keát quaû kieåm tra toång theå caùc maãu caù beänh thu thaäp ñöôïc III. 2.1 Ñieåm thu maãu vaø soá löôïng maãu Ñieåm thu maãu ñöôïc thöïc hieän taïi 6 ñieåm. Soâng Tieàn coù 4 ñieåm: goàm xaõ Long an -Taân chaâu (1 ñieåm), xaõ Long sôn - Phuù Taân (3 ñieåm). Soâng Haäu goàm coù 2 ñieåm taïi thò xaõ Chaâu ñoác. Toång soá löôïng maãu thu laø 80, trong ñoù 5 maãu thu taïi soâng Haäu vaøo muøa khoâ (caù khoâng thaáy bieåu hieän beänh lyù beân ngoaøi) laøm maãu ñoái chöùng. * Caù ñoái chöùng chieàu daøi trung bình: 47, 4cm (43 - 50cm). Troïng löôïng trung bình: 1,41 kg (0,9 - 1,65 kg). Caù beänh thu maãu ñöôïc phaân thaønh hai loïai kích côõ: 34 * 20 maãu caù gioáng coù chieàu daøi trung bình: 22, 8 cm, (19 - 25 cm). Troïng löôïng trung bình 0,13kg ( 0,1 -0,2 kg). * 55 maãu caù thöông phaåm chieàu daøi trung bình: 48,73 cm ( 39 - 59 cm). Troïng löôïng trung bình: 1,62 kg (0,75 - 2,95 kg). III.2..2 Keát quaû kieåm tra baèng maét thöôøng veà daáu hieäu, trieäu chöùng beänh lyù cuûa caù ba sa - Caù gioáng: Quan saùt toång theå caù bò xuaát huyeát vaønh moâi, xoang mieäng, mang tím baàm. Xuaát huyeát vi löng, vi ngöïc, vi buïng, vi haäu moân, vi ñuoâi. Vi ngöïc töa raùch. Haäu moân loài ñoû. Giaûi phaåu beân trong thaáy gan vaøng nhaït hay ñoû baàm, hoaëc ñoû baàm ôû rìa meùp, gan söng coù ñoám traéng, hay ñoû. Laùch ñen, thaän söng, boùng khí ñaày hôi, maïch maùu tröông to, ruoät chöùa ít thöùc aên. Hình 2 - Daáu hieäu beänh lyù cuûa caù ba sa gioáng 35 - Caù thöông phaåm: Caù aên ít hoaëc boû aên, hay nhaøo loän baát thöôøng, buïng tröôùng to, ngöõa buïng troâi theo doøng nöôùc taáp theo maët khaïi beø, hay uoán cong thaân, bôi loäi khoâng ñònh höôùng. Bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai cuõng nhö beân trong cuûa caù raát roõ raøng. Xoang mieäng caù xuaát huyeát, mang ñen baàm, vi löng, vi ngöïc, vi buïng, vi haäu moân ñeàu xuaát huyeát, vi ngöïc, vi löng thöôøng töa raùch, hay tia cöùng bò gaûy, vi ñuoâi bò cuït, haäu moân loài ñoû. Thaân caù maát nhôùt, maøu da khoâng töôi saùng, da buïng xuaát huyeát, buïng tröôùng to, coù muøi hoâi ñaëc tröng, maëc duø caù vaãn coøn soáng. Giaûi phaåu beân trong thaáy gan ñen baàm, maøu vaøng nhaït, hay ñoû saäm coù ñoám traéng hoaëc söng, hay öûng ñoû töøng vuøng, daï daøy vaø ruoät xuaát huyeát khoâng chöùa thöùc aên, boùng khí ñaày hôi vaø xuaát huyeát, maät öûng vaøng coù ñoám xanh, laùch vaø thaän ñen baàm,hoaëc thaän nhuûn, maïch maùu tröông to, moâ môû xuaát huyeát, thòt coù ñoám ñoû, xoang buïng chöùa dòch vaøng. Nhöõng daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai vaø beân trong cuûa caù beänh neâu treân, phaàn nhieàu truøng hôïp vôùi moâ taû caù beänh xuaát huyeát cuûa Phan vaên Ninh (1993) vaø Nguyeãn vaên Haûo (1996). III.2..3 Phaân nhoùm caùc daáu hieäu beänh lyù xuaát hieän treân nhöõng maãu caù thu ñöôïc + Caù gioáng: Trong 20 maãu khaûo saùt, caùc bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai cuûa caù ñöôïc ghi nhaän nhö sau: Caù coù bieåu hieän xuaát huyeát ôû vi ñuoâi 19,50%, xoang mieäng 15,58%, vi ngöïc 12,98%, vi löng 11,68%, vi haäu moân 11,68% vaø vaønh moâi 10,38% chieám tæ leä cao trong soá laàn baét gaëp. Bieåu hieän cuûa caùc daáu hieäu beänh lyù naày (ñöôïc lieät keâ trong baûng 6) xuaát hieän vôùi moät vaøi daáu hieäu keát hôïp vôùi nhau vaø chöa thaáy tröôøng hôïp naøo xuaát hieän rieâng leû. 36 Baûng 6. Taàn soá xuùaât hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù gioáng Daáu hieäu beänh lyù Soá laàn xuaát hieän Tæ leä % Xuaát huyeát vi ñuoâi 15 19,50 Xuaát huyeát xoang mieäng 12 15,58 Xuaát huyeát vi ngöïc 10 12,98 Xuaát huyeát vi löng 9 11,68 Xuaát huyeát vi haäu moân 9 11,68 Xuaát huyeát vaønh moâi 8 10,38 Xuaát huyeát vi buïng 6 7,80 Xuaát huyeát da buïng 3 3,60 Xuaát huyeát haøm döôùi 2 2,60 Haäu moân loài ñoû 2 2,60 Vi ngöïc töa raùch, gai cöù ng gaûy 1 1,30 Coäng 77 100% Bieåu ñoà 2 . Taàn soá xuùaât hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù gioáng 37 + Caù thöông phaåm * Nhoùm caù beänh coù bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai Goàm 47 maãu caù, ghi nhaän caùc bieåu hieän beänh lyù beân ngoøai nhö sau:Thòt coù ñoám ñoû 16,43%, xuaát huyeát treân caùc vi nhö vi löng 13,61%, vi ngöïc 13,61%, vi buïng 13,15%, vi haäu moân 7,51%, vi ñuoâi 7,51%. Vi ngöïc, vi löng töa raùch, gai cöùng bò gaûy, xuaát huyeát da buïng chieám tæ leä khaù cao trong soá laàn baét gaëp. Caùc daáu hieäu beänh lyù neâu treân, vôùi vaøi daáu hieäu xuaát hieän keát hôïp vôùi nhau vaø chöa thaáy coù daáu hieäu naøo xuaát hieän rieâng leû. Baûng 7. Taàn soá xuùaât hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù thöông phaåm Daáu hieäu beänh lyù Soá laàn xuaát hieän Tæ leä % Thòt coù ñoám ñoû 35 16,43 Xuaát huyeát vi löng 29 13,61 Xuaát huyeát vi ngöïc 29 13,61 Xuaát huyeát vi buïng 28 13,15 Xuaát huyeát vi ñuoâi 16 7,51 Xuaát huyeát vi haäu moân 16 7,51 Vi ngöïc töa raùch,gai cöùng gaûy 14 6,57 Vi löng töa raùch, gai cöùng gaûy 11 5,16 Xuaát huyeát da buïng 8 3,76 Xuaát huyeát xoang mieäng 7 3,30 Haäu moân loài ñoû 6 2,82 Vi ñuoâi töa raùch 4 1,87 Buïng tröôùng 3 1,41 Thaân maát nhôùt 3 1,41 Vi buïng töa raùch 1 0,47 Da saàn suøi 1 0,47 Xuaát huyeát haøm döôùi 1 0,47 Xuaát huyeát vaønh moâi 1 0,47 Coäng 213 100% 38 Bieåu ñoà 3. Taàn soá xuùaât hieän caùc daáu hieäu beänh lyù treân maãu caù thöông phaåm *Nhoùm caù beänh khoâng coù bieåu hieän xuaát huyeát beân ngoøai 39 Goàm 8 maãu caù thöông phaåm beänh trong muøa möa. Khi quan saùt baèng maét thöôøng khoâng thaáy daáu hieäu beänh lyù beân ngoaøi, nhöng noäi quan ñöôïc ghi nhaän coù nhöõng daáu hieäu khaùc thöôøng veà maàu saéc treân caùc cô quan gan, thaän, laùch. Baûng 8- Maøu saéc caùc cô quan gan, thaän,laùch cuûa caù beänh khoâng bieåu hieän xuaát huyeát beân ngoøai Maøu saéc cô quan Soá laàn xuaát hieän Tæ leä% Gan: maøu ñen xaùm 7 29,17 Gan : maøu vaøng xanh 1 4,17 Thaän : maøu hoàng nhaït 4 16,66 Thaän: maøu taùi xaùm 3 12,5 Thaän: maøu xaùm nhaït 1 4,17 Laùch : maøu hoàng nhaït 4 16,66 Laùch: maøu taùi xaùm 3 12,5 Laùch: maøu xaùm nhaït 1 4,17 Coäng 24 100,00 Bieåu ñoà 4. Maøu saéc caùc cô quan gan, thaän,laùch cuûa caù beänh khoâng bieåu hieän xuaát huyeát beân ngoøai 40 41 Caùc daáu hieäu beänh lyù bieåu hieän beân ngoøai roõ nhaát cuûa caù ba sa ñöôïc toùm taét nhö sau: - Caù gioáng xuaát huyeát treân caùc vi: vi ñuoâi, vi ngöïc,vi löng, vi haäu moân, xoang mieäng, vaønh moâi coù tyû leä khaù cao. - Caù thöông phaåm: thòt coù ñoám ñoû, xuaát huyeát vi löng, vi ngöïc, vi haäu moân, xoang mieäng, vi ñuoâi vaø caùc tia cöùng bò gaûy cuõng coù tyû leä khaù cao. - Caù khoâng coù daáu hieäu beänh lyù beân ngoøai, nhöng beân trong noäi quan coù maøu saéc khaùc thöôøng bieåu hieän roõ treân gan, thaän, laùch. Trong giôùi haïn ñeà taøi khoâng nghieân cöùu veà beänh kyù sinh truøng. Nhöng nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây treân caù basa ñaõ coâng boá moät soá kyù sinh truøng gaây beänh nhö : truøng baùnh xe Trichodina kyù sinh treân da caù, saùn laù ñôn chuû Silurodiscoides vaø Silurodiscoides sp7 kyù sinh treân mang caù, Balantidum, Nyctotherus kyù sinh trong ruoät caù ba sa (Buøi Quang Teà 1993). Beänh xuaát huyeát treân caù ba sa xaûy ra gaàn nhö quanh naêm. Theo ngö daân nuoâi beø thì trong chu kyø moät naêm, coù nhöõng thaùng beänh boäc phaùt cao ñieåm nhö caùc thaùng muøa khoâ 2 - 4, muøa nöôùc ñoã thaùng 7 - 8, muøa nöôùc ruùt thaùng 11. Coù leõ do nhöõng thaùng muøa naéng, nhieät ñoä khoâng khí leân cao, trung bình töø 33-35oC, nhieät ñoä nöôùc cuõng taêng cao, doøng chaûy chaäm, möïc nöôùc thaáp, caù deã phaùt sinh beänh. Thaùng nöôùc ñoå, nöôùc töø thöôïng nguoàn soâng Meùkoâng traøn veà, mang ñeán khu vöïc nuoâi beø nhieàu phuø sa hoøa tan trong nöôùc, toác ñoä doøng chaûy raát maïnh, ngö daân di chuyeån beø nhieàu laàn coù theå laøm caù boû aên, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa caù. Thaùng nöôùc ruùt, nöôùc töø ñoàng ruoäng, keânh, raïch, tuoân ra soâng, mang nhieàu chaát höõu cô do caây coû phaân huûy, dö löôïng noâng döôïc vaø hoùa chaát duøng trong noâng nghieäp. Vì vaäy, vaøo caùc thôøi ñieåm naày thöôøng gaëp caù beänh. III.3 Keát quaû phaân laäp nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån treân caùc maãu caù thu thaäp ñöôïc 42 III.3.1 Soá löôïng maãu theo muøa vuï, khu vöïc Soá löôïng maãu caù beänh thu ñöôïc laø 75 maãu, vaø 5 maãu ñoái chöùng (thu vaøo muøa khoâ, treân beø soâng Haäu) ñeàu laø caù nuoâi beø, ñöôïc chia theo muøa vaø khu vöïc. - Muøa möa coù 53 maãu, goàm 32 maãu, thu treân khu vöïc beø soâng Tieàn, 21 maãu thu treân khu vöïc beø soâng Haäu. - Muøa khoâ coù 22 maãu, goàm 10 maãu, thu treân khu vöïc beø soâng Tieàn, 12 maãu thu treân khu vöïc beø soâng Haäu. III.3.2 Keát quaû phaân laäp ñònh tính III.3.2.1 Nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån Treân toång soá 80 maãu thu caù ba sa beänh vaø ñoái chöùng. Keát quûa nuoâi caáy vaø ñònh danh vi khuaån phaân laäp ñöôïc 2 gioáng Aeromonas vaø Pseudomonas goàm caùc loøai: Aeromonas hydrophila, Aeromonas caviae, Aeromonas sobria, Aeromonas sp vaø Pseudomonas sp. a. Gioáng Aeromonas: thuoäc hoï Vibrionaceae. Caùc loøai vi khuaån thuoäc gioáng Aeromonas chia thaønh 2 nhoùm, nhoùm khoâng di ñoäng vaø di ñoäng. Nhoùm Aeromonas di ñoäng goàm Aeromonas hydrophila, A. caviae, A. sobria laø nhöõng loøai öa nhieät oân hoøa, di ñoäng (Poppoff 1984). - Aeromonas sp Vi khuaån Aeromonas sp phaân laäp töø caù ba sa beänh vaø caù ñoái chöùng cuûa beø nuoâi ôû caû hai khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu vaøo muøa möa laãn muøa naéng. Aeromonas sp ñöôïc tìm thaáy töø caùc maãu phaân laäp gan, thaän, laùch caù gioáng cuõng nhö caù thöông phaåm . Söï xuaát hieän cuûa Aeromonas sp ñoâi khi rieâng leû, nhöng ña soá caùc maãu phaân laäp xuaát hieän caùc vi khuaån khaùc nhö Aeromonas hydrophila, Aeromonas caviae, Aeromonas sobria, Pseudomonas sp. Soá laàn xuaát hieän cuûa vi khuaån Aeromonas sp ñöôïc theå hieän qua baûng 9. 43 Baûng 9. Taàn soá xuaát hieän Aeromonas sp. Soá laàn xuaát hieän LoÏai caù TSXH/n % Caù gioáng 47/60 78,3 Caù thöông phaåm 79/165 47,9 Caù khoûe 9/15 60 Ghi chuù: TSXH/n : Taàn soá xuaát hieän/ soá maãu Aeromonas sp xuaát hieän vôùi tæ soá cao treân caù gioáng 78,3%, caù thöông phaåm 47,9% cuõng nhö caù ñoái chöùng 60%. + Daáu hieäu beänh lyù quan saùt treân caù thu maãu bò nhieãm Aeromonas sp : Xuaát huyeát vi ngöïc, vi löng, vi ñuoâi, gai cöùng vi löng bò gaûy, da saàn suøi, thaân maát nhôùt, haäu moân loài ñoû. Xuaát huyeát vaønh moâi, xoang mieäng. Gan, thaän söng ñoû baàm, noäi quan khoâ. + Hình daïng khuaån laïc vaø ñaëc ñieåm vi khuaån Aeromonas sp Khuaån laïc hình troøn, rìa ñeàu, boùng, trong suoát hoaëc baùn trong suoát, loài thaáp hoaëc deïp, ñöôøng kính khuaån laïc d: 2-3 mm. Vi khuaån hình roi ngaén, baét maøu Gram aâm. + Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñònh danh vi khuaån Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñöôïc theå hieän qua baûng 10 Baûng 10. Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñònh danh vi khua ån Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng Aeromonas sp OF/O, OF/F + Motility + Ornithine - D.Glucose gas + Oxydase + Catalase + Gelatine + Urea, Phenylalanine - 44 + Khaùng sinh ñoà: Khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån Aeromonas sp theo Baûng 11. Khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån Aeromonas sp Soá TT Khaùng sinh Aeromonas sp 1 Furazolidone S:khaùng sinh nhaïy caûm 2 Neomycine S: // 3 Gentamycine S: // 4 Penicilline R:khaùng sinh ñeà khaùng 5 Ampicilline R: // 6 Tetramycine R: // 7 Streptomycine R: // 8 Chloramphenicole R: // 9 Sulfamethoxazole N: ít nhaïy caûm - Aeromonas hydrophila Vi khuaån Aeromonas hydrophila phaân laäp töø caù beänh coù nguoàn goác töø beø naèm treân soâng Haäu trong caû 2 muøa. Rieâng maãu caù beänh coù nguoàn goác töø beø soâng Tieàn vi khuaån Aeromonas hydrophila chæ baét gaëp vaøo muøa khoâ. Aeromonas hydrophila ñöôïc phaân laäp töø caùc cô quan noäi taïng nhö gan, thaän, laùch cuûa caù beänh. Haàu heát caùc vi khuaån ñeàu ñöôïc phaân laäp töø caù ba sa thöông phaåm. Treân maãu phaân laäp, tìm thaáy söï xuaát hieän cuûa A. hydrophila, ngoøai ra coøn thaáy caùc vi khuaån khaùc nhö Aeromonas sobria, , Aeromonas caviae, Aeromonas sp, Pseudomonas sp. Söï xuaát hieän cuûa Aeromonas hydrophila ñöôïc theå hieän qua baûng 12. Baûng 12. Taàn soá xuaát hieän cuûa A. hydriophila Soá laàn xuaát hieän LoÏai caù TSXH/n % Caù gioáng 0 0 Caùth phaåm 75/165 45,5 Caùkhoûe 0 0 Ghi chuù: TSXH/n : Taàn soá xuaát hieän/ soá maãu 45 + Daáu hieäu beänh lyù quan saùt treân caù thu maãu bò nhieãm Aeromonas hydrophila: Caù xuaát huyeát xoang mieäng, vi löng, vi buïng, vi ngöïc, vi haäu moân, xuaát huyeát da buïng, haäu moân, mang ñen saåm. Vi ngöïc, vi löng töa raùch, gai cöùng gaûy. Gan ñen baàm, ñoâi khi nhieãm môû, laùch ñen saåm, thaän ñen saåm vaø nhuûn. Caù coù muøi hoâi ñaëc tröng khi vaãn coøn soáng.Coù nhieàu ñoám xuaát huyeát trong thòt. Aeromonas hydrophila chæ thaáy xuaát hieän treân nhoùm caù thöông phaåm. + Hình daïng khuaån laïc vaø ñaëc ñieåm vi khuaån Aeromonas hydrophila Khuaån laïc hình troøn, rìa ñeàu, boùng, trong suoát hoaëc baùn trong suoát, loài thaáp hoaëc deïp, ñöôøng kính khuaån laïc d: 2-3 mm. Vi khuaån hình roi ngaén 0,8 -10 x1,0 - 3,5 µm , baét maøu Gram aâm. Hình 3 . Khuaån laïc Aeromonas hydrophila 46 Hình 4. Vi khuaån Aeromonas hydrophila Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñònh danh vi khuaån Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñöôïc theå hieän qua baûng 13. Baûng13. Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng cuûa Vi khuaån A. hydrophila Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng Aeromonas hydrophila OF/O, OF/F +/+ Indol + ONPG + MR-VP +/+ Gelatine + H2S + Simmon citrate d Lysine d Arginine + Ornithine - KCN + Nitrate + Oxydase,Catalase + Urea, Phenylalanine + 47 Glucose, Gas + Arabinose + Manitol + Maltose + Sucrose + * Ghi chuù : d= ± + Keát quaû khaùng sinh ñoà Baûng 14. Khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån Aeromonas hydrophila Soá TT Khaùng sinh Aeromonas hydrophila 1 Furazolidone S: khaùng sinh nhaïy caûm 2 Neomycine S // 3 Gentamycine S // 4 Penicilline R: Khaùng sinh ñeà khaùng 5 Ampicilline R // 6 Tetramycine R // 7 Streptomycine R // 8 Chloramphenicole R // 9 Sulfamethoxazole R // Hình 5 . Khaùng sinh ñoà vi khuaån Aeromonas hydrophila 48 - Aeromonas sobria Vi khuaån Aeromonas sobria phaân laäp töø caù ba sa beänh coù nguoàn goác beø nuoâi töø soâng Tieàn vaø soâng Haäu, xuaát hieän treân cô quan: gan, thaän, laùch cuûa caù ba sa vaøo muøa möa vaø muøa khoâ. Vi khuaån Aeromonas sobria chæ baét gaëp trong maãu caù thöông phaåm. Chieám 22,4 % treân toång soá laàn vi khuaån xuaát hieän treân caù thöông phaåm. Caùc maãu phaân laäp coù Aeromonas sobria cuõng baét gaëp nhöõng vi khuaån khaùc nhieãm cuøng cô quan nhö Aeromonas hydrophila, Aeromonas caviae, Aeromonas sp, Pseudomonas sp. Chæ thaáy Aeromonas sobria xuaát hieän ñôn ñoäc treân 2 maãu caù beänh thuoäc beø soâng Tieàn, 2 maãu thuoäc beø soâng Haäu vaø 1 maãu ñoái chöùng vaøo muøa khoâ. Baûng 15. Taàn soá xuaát hieän Aeromonas sobria Soá laàn xuaát hieän LoÏai caù TSXH/n % Caù gioáng 0 0 Caù thöông phaåm 37/165 22,4 Caù khoûe 3/15 20 Ghi chuù: TSXH/n : Taàn soá xuaát hieän/ soá maãu + Daáu hieäu beänh lyù quan saùt treân caù thu maãu bò nhieãm Aeromonas sobria Xuaát huyeát vi ngöïc, vi löng, vi buïng, vi haäu moân, xuaát huyeát da buïng, mang ñen saåm, gai cöùng vi löng, vi ngöïc bò gaûy. Gan nhuûn, coù môû hoaëc coù ñoám traéng, vaùch xoang buïng xuaát huyeát. Thòt coù ñoám ñoû do xuaát huyeát. + Hình daïng khuaån laïc vaø ñaëc ñieåm vi khuaån Aeromonas sobria Hình daïng khuaån laïc vaø ñaëc ñieåm vi khuaån Aeromonas sobria cuõng gioáng nhö Aeromonas hydrophila, coù daïng roi ngaén, baét maøu Gram aâm. + Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñònh danh vi khuaån Aeromonas sobria Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñöôïc theå hieän qua baûng 16. 49 Baûng 16. Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng ñònh danh vi khuaån Aeromonas sobria Caùc phaûn öùng sinh hoùa vaø ñöôøng Aeromonas sobria OF/O, OF/F +/+ Indol + ONPG - MR-VP +/d Gelatine + H2S + Simmon citrate d Lysine + Arginine + Ornithine - KCN - Nitrate + Oxydase, Catalase + Urea, Phenylalanine + Glucose,gas - Arabinose - Manitol + Maltose + Sucrose d Ghi chuù : d = ± + Keát quaû khaùng sinh ñoà Khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån Aeromonas sobria theo baûng sau Baûng 17.Khaùng sinh ñoà cuûa vi khuaån Aeromonas sobria Soá TT Khaùng sinh Aeromonas sobria 1 Furazolidone S: khaùng sinh nhaïy caûm 2 Neomycine N: ít nhaïy caûm 3 Gentamycine S: khaùng sinh nhaïy caûm 4 Penicilline R: khaùng sinh ñeà khaùng 5 Ampicilline R: // 6 Tetramycine S: khaùng sinh nhaïy caûm 7 Streptomycine S: // 8 Chloramphenicole S: // 9 Sulfamethoxazole S: // 50 - Aeromonas caviae Vi khuaån Aeromonas caviae ñöôïc phaân laäp töø caùc maãu beänh phaåm caù ba sa nuoâi beø, treân caû hai khu vöïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu, vaøo muøa möa. Soá laàn Aeromonas caviae xuaát hieän trong maãu phaân laäp chieám tæ soá 24,2% treân toång soá laàn vi khuaån xuaát hieän treân caù thöông phaåm. Aeromonas caviae ñöôïc tìm thaáy treân maãu phaân laäp caù gioáng vaø caù thöông phaåm. Nhöõng maãu p