Đề tài Giải pháp phát triển chứng khoán vốn công ty giai đoạn hậu cổ phần hoá

- 1 - MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 4 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ CHÖÙNG KHOAÙN VOÁN 4 1.1.1 KHAÙI NIEÄM VAØ ÑAËC ÑIEÅM CHÖÙNG KHOAÙN VOÁN 4 1.1.2 PHAÂN LOAÏI COÅ PHIEÁU NIEÂM YEÁT TREÂN TTCK 5 1.1.3 CHUÛ THEÅ NIEÂM YEÁT 5 1.1.4 ÑIEÀU KIEÄN NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK VIEÄT NAM 7 1.1.5 QUY TRÌNH NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK 8 1.2 PHAÂN TÍCH SÖÏ TÖÔNG TAÙC GIÖÕA CTYCP VAØ TTCK 10 THOÂNG QUA THÖÏC HIEÄN NIEÂM YEÁT 1.2.1 LÔÏI ÍCH VAØ RUÛI RO CUÛA MOÄT CTYCP THAM GIA NIEÂM YEÁT 10 1.2.1.1 Lôïi ích cuûa CTYCP khi tham gia nieâm yeát 10 1.2.1.2 Ruûi ro cuûa vieä nieâm yeát coå phieáu 12 1.2.2 THUAÄN LÔÏI VAØ BAÁT LÔÏI CUÛA TTCK KHI TIEÁP NHAÄN 14 NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU 1.2.2.1 Caùc taùc ñoäng thuaän lôïi 14 1.2.2.2 Caùc taùc ñoäng baát lôïi 15 1.3 BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM TÖØ CAÙC NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI 15 1.3.1 COÄNG HOAØ SEC 15 1.3.2 BA LAN 16 1.3.3 BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM CHO VIEÄT NAM 18 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 19 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG HOẠT ĐỘNG VÀ THAM GIA 20 NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁUCUÛA CAÙC COÂNG TY SAU COÅ PHAÀN HOÙA 2.1 THÖÏC TRAÏNG CUÛA CAÙC COÂNG TY SAU KHI COÅ PHAÀN HOAÙ 20 2.1.1 VEÀ TAØI CHÍNH 20 2.1.1.1 Söï taêng tröôûng veà quy moâ vaø keát caáu voán 20 2.1.1.2 Hieäu quaû hoaït ñoäng qua caùc chæ tieâu cô baûn 23 2.1.1.3 Caùc vaán ñeà taøi chính khaùc 27 2.1.2 VEÀ VAÁN ÑEÀ SÔÛ HÖÕU 28 2.1.3 VAÁN ÑEÀ QUAÛN TRÒ COÂNG TY 29 2.2 PHAÂN TÍCH TAÙC ÑOÄNG HAI CHIEÀU CUÛA VIEÄC NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU - 2 - TREÂN TTCK THÔØI GIAN QUA 30 2.2.1 ÑAËC TÍNH VAØ CAÙN CAÂN CUNG CAÀU CUÛA THÒ TRÖÔØNG 31 COÅ PHIEÁU THÔØI GIAN QUA 2.2.1.1 Ñaëc tính thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam 31 2.2.1.2 Caùn caân cung caàu 34 2.2.2 ÑAËC ÑIEÅM, VAI TROØ VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA 38 CAÙC CTYCP ÑANG NIEÂM YEÁT 2.2.2.1 Ñaëc ñieåm vaø hieäu quaû hoaït ñoäng 37 2.2.2.2 Vai troø caùc CtyCP treân TTCK 43 2.3 NGUYEÂN NHAÂN CAÙC CTYCP CHÖA THAM GIA NHIEÀU VAØO TTCK NIEÂM YEÁT 46 2.3.1 NGUYEÂN NHAÂN XUAÁT PHAÙT TÖØ BAÛN THAÂN NOÄI TAÏI CUÛA CAÙC DNNN CPH 46 2.3.2 NGUYEÂN NHAÂN TÖØ PHÍA CAÙC CÔ QUAN CHUÛ QUAÛN, 48 CAÙC BOÄ NGAØNH ÑÒA PHÖÔNG 2.3.3 DO CÔ CHEÁ CHÍNH SAÙCH VEÀ GAÉN CPH DNNN VÔÙI NIEÂM YEÁT 49 2.3.4 CAÙC YEÁU TOÁ KHAÙC 50 2.3.4.1 Do nhöõng quy ñònh cuûa nhaø nöôùc 50 2.3.4.2 Söï haáp daãn cuûa thò tröôøng OTC 51 2.3.4.3 Hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn 52 2.3.4.4 Cheá ñoä keá toaùn kieåm toaùn 53 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 54 CHÖÔNG 3: GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN CHÖÙNG KHOAÙN VOÁN 55 CUÛA CAÙC CTY GIAI ÑOAÏN HAÄU COÅ PHAÀN HOAÙ 3.1 CÔ SÔÛ ÑEÀ XUAÁT GIAÛI PHAÙP 55 3.1.1 ÑÒNH HÖÔÙNG THÖÏC HIEÄN LOÄ TRÌNH NIEÂM YEÁT 55 CUÛA CAÙC CTYCP SAU CPH 3.1.2 CAÙC TAÙC ÑOÄNG NGOAÏI LÖÏC TAÏO SÖÙC EÙP 56 LEÂN VIEÄC NIEÂM YEÁT TREÂN TTCK CUÛA CAÙC CTYCP 3.1.2.1 Taùc ñoäng cuûa hoäi nhaäp 56 - 3 - 3.1.2.2 Söùc eùp taêng caàu coå phieáu nieâm yeát treân TTCK VN thôøi gian tôùi 58 3.1.2.3 Chuû tröông, chính saùch vaø phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc taïo thuaän lôïi 59 cho vieäc nieâm yeát 3.2 CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN 60 3.2.1 NHOÙM GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN VEÀ SOÁ LÖÔÏNG COÅ PHIEÁU NIEÂM YEÁT 60 3.2.1.1 Phaùt trieån coå phieáu nieâm yeát töø chöông trình coå phaàn hoaù 61 3.2.1.2 Phaùt trieån coå phieáu nieâm yeát töø chöông trình phaùt haønh 65 taêng voán cuûa caùc CtyNY 3.2.2 NHOÙM GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN VEÀ CHAÁT LÖÔÏNG COÅ PHIEÁU 65 3.2.2.1 Veà phaân phoái coå töùc 66 3.2.2.2 Veà quaûn trò coâng ty 67 3.2.3 NHOÙM CAÙC GIAÛI PHAÙP BOÅ TRÔÏ 71 3.2.3.1 Phaùt trieån maïng löôùi caùc coâng ty chöùng khoaùn 71 3.2.3.2 Xaây döïng heä thoáng coâng boá thoâng tin treân TTCK 73 3.2.3.3 Giaûi phaùp taùc ñoäng caàu ñeå kích cung 75 3.2.3.4 Ña daïng hoaù vaø taêng cöôøng cung caáp caùc saûn phaåm coù lieân quan ñeán 77 coå phieáu nieâm yeát 3.2.3.5 Kieän toaøn moâi tröôøng phaùp lyù vaø caùc chính saùch 78 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 80 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO - 4 - DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1.1: So saùnh caùc chöùng khoaùn cuûa CtyCP 4 Baûng 1.2: So saùnh CtyCP noäi boä vaø CtyCP ñaïi chuùng 6 Baûng 1.3 : So saùnh ñaëc tính cuûa caùc nguoàn voán 11 Baûng 2.1 : Khaûo saùt caáu truùc voán coå ñoâng treân 387 DNNN CPH naêm 2000 21 Baûng 2.2: CtyCP coù voán nhaø nöôùc phaân theo quy moâ voán 21 Baûng 2.3 : Ñieàu tra 268 CtyCP coù voán nhaø nöôùc baùo caùo naêm 2004 24 Baûng 2.4 : Hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö bình quaân giai ñoaïn 2000 – 2003 25 Baûng 2.5 : Giaù trò voán hoaù cuûa thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam 38 Baûng 2.6: Giaù trò thò tröôøng cuûa 10 loaïi coå phieáu haøng ñaàu 40 Baûng 2.7: Tình hình thöïc hieän KHKD 9 thaùng naêm 2006 taïi moät soá CtyNY 42 Baûng 2.8 : Dieãn bieán nieâm yeát coå phieáu töø naêm 2000 – 2006 43 Baûng 2.9 : Tình hình phaùt haønh coå phieáu boå sung ñeán 30/06/2006 44 Baûng 2.10 : Ñoái chieáu tieán trình CPH vaø thöïc hieän nieâm yeát 45 - 5 - DANH MUÏC CAÙC PHUÏ LUÏC PHUÏ LUÏC I : DANH MUÏC TÖØ VIEÁT TAÉT i PHUÏ LUÏC II: BAÛNG QUY MO NIEÂM YEÁT TOAØN THÒ TRÖÔØNG ÑEÂÁN 30/06/2006 ii PHUÏ LUÏC III: BAÛNG ÑAÙNH GIAÙ THÒ TRÖÔØNG NAÊM 2006 iii PHUÏ LUÏC IV: BAÛNG KEÁ HOAÏCH CPH DNNN GIAI ÑOAÏN 2006-2010 iv BAÛNG CÔ CAÁU DOANH NGHIEÄP 100% VOÁN NHAØ NÖÔÙC NAÊM 2010 iv PHUÏ LUÏC V: DANH SÁCH CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN THUỘC ĐỐI TƯỢNG NIÊM YẾT, ĐĂNG KÝ GIAO DỊCH, TẠI TRUNG TÂM GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN v DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ & SÔ ÑOÀ Bieåu ñoà :Taêng tröôûng hieäu quaû kinh doanh 24 Bieåu ñoà : Cung caàu thò tröôøng coå phieáu naêm 2005 35 Bieåu ñoà : Cung caàu thò tröôøng coå phieáu 6 thaùng ñaàu naêm 2006 35 Sô ñoà töông quan cung caàu treân thò tröôøng coå phieáu 34 - 6 - MÔÛ ÑAÀU ™ Ñaët vaán ñeà Söï phaùt trieån khoâng khaùc gì moät chieác thang maø taát caû doanh nghieäp luoân phaûi tieán leân tìm cho mình moät vò trí toát hôn treân thöông tröôøng. Hoäi nhaäp kinh teá laøm cho moãi naác thang kia ngaøy caøng trôû neân cao hôn vaø chaät heïp hôn, nhöng löïc naâng hoå trôï cuõng maïnh hôn vaø ña daïng hôn. Moãi doanh nghieäp Vieät Nam, vôùi haønh trang cô baûn laø voán, con ngöôøi, coâng ngheä coøn nhoû beù, keùm coõi, thì giôø ñaây coù nhieàu cô hoäi hôn ñeå taän duïng vaø boå sung nguoàn löïc môùi cho töøng böôùc ñi leân cuûa mình trong cuoäc ñua chieám lónh thò phaàn ngaøy moät gay gaét. Thieáu voán ñaàu tö, moät vaán ñeà khoâng chæ cuûa rieâng caùc doanh nghieäp maø coøn cuûa toaøn boä neàn kinh teá Vieät Nam. Ñöùng tröôùc nhu caàu voán ñeå phaùt trieån trong hoäi nhaäp, moãi doanh nghieäp tuøy theo ñieàu kieän vaø quan ñieåm cuûa mình maø seõ coù caùch löïa choïn khaùc nhau. Vaø trong soá raát nhieàu phöông thöùc huy ñoäng voán nhö trích töø lôïi nhuaän giöõ laïi, vay ngaân haøng, phaùt haønh traùi phieáu … thì phöông thöùc baùn coå phaàn thoâng qua TTCK toû ra öu vieät nhaát vì quy moâ vaø thôøi gian laø khoâng haïn cheá. Tuy nhieân, hình thöùc huy ñoäng naøy chæ daønh cho caùc CtyCP. Caùc CtyCP Vieät Nam ñöôïc xem laø hình thöùc doanh nghieäp sinh sau ñeû muoän nhöng mang tính hieän ñaïi hôn caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc. Xeùt theo nguoàn goác, taïi Vieät Nam coù coâng ty ra ñôøi do töï laäp theo Luaät Doanh Nghieäp vaø do tieán trình coå phaàn hoùa. Ñeán nay chæ moät boä phaän thieåu soá caùc CtyCP ra ñôøi töø CPH taän duïng ñöôïc öu ñieåm huy ñoäng voán thoâng qua vieäc baùn coå phaàn treân TTCK. Ñoù laø moät thöïc traïng ñaùng buoàn cho taát caû caùc CtyCP, cho TTCK vaø cho toaøn boä neàn kinh teá Vieät Nam ñang ñoùi voán. Trong khi ñoù, moät löôïng tieàn dö xaøi coøn ñang “nguû yeân “ trong tuùi cuûa ngöôøi daân, khoâng phaûi vì hoï khoâng muoán ñoàng tieàn sinh lôøi maø do chöa coù moät löïc ñaåy ñuû maïnh ñeå ñöa hoï vaøo voøng quay ñaàu tö. Noùi - 7 - khaùc ñi, Vieät Nam ñang raát caàn coù moät chieác caàu noái giöõa caùc CtyCP ñi tìm voán vaø caùc caù nhaân ñi tìm cô hoäi ñaàu tö ñeå töø ñoù ñieàu tieát doøng voán vaän haønh hieäu quaû hôn. Ñaûm ñöông toát vai troø naøy khoâng ai gì khaùc hôn laø TTCK. Chöông trình CPH, vôùi nhöõng noå löïc khoâng ngöøng cuûa chaëng ñöôøng 15 naêm ñaõ mang laïi thaønh coâng nhaát ñònh trong hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa rieâng caùc CtyCP vaø cuûa neàn kinh teá noùi chung. Ñaêc bieät nhöõng CtyCP tham gia nieâm yeát sau CPH ñang coù nhöõng böôùc chuyeån mình tích cöïc vaø toû ra coù khaû naêng tham gia hoäi nhaäp hôn caû. Song nhöõng thaønh coâng naøy vaãn coøn quaù nhoû beù so vôùi yeâu caàu cuûa tieán trình hoäi nhaäp. Caùc CtyCP caàn theâm nhieàu voán hôn nöõa cho chieán löôïc phaùt trieån vöõng vaøng, cho vieäc taïo saûn phaåm vaø chieám lónh nhöõng thò phaàn toát hôn, taêng giaù trò vaø thu nhaäp … TTCK cuõng caàn nhieàu haøng hoùa hôn, nhaát laø nguoàn haøng coå phieáu nhaèm ñaùp öùng cho nhu caàu cuûa caùc doøng voán trong vaø ngoøai nöôùc. Ñaëc bieät laø nhöõng doøng voán quoác teá, chæ ñang chôø thò tröôøng voán Vieät Nam môû caùnh cöûa ñeå aäp vaøo. Vaán ñeà ñaët ra laø caàn ñaåy maïnh hôn nöõa chöông trình xaõ hoäi hoùa ñaàu tö, quoác teá hoùa ñaàu tö ñeå moïi ngöôøi daân, toå chöùc trong vaø ngoaøi nöôùc cuøng tham gia vaøo phaùt trieån kinh teá Vieät Nam thoâng qua hình thöùc ñaàu tö coå phieáu. Vaø ñeà taøi “Giaûi phaùp phaùt trieån chöùng khoaùn voán coâng ty giai ñoaïn haäu coå phaàn hoaù ” ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán ñöa ra moät caùch nhìn toång quan veà loä trình vaø giaûi phaùp caàn thieát ñeå phaùt trieån nieâm yeát chöùng khoaùn cuûa caùc CtyCP Vieät Nam trong thôøi kyø hoäi nhaäp. ™ Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Trong boái caûnh TTCK Vieät Nam coøn thieáu nguoàn haøng coå phieáu nieâm yeát, coøn caùc CtyCP thì coù quy moâ voán nhoû beù, thieáu voán ñaàu tö, muïc tieâu ñeà taøi ñaët ra laø : ♦ Tìm hieåu taùc ñoäng cuûa vieäc nieâm yeát coå phieáu caùc CtyCP vôùi baûn thaân doanh nghieäp, vôùi TTCK vaø vôùi neàn kinh teá. - 8 - ♦ Khaûo saùt thöïc traïng hoaït ñoäng vaø tham gia nieâm yeát cuûa caùc CtyCP sau coå phaàn hoùa . ♦ Xaây döïng caùc nhoùm giaûi phaùp phaùt trieån loä trình nieâm yeát cuûa caùc CtyCP giai ñoaïn haäu CPH. ™ Ñoái töôïng vaø phaïm vi cuûa ñeà taøi Ñoái töôïng: ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu giaûi phaùp phaùt trieån chöùng khoaùn voán ñeå taøi trôï nguoàn taøi chính cho caùc CtyCP sau CPH môû roäng ñaàu tö saûn xuaát, taêng khaû naêng caïnh tranh trong hoäi nhaäp. Phaïm vi : nghieân cöùu treân boä phaän caùc CtyCP sau coå phaàn hoùa vaø vieäc nieâm yeát coå phieáu treân thò tröôøng nieâm yeát chính thöùc. ™ Nhöõng noäi dung nghieân cöùu ñeà taøi taäp trung laøm roõ ♦ Caùc lôïi ích vaø ruûi ro ñoái vôùi CtyCP khi tham gia nieâm yeát coå phieáu. ♦ Khaûo saùt thöïc traïng hoaït ñoäng vaø nieâm yeát cuûa caùc CtyCP sau CPH. ♦ Xaùc ñònh vaø tìm hieåu nguyeân nhaân cuûa nhöõng khoù khaên, haïn cheá cuûa caùc CtyCP trong vieäc tham gia thò tröôøng coå phieáu. ♦ Ñaùnh giaù vaø döï baùo caùc taùc ñoäng leân vieäc tham gia nieâm yeát cuûa caùc CtyCP. ♦ Xaây döïng caùc giaûi phaùp thöïc hieän. ™ Phöông phaùp nghieân cöùu : Ñeà taøi keát hôïp caùc phöông phaùp nhö: Phöông phaùp toång hôïp, choïn loïc nguoàn soá lieäu, thoâng tin thöù caáp töø caùc taïp chí, saùch vaø taøi lieäu chuyeân ngaønh…. vaø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng. Beân caïnh ñoù vieäc nghieân cöùu cuõng thöïc hieän töø nhöõng kinh nghieäm trong coâng taùc, töø nhöõng khaûo saùt yù kieán cuûa moät soá ngöôøi coù lieân quan ñeán lónh vöïc CPH vaø TTCK. - 9 - CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1.1. TOÅNG QUAN VEÀ CHÖÙNG KHOAÙN VOÁN 1.1.1. KHAÙI NIEÄM VAØ ÑAËC ÑIEÅM CHÖÙNG KHOAÙN VOÁN Chöùng khoaùn voán laø moät teân goïi khaùc cuûa coå phieáu thöôøng do CtyCP phaùt haønh, laø moät chöùng thö minh chöùng quyeàn sôû höõu coå phaàn cuûa moät coå ñoâng ñoái vôùi coâng ty. Nhaø ñaàu tö sôû höõu chöùng khoaùn voán seõ thu veà ñöôïc coå töùc vaø gia taêng giaù trò coå phieáu khi coâng ty kinh doanh coù laõi vaø phaùt trieån toát. Theo nghóa chung nhaát, chöùng khoaùn coù theå ñöôïc hieåu laø moät loaïi taøi saûn ñöôïc sôû höõu vaø mua ñi baùn laïi. Söï toàn vong vaø giaù trò cuûa taøi saûn chöùng khoaùn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo nieàm tin vaø ñoä nhaïy caûm cuûa nhaø ñaàu tö. Chöùng khoaùn cuûa moät CtyCP ñöôïc phaân laøm 2 loaïi : + Chöùng khoaùn voán coøn goïi laø coå phieáu thöôøng + Chöùng khoaùn nôï coøn goïi laø traùi phieáu coâng ty Baûng 1.1 So saùnh caùc chöùng khoaùn cuûa CtyCP Noäi dung Traùi phieáu Coå phaàn öu ñaõi Coå phaàn thöôøng Thôøi haïn Toái ña 30 naêm - - Quyeàn treân phieáu Khoâng Khoâng Coù Öu tieân thu hoài Thöù 1 Thöù 2 Thöù 3 Ruûi ro Ít ruûi ro Ruûi ro töông ñoái Ruûi ro cao Thu nhaäp Coá ñònh Coá ñònh Coå töùc vaø phaàn taêng/giaûm giaù trò coå phieáu Tính thanh khoaûn thaáp thaáp cao 1.1.2. PHAÂN LOAÏI COÅ PHIEÁU NIEÂM YEÁT TREÂN TTCK ♦ Coå phieáu thu nhaäp (income stocks) : loaïi coå phieáu naøy traû coå töùc khaù cao, ñöôïc nhaø ñaàu tö xem nhö nguoàn thu nhaäp chính vaø ít khi muoán baùn. Ñaây thöôøng laø coå phieáu cuûa caùc ngaønh tieän ích. - 10 - ♦ Coå phieáu phaåm chaát cao (blue-chip stocks): laø coå phieáu cuûa caùc coâng ty lôùn, phaùt trieån maïnh vaø coù uy tín, vò theá vöõng chaéc treân thöông tröôøng. Coå töùc cuûa loaïi naøy thöôøng khoâng cao vaø möùc giaù töông ñoái oån ñònh so vôùi bieán ñoäng cuûa thò tröôøng. ♦ Coå phieáu taêng tröôûng (growth stocks): phaùt haønh bôûi caùc coâng ty treû, naêng ñoäng vôùi tyû leä taêng tröôûng cao hôn möùc trung bình ngaønh. Ít khi traû coå töùc hoaëc chæ traû töôïng tröng do nguoàn lôïi nhuaän ñöôïc giöõ laïi ñeå taùi ñaàu tö môû roäng. Ñaây laø loaïi coå phieáu coù ruûi ro cao ñoàng thôøi trieån voïng taêng giaù cuõng cao. ♦ Coå phieáu chu kyø (cyclical stocks): laø loaïi coå phieáu coù ñoä nhaïy caûm bieán ñoäng theo xu theá chung cuûa neàn kinh teá theo kieåu “nöôùc leân thì thuyeàn leân“. Nhaø ñaàu tö vaøo nhoùm coå naøy khaù nhaïy caûm vôùi nhöõng bieán ñoäng, coù khaû naêng döï lieäu vaø haønh ñoäng sôùm ñeå kieám lôïi hay töï veä. Ñieàu naøy daãn ñeán giaù cuûa caùc coå phieáu naøy luoân ñaït möùc cao hay thaáp tröôùc khi chuùng thöïc söï phaûi xaûy ra theo bieán ñoäng kinh teá. ♦ Coå phieáu phoøng thuû (defensive stocks): daønh cho nhöõng nhaø ñaàu tö thích söï “bình an”, do chuùng coù xu höôùng oån ñònh tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa thò tröôøng, ñaëc bieät höõu ích ñoái vôùi caùc côn suy thoaùi, buø laïi khaû naêng taêng giaù cuûa chuùng cuõng thaáp. Coå phieáu naøy thöôøng do coâng ty thuoäc caùc ngaønh cô baûn nhö thöïc phaåm, thöùc uoáng, döôïc phaåm, daàu khí … 1.1.3. CHUÛ THEÅ NIEÂM YEÁT Theo moâ hình caáu thaønh voán thì taát caû caùc CtyCP ñeàu coù khaû naêng saûn suaát ra chöùng khoaùn. Tuy nhieân, khoâng phaûi taát caû caùc loaïi chöùng khoaùn cuûa CtyCP ñeàu ñöôïc nieâm yeát treân TTCK. Thoâng thöôøng CtyCP ñöôïc phaân laøm: CtyCP coå phaàn noäi boä vaø CtyCP ñaïi chuùng. - 11 - Baûng 1.2: So saùnh CtyCP noäi boä vaø CtyCP ñaïi chuùng CtyCP noäi boä (private corporation) CtyCP ñaïi chuùng (Publicly corporation) 1. Tính thanh khoaûn cuûa coå phieáu thaáp 2. Chuû sôõ höõu thöôøng khieâm luoân vai troø quaûn lyù ñieàu haønh, quyeàn lôïi cuûa hoï gaén chaët vôùi coâng ty 3. Khoâng theå phaùt haønh theâm coå phaàn ñeå taêng voán vì quyeàn sôõ höõu bò giôùi haïn vôùi soá ít coå ñoâng. Hôn nöõa, neáu phaùt haønh theâm coå phaàn coù theå laøm taêng soá coå ñoâng leân ñeán möùc trôû thaønh moät CtyCP ñaïi chuùng 4. Khoâng phaûi minh baïch taøi chính vaø baùo caùo taøi chính ñònh kyø ra thò tröôøng 5. Khoâng phaûi toán chi phí cho vieäc coâng boá thoâng tin vaø thöïc hieän baùo caùo taøi chính . 1. Tính thanh khoaûn cuûa coå phieáu cao 2. Ngöôøi ñieàu haønh coù theå baùn coå phaàn cuûa hoï 3.Coù theå taêng voán baèng caùch phaùt haønh theâm coå phaàn 4.Phaûi minh baïch taøi chính vaø thöïc hieän coâng boá caùc baùo caùo taøi chính ñònh kyø 5. Toán chi phí cho vieäc coâng boá thoâng tin vaø thöïc hieän baùo caùo taøi chính (chi phí keá toaùn kieåm toaùn, luaät sö, caùc chí phí caù nhaân khaùc…) Do ñöôïc toå chöùc quy moâ vaø taäp trung, khaû naêng vaø cô hoäi tham gia cuûa quaàn chuùng luoân môû roäng, caùc CtyCP ñaïi chuùng laø chuû theå duy nhaát ñöôïc nieâm yeát coå phieáu . Rieâng ôû TTCK Vieät Nam, khaû naêng nieâm yeát khaùc nhau giöõa caùc CtyCP coù nguoàn goác hình thaønh khaùc nhau: o CtyCP thaønh laäp theo Luaät doanh nghieäp : coå ñoâng thöôøng laø nhöõng ngöôøi thaân quen, tin töôûng, hoaït ñoäng mang tính chaát nhoû leû vaø coù taâm lyù khoâng muoán chia seõ quyeàn lôïi, hoï khoâng quan taâm hoaëc khoâng ñuû ñieàu kieän tham gia nieâm yeát. o CtyCP coù voán ÑTNN: thöôøng laø nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ lôùn, hoaït ñoäng hieäu quaû. Nhöõng CtyCP naøy coù ñuû tieâu chuaån nieâm yeát nhöng do do TTCK chöa ñuû haáp daãn, neân hoï chöa quan taâm tham gia nieâm yeát. o CtyCP ra ñôøi töø quaù trình CPH. - 12 - Khaùi nieäm coå phaàn hoaù chæ laø moät phaàn trong “ tö nhaân hoaù” , khaùi nieäm naøy gaén vôùi vieäc cho ra ñôøi moät CtyCP vaø nhaø nöôùc thöïc hieän trao moät phaàn hay toaøn boä vieäc saûn xuaát moät loaïi haøng hoaù hay cung öùng moät loaïi dòch vuï veà tay CtyCP ñoù. Theo muïc tieâu cuûa chöông trình CPH vaø loä trình nieâm yeát caùc CtyCP loaïi naøy hieän ñang ñoùng vai troø laø chuû theå chính treân thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam. 1.1.4. ÑIEÀU KIEÄN NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK VIEÄT NAM Nhaø ñaàu tö quyeát ñònh mua moät loaïi coå phieáu naøo ñoù nghóa laø hoï kyø voïng vaøo lôïi ích thu veà trong töông lai. Khi nieâm yeát, coå phieáu seõ tham gia löu haønh treân TTCK, nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cho nhaø ñaàu tö, cuõng nhö uy tín thò tröôøng, caùc coå phieáu naøy seõ ñöôïc choïn loïc veà maët “söùc khoûe” vaø “trieån voïng. Ñieàu naøy cuõng lyù giaûi vì sao caùc ñieàu kieän nieâm yeát thöôøng quan taâm ñeán lòch söû hoaït ñoäng, lôïi nhuaän thu veà, quy moâ coå phaàn vaø soá löôïng coå ñoâng. Khoâng ngoaøi nhöõng noäi dung treân, caùc quy ñònh veà ñieàu kieän nieâm yeát coå phieáu treân TTCK nhö sau : ¾ Laø CtyCP coù voán ñieàu leä ñaõ goùp taïi thôøi ñieåm xin caáp pheùp nieâm yeát toái thieåu töø 5 tyû ñoàng trôû leân, tính theo giaù trò soå saùch. ¾ Coù tình hình taøi chính laønh maïnh, trong ñoù khoâng coù caùc khoaûn nôï phaûi traû quaù haïn treân 1 naêm; hoaøn thaønh caùc nghóa vuï taøi chính vôùi nhaø nöôùc vaø ngöôøi lao ñoäng trong coâng ty. Ñoái vôùi toå chöùc tín duïng vaø toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng, tình hình taøi chính ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc quy ñònh cuûa cô quan quaûn lyù chuyeân ngaønh. ¾ Coù lôïi nhuaän sau thueá trong 02 naêm lieân tuïc lieàn tröôùc naêm xin pheùp nieâm yeát laø soá döông, ñoàng thôøi khoâng coù loã luõy keá tính ñeán thôøi ñieåm xin caáp pheùp nieâm yeát. ¾ Ñoái vôùi doanh nghieäp thöïc hieän chuyeån ñoåi thaønh CtyCP, thôøi gian 2 naêm lieân tuïc coù laõi lieàn tröôùc naêm xin pheùp nieâm yeát laø bao goàm caû thôøi gian tröôùc khi chuyeån ñoåi. - 13 - Ñoái vôùi DNNN CPH vaø nieâm yeát ngay treân thò tröôøng chöùng khoaùn trong voøng 01 naêm sau khi thöïc hieän chuyeån ñoåi, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa naêm lieàn tröôùc naêm xin pheùp phaûi coù laõi. ¾ Caùc coå ñoâng laø thaønh vieân HÑQT, Ban giaùm ñoác, Ban Kieåm soùat cuûa coâng ty phaûi cam keát naém giöõ ít nhaát 50% soá coå phieáu do mình sôû höõu trong thôøi gian 03 naêm, keå töø ngaøy nieâm yeát, khoâng tính soá coå phieáu thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc do caùc caù nhaân treân ñaïi dieän naém giöõ. Quy ñònh naøy khoâng aùp duïng cho caùc coâng ty ñaõ nieâm yeát tröôùc ñaây. ¾ Toái thieåu 20% voán coå phaàn cuûa coâng ty do ít nhaát 50% coå ñoâng ngoøai toå chöùc phaùt haønh naém giöõ. Ñoái vôùi coâng ty coù voán coå phaàn töø 100 tyû ñoàng trôû leân thì tyû leä naøy toái thieåu laø 15% voán coå phaàn . 1.1.5. QUY TRÌNH NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK ™ Quy trình keát hôïp CPH DNNN vôùi nieâm yeát/ ñaêng kyù giao dòch coå phieáu treân caùc TTGDCK, goàm : Böôùc 1: Ra quyeát ñònh CPH DNNN gaén vôùi NY/ÑKDG taïi TTGDCK. Böôùc 2 : Chuaån bò hoà sô taøi lieäu vaø toå chöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Böôùc 3 : Xaây döïng phöông aùn vaø thöïc hieän CPH . Böôùc 4 : Hoaøn thieän caùc thuû tuïc chuyeån ñoåi doanh nghieäp vaø nieâm yeát/ giao dòch ™ Quy trình keát hôïp vieäc baùn coå phaàn nhaø nöôùc taïi caùc doanh nghieäp ñaõ CPH vôùi nieâm yeát/ ñaêng kyù giao dòch coå phieáu treân caùc TTGDCK, goàm : Böôùc 1 : Cô quan ñaïi dieän chuû sôû höõu phaàn voán nhaø nöôùc taïi caùc coâng ty löïa choïn vaø quyeát ñònh baùn coå phaàn . Böôùc 2 : Trieäu taäp ñaïi hoäi coå ñoâng ñeå thoâng qua quyeát ñònh baùn coå phaàn vaø bieåu quyeát thoâng qua vieäc NY/ÑKGD. Böôùc 3 : Chuaån bò hoà sô, xaùc ñònh giaù trò coå phaàn vaø phöông aùn baùn coå phaàn ra coâng chuùng. - 14 - Böôùc 4 : Coâng ty xin nieâm yeát phaûi kyù hôïp ñoàng tö vaán nieâm yeát chöùng khoaùn vôùi moät CtyCK. Böôùc 5 : Göûi hoà sô xin nieâm yeát leân Boä taøi chính hoaëc hoà sô ÑKGD leân TTGDCK. Böôùc 6 : Thöïc hieän coâng boá thoâng tin theo quy ñònh tröôùc khi thöïc hieän baùn coå phaàn . Böôùc 7 : Noäp boå sung caùc taøi lieäu coøn thieáu cho Boä taøi chính/TTGDCK sau khi keát thuùc ñôït phaùt haønh . Böôùc 8 : Sau khi nhaän Giaáy pheùp NY/ÑKGD coâng ty laøm thuû tuïc ñaêng kyù nieâm yeát, löu kyù coå phaàn vaø giao dòch. ™ Quy trình nieâm yeát coå phieáu chung 1.2. PHAÂN TÍCH SÖÏ TÖÔNG TAÙC GIÖÕA CTYCP VAØ TTCK THOÂNG QUA THÖÏC HIEÄN NIEÂM YEÁT Söï toàn taïi, hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa CtyCP nieâm yeát ñaûm baûo neàn taûng cho TTCK phaùt trieån vaø ngöôïc laïi TTCK vaän haønh hieäu quaû seõ taïo ñieàu kieän cho caùc Khaûo saùt vaø laäp hoà sô nieâm yeát UBCK vaø caùc boä ngaønh lieân quan pheâ duyeät hoà sô Xaây döïng danh saùch nhaø ñaàu tö vaø tieáp caän nhaø ñaàu tö tieàm naêng Ñaêng kyù nieâm yeát coå phieáu ( sau khi ñuôïc caáp pheùp nieâm yeát) Löu kyù chöùng khoaùn Coâng boá thoâng tin - 15 - CtyCP huy ñoäng voán thuaän lôïi deã daøng, taïo cô cheá giaùm saùt töï ñoäng, thuùc ñaåy caùc CtyCP hoaït ñoäng toát hôn. 1.2.1. LÔÏI ÍCH VAØ RUÛI RO CUÛA MOÄT CTYCP THAM GIA NIEÂM YEÁT 1.2.1.1. Lôïi ích cuûa CtyCP khi tham gia nieâm yeát treân ttck ™ Tieáp caän nguoàn cung voán môùi Coù theå noùi, trong kinh doanh voán laø ñieàu kieän tröôùc tieân ñeå moät doanh nghieäp baét ñaàu cho moïi hoaït ñoäng. Vaø noùi veà voán thì khoâng rieâng gì caùc doanh nghieäp maø caû neàn kinh teá Vieät Nam luoân ôû tình traïng thieáu voán vaø caàn voán. Tröôùc khi coù TTCK, nguoàn hoå trôï voán cho caùc doanh nghieäp chuû yeáu laø vay ngaân haøng gaén vôùi moät chi phí laõi nhaát ñònh. Tín duïng ngaân haøng luùc naøy laø hình thöùc huy ñoäng vaø taïo voán cô baûn nhaát. Nhöng vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng hoäi nhaäp, tín duïng ngaân haøng khoâng ñuû khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu voán cho doanh nghieäp. TTCK xuaát hieän laø moät taát yeáu nhaèm ñaùp öùng kòp thôøi nguoàn cung voán cho doanh nghieäp , ñoàng thôøi giaûm bôùt söï phuï thuoäc cuûa doanh nghieäp vaøo ngaân haøng. ÔÛ Vieät Nam, ngaøy 20/07/2000 ñaùnh daáu söï chaøo ñôøi cuûa TTCK Vieät Nam. Töø ngaøy ñoù ñeán nay, TTCK ñaõ song haønh cuøng vôùi heä thoáng NHTM trong vieäc huy ñoäng vaø cung öùng voán cho neàn kinh teá. TTCK laø phöông tieän huy ñoäng voán hieäu quaû vì : • Nguoàn cung phong phuù vaø khoái löôïng cung lôùn (tieát kieäm cuûa daân cö vaø caùc toå chöùc trong vaø ngoaøi nöôùc ). • Cô caáu nguoàn voán seõ an toaøn hôn vôùi vieäc giaûm tyû leä nôï treân toång taøi saûn ( so vôùi ngaân haøng) vaø coâng ty khoâng phaûi gaùnh aùp löïc traû nôï. • Neáu coâng ty coù phöông aùn kinh doanh khaû thi vaø haáp daãn, thì khaû naêng doanh nghieäp huy ñoäng ñöôïc voán vôùi chi phí reû hôn so vôùi hình thöùc ñi vay voán ngaân haøng - 16 - Baûng 1.3 : So saùnh ñaëc tính cuûa caùc nguoàn voán Loaïi voán Nguoàn cung Thôøi gian söû duïng voán Chi phí Quy moâ Lôïi nhuaän coâng ty Baûn thaân coâng ty Tuyø thuoäc baûn thaân coâng ty Lôïi nhuaän Phuï thuoäc khaû naêng cuûa coâng ty Vay ngaân haøng Caùc NHTM Ngaén haïn Daøi haïn Laõi vay Phuï thuoäc theo ñaùnh giaù cuûa ngaân haøng Phaùt haønh traùi phieáu Moïi thaønh phaàn daân cö Daøi haïn Laõi traùi phieáu coá ñònh Phuï thuoäc vaøo tính caïnh tranh cuûa laõi suaát TP Phaùt haønh coå phieáu Moïi thaønh phaàn daân cö Khoâng giôùi haïn Chi phí phaùt haønh coå töùc Phuï thuoäc vaøo quy luaät cung caàu cuûa TTCK ™ Taïo aùp löïc buoäc doanh nghieäp phaûi tieán boä Do TTCK phaûn aùnh moät caùch khaùch quan hoaït ñoäng cuõng nhö tình traïng nôï cuûa doanh nghieäp, neân noù coù khaû naêng thuùc ñaåy doanh nghieäp phaûi chuyeân nghieäp hoùa caùc hoïat ñoäng kinh doanh, naâng cao coâng ngheä vaø chaát löôïng saûn phaåm, ñoåi môùi phöông thöùc quaûn lyù. Vaø TTCK vôùi nhöõng ñoøi hoûi khaéc khe, vôùi söï giaùm saùt vaø ñaùnh giaù töøng böôùc ñi moät seõ giuùp doanh nghieäp töï hoaøn thieän mình, tieán tôùi hình thaønh taùc phong kinh doanh quoác teá. ™ Laø moät taám göông ñeå doanh nghieäp soi mình Khi tham gia TTCK, giaù caû coå phieáu ñöôïc xem nhö laø phong vuõ bieåu cho tình traïng söùc khoeû cuûa coâng ty, phaûn aùnh nieàm tin cuûa nhaø ñaàu tö vaøo coå phieáu ñoù. Loaïi boû caùc taùc ñoäng ngoaøi taàm kieåm soaùt (bieán ñoäng kinh teá, chính trò , nhöõng tin ñoàn sai leäch, …) thì söï taêng giaù coå phieáu theå hieän söùc caïnh tranh, toác ñoä taêng tröôûng cuûa coâng ty gia taêng, höùa heïn moät söï phaùt trieån khaû quan vôùi lôïi nhuaän phaân phoái cao. Traùi laïi söï giaûm giaù cuûa caùc coå phieáu cho thaáy loøng tin cuûa nhaø ñaàu tö bò suït giaûm ñoái vôùi tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty, cuõng laø döï baùo moät töông lai khoâng khaû quan ñoái vôùi doanh nghieäp. - 17 - ™ Laø phöông tieän taïo laäp thöông hieäu Tham gia nieâm yeát treân TTCK, teân tuoåi coâng ty ñöôïc quaûng baù roäng raõi, uy tín vaø vò theá cuûa doanh nghieäp cuõng ñöôïc naâng cao. Veà laâu daøi, ñieàu naøy seõ giuùp cho doanh nghieäp deã daøng hôn vaø ít toán chi phí hôn trong vieäc huy ñoäng voán qua phaùt haønh taêng coå phieáu hay traùi phieáu, hoaëc vay voán ngaân haøng. Beân caïnh ñoù, moái quan taâm cuûa coâng chuùng cuõng taïo hieäu öùng thuùc ñaåy ban laõnh ñaïo coâng ty chaêm lo giöõ gìn thöông hieäu vaø naâng cao hieäu quaû quaûn lyù. 1.2.1.2. Ruûi ro cuûa vieäc nieâm yeát coå phieáu ¾ Ruûi ro caïnh tranh : Coâng ty tham gia nieâm yeát thì caùc bí quyeát kinh doanh seõ deã bò loä khi thöïc hieän yeâu caàu coâng boá coâng khai caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh treân TTCK, aùp löïc veà taêng tröôûng vaø chi traû coå töùc, aùp löïc veà quaûn trò doanh nghieäp, baùo caùo kieåm toaùn ngaët ngheøo. Nhöõng ñieàu naøy laøm aûnh höôûng ñeán vieäc hình thaønh vaø ra quyeát ñònh chieán löôïc cuûa coâng ty, caùc CtyNY seõ phaûi ñöùng ngoaøi saùng trong khi caùc ñoái thuû caïnh tranh laïi ôû “vuøng toái”. Hôn nöõa, tham gia vaøo TTCK, caùc coâng ty nieâm yeát phaûi ñöông ñaàu vôùi caïnh tranh treân hai maët : thò phaàn saûn phaåm dòch vuï vaø thò phaàn huy ñoäng voán. ¾ Ruûi ro thoâng tin sai leäch : ñaây laø ruûi ro lieân quan ñeán ñoä nhaïy caûm cuûa giaù coå phieáu ñoái vôùi luoàng thoâng tin. Moät thoâng tin tieâu cöïc ñöôïc lan truyeàn seõ laäp töùc daãn ñeán söï bieán ñoäng suït giaù coå phieáu, keùo theo laø söï giaûm giaù trò thò tröôøng vaø maát uy tín cuûa doanh nghieäp. Ñieàu naøy thöôøng xaûy ra nhanh hôn vieäc cô quan quaûn lyù ñieàu tra tính thöïc giaû cuûa doøng thoâng tin. ¾ Ruûi ro khueách ñaïi : trong tröôøng hôïp coâng ty laâm vaøo tình hình kinh doanh toài teä, khoù coù khaû naêng traû laõi, coå töùc cho caùc khoaûn nôï hoaëc ñaàu tö khoâng hieäu quaû. Do yeâu caàu cuûa coâng boá thoâng tin treân TTCK, aùp löïc ñoái vôùi coâng ty trong tröôøng hôïp naøy seõ naëng neà hôn raát nhieàu so vôùi moät doanh nghieäp khoâng nieâm yeát. Chaúng haïn, giaù coå phieáu giaûm do baùn thaùo, ñoøi nôï cuûa chuû nôï … - 18 - ¾ Ruûi ro bò thaâu toùm bôûi caùc coå ñoâng ngoaøi. Do vieäc nieâm yeát taát seõ daãn ñeán phaân taùn quyeàn sôû höõu vaø taïo ra nguy cô coå ñoâng saùng laäp bò maát quyeàn kieåm soaùt do hoaït ñoäng thoân tín. Vôùi nhöõng CtyCP ra ñôøi töø quaù trình CPH, ñieàu naøy xaûy ra thöôøng xuaát phaùt töø söï chuyeån dòch coå phieáu lôùn cuûa ngöôøi lao ñoäng ra beân ngoaøi do taùc ñoäng taêng giaù. Khi CPH, ngöôøi lao ñoäng luoân ñöôïc mua moät tyû leä coå phieáu nhaát ñònh theo giaù öu ñaõi, khi giaù taêng hoï thöôøng deã daøng baùn coå phieáu cuûa mình ñeå thu lôïi. Ñieàu naøy daãn ñeán tình traïng thu gom coå phieáu cuûa vaøi caù nhaân, toå chöùc. Coù khi soá coå phieáu lôùn ñuû ñeå hoï thaønh chuû nhaân thöïc söï cuûa doanh nghieäp. Ñieàu naøy coù theå taïo ra nguy cô maát thöông hieäu, maát vieäc laøm ngöôøi lao ñoäng, vaø voâ hieäu hoùa taùc duïng cuûa phaàn voán nhaø nöôùc hoå trôï cho ngöôøi lao ñoäng mua coå phieáu vôùi giaù öu ñaõi trong tieán trình CPH. ¾ Ruûi ro veà phaùp luaät: Ngoaøi vieäc phaûi tuaân thuû quy ñònh phaùp luaät chung veà vieäc kinh doanh, CtyNY coøn phaûi tuaân thuû luaät chöùng khoaùn vaø TTCK. Trong khi heä thoáng phaùp luaät Vieät Nam ñang trong giai ñoïan hoøan thieän vaø boå sung, nhaát laø phaùp luaät veà chöùng khoaùn vaø TTCK. Moät söï thay ñoåi trong caùc quy ñònh seõ ít nhieàu taùc ñoäng ñeán doanh nghieäp . ¾ Ruûi ro gia taêng chi phí : vieäc nieâm yeát laø gia taêng chi phí cuûa caùc CtyCP nhö chi phí baûo laõnh, tö vaán phaùp luaät, in aán, kieåm toaùn, nieâm yeát … Haèng naêm, coâng ty coøn phaûi chòu theâm caùc khoaûn chi phí kieåm toaùn baùo caùo taøi chính, chi phí chuaån bò hoà sô noäp cho caùc cô quan quaûn lyù höõu quan vaø chi phí coâng boá thoâng tin ñònh kyø. ¾ Ruûi ro thò tröôøng : Ruûi ro do quy moâ voán nhoû vaø ñoä thanh khoaûn thaáp cuûa thò tröôøng môùi noåi, daãn ñeán TTCK môùi noåi chòu aûnh höôûng nhieàu caùc haønh vi öùng xöû cuûa caùc toå - 19 - chöùc ñaàu tö quoác teá, khi caùc toå chöùc naøy thay ñoåi danh muïc ñaàu tö gaây taùc ñoäng taêng vaø giaûm giaù coå phieáu . Ruûi ro do tính nhaïy caûm cuûa thò tröôøng môùi noåi vôùi caùc taùc ñoäng beân ngoaøi nhö giaù caû nguyeân lieäu thay ñoåi, giaù daàu bieán ñoäng , laõi suaát , laïm phaùt. Ruûi ro do söï phuï thuoäc cuûa caùc thò tröôøng môùi noåi vaøo moät soá CtyNY lôùn. Söï baát oån trong moät coâng ty naøo ñoù cuõng coù theå laøm chao ñaûo caû thò tröôøng coå phieáu vaø taùc ñoäng ñeán caùc coå phieáu coøn laïi. ¾ Ruûi ro khaùc, nhö trình ñoä nhaän xeùt, phaân tích vaø phaûn öùng taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö tröôùc nhöõng bieãn ñoäng kinh teá , chính trò; Quan ñieåm, chính saùch cuûa nhaø nöôùc coù lieân quan ñeán lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ; söï noåi troäi cuûa ñoái thuû caïnh tranh. Toùm laïi, huy ñoäng voán qua vieäc nieâm yeát treân TTCK laø moät höôùng ñi öu vieät cho caùc doanh nghieäp. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø con ñöôøng baèng phaúng, traùi laïi noù haøm chöùa raát nhieàu ruûi ro. Vì vaäy, vieäc tham gia nieâm yeát phaûi caên cöù vaøo nhu caàu thöïc teá vaø naêng löïc cuûa doanh nghieäp. Nhaø nöôùc trong vai troø ñieàu tieát vó moâ khoâng neân quaù thieân veà moät hình thöùc huy ñoäng voán baèng moät keânh rieâng bieät naøo, maø phaûi caên cöù vaøo tính caân baèng cuûa thò tröôøng ñeå traùnh gaây maát caân ñoái cho caû heä thoáng taøi chính . 1.2.2. THUAÄN LÔÏI VAØ BAÁT LÔÏI CUÛA TTCK KHI TIEÁP NHAÄN NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU 1.2.2.1. Caùc taùc ñoäng thuaän lôïi ¾ Nieâm yeát coå phieáu cuûa caùc CtyCP laøm gia taêng quy moâ vaø ñoái töôïng tham gia TTCK, taïo söï noái keát giöõa coå ñoâng coâng ty vôùi thò tröôøng höôùng tôùi môû roäng nguoàn cung - caàu coå phieáu. ¾ Vieäc nieâm yeát coå phieáu giuùp cho thò tröôøng coå phieáu phaùt trieån. Laø moät phaân khuùc nhoû trong vai troø trung gian keát noái giöõa caùc ñôn vò saûn suaát vaø tieâu duøng, thò tröôøng coå phieáu ñoùng vai troø raát quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån - 20 - thò tröôøng taøi chính theo chieàu saâu, thöïc hieän xaõ hoäi hoaù ñaàu tö vaø goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Cuï theå : thò tröôøng coå phieáu taïo theâm moät keânh huy ñoäng vaø phaân phoái voán, goùp phaàn giaûi toûa söùc eùp ñoái vôùi thò tröôøng voán tín duïng ngaân haøng; thò tröôøng coå phieáu cho pheùp taän duïng nguoàn voán nhaøn roãi trong daân cö ñöa vaøo ñaàu tö phaùt trieån kinh teá ; thò tröôøng coå phieáu thu huùt luoàng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, caûi thieän tình hình caùn caân thanh toaùn quoác teá. 1.2.2.2. Caùc taùc ñoäng baát lôïi Vôùi vai troø laø ñaàu moái trong quan heä cung caàu chöùng khoaùn, laø nôi taäp trung vaø coâng khai thoâng tin cho caùc ñoái taùc mua baùn tham khaûo, thò tröôøng nieâm yeát caàn ñaûm baûo traät töï, söï coâng baèng, trung thöïc ñeå taïo nieàm tin cho caùc doanh nghieäp vaø coâng chuùng tham gia ñaàu tö. Vì coå phieáu ñöôïc xem nhö teá baøo cuûa TTCK. Moät söï suy giaûm chaát löôïng, giaù trò cuûa coå phieáu nieâm yeát, thoâng tin keùm minh baïch seõ laøm suy giaûm loøng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö khoâng chæ rieâng ñoái vôùi doanh nghieäp maø coøn ñoái vôùi TTCK. Nguoàn cung chöùng khoaùn laø caùc DNNN CPH, keá thöøa nhöõng haïn cheá cuûa doanh nghieäp tröôùc veà coâng taùc quaûn trò, coâng boá thoâng tin … khi tham gia TTCK laïi ñaûm ñöông vai troø chính treân thò tröôøng coå phieáu. Ñieàu naøy laøm cho TTCK deã bieán ñoäng vaø thieáu beàn vöõng. 1.3. BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM TÖØ CAÙC NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI 1.3.1. COÄNG HOAØ SEC Tieáp theo quaù trình chuyeån ñoåi cheá ñoä chính trò, Coäng hoaø Sec baét tay vaøo coâng cuoäc tö nhaân hoùa. Theo luaät veà tö nhaân hoùa naêm 1990, tieán trình naøy ñöôïc thöïc hieän moät caùch oà aït vôùi nhöõng ñaëc ñieåm :Doanh nghieäp ñöôïc öu tieân rao baùn tröôùc cho caùc nhaø ÑTNN. Sau ñoù, doanh nghieäp ñöôïc rao baùn cho taát caû caùc coâng daân trong nöôùc töø 18 tuoåi thoâng qua phaùt haønh coå phieáu tham döï (trong tröôøng hôïp khoâng tìm ñöôïc nhaø ÑTNN). Vaø taát caû caùc doanh nghieäp tö nhaân hoùa ñeàu ñöôïc ñöa ra nieâm yeát treân TTCK Praha. - 21 - Keát quaû laø sau khi ñöôïc môû cöûa laïi vaøo naêm 1993, TTCK Praha ñaõ nhanh choùng coù ñöôïc 1764 coâng ty nieâm yeát vôùi hôn 80% ngöôøi daân coù coå phaàn cuûa caùc coâng ty naøy. Tuy nhieân, deã daøng nhaän thaáy phöông thöùc chuyeån ñoåi cuûa coäng hoøa Sec boäc loä nhieàu haïn cheá, cuï theå : Quaù trình chuyeån ñoåi mang tính oà aït vaø thieáu söï chuaån bò; Coå ñoâng phaân taùn, thieáu kieán thöùc veà chöùng khoaùn vaø TTCK cuõng nhö caùc giao dòch taøi chính. Beân caïnh ñoù khoâng coù söï haäu thuaãn cuûa caùc coå ñoâng chieán löôïc; vaán ñeà quaûn trò coâng ty vaø ñaùnh giaù chaát löôïng coâng ty khoâng ñöôïc chuù troïng; vaán ñeà coâng boá thoâng tin, minh baïch taøi chính treân thò tröôøng chöa ñöôïc toân troïng vaø giaùm saùt chaët cheõ. Trong nhöõng naêm ñaàu, coäng hoøa Sec chæ thaønh laäp Sôû giao dòch chöùng khoaùn vaø thieáu cô quan quaûn lyù thò tröôøng neân tính coâng baèng, coâng khai cuûa thò tröôøng khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Haäu quaû laø sau chuyeån ñoåi, caùc coâng ty tham gia nieâm yeát nhöng khoâng coù söï thay ñoåi caên baûn veà phöông thöùc quaûn lyù, thieáu söï kieåm tra giaùm saùt neân taïi nhieàu doanh nghieäp xuaát hieän tình traïng Ban giaùm ñoác bieån thuû tieàn coâng ty, gaây toån thaát taøi saûn coå ñoâng daãn ñeán phaù saûn hoaëc bò huûy nieâm yeát treân TTCK. Ñeán naêm 1997, khi Sec taøhnh laäp UBCK thì ñaõ coù treân 1.300 coâng ty bò huûy nieâm yeát vaø phaù saûn vì hoïat ñoäng keùm hieäu quaû. Vaø ñoái vôùi lónh vöïc ngaân haøng, baûo hieåm, tuy ñeán cuoái nhöõng naêm 1990 môùi baét ñaàu tö nhaân hoùa, nhöng do khoâng ñöôïc thöïc hieän theo chieán löôïc thích hôïp, thieáu söï chuaån bò naêng löïc caïnh tranh, neân hieän nay coù hôn 90% heä thoáng ngaân haøng cuûa Sec thuoäc sôû höõu ngöôøi nöôùc ngoaøi. 1.3.2. BA LAN Chöông trình tö nhaân hoùa ñöôïc môû ñaàu baèng vieäc thaønh laäp Boä tö nhaân hoùa vaøo naêm 1990 vaø ñeán naêm 1996 ñoåi teân thaønh Boä ngaân khoá vôùi chöùc naêng quaûn lyù taøi saûn nhaø nöôùc, quaûn lyù vaø chuû trì thöïc hieän keá hoïach tö nhaân hoùa. Chöông trình tö nhaân hoùa thöïc hieän vôùi caùc phöông thöùc chuû ñaïo : - 22 - ¾ Phöông thöùc tö nhaân hoùa tröïc tieáp : aùp duïng cho caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, taøi saûn khoâng quaù 6 trieäu Euro, lao ñoäng khoâng quaù 500 ngöôøi. Coù 3 caùch Caùch 1 : thoâng qua ñaáu thaàu hoaëc thoâng baùo coâng khai, baùn toøan boä doanh nghieäp cho nhaø ñaàu tö, ngöôøi mua doanh nghieäp phaûi traû tieàn ngay 15% cho quyõ phuùc lôïi, phaàn coøn laïi traû daàn trong 5 naêm Caùch 2 : ñöa doanh nghieäp goùp voán thaønh laäp coâng ty lieân doanh hoaëc coâng ty TNHH. Nhaø ñaàu tö goùp toái thieåu 25% voán ban ñaàu cuûa coâng ty lieân doanh. Ngöôøi lao ñoäng vaø chuû nôï cuõng ñöôïc tham gia thoâng qua vieäc chuyeån voán nôï thaønh voán coå phaàn. Caùch 3 : cho ngöôøi lao ñoäng thueâ, hoaëc baùn khoaùn cho caùc theå nhaân. Thôøi gian cho thueâ toái ña laø 15 naêm. Thôøi gian sau neáu nhaø ñaàu tö ñaùp öùng nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh thì coù theå ñöôïc mua laïi doanh nghieäp thoâng qua thuû tuïc coâng khai. Nhaèm baûo ñaûm cho doanh nghieäp coù luoàng tieàn môùi khi chuyeån ñoåi, luaät cuõng quy ñònh trong tröôøng hôïp cho ngöôøi lao ñoäng thueâ doanh nghieäp thì cuõng phaûi coù toái thieåu 20% voán cuûa coâng ty laø do caùc theå nhaân khoâng laøm vieäc trong coâng ty ñoùng goùp. ¾ Phöông thöùc tö nhaân hoùa giaùn tieáp ; goàm 2 giai ñoïan Giai ñoaïn 1 : thöông maïi hoùa doanh nghieäp thoâng qua chuyeån doanh nghieäp thaønh coâng ty coå phaàn 1 chuû Giai ñoïan 2 : Baùn doanh nghieäp o Choïn nhaø tö vaán laäp ñeà aùn tö nhaân hoùa vôùi caùc noäi dung cô baûn : ñònh giaù, laäp keá hoïach, phöông thöùc baùn. o Boä Ngaân khoá quyeát ñònh chaáp nhaän hay khoâng chaáp nhaän ñeà aùn, vaø quyeát ñònh giaù khôûi ñieåm. o Ñeà aùn ñöôïc chaáp thuaän, Boä Ngaân khoá seõ tieán haønh baùn doanh nghieäp : + Baùn cho nhaø ñaàu tö chieán löôïc thì thoâng qua ñaáu giaù - 23 - + Löïa choïn doanh nghieäp ñuû ñieàu kieän nieâm yeát theo quy ñònh cuûa Luaät chöùng khoaùn ñeå chaøo baùn ra coâng chuùng. Vieäc chaøo baùn ñöôïc thöïc hieän coù tính ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng cuõng nhö caùc nhaø ñaàu tö nhoû, leû. Keøm theo laø caùc chieán dòch quaûng caùo, tieáp xuùc khaùch haøng, vaø xaùc ñònh giaù baùn thoâng qua phöông thöùc laäp soå. ¾ Phöông thöùc baùn thanh lyù taøi saûn hoaëc giöõ nguyeân taøi saûn nhaø nöôùc vaø phaùt haøng theâm coå phieáu taêng voán Toùm laïi, coù theå thaáy quaù trình tö nhaân hoùa cuûa Ba Lan khaù laø thaønh coâng, sau 15 naêm thöïc hieän soá DNNN giaûm töø 8.500 DN naêm 1990 xuoáng coøn 700 DN vaøo naêm 2005, trong ñoù 28% DN aùp duïng phöông thöùc tröïc tieáp, hôn 20,51% aùp duïng phöông thöùc giaùn tieáp. 1.3.3. BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM CHO VIEÄT NAM Coå phaàn hoùa gaén vôùi nieâm yeát laø chöông trình troïng ñieåm cuûa Vieät Nam hieän nay, coù taùc ñoäng raát lôùn khoâng chæ ñoái vôùi vieäc chuyeån ñoåi neàn kinh teá maø coøn aûnh höôûng söï phaùt trieån cuûa TTCK . Do vaäy, tieán trình naøy caàn ñöôïc thöïc hieän theo nhöõng böôùc ñi thaän troïng. Vieäc tìm hieåu vaø nghieân cöùu kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc veà vaán ñeà naøy laø ñieàu heát söùc caàn thieát, giuùp cho Vieät Nam traùnh ñöôïc nhöõng sai laàm vaø ruùt ngaén thôøi gian thöïc hieän. Qua khaûo saùt chöông trình tö nhaân hoùa cuûa Coäng Hoøa Sec vaø Ba Lan, ta coù theå ruùt ra moät soá vaán ñeà : ¾ Coå phaàn hoùa DNNN, loä trình nieâm yeát vaø kieän toaøn hoaït ñoäng cuûa TTCK phaûi luoân ñöôïc phoái hôïp thöïc hieän ñoàng boä môùi phaùt huy hieäu quaû cuûa moãi chöông trình. ¾ Phöông thöùc coå phaàn hoùa phaûi caên cöù treân naêng löïc thöïc teá cuûa töøng doanh nghieäp vaø theo caùc ñieàu kieän cuûa thò tröôøng. Chaúng haïn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, keùm hieäu quaû neân baùn ñöùt ñoaïn cho nhaø ñaàu tö. Coøn ñoái vôiù nhöõng doanh nghieäp lôùn, kinh doanh hieäu quaû thì neân baùn theo höôùng ña daïng hoùa chuû - 24 - sôû höõu, vôùi möùc giaù phuø hôïp ñieàu kieän cuûa töøng loaïi nhaø ñaàu tö, taïo ñieàu kieän ñeå taát caû coâng chuùng tham gia thoâng qua TTCK . ¾ Coå phaàn hoùa gaén vôùi nieâm yeát laø ñieàu taát yeáu nhöng caàn löïa choïn caån thaän doanh nghieäp ñöa vaøo nieâm yeát treân TTCK. Söï noùng voäi, thöïc hieän nieâm yeát khoâng choïn loïc seõ deã daøng daãn ñeán nguy cô doanh nghieäp khoâng ñuû söùc toàn taïi, vaø TTCK khoâng phaùt trieån laønh maïnh, nhaø ñaàu tö thieáu loøng tin vaøo nguoàn haøng. ¾ Coå phaàn hoùa höôùng ñeán nieâm yeát nhaát thieát phaûi giaûm maïnh söï chi phoái cuûa nhaø nöôùc. Nghóa laø quyeàn kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi doanh nghieäp thoâng qua naém giöõ löôïng coå phieáu chi phoá phaûi thaät haïn cheá, nhaèm taïo ñieàu kieän cho söï vaän ñoäng töï do cuûa doøng voán vaø tính thanh khoûan cuûa coå phieáu. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Toùm laïi, nieâm yeát coå phieáu treân TTCK laø moät chieác löôïc taøi trôï voán hieäu quaû, hieän ñaïi trong boái caûnh môû cöûa thò tröôøng taøi chính. Trong chöông moät luaän vaên ñöa ra caùc khaùi nieäm cô baûn, moät caùch nhìn toång quan veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc nieâm yeát coå phieáu cuûa moät CtyCP noùi chung vaø CtyCP ra ñôøi töø CPH noùi rieâng nhö : khaùi nieäm veà chöùng khoaùn voán vaø chuû theå nieâm yeát, ñieàu kieän vaø quy trình nieâm yeát coå phieáu treân TTCK Vieät Nam, taùc doäng cuûa vieäc nieâm yeát tôùi thò tröôøng taøi chính, nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø caùc nöôùc …. . Trong ñoù hai vaán ñeà noåi baät laø ñaùnh giaù ruûi ro vaø lôïi ích cuûa vieäc huy ñoäng voán baèng nieâm yeát coå phieáu so vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï voán khaùc. Nhìn chung, nieâm yeát coå phieáu seõ mang laïi cho coâng ty nguoàn voán doài daøo, khoâng haïn cheá veà maët thôøi gian vaø aùp löïc nôï nhöng keøm theo ñoù laø khoâng ít nhöõng ruûi ro maø doanh nghieäp phaûi thaän troïng öùng phoù. Töø nhöõng tìm hieåu mang tính lyù thuyeát ôû chöông moät, trong chöông luaän vaên tieáp tuïc phaân tích thöïc traïng nieâm yeát coå phieáu cuûa caùc CtyCP sau CPH . - 25 - CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG HOẠT ĐỘNG VÀ THAM GIA NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU CUÛA CAÙC COÂNG TY SAU COÅ PHAÀN HOÙA 2.1. THÖÏC TRAÏNG CUÛA CAÙC COÂNG TY SAU KHI COÅ PHAÀN HOAÙ 2.1.1. VEÀ TAØI CHÍNH 2.1.1.1. Söï taêng tröôûng veà quy moâ vaø keát caáu voán : So vôùi yeâu caàu hoäi nhaäp caùc CtyCP hieän nay vaãn coù löôïng voán quaù thaáp keùm. Ñaây cuõng laø thöïc traïng chung cho taát caû caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Tính ñeán cuoái naêm 2005, caû nöôùc coù khoaûng 72.000 doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng vôùi toång soá voán 2 trieäu tyû ñoàng, töông ñöông 125 tyû USD, chæ baèng soá voán cuûa 1 taäp ñoaøn ña quoác gia côõ trung bình treân theá giôùi. Ñöôïc thí ñieåm vaøo naêm 1992 tieán trình CPH caùc DNNN chæ thöïc hieän treân caùc doanh nghieäp coù quy moâ nhoû vôùi quy moâ voán thaáp. Khaûo saùt treân 17 DNNN ñöôïc CPH töø giai ñoïan 1993-1997, thì löôïng voán bình quaân chæ khoaûng 7,06 tyû ñoàng, trong ñoù : o Soá CtyCP coù voán döôùi 5tyû ñoàng : 9 coâng ty o Soá CtyCP coù voán töø 5 ñeán döôùi 10 tyû ñoàng: 3 coâng ty o Soá CtyCP coù voán töø 10 ñeán 20 tyû ñoàng : 5 coâng ty Ñaàu naêm 2000, soá löôïng doanh nghieäp ñaõ CPH chieám khoaûng 8% toång soá doanh nghieäp nhaø nöôùc (430/5280) nhöng toång löôïng voán cuûa caùc doanh nghieäp CPH naøy chæ chieám 1,98% (2.296tyû/116.000tyû). Voán trung bình cuûa moät DN CPH chæ baèng 5,4 tyû ñoàng, töông ñöông 30% voán trung bình cuûa moät DNNN (hôn 18 tyû ñoàng). Ñieàu naøy cho thaáy sau 8 naêm thöïc hieän coå phaàn hoùa, quy moâ voán cuûa caùc DNNN tham gia chöông trình vaãn khoâng coù nhöõng chuyeån bieán ñaùng keå. Ñoù laø chöa tính ñeán phaàn voán sôû höõu cuûa nhaø nöôùc trong caùc DNNN CPH. - 26 - Baûng 2.1 : Khaûo saùt caáu truùc coå ñoâng treân 387 DNNN CPH naêm 2000 (Nguoàn : Baøi vieát “Vaøi nhaän ñònh veà voán vaø coå ñoâng caùc caùc DN CPH – Ths Hoà Vieát Tieán Baùo PTKT 12/2000) Treân maãu 387 DNNN ñöôïc CPH, thì löôïng voán thöïc söï ñöôïc chuyeån ñoåi sôû höõu chæ coù 1.512,2 tyû ñoàng, chæ chieám tyû leä raát nhoû 1,3% (1.512,2/116.000) toång soá voán cuûa DNNN. Thaùng 7 naêm 2000, TTCK ra ñôøi taïo cho chöông trình CPH moät löïc ñaåy môùi theo höôùng tích cöïc hôn. Baûng soá lieäu thoáng keâ cho thaáy caùc CtyCP coù voán nhaø nöôùc, coâng ty coù voán döôùi 5 tyû taêng chaäm vaø coù khaû naêng chöõng laïi, trong khi caùc coâng ty coù voán treân 10 tyû ñoàng taêng ñeàu qua caùc naêm. Baûng 2.2: CtyCP coù voán nhaø nöôùc phaân theo quy moâ voán Quy moâ voán (tyû ñoàng) 2001 2002 2003 2004 Döôùi 5 Töø 5 ñeán döôùi 10 Töø 10 ñeán döôùi 50 Töø 50 ñeán döôùi 200 Töø 200 ñeán döôùi 500 Treân 500 152 81 160 61 8 8 151 89 204 92 11 11 174 116 237 110 15 17 174 122 337 142 22 18 Toång coäng 470 558 669 815 (Nguoàn : Nieâm giaùm thoáng keâ naêm 2005 ) Böôùc sang naêm 2005, naêm 2006 tröôùc aùp löïc cuûa quaù trình hoäi nhaäp, cuõng nhö vieäc tham gia WTO, chöông trình CPH ñöôïc ñaåy maïnh hôn. Coå phaàn hoaù tieán Ñoái töôïng naém giöõ Löôïng voán (tyû ñoàng) Tyû leä (%) Nhaø nöôùc Caùn boä CNV Ngoaøi doanh nghieäp 694,3 984,7 527,5 31,47 44,63 23,90 Toång coäng 2.206,5 100,00 - 27 - haønh ña lónh vöïc gaén vôùi quy moâ voán lôùn hôn, ñoái töôïng ñöôïc coå phaàn môû roäng sang caùc toång coâng ty, caùc doanh nghieäp lôùn, vaø sang nhöõng lónh vöïc tröôùc ñaây laø ñoäc quyeàn nhaø nöôùc . Cuoái naêm 2005, ñaõ coù 307 doanh nghieäp (chieám 31,75%) coù quy moâ voán treân 10 tyû ñoàng. Trong soá ñoù coù 10 doanh nghieäp coù voán nhaø nöôùc treân 300 tyû ñoàng. nhö Cty nhieät ñieän Phaû Laïi (3.107 tyû ñoàng), coâng ty xi maêng Buùt Sôn (1.034 tyû ñoàng). Maëc duø vaäy, tyû leä caùc DNNN CPH coù voán thaáp, döôùi 10 tyû ñoàng vaãn coøn khaù cao. Vaø vieäc naém giöõ voán sau coå phaàn cuûa nhaø nöôùc coù xu höôùng taêng. Veà keát caáu voán, tyû leä voán baùn ra beân ngoaøi doanh nghieäp coøn raát thaáp chæ khoaûng 15,4%, coøn laïi 84,6% löôïng voán naèm trong tay nhaø nöôùc vaø caùn boä nhaân vieân coâng ty. Do vaäy gaây khoù khaên cho vieäc taùi cô caáu laïi doanh nghieäp. Coâng ty cuõng khoù thay theá boä phaän ngöôøi lao ñoäng, boä phaän laõnh ñaïo yeáu keùm nhöng laïi laø coå ñoâng. Baûng 2.3 : Phaân boå voán coå ñoâng treân 2.984 DNNN CPH ñeán cuoái naêm 2005 (Nguoàn: Baøi “Keânh huy ñoäng voán treân TTCK Vieät Nam ñöôïc gì” Ths.Traàn T Thuøy Linh, baùo PTKT T03/2006) Soá lieäu baùo caùo cho 2.984 DNNN CPH ,veà phaân boå voán nhaø nöôùc cuï theå nhö sau : Voán nhaø nöôùc ôû caùc DNNN ñaõ CPH : 33.863 tyû ñoàng Voán nhaø nöôùc ôû caùc DNNN : 280.000 tyû ñoàng + DNNN ôû ñphöông, DNNN thuoäc boä, ngaønh : 40.000 tyû ñoàng + Caùc toång coâng ty (70% thuoäc caùc Tcty lôùn) : 240.000 tyû ñoàng Ñoái töôïng naém giöõ Tyû leä naém giöõ bình quaân (%) Nhaø nöôùc Caùn boä CNV Ngoaøi doanh nghieäp 46,50 38,10 15,40 Toång coäng 100,00 - 28 - Nhö vaäy, tyû leä voán ôû caùc doanh nghieäp ñöôïc CPH chieám chæ khoaûng 12% (33.863/280.000). Phaàn voán nhaø nöôùc coøn laïi taäp trung ôû caùc DNNN chöa CPH, maø chuû yeáu phaàn lôùn laø ôû caùc TctyNN, chieám khoaûn 250.000 tyû ñoàng töông ñöông khoaûng 15-20 tyû USD, ñöôïc xem laø moät löôïng voán lôùn ñoái vôùi doanh nghieäp Vieät Nam, nhöng ñaùng buoàn con soá naøy môùi chæ baèng voán cuûa moät coâng ty daàu khí côõ vöøa cuûa Trung Quoác. Nhìn chung, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp, quy moâ voán vaø lónh vöïc cuûa caùc DNNN CPH ñang töøng böôùc thay ñoåi tích cöïc hôn, ñöôïc naâng cao vaø môû roäng. Song vaãn chöa khaéc phuïc heát nhöõng haïn cheá cô baûn cuûa tieán trình CPH, ñoù laø DNNN ñöôïc ñöa vaøo CPH vaãn laø nhöõng doanh nghieäp nhoû, löôïng voán chuyeån ñoåi sôû höõu vaãn coøn thaáp, nhaø nöôùc vaãn naém giöõ tyû leä coå phaàn khaù cao. Voán ít keùo theo quy moâ saûn xuaát nhoû, thieáu khaû naêng ñaàu tö daãn ñeán naêng löïc caïnh tranh thaáp. Vaø nguy cô bò loaïi tröø trong thò tröôøng hoäi nhaäp laø ñieàu khoù traùnh khoûi, nhaát laø khi caùc chính saùch baûo hoä doanh nghieäp thôøi gian tôùi laø khoâng coøn nöõa. 2.1.1.2. Hieäu quaû hoaït ñoäng qua caùc chæ tieâu cô baûn Tính ñeán naêm 2006, tieán trình CPH ñaõ ñi ñöôïc chaëng ñöôøng 15 naêm. Nhìn chung tình hình kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp sau CPH ñeàu khaû quan, hieäu quaû saûn xuaát ñöôïc naâng cao, caùc chæ tieâu taøi chính taêng nhanh, lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng ñöôïc caûi thieän hôn. Theo soá lieäu ñieàu tra, khaûo saùt veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa 850 doanh nghieäp coå phaàn hoaù hoaït ñoäng treân moät naêm, nhaän thaáy caùc chæ tieâu taøi chính cô baûn ñeàu taêng tröôûng toát nhö : doanh thu, lôïi nhuaän, naêng suaát lao ñoâïng, ñaàu tö TSCÑ. Cuï theå, voán ñieàu leä bình quaân taêng 44%; doanh thu bình quaân taêng 13,4% hay ; lôïi nhuaän thöïc hieän bình quaân taêng 139,76% ; noäp ngaân saùch bình quaân taêng 24,9%, thu nhaäp bình quaân cuûa ngöôøi lao ñoäng taêng 11,8%, soá lao ñoäng taêng bình quaân 6,6%, coå töùc bình quaân ñaït 17,11%. Trong ñoù, coù khoaûng 87% caùc coâng ty ñeàu - 29 - cho raèng keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø tình hình taøi chính ñöôïc caûi thieän hôn raát nhieàu. Bieåu ñoà 2.1 Taêng tröôûng hieäu quaû kinh doanh Trong ñoù : Coät 1 : Doanh thu Coät 2 :Lôïi nhuaän tröùôc thueá Coät 3 : Lôïi nhuaän sau thueá Coät 4 : Naêng suaát lao ñoäng Coät 5 : Löông bình quaân Coät 6 : Tyû suaát lôïi nhuaän sau thueá/ Doanh thu Coät 7 : Ñaàu tö TSCÑ Baûng 2.3 : Ñieàu tra 268 CtyCP coù voán nhaø nöôùc baùo caùo naêm 2004 Baûng soá lieäu cho thaáy tyû troïng caùc coâng ty hoaït ñoäng toát (loaïi A) chieám treân 50%, naém giöõ ña phaàn löôïng doanh thu vaø lôïi nhuaän, coøn caùc coâng ty loaïi C hoaït ñoäng khoâng toát chæ chieám khoaûng 7%. Loaïi CtyCP Soá löôïng Tyû troïng Tyû troïng doanh thu Tyû troïng lôïi nhuaän Loaïi A Loaïi B Loaïi C 145 103 20 54,10 38,43 7,47 69,00 26,00 5,00 87,00 13,00 0,00 Coäng 268 100 100 100 Toác ñoä taêng tröôûng trung bình naêm 0 10 20 30 40 50 60 1 2 3 4 5 6 7 Chæ tieâu % taêng tröôûng - 30 - Baûng 2.4 : Hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö bình quaân giai ñoaïn 2000 - 2003 Loaïi hình DN Doanh thu thuaàn treân voán Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán DNNN CtyCP coù voán nhaø nöôùc CtyCP khoâng coù voán nhaø nöôùc 66,90 82,50 71,10 2,62 4,40 1,40 (Nguoàn : Keát quûa ñieàu tra caùc doanh nghieäp caùc naêm 2000-2003) Moät ñaùnh giaù khaùc treân bình dieän hieäu quaû ñaàu tö, vieäc söû duïng ñoàng voán taïo doanh thu ôû caùc DNNN keùm hieäu quaû hôn so vôùi caùc CtyCP. Coøn ñoái vôùi tyû suaát lôïi nhuaän treân voán, caùc CtyCP coù voán nhaø nöôùc cao gaàn gaáp ñoâi so vôùi caùc DNNN, trong khi caùc CtyCP khoâng coù voán nhaø nöôùc thì thaáp hôn. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi nhö sau : ñoái vôùi caùc CtyCP coù voán nhaø nöôùc, sau CPH coøn ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi veà thueá, vieäc vay voán cuõng deã daøng hôn so vôùi caùc CtyCP khoâng coù voán nhaø nöôùc, theâm vaøo ñoù laø nhöõng chuyeån bieán tích cöïc sau CPH. Do vaäy ñaït tyû suaát lôïi nhuaän cao hôn. Tuy nhieân phaûi thöøa nhaän coù khaùc bieät veà keát quaû SXKD cuûa CtyCP coù cô caáu sôû höõu khaùc nhau. Toác ñoä taêng tröôûng coù söï bieán ñoåi theo töøng thôøi kyø, so saùnh töøng nhoùm, keát quaû nhö sau: + Ñoái vôùi nhoùm thay ñoåi keùm ñi sau CPH : thì caùc coâng ty coù coå phaàn nhaø nöôùc khoâng chi phoái yeáu keùm nhaát. + Ñoái vôùi nhoùm khoâng thay ñoåi sau CPH : thì caùc coâng ty coù coå phaàn nhaø nöôùc chi phoái chieám ña soá. + Ñoái vôùi nhoùm coù thay ñoåi tích cöïc theo chieàu höôùng toát : thì caùc coâng ty hoaøn toaøn khoâng coù coå phaàn nhaø nöôùc laø coù bieåu hieän taêng tröôûng toát nhaát. Nguyeân nhaân söï taêng tröôûng cuûa caùc coâng ty sau CPH laø do : ¾ Ñoäng cô kích thích ñoäi nguõ quaûn lyù vaø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc taêng cöôøng, hoï caûm thaáy chuû ñoäng, coù traùch nhieäm vaø gaén boù hôn vôùi doanh nghieäp hôn vì quyeàn - 31 - lôïi cuûa mình treân moãi coå phaàn. Ñoàng thôøi cheá ñoä löông thöôûng caên cöù nhieàu vaøo keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp . ¾ Thay ñoåi veà cô caáu vaø chaát löôïng saûn phaåm, thò tröôøng, coâng ngheä, cô cheá ñieàu haønh: coù khoaûng 25% soá doanh nghieäp CPH thöïc hieän chuyeån ñoåi cô caáu thò tröôøng vaø saûn phaåm, 28% ñoåi môùi kyõ thuaät, coâng ngheä vaø quy trình saûn xuaát, gaàn 40% soá doanh nghieäp thöïc hieän caùc bieän phaùp naâng cao chaát löôïng saûn phaåm.. Nhö vaäy, duø nhöõng thay ñoåi naøy khoâng dieãn ra treân soá ñoâng doanh nghieäp, nhöng laø nhöõng böôùc chuyeån mình khaû quan, taïo ñaø cho söï taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp. ¾ Cô cheá ñieàu haønh chuyeån bieán theo höôùng gia taêng quyeàn töï chuû cuûa nhaø quaûn lyù, thaåm quyeàn chuyeån vaøo tay HÑQT: vai troø taùc ñoäng cuûa cô quan chuû quaûn giaûm theo möùc ñoä giaûm coå phaàn chi phoái cuûa nhaø nöôùc, vaø khoâng coøn taùc duïng ôû nhöõng coâng ty khoâng coøn coå phaàn nhaø nöôùc; caùc quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra coù tính ñeán lôïi ích cuûa doanh nghieäp hôn. ¾ Veà vaán ñeà nhaân söï cao caáp söï thay ñoåi dieãn ra caên cöù treân chaát löôïng nhaân söï vaø yeâu caàu cô cheá hoaït ñoäng. Coù nhöõng doanh nghieäp khoâng nhaát thieát phaûi thay ñoåi ban laõnh ñaïo do hoï coù khaû naêng thích nghi khaù toát vaø phaùt huy hieäu quaû quaûn lyù trong moâi tröôøng CtyCP. Tuy nhieân cuõng coù nhöõng coâng ty nhaát thieát phaûi thay ñoåi do ñoäi nguõ laõnh ñaïo khoâng ñuû trình ñoä, taïo ra söùc yø, caûn trôû söï taêng tröôûng vaø ñoåi môùi doanh nghieäp . ¾ Löïc löôïng lao ñoäng coù bieán chuyeån tích cöïc theo höôùng giaûm tyû leä lao ñoäng dö thöøa. Tröôùc CPH löïc löôïng lao ñoäng thöøa chieám khoaûng 13-14%. Moät naêm sau CPH tyû leä naøy giaûm coøn 6,6% vaø ñeán naêm 2004 coøn 4,4%. Ñieàu khaû quan laø vieäc caét giaûm naøy raát ít aùp duïng hình thöùc cho thoâi vieäc, maø chuû yeáu laø môû roäng saûn xuaát, ñieàu phoái laïi coâng vieäc. Beân caïnh ñoù, caùc coâng ty sau khi CPH ña phaàn söû duïng nhöõng hôïp ñoàng ngaén haïn nhaèm tieát kieäm chi phí. - 32 - ¾ Beân caïnh ñoù, moät phaàn lôïi nhuaän sau thueá taêng tröôûng töø chính saùch mieãn giaûm thueá TNDN cho ñoái vôùi caùc doanh nghieäp CPH, töø doanh thu thuaàn taêng vaø taêng tieát kieäm ñöôïc chi phí quaûn lyù, chi phí baùn haøng… Toùm laïi, nhö muïc tieâu ban ñaàu ñaõ ñeà ra cho quaù trình CPH, caùc doanh nghieäp sau coå phaàn böôùc ñaàu huy ñoäng ñöôïc moät löôïng voán nhaøn roãi trong xaõ hoäi tham gia vaøo tieán trình saûn xuaát kinh doanh, theo soá lieäu thoáng keâ caùc doanh nghieäp CPH trong giai ñoaïn 2001-2005 huy ñoäng ñöôïc treân 19 ngaøn tyû ñoàng voán ñaàu tö. Ñoàng thôøi böôùc ñaàu coù nhöõng chuyeån bieán tích cöïc treân haàu heát caùc phöông dieän nhö : phöông thöùc quaûn lyù, ñaàu tö vaø öùng duïng coâng ngheä môùi, thu huùt söï quan taâm cuûa nhöõng nhaø ñaàu tö tieàm naêng. Tuy nhieân, söï phaùt trieån naøy chöa thöïc söï ñaùp öùng ñuôïc yeâu caàu böùc baùch cuûa neàn kinh teá hoäi nhaäp. Nguyeân nhaân saâu xa baét nguoàn töø söï keá thöøa nhöõng yeáu keùm tröôùc ñaây, khi caùc CtyCP coøn laø DNNN. 2.1.1.3. Caùc vaán ñeà taøi chính khaùc ¾ Caùc khoaûn nôï ngaân haøng: Theo quy ñònh, caùc DNNN coå phaàn hoùa gaëp khoù khaên taøi chính seõ ñöôïc xem xeùt khoanh nôï, giaõn nôï, vaø xoùa nôï laõi vay caùc NHTM nhaø nöôùc ñeå buø loã luõy keá, laønh maïnh taøi chính tröôùc kho CPH. Nhöng treân thöïc teá ña phaàn caùc ngaân haøng thöôøng ñöa ra nhöõng thuû tuïc traùi ngöôïc vôùi chuû tröông trong tieán trình CPH. Beân caïnh ñoù, chöa coù caùc quy ñònh cuï theå, roõ raøng cuûa ngaân haøng caáp treân trong vieäc höôùng daãn vaø ñöa ra thôøi haïn xoùa nôï döùt ñieåm. Do vaäy, khoâng ít caùc doanh nghieäp phaûi maát thôøi gian, coâng söùc vaø chi phí cho vieäc laøm laïi nhieàu laàn caùc thuû tuïc xöû lyù nôï. ¾ Caùc khoaûng voán goùp lieân doanh, ñaây laø vaán ñeà nan giaûi khi doanh nghieäp laøm aên thua lỗ, phía nöôùc ngoaøi khoâng muoán mua laïi, phía Vieät Nam cuõng khoâng ai ñöùng ra laøm ñoái taùc thay cho doanh nghieäp CPH naøy. Keát quaû, doanh - 33 - nghieäp CPH phaûi gaùnh luoân khoaûn nôï naøy vaø ghi taêng voán töông öùng treân giaáy pheùp. Nhö vaäy sau CPH doanh nghieäp vaãn coøn toàn taïi nhöõng gaùnh naëng taøi chính daãn ñeán raát nhieàu khoù khaên cho hoaït ñoäng cuõng nhö khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu khi coâng ty thöïc hieän nieâm yeát. 2.1.2. VEÀ VAÁN ÑEÀ SÔÛ HÖÕU Ñaõ coù raát nhieàu yù kieán cho raèng tieán trình CPH DNNN thöïc chaát chæ laø “bình môùi, röôïu cuõ”. Tuy ñoù laø yù kieán khoâng hoaøn toaøn chính xaùc, nhöng trong moät chöøng möïc naøo ñoù, roõ raøng vieäc chuyeån ñoåi sôû höõu phaàn voán nhaø nöôùc coøn raát haïn cheá. Nhö ñaõ phaân tích trong chöông hai, sau CPH nhaø nöôùc vaãn coøn naém giöõ moät löôïng voán lôùn trong caùc coâng ty. Vaø vieäc nhaø nöôùc nöôùc naém giöõ coå phaàn chi phoái seõ laøm cho coå phieáu coâng ty maát tính haáp daãn ñoái vôùi nhaø ñaàu tö beân ngoaøi, taùc ñoäng ñeán chính saùch öu ñaõi cho ngöôøi lao ñoäng, khoâng phaùt huy ñöôïc taùc duïng cuûa coå ñoâng chieán löôïc, aûnh höôûng ñeán muïc tieâu huy ñoäng voán vaø thay ñoåi phöông thöùc quaûn lyù doanh nghieäp . Vaø ngay caû trong nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ naém 10% voán ñieàu leä nhöng laïi coù khaû naêng chi phoái caùc vaán ñeà nhö : quyeát ñònh boå nhieäm nhaân söï. Ñieàu naøy coøn cho thaáy söï nhaän thöùc veà quyeàn laøm chuû cuûa caùc coå ñoâng chöa cao. Ñoái vôùi moâ hình coâng ty meï vaø coâng ty con, caùc coâng ty meï chöa laøm toát vai troø chuû sôû höõu voán trong coâng taùc ñieàu phoái vaø quaûn trò nguoàn voán taïi caùc coâng ty con; chöa höôùng ñöôïc caùc coâng ty con hoaït ñoäng theo phöông thöùc töï chuû trong kinh doanh vaø töï chòu traùch nhieäm taøi chính. Vai troø cuûa ngöôøi ñaïi dieän coâng ty meï trong vieäc quaûn lyù, giaùm saùt caùc coâng ty con chöa ñöôïc phaùt huy. Thay vaøo ñoù, coâng ty meï vaãn ñieàu phoái coâng ty con theo kieåu meänh leänh haønh chính. Ngoaøi ra, vôùi tröôøng hôïp caùc CtyCP maø nhaø nöôùc naém phaàn nhoû hay hoaøn toaøn khoâng naém quyeàn chi phoái thì doanh nghieäp gaàn nhö chuû ñoäng hoaøn toaøn. - 34 - Vaø neáu doanh nghieäp thuoäc dieän hoaït ñoäng töông ñoái toát (coù lôøi) vôùi ban giaùm ñoác coù trình ñoä thì hoï khoâng muoán maát doanh nghieäp. Baèng moïi caùch hoï seõ thaâu toùm heát coå phaàn veà phía mình (thoâng qua ñaáu giaù cao, chuyeån nhöôïng ngaàm, …..) ñeå doanh nghieäp khoâng loït vaø tay keû khaùc. Hình thaønh neân nhöõng CtyCP gia ñình, töùc soá coå phaàn gaàn nhö naèm heát trong tay cuûa ban laõnh ñaïo coâng ty vaø nhöõng ngöôøi thaân cuûa hoï. Vôùi nhöõng CtyCP kieåu naøy, hoï khoâng thieát tha ñeán vaán ñeà nieâm yeát. Toùm laïi, do caùc quy ñònh vaø chính saùch thöïc hieän vaø giaùm saùt tieán trình CPH coøn nhieàu haïn cheá laøm tính öu vieät cuûa moät CtyCP gaén vôùi hình thöùc ña sôû höõu chöa phaùt huy ñöôïc hieäu quaû nhö mong muoán. 2.1.3. VAÁN ÑEÀ QUAÛN TRÒ COÂNG TY Taïi Vieät Nam, khaùi nieäm “quaûn trò coâng ty “ moät xuaát hieän cuøng vôùi quaù trình CPH caùc DNNN vaø ñöôïc ñeà caäp nhieàu khi caùc doanh nghieäp tham gia TTCK. Tuy nhieân, söï tieáp caän khaùi nieäm naøy cuûa caùc doanh nghieäp coøn raát sô saøi, trong khi ñaây laø moät yeâu caàu cô baûn nhaát ñoái vôùi moät doanh nghieäp tham gia TTCK. Ñaùnh giaù veà vaán ñeà QTCty taïi caùc coâng ty giai ñoaïn haäu coå phaàn hoùa coù moät soá ñieåm: ¾ Veà nguyeân taéc coâng boá thoâng tin vaø tính minh baïch thoâng tin. Maëc duø ñaây laø nguyeân taéc cô baûn cho hoaït ñoäng cuûa TTCK, hieän nay nguyeân taéc naøy chöa ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc treân TTCK Vieät Nam. Thöïc traïng CPH kheùp kín noäi boä vaãn xaûy ra hoaëc neáu coù coâng khai thì cuõng mang tính hình thöùc. Moät maët do baûn thaân doanh nghieäp khoâng muoán coâng boá, minh baïch thoâng tin. Maët khaùc, phaùp luaät chöa coù nhöõng raøng buoäc nghieâm khaéc vaán ñeà naøy, chöa coù nhöõng quy ñònh chaët cheõ veà noäi dung vaø thôøi haïn thoâng tin coâng boá, cuõng nhö kieân quyeát aùp duïng caùc cheá taøi xöû lyù vi phaïm. Ví duï, caùc - 35 - thoâng tin veà ñeà aùn CPH, caùch thöùc ñònh giaù doanh nghieäp, keá hoïach baùn coå phaàn, caùc thoâng tin taøi chính ít khi ñöôïc coâng khai…Ngay caû khi doanh nghieäp buoäc phaûi baùn ñaáu giaù coå phaàn ra coâng chuùng, doanh nghieäp cuõng khoâng phaûi thöïc hieän nghóa vuï coâng boá thoâng tin ñaày ñuû vaø kòp thôøi. Coâng taùc giaùm saùt cuõng chöa ñöôïc tieán haønh chaët cheõ. ¾ Veà nguyeân taéc quyeàn cuûa coå ñoâng – ñoái xöû coâng baèng vôùi coå ñoâng Coå ñoâng laø nhöõng ngöôøi chuû sôû höõu cuûa coâng ty, nhöng hieän nay trong caùc CtyCP ra ñôøi töø CPH, boä phaän lôùn caùc coå ñoâng nhoû leû vaãn chòu raát nhieàu thieät thoøi. Cuï theå o Cheá ñoä phaân phoái thoâng tin baát bình ñaúng: coå ñoâng noäi boä vaø coå ñoâng ñöôïc xem laø nhaø ñaàu tö chieán löôïc thöôøng coù thoâng tin nhieàu hôn nhöõng coå ñoâng beân ngoaøi; nhaø ñaàu tö thaân quen deã coù thoâng tin hôn nhaø ñaàu tö khaùc. o Vi phaïm quyeàn coå ñoâng : chöùng chæ coå phieáu chaäm tôùi tay coå ñoâng; ñieàu leä coâng ty thöôøng quy ñònh coù lôïi cho nhoùm coå ñoâng lôùn, ñaëc bieät laø coå ñoâng nhaø nöôùc. Chaúng haïn ñieàu leä khoâng quy ñònh roõ quyeàn ñeà cöû thaønh vieân HÑQT, traùch nhieäm cuï theå vaø caùc ñieàu khoûan kieåm soùat; coå ñoâng nhoû thöôøng bò laán hay töôùc quyeàn, nhö quyeàn tham döï Ñaïi hoäi coå ñoâng. ¾ Veà vaán ñeà keá toùan, kieåm toùan : Cheá ñoä keá toùan, kieåm toùan hieän haønh coøn chöa phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá, caùc chuaån möïc môùi ban haønh chöa ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát, coøn thieáu söï höôùng daãn cuï caùc nghieäp vuï phaùt sinh môùi ñoái vôùi doanh nghieäp vaø ñoái vôùi caùc coâng ty laøm coâng taùc tö vaán, kieåm toaùn. Vaän duïng khoâng thoáng nhaát caùc chuaån möïc keá toùan, kieåm toùan quoác teá cuûa caùc coâng ty, toå chöùc kieåm toùan maø khoâng ghi chuù cuï theå taïo neân doøng thoâng tin sai leäch. ¾ Veà nguyeân taéc traùch nhieäm cuûa HÑQT : - 36 - Ñoái vôùi CtyCP nhaø nöôùc coøn naém giöõ tyû leä voán chi phoái cô caáu quaûn trò vaø ñieàu haønh coâng ty sau CPH haàu nhö khoâng thay ñoåi. Chuû tòch HÑQT thöôøng kieâm luoân toång giaùm ñoác. Ngoaøi vieäc ñaïi dieän cho phaàn voán cuûa nhaø nöôùc, hoï coøn sôû höõu tyû leä lôùn coå phaàn trong doanh nghieäp. Nhö vaäy khoâng coù söï taùch baïch roõ raøng giöõ ngöôøi chuû sôû höõu vaø ngöôøi quaûn lyù. Ñieàu naøy daãn ñeán tình traïng khi phaùt sinh maâu thuaãn lôïi ích, thì ngöôøi ñoùng vai troø sôû höõu lôùn, vai troø quaûn lyù coù xu höôùng vì lôïi ích caù nhaân hôn laø lôïi ích coâng ty. Coâng ty ñöôïc ñieàu haønh theo kieåu quyeàn löïc taäp trung vaøo tay moät soá ít ngöôøi, khoâng hình thaønh ñöôïc cô cheá kieåm soaùt vaø caân baèng nhö ôû nhöõng CtyCP cuûa caùc nöôùc phaùt trieån. Ñoái vôùi CtyCP khoâng coøn hoaëc coøn ít voán nhaø nöôùc, nhö ñaõ phaân tích treân, thöôøng bieán töôùng thaønh nhöõng CtyCP theo kieåu gia ñình trò, vaø nhö vaäy hieäu quaû cuûa moät HÑQT trong hình thöùc CtyCP khoâng ñöôïc phaùt huy. Toùm laïi, QTCty toát laø moät yeâu caàu cô baûn caàn phaûi quan taâm trong chieán löôïc phaùt trieån chaát löôïng coå phieáu nieâm yeát. Chaát löôïng quaûn trò trong caùc CtyCP haäu CPH, cuõng nhö caùc CtyNY hieän nay coøn raát nhieàu haïn cheá. Nguyeân nhaân cô baûn xuaát phaùt töø baûn thaân doanh nghieäp vaø töø boái caûnh moâi tröôøng phaùp lyù, chính saùch chung. Do vaäy khoâng theå aùp duïng nguyeân taéc QTCty toát chæ vôùi noå löïc cuûa doanh nghieäp maø coøn töø phía caùc cô quan nhaø nöôùc trong vieäc xaây döïng haï taàng phaùp lyù. 2.2. PHAÂN TÍCH TAÙC ÑOÄNG HAI CHIEÀU CUÛA VIEÄC NIEÂM YEÁT COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK THÔØI GIAN QUA 2.2.1. ÑAËC TÍNH VAØ CAÙN CAÂN CUNG CAÀU CUÛA THÒ TRÖÔØNG COÅ PHIEÁU THÔØI GIAN QUA 2.2.1.1. Ñaëc tính thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam ™ Qui moâ thò tröôøng Tính ñeán cuoái thaùng 7/2005, sau 5 naêm hoaït ñoäng thò tröôøng coå phieáu nöôùc ta vaãn coøn raát nhoû beù, toång giaù trò thò tröôøng cuûa coå phieáu nieâm yeát treân TTGDCK HCM chæ ñaït hôn 4.500 tyû ñoàng töông ñöông 0,286 tyû USD, chieám 0,59% GDP . - 37 - Xem xeùt ôû phaïm vi thò tröôøng coå phieáu quoác teá. Soá lieäu ñeán 31.07.2005 toång giaù trò thò tröôøng cuûa 48 thò tröôøng coå phieáu chuû yeáu treân theá giôùi laø 38.180 tyû USD. Moät pheùp tính ñôn giaûn : 286 7,49 ---------------- = -------------------- 38.180.000 1.000.000 Theo ñoù, thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam chæ chieám gaàn 7,5 phaàn trieäu so toång giaù trò thò tröôøng quoác teá. Neáu caên cöù vaøo GDP, thì neàn kinh teá Vieät Nam chieám 1/1.000 kinh teá theá giôùi. Nhö vaäy moät quy moâ thò tröôøng coå phieáu töông ñöông neân laø 1/1.000 thò tröôøng coå phieáu theá giôùi töùc khoaûng 38.180 trieäu UDS, gaáp 133,5 laàn giaù trò hieän taïi. Bieán ñoäng taêng löôïng coå phieáu nieâm yeát cuoái naêm 2006 ñaåy toång giaù trò thò tröôøng leân 220.000 tyû ñoàng töông ñöông 13,8 tyû USD gaáp 48 laàn thôøi ñieåm thaùng 07/2005. Theo caùch tính treân so vôùi toång giaù trò cuûa 48 thò tröôøng ñaïi dieän thôøi ñieåm 31.07.2005, giaù trò thò tröôøng coå phieáu nöôùc ta cuõng chæ chieám khoaûng 0,036% vaø tyû leä naøy roõ raøng cuõng chöa töông xöùng vôùi yeâu caàu phaùt trieån. ™ Möùc sinh lôïi cuûa caùc coå phieáu Veà lyù thuyeát, nhaø ñaàu tö mua coå phieáu höôùng ñeán 2 phaàn thu lôïi, laø coå töùc vaø thu nhaäp do cheânh leäch giaù mua giaù baùn coå phieáu. Vôùi thò tröôøng môùi noåi nhö Vieät Nam, ñoä bieán ñoäng cuûa thò tröôøng cao, keùo theo ruûi ro cao vaø nhaø ñaàu tö kyø voïng moät khaû naêng sinh lôïi cao hôn. Theo nghieân cöùu gaàn ñaây cuûa caùc nhaø taøi chính thì suaát sinh lôïi cuûa thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam laø phaân phoái khoâng chuaån, ñieàu naøy xaûy ra khi khaûo saùt ôû caùc coâng ty vaø ôû chæ soá Vieät Nam-Index. ™ Ñoä thanh khoûan - 38 - Soá löôïng coå phieáu phaùt haønh lôùn, nhöng do nhaø nöôùc chieám tyû leä sôû höõu cao neân khoái löôïng löu haønh bò haïn cheá. Ñieàu naøy laøm cho coå phieáu coù tính thanh khoaûn thaáp, ruûi ro thanh khoûan cao. Cuõng nhö caùc thò tröôøng môùi noåi khaùc, thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam phuï thuoäc nhieàu vaøo caùc coâng ty nieâm yeát haøng ñaàu. Phaân chia nhoùm coå phieáu caên cöù vaøo: khoái löïông nieâm yeát, khoái löôïng giao dòch, tính thanh khoaûn cuûa caùc coå phieáu. Thò tröôøng coå phieáu hieän hình thaønh 3 nhoùm coå phieáu chính : + Nhoùm 1 daãn ñaàu thò tröôøng (nhoùm caùc coå phieáu Blue Chip) : STB, VNM, BMP, AGF, GMD, NKD, dieãn bieán giao dòch cuûa nhöõng coå phieáu naøy coù vai troø daãn daét vaø hình thaønh neân xu höôùng thò tröôøng + Nhoùm 2 (nhoùm caùc coå phieáu baäc trung ) : BBC, GIL, COM, TNA, DHA, HAP, SAV, SFC, SGH, SSC, TMS, TYA, VSH, VTC … + Nhoùm 3 (nhoùm caùc coå phieáu 3 xu ) : BBT, BTC, DPC, LAF, TTC, TS4, BPC, CAN, KHA, PNC … khoái löôïng nieâm yeát, khoái löôïng giao dòch, tính thanh khoaûn cuûa caùc coå phieáu ñeàu thaáp, keát quaû kinh doanh cuûa caùc CtyCP naøy khoâng haáp daãn, ít taïo ra taùc ñoäng ñeán thò tröôøng, thöôøng dieãn bieãn taêng giaûm theo dieãn bieán cuûa caùc coå phieáu nhoùm moät. ™ Möùc ñoä môû cöûa Möùc ñoä môû cöûa cuûa thò tröôøng coå phieáu coøn haïn cheá, phaân bieät giöõa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø nhaø ñaàu tö trong nöôùc, theå hieän taäp trung treân 3 khía caïnh : Thöù nhaát laø caùc caûn trôû phaùp lyù, thöù hai laø khaû naêng tieáp caän thoâng tin, thöù ba laø caùc ruûi ro ñaëc tröng cuûa thò tröôøng môùi noåi laøm naûn chí caùc nhaø ñaàu tö . Toùm laïi, cho ñeán heát naêm thöù saùu, duø ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baäc nhöng thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam vaãn coøn mang ñaày ñuû nhöõng ñaëc tính cuûa - 39 - moät thò tröôøng môùi noåi. Trong ñoù, ñaëc tính haáp daãn nhaát ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö thích phieâu löu laø ruûi ro cao ñi ñoâi vôùi suaát sinh lôïi cao. 2.2.1.2. Caùn caân cung caàu Sô ñoà töông quan cung caàu treân thò tröôøng coå phieáu caàn voán cho kinh doanh voán (tieàn) Ñk ñuû --------------------------------> Ñk caàn NHAØ ÑAÀU TÖ Thò tröôøng coå phieáu ( cô sôû haï taàng , caùc toå chöùc lieân quan) COÂNG TY COÅ PHAÀN (Caàu ) <--------------------------------- (Cung) coå phieáu (chöùng khoaùn voán) muoán ñaàu tö kieám lôøi Cung chöùng khoaùn döïa treân soá löôïng coå phaàn maø moät coâng ty ñaõ phaùt haønh ra coâng chuùng, hay ñöôïc chaøo baùn laïi. Coøn caàu chöùng khoaùn laø löôïng chöùng khoaùn nhaø ñaàu tö saún saøng boû tieàn ra mua. Vaø giaù caû ñöôïc hình thaønh treân cô sôû cung caàu gaëp nhau. Vaán ñeà baát caân baèng xaûy ra khi cung, caàu cheânh leäch. Phaân tích cung caàu treân TTCK Vieät Nam thôøi gian qua coù theå thaáy, hieän töôïng thieáu haøng (caàu vöôït cung) dieãn ra thöôøng xuyeân vaø lieân tuïc, taïo neân nhöõng côn soát giaù coå phieáu. Hieän töôïng naøy khoâng coøn ñôn thuaàn laø trieäu chöùng “noùng “ ,“laïnh” thöôøng ngaøy cuûa TTCK. Veà maët cung, khoâng nhieàu caùc coâng ty sau coå phaàn hoaù muoán tham nieâm yeát, caùc coâng ty coå phaàn thaønh laäp ngoaøi quoác doanh thì caøng hieám hoi. Veà maët caàu, caùc nhaø ñaàu tö coøn mang tính manh muùn, töøng nhoùm nhoû, ñaàu tö caù nhaân vôùi xu theá ñaàu cô ngaén haïn. Hoï khoâng ñuû söùc taïo cho TTCK moät neàn taûng ñuû maïnh ñeå coù theå taêng tính haáp daãn cuûa TTCK. - 40 - Cung - caàu thò tröôøng coå phieáu naêm 2005 48% 52% Gaàn ñaây tröôùc nhöõng bieán coá lôùn cuûa tieán trình hoäi nhaäp kinh teá, cuõng nhö do söï thuùc eùp cuûa tieán trình CPH. Thò tröôøng coå phieáu nöôùc ta ñang daàn chuyeån mình vaø ñaõ xuaát hieän xu höôùng caàu vöôït cung thöôøng xuyeân. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Tyû leä 1 2 3 4 5 6 Thaùng Cung - Caàu coå phieáu 6 thaùng ñaàu naêm 2006 Cung Caàu Cuøng moät xu höôùng taêng, töø cuoái naêm 2005 ñaàu naêm 2006 nhu caàu veà coå phieáu taêng maïnh. Soá löôïng caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc taêng leân 60% so vôùi cuoái naêm 2005 vaø taêng gaàn 17 laàn so vôùi cuoái naêm 2000. Theo caùc nhaän ñònh thì hieän töôïng caàu vöôït cung, ñaåy giaù caùc chöùng khoaùn voán leân cao treân TTCK baét nguoàn töø caùc nguyeân nhaân chính : • Moät soá caùc nhaø ÑTNN coù tieàm löïc lôùn tin raèng Vieät Nam laø ñòa chæ ñaàu tö toát vôùi nhöõng chæ tieâu kinh teá vó moâ ñaày trieån voïng vaø nhaän ñònh coå phieáu nieâm yeát noùi rieâng vaø coå phieáu cuûa caùc DNNN ñaõ CPH coù tieàm naêng taêng giaù maïnh.. Beân - 41 - caïnh ñoù, quy ñònh môùi ban haønh cho pheùp tyû leä sôû höõu chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng töø 30% ñeán 49% ñaõ môû roäng hôn caùnh cöûa cho caùc nhaø ÑTNN. Hieäu quaû cuûa caùc taùc ñoäng naøy laø doøng voán quoác teá naøy ñaõ ñaët nhöõng böôùc chaân ñaàu tieân leân thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam. • Caùc quyõ ñaàu tö tieáp tuïc ñöôïc thaønh laäp môùi, nguoàn voán lieân tuïc taêng. • Thò tröôøng OTC soâi ñoäng haún vôùi caùc coå phieáu ngaân haøng chöa nieâm yeát, vaø giaùn tieáp taùc ñoäng tôùi TTCK taäp trung • Ñaàu tö coå phieáu coøn laø moät loaïi ñaàu tö môùi meû vaø ñang töøng böôùc gaây tieáng vang, do vaäy khoâng ít nhöõng doøng voán nhaøn roãi cuûa xaõ hoäi ñaõ tìm ñeán trong khi thò tröôøng baát ñoäng saûn ñoùng baêng vaø laõi suaát ngaân haøng chöa ñuû haáp daãn. • “ Coå phieáu “ laø moät troø chôi khaù lyù thuù vaø hieän ñaïi , theâm vaøo ñoù laø “xu höôùng baày ñaøn”. Nhöõng nhaø ñaàu tö kieám ñöôïc lôïi nhuaän lôùn töø coå phieáu ñaõ haáp daãn nhöng ngöôøi ngoaøi cuoäc, loâi keùo hoï nhaûy vaøo thò tröôøng . Moät phaân tích rieâng cho thò tröôøng coå phieáu naêm 2006 Phaân tích thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam naêm 2006 phaûi taùch rieâng ra khoûi xu theá phaùt trieån cuûa thò tröôøng vì ñaây laø giai ñoaïn maø thò tröôøng coå phieáu chòu raát nhieàu nhöõng taùc ñoäng lôùn, nhö : söï coù maët cuûa caùc ngaân haøng, caùc doanh nghieäp lôùn treân TTCK, toå chöùc thaønh coâng hoäi I nghò APEC, söï kieän gia nhaäp WTO vôùi nhöõng cam keát môû cöûa thò tröôøng , quy cheá PNTR ñöôïc thoâng qua …. Laøm cho TTCK noùi chung vaø thò tröôøng coå phieáu noùi rieâng mang moät saéc dieän môùi. Ñaëc bieät laø nhöõng thaùng cuoái naêm thò tröôøng soâi ñoäng hôn bao giôø heát vaø lieân tuïc laäp nhöõng con soá kyû luïc, cuï theå : + Tính treân caû 2 saøn giao dòch chöùng khoaùn TpHCM vaø Haø Noäi, thì soá löôïng coâng ty nieâm yeát laø 162 coâng ty, trong khi töø naêm 2000 ñeán naêm 2005 chæ coù 32 coâng ty nieâm yeát, gaáp hôn 5 laàn. - 42 - + Toång möùc voán hoaù toaøn boä thò tröôøng laø 220.000 tyû ñoàng töông ñöông 13,8 tyû USD gaáp 48 laàn thôøi ñieåm thaùng 07/2005, vaø chieám 22,6% GDP trong khi döï ñònh cuûa Chính phuû chæ laø 10-15% GDP vaøo naêm 2010. Khoâng theå phuû nhaän ñaây laø moät söï thaønh coâng ngoaøi mong ñôïi cuûa chöông trình phaùt trieån TTCK. Haøng loaït coå phieáu chaøo saøn ñaõ ít nhieàu loâi cuoán söï quan taâm cuûa boä phaän caùc CtyCP coøn laïi, vaø thuùc ñaåy söï ra ñôøi cuûa haøng loaït caùc CtyCK vaø caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc. Beân caïnh nhöõng taùc ñoäng tích cöïc nhö tieán trình CPH vaø thöïc hieän nieâm yeát ñöôïc ñaåy maïnh, doanh nghieäp nhaän thöùc toát hôn veà vieäc tham gia TTCK…. Thì thöïc chaát thò tröôøng coå phieáu bieán ñoäng taêng baát thöôøng laø do + Söï thaønh coâng cuûa moät chính saùch ñoù laø vieäc chính saùch öu ñaõi thueá daønh cho caùc doanh nghieäp nieâm yeát seõ chaám döùt töø ngaøy 01/01/2007. + Döï thaûo Nghò ñònh höôùng daãn thi haønh Luaät chöùng khoaùn vôùi quy cheá nieâm yeát khoù khaên hôn nhö voán ñieàu leä quy ñònh cao hôn raát nhieàu, döï kieán laø 80 tyû ñoàng… Ñaët caùc CtyCP ñöùng tröôùc söï löïa choïn veà thôøi ñieåm tham gia. + Söï oà aït ñoå voán vaøo thò tröôøng cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá lôùn ngay sau ngaøy Vieät Nam gia nhaäp WTO. Tuy nhieân, söï taêng tröôûng treân chæ laø phaàn noåi cuûa thò tröôøng, coøn beân döôùi tieàm aån raát nhieàu ruûi ro nhö : + Söï nieâm yeát oà aït thieáu chuaån bò veà “chaát “ cuûa caùc CtyCP seõ khoâng chæ ñöa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû ñeán tình traïng tuoät doác nhanh choùng nhö moät soá caùc CtyNY ñaõ gaëp phaûi thôøi gian qua. Beân caïnh ñoù, coøn laøm cho thò tröôøng coå phieáu trôû neân baáp beânh, thieáu beàn vöõng vôùi nguoàn haøng thu vaøo quaù lôùn, laïi chöa saøn loïc vaø kieåm tra toát. + Söùc noùng cuûa thò tröôøng ñang ñaåy giaù coå phieáu cao hôn giaù trò thöïc cuûa chuùng, ñieàu naøy thu huùt nhaø ñaàu tö nhöng laïi aån chöùa nguy cô rôùt giaù haøng loaït. - 43 - Baûng 2.5 : Giaù trò voán hoaù cuûa thò tröôøng coå phieáu Vieät Nam Naêm 2005 Naêm 2006 VND USD GDP VND USD %GDP 4.500 tyû 0,286 tyû 0,59 % 220.000 tyû 13,8 tyû 22,6 % Toùm laïi, thò tröôøng coå phieáu ra ñôøi hoaït ñoäng hôn 6 naêm vôùi soá löôïng caùc coâng ty nieâm yeát tính ñeán cuoái naêm 2006 khoaûng 194 coâng ty. Nhöng quy moâ cuûa thò tröôøng vaãn coøn khaù nhoû so vôùi caùc thò tröôøng trong khu vöïc vaø quoác teá. Caùn caân cuûa thò tröôøng coå phieáu ñöôïc döï baùo nghieâng veà phía caàu. Tuy löôïng cung lieân tuïc taêng nhöng khoâng theo kòp toác ñoä taêng caàu, ñaëc bieät laø nhu caàu ñoái vôùi caùc loaïi coå phieáu chaát löôïng. Naêm 2001 thò tröôøng chæ coù hôn 7.000 nhaø ñaàu tö vôùi 40 nhaø ÑTNN. Tính cuoái naêm 2006 thò tröôøng coù treân döôùi 130.000 taøi khoaûn giao dòch cuûa nhaø ñaàu tö, trong ñoù nhaø ÑTNN chieám khoaûng 1.700 taøi khoaûn vaø hieän naém giöõ treân döôùi 30% soá löôïng coå phieáu nieâm yeát. 2.2.2. ÑAËC ÑIEÅM , VAI TROØ VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC CTYCP ÑANG NIEÂM YEÁT 2.2.2.1. Ñaëc ñieåm vaø hieäu quaû hoaït ñoäng ™ Ñaëc ñieåm o Haàu heát caùc CtyNY naøy ñeàu ra ñôøi töø quaù trình CPH caùc DNNN vaø laø caùc CtyCP kinh doanh töông ñoái hieäu quaûû ñöôïc löïa choïn ñeå tieán haønh nieâm yeát. o Vôùi nhöõng chuyeån bieán tích cöïc cuøng vôùi nhöõng öu ñaõi töø vieäc chuyeån ñoåi sôû höõu nhö öu ñaõi veà thueá thu nhaäp, lôïi theá mang tính ñoäc quyeàn, nhôø vaäy caùc CtyCP naøy taïo ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän khaù haáp daãn. o Tuy vaäy caùc CtyCP nieâm yeát buoåi ñaàu treân TTCK ra ñôøi khaù laâu vaø hoaït ñoäng trong nhöõng lónh vöïc kinh teá phoå thoâng mang tính caïnh tranh maïnh nhö : saûn xuaát haøng tieâu duøng, cheá bieán thöïc phaåm, vaät lieäu xaây döïng. Ñoái vôùi caùc - 44 - chuûng loaïi saûn phaåm naøy thì thò tröôøng Vieät Nam vaø quoác teá ñang coù xu höôùng tieán ñeán baõo hoaø, vaø höùa heïn thôøi ñieåm caét giaûm thueá theo loä trình hoäi nhaäp. o Maëc duø ñaõ chuyeån ñoåi loaïi hình sôû höõu, caùc CtyCP naøy vaãn ñöôïc nhaø nöôùc baûo hoä ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh, ñaëc bieät laø nhöõng coâng ty nhaø nöôùc naém coå phaàn chi phoái. Ñieàu naøy mang laïi cho caùc coâng ty nhöõng ñieàu kieän nhö lôïi nhuaän taïo ra töø nhöõng lôïi theá veà ñoäc quyeàn, öu ñaõi veà thueá, öu ñaõi trong quan heä tín duïng vôùi ngaân haøng …. Tuy nhieân nhöõng thuaän lôïi treân chæ toàn taïi trong thôøi gian ngaén. Veà laâu daøi, chuùng seõ maát ñi khi khoâng baét nguoàn töø tieàm naêng vaø thöïc löïc caïnh tranh thöïc söï cuûa chính doanh nghieäp. o Theâm vaøo ñoù, haàu heát caùc CtyCP nieâm yeát ñeàu ôû giai ñoaïn ñænh cuûa cuûa ñöôøng cong loài trong chu kyø soáng cuûa mình. Nhö vaäy, khaû naêng môû roäng vaø phaùt trieån nhanh laø raát ít. Vaø theo lyù thuyeát, thì giaù trò coå phieáu thöïc cuûa caùc coâng ty naøy khoù coù theå gia taêng oån ñònh. Vaø nhö vaäy, nhöõng chieán löôïc môû roäng ñaàu tö mang tính caùch maïng ñoái vôùi caùc CtyCP laø caàn thieát cho söï toàn taïi trong boái caûnh kinh teá hoäi nhaäp vôùi nhieàu caïnh tranh vaø thaùch thöùc. ™ Hieäu quaû hoaït ñoäng CtyNY vaø phaûn öùng cuûa thò tröôøng coå phieáu Tham gia nieâm yeát ñaõ giuùp Caùc CtyCP töøng böôùc tröôûng thaønh hôn trong hoaït ñoäng vaø ñöôïc ñaùnh giaù laø boä phaän coâng ty tieâu bieåu cho neàn kinh teá hoäi nhaäp. Ñaây laø caùc coâng ty daãn ñaàu trong thöïc hieän chieán löôïc kinh doanh hieäu quaû, aùp duïng phöông thöùc quaûn trò toát vaø thöïc hieän coâng boá, minh baïch thoâng tin. Theo ñaùnh giaù chung töø caùc baùo caùo taøi chính thì hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc CtyNY khaù toát. Tuy nhieân, nhöõng thaønh quaû treân khoâng phaûi ñaït ñöôïc ôû taát caû caùc CtyNY. Thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ töøng böôùc saøn loïc doanh nghieäp theo höôùng chæ nhöõng coâng ty thöïc söï toát môùi coù khaû naêng truï vöõng treân thò tröôøng. - 45 - Xem xeùt caùc CtyNY coù keát quaû saûn xuaát kinh doanh vôùi caùc chæ tieâu doanh thu vaø lôïi nhuaän coù söï taêng tröôûng. Ñaây laø boä phaän caùc CtyNY coù quy moâ lôùn, hoøan thaønh chæ tieâu keá hoïach sôùm, duy trì toát caùc tieâu chuaån nieâm yeát vaø phaân hoùa vaøo nhoùm chöùng khoaùn chieán löôïc hay coå phieáu chuû choát cuûa thò tröôøng vaø ñöôïc söï quan taâm cuûa ñoâng ñaûo nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc nhö : AFG, REE, HAS, HTV, VNM. Vaø söï hoaït ñoäng hieäu quaû cuûa caùc CtyNY naøy ñaõ taïo cho thò tröôøng moät caùi nhìn tin töôûng hôn ôû nhöõng coâng ty naøy theå hieän qua söï gia taêng giaù trò thò tröôøng Baûng 2.6: Giaù trò thò tröôøng cuûa 10 loaïi coå phieáu haøng ñaàu (Nguoàn do Merrill Lynch döï ñoùan , trích Tc chöùng khoaùn VN soá 3/2006 trang 14) Beân caïnh ñoù cuõng coøn boä phaän caùc CtyNY laøm aên keùm hieäu quaû, chöa ñaït keá hoaïch nhö CtyCp Lafooco loã gaàn 18 tyû ñoàng, CtyCP VTC quyù 3 loã hôn 515 trieäu ñoàng, vaø caùc CtyCP ñaït keá hoïach thaáp nhö : CtyCP Boâng Baïch Tuyeát, Savimex, Thuûy saûn 4, Hapaco, XNK Thieân Nam, Bao bì Bæm Sôn, Cô khí xaêng daàu, haøng haûi Haø Noäi. Vôùi caùc CtyCP naøy, giaù caû coå phieáu coù phaàn chöûng laïi vaø giaûm, ñieån hình laø giaù coå phieáu LAF giaûm lieân tuïc theo tình hình kinh doanh cuûa coâng ty. Öôùc tính naêm 2006 Sôû höõu cuûa nhaø ÑTNN Thò tröôøng Giaù trò thò tröôøng (trieäu USD) DY (%) Taêng tröôûng EPS (%) PE (laàn) PB (laàn) ROE (%) Toång soá coå phieáu (trieäu) Tyû leä VNM 524,4 3,0 16,8 10,5 2,9 30,6 159,0 14,9 GMD 90,4 3,5 26,8 9,4 2,3 27,0 21,0 19,4 KDC 83,2 3,0 29,5 10,3 3,3 35,5 25,0 24,1 REE 63,0 4,1 21,6 10,7 2,4 24,5 28,2 38,2 SAM 61,7 3,4 8,7 7,0 2,4 34,1 23,4 34,0 NKD 23,7 3,3 22,4 7,8 3,0 43,3 7,0 17,1 SSC 16,5 4,5 19,5 6,9 2,0 31,7 6,0 19,1 TMS 11,9 3,5 7,6 9,8 2,4 26,0 4,3 40,3 BT6 11,8 4,8 55,2 5,8 1,4 26,6 5,9 44,6 DHA 10,7 4,7 22,3 7,6 1,8 25,5 3,8 20,4 - 46 - Toùm laïi, sau thôøi ñieåm CPH, haàu heát caùc coâng ty ñeà toû ra laïc quan vaø coù daáu hieäu taêng tröôûng toát. Nhöng ñoù chæ laø böôùc khôûi ñaàu, vôùi nhöõng doanh nghieäp chöa tích cöïc thay ñoåi chính mình, neáu khoâng muoán noùi laø phaûi “taùi sinh laïi “, chöa loät boû ñöôïc nhöõng taøn dö cuûa loaïi hình DNNN cuõ, thì veà laâu daøi khi nhöõng öu ñaõi khoâng coøn nöõa, doanh nghieäp khoâng ñuû khaû naêng ñaùp öùng vôùi nhöõng yeâu caàu khaéc khe cuûa thò tröôøng coå phieáu, khoâng theå choáng choïi vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi. Vaø doanh nghieäp tröôït daøi theo chieàu höôùng hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh giaûm, maát loøng tin cuûa nhaø ñaàu tö, giaù coå phieáu giaûm, giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp giaûm vaø neáu khoâng sôùm khaéc phuïc thì doanh nghieäp seõ ñi ñeán phaù saûn. Thoâng tin töø TTCK cho thaáy, khoâng ít nhöõng CtyCP nieâm yeát hieän nay ñang tröôït daàn vaøo quyõ ñaïo treân. Nhö vaäy, vôùi TTCK, moät CtyNY hoaït ñoäng hieäu quaû seõ ñöôïc khueách ñaïi thaønh quaû, ngöôïc laïi moät CtyNY yeáu keùm seõ gaëp nhieàu khoù khaên hôn. Theo caùc phaân tích thì nguyeân nhaân xuaát phaùt töø : o Do phaûi thoûa maõn ñieàu kieän nieâm yeát laø taøi chính minh baïch, neân caùc CtyNY khoâng theå che daáu thöïc traïng kinh doanh cuûa mình. o Caùc chính saùch khuyeán khích ñaàu tö thoâng thoaùng hôn, taïo thuaän lôïi cho vieäc kích caàu cuûa thò tröôøng. Coù caøng nhieàu nhaø ñaàu tö tham gia thì CtyNY caøng phaûi chòu aùp löïc doø xeùt, ñaùnh giaù cuûa thò tröôøng . o Tyû leä quy ñònh naém giöõ coå phieáu cuûa nhaø ÑTNN taêng töø 30% leân 49% ñaõ ñaåy vaøo thò tröôøng moät doøng voán ñaàu tö maïnh vaø coù choïn loïc khaét khe. Caùc CtyNY ñoái maët vôùi moät löïc löôïng ñaàu tö coù tính chuyeân nghieäp cao, söï phaân tích nhaän ñònh chính xaùc vaø hieäu quaû hôn. o Söï hieän dieän treân TTCK cuõng laøm cho teân tuoåi, thöông hieäu cuûa caùc CtyNY ñöôïc coâng chuùng chuù yù ñeán nhieàu hôn, neân moãi söï kieän toát xaáu lieân quan ñeán doanh nghieäp ñeàu ñöôïc quan taâm. - 47 - Toùm laïi, hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc CtyNY ñöôïc phaûn aûnh vaøo giaù caû vaø khoái löôïng cung caàu coå phieáu, phaàn naøo cho thaáy thò tröôøng vaän ñoäng ngaøy moät hieäu quaû hôn. TTCK ñang coù söï saøn loïc ngaøy moät chaët cheõ hôn, nhaát laø khi boä phaän nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng ngaøy moät ñoâng. Ñaây chính laø moät löïc baåy ñeå doanh nghieäp luoân phaûi coá gaéng vaø noå löïc trong hoaït ñoäng vì teân tuoåi vaø vò theá cuûa mình treân thò tröôøng. Baûng 2.7: Tình hình thöïc hieän keá hoaïch kinh doanh 9 thaùng taïi moät soá CtyNY Ñôn vò tính: tyû ñoàng Maø CK Luõy keá 9 thaùng naêm 2006 % so vôùi keá hoïach naêm 2006 Doanh thu LNST Doanh thu LNST AGF 866.00 33.00 102.00% 121.00% BBC 235.40 9.70 64.00% 76.00% BBT 45.80 1.43 61.00% 26.86% BPC 98.70 5.70 74.00% 74.00% BT6 300.10 22.50 105.00% 120.00% CAN 129.70 5.70 59.00% 78.00% CII 26.70 35.92 67.00% 97.00% DPC 43.30 2.10 72.00% 84.00% FPC 399.00 17.00 99.00% 57.00% HAS 91.50 9.10 79.00% 100.00% HTV 65.50 9.90 84.00% 112.00% KDC 727.30 126.00 69.00% 97.00% NKD 279.80 40.60 70.00% 102.00% - 48 - PNC 128.40 3.40 66.00% 65.00% REE 623.10 171.60 80.00% 170.00% RHC 25.00 7.90 48.00% 76.00% SAM 892.00 93.80% SFC 475.50 6.10 76.00% 155.00% SHC 53.00 2.60 73.30% 66.00% SSC 111.40 22.50 77.00% 68.00% TMS 92.00 12.10 68.00% 81.00% TNA 185.10 4.10 99.00% TS4 84.90 4.30 57.00% 138.00% TYA 999.00 67.50 107.00% 136.00% VNM 4,762.00 570.00 75.00% 104.00% (Nguoàn : Taïp chí ñaàu tö chöùng khoaùn T10/2006) 2.2.2.2. Vai troø caùc CtyCP treân TTCK Treân TTCK London, khoaûn 1/3 laø chöùng khoaùn coù laõi suaát (Cphuû phaùt haønh, chöùng khoaùn nôï, cho vay vaø coå phieáu öu ñaõi do coâng ty phaùt haønh) coøn laïi 2/3 laø coå phieáu thöôøng (voán coå ñoâng). Trong khi ñoù löôïng coå phieáu nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam hieän nay laø raát ít. Töø naêm 2000 ñeán giöõa 2006, haønh trình nieâm yeát coå phieáu cuûa caùc CtyCP thay ñoåi ñoàng boä theo chieàu höôùng taêng luõy keá, möùc ñoä taêng laø raát thaáp veà chuûng loaïi vaø khoái löôïng, cuï theå - 49 - Baûng 2.8 : Dieãn bieán nieâm yeát coå phieáu töø naêm 2000 - 2006 Nguoàn : TTGDCK TpHCM Keát quaû ñeán heát 6 thaùng ñaàu naêm 2006, khoái löôïng nieâm yeát ñaõ taêng leân ñeán 302,8% so vôùi naêm 2005. Trong caùc loaïi haøng hoaù nieâm yeát treân TTGDCK, thì traùi phieáu chính phuû vaãn giöõ vai troø chuû ñaïo chieám 92,04% toång giaù trò nieâm yeát, trong khi coå phieáu chæ chieám 7,44%. Toång giaù trò coå phieáu ñaït 4.254 tyû ñoàng, töông ñöông 0,53% GDP, möùc voán hoaù TTCP ñaït treân 28.809 tyû ñoàng, töông ñöông 3,5%GDP. Coøn tính caû giaù trò thò tröôøng cuûa traùi phieáu vaø chöùng chæ quyõ thì toång giaù trò thò tröôøng môùi ñaït 57.219 tyû ñoàng. So saùnh vôùi muïc tieâu chieám 10- 15% GDP vaøo naêm 2010 theo ñeà xuaát cuûa chính phuû thì con soá naøy coøn raát thaáp. Vaøo nhöõng thaùng cuoái naêm 2006 thò tröôøng coå phieáu gaàn nhö ñaûo loän vôùi soá löôïng lôùn caùc coå phieáu leân saøn, taêng khoaûng khoaûng 162 coå phieáu, nhö nhöõng phaân tích trong caùn caân cung caàu ôû phaàn treân. Söï bieán ñoäng trong quy moâ khoái löôïng coå phieáu cuõng nhö möùc ñoä voán hoaù thò tröôøng laøm cho moïi döï ñoaùn cuûa chính phuû trôû neân laïc haäu. Toång möùc voán hoaù toaøn boä thò tröôøng laø 220.000 tyû ñoàng töông ñöông 13,8 tyû USD gaáp 48 laàn thôøi ñieåm thaùng 07/2005, vaø chieám 22,6% GDP trong khi döï ñònh cuûa Chính phuû chæ laø 10-15% GDP vaøo naêm 2010. Vaø vôùi söï kieän naøy vai troø cuûa caùc CtyNY ñöôïc naâng leân ôû moät caáp baäc môùi, thò Naêm Soá loaïi coå phieáu Khoái löôïng nieâm yeát % taêng/ giaûm Soá coå phieáu nieâm yeát tích luyõ 2000 5 32.117.840 - 5 2001 5 16.243.880 - 49,4 % 10 2002 10 51.601.620 217,7 % 20 2003 2 12.037.740 -76,7 % 22 2004 4 21.585.311 79,3 % 26 2005 6 58.163.824 169,5 % 32 2006 * 162 - - 194 Toång coäng 194 - 194 - 50 - tröôøng coå phieáu trôû thaønh moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc, vaø ñang khôi daäy söï toø moø cuûa caùc taàng lôùp daân cö trong xaõ hoäi. Beân caïnh ñoù laø laøn soùng taêng voán thoâng qua phaùt haønh coå phieáu boå sung treân thò tröôøng nieâm yeát. Ñaây laø moät daáu hieäu khaû quan cho thaáy caùc CtyNY ñaõ baét ñaàu taän duïng ñöôïc öu theá cuûa vieäc nieâm yeát vaøo chieán löôïc tìm voán cuûa mình. Tuy khoâng taêng veà chuûng loaïi coå phieáu nhöng vieäc phaùt haønh boå sung ñaõ goùp phaàn taêng khoái löôïng nieâm yeát, keùo theo taêng quy moâ cuûa thò tröôøng, ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn xoa dòu côn soát thieáu haøng cuûa TTCK thôøi gian qua. Baûng 2.9 : Tình hình phaùt haønh coå phieáu boå sung ñeán 30/06/2006 Coâng ty Maõ CP Soá ñôït KLNY GTNY (tr.ñ) AGIFISH HOAAN GLIMEX GEMADEPT HAPACO HACISCO KINHDO KHAHOMEX LAFOOCO NORTHKINHDO PNC REE SACOM TRANSIMEX SAIGON TRIBECO SEAPRIEXCO No.4 TAYA VIETNAM AGF DHA GIL GMD HAP HAS KDC KHA LAF NKD PNC REE SAM TMS TRI TS4 TYA 1 1 3 4 3 1 1 3 1 2 1 3 3 2 1 1 1 208.904 349.962 2.900.000 17.616.860 2.842.251 400.000 4.999.980 1.391.750 1.909.840 3.399.997 1.000.000 13.174.274 16.016.981 2.090.000 758.060 1.500.000 547.960 2.089 3.500 29.000 176.169 28.423 4.000 50.000 13.918 19.098 34.000 10.000 131.743 160.170 20.900 7.581 15.000 5.480 COÄNG 69.531.801 695.318 (Nguoàn: TTGDCK Tp.HCM, trích taïp chí chöùng khoaùn Vieät Nam soá thaùng 07/2006) - 51 - Tuy nguoàn cung coå phieáu ñaõ baét ñaàu coù xu höôùng taêng maïnh, nhöng neáu ñaùnh giaù treân khía caïnh soá löôïng CtyNY so vôùi soá löôïng caùc DNNN ñöôïc CPH thì tyû leä CtyNY/DNNN CPH töø naêm 2000 ñeán naêm 2005 cöïc thaáp, 32 CtyNY treân toång soá gaàn 3000 DNNN CPH. Ngay caû ñeán naêm 2006, ñöôïc xem laø moät böùc phaù veà soá löôïng caùc coâng ty tham gia nieâm yeát, thì tyû leä naøy cuõng chæ ñaït khoâng tôùi 5,68%. Vì trong soá 194 CtyNY bao haøm caû caùc doanh nghieäp ÑTNN vaø CtyCP khoâng ra ñôøi töø CPH. Baûng 2.10 : Ñoái chieáu tieán trình CPH vaø thöïc hieän nieâm yeát (Nguoàn : Ban ÑM & PTDN , TTGDCK ) Qua söï taêng tröôûng veà quy moâ nieâm yeát vaø möùc ñoä giao dòch treân thò tröôøng thôøi gian qua, coå phieáu caùc CtyCP ñaõ töøng böôùc khaúng ñònh vai troø trung taâm, moät vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån TTCK. Theá nhöng ñeán thôøi ñieåm naøy möùc ñoä hieän dieän cuûa coå phieáu vaãn nhoû beù veà soá löôïng, coøn chaát löôïng vaãn ñang chôø moät söï saùt haïch cuûa thò tröôøng sau söï gia nhaäp oà aït vöøa qua. Nhìn chung söï phaùt trieån cuûa coå phieáu caùc CtyCP vaãn chöa töông xöùng vôùi vò theá maø thò tröôøng ñaõ trao ban. Ngay caû ñeán nhöõng CtyNY ñang tieáp tuïc phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå taêng voán, thì phaàn ñoâng vieäc taêng voán naøy cuõng chöa thöïc söï gaén vôùi muïc ñích kinh doanh roõ raøng, chieán löôïc ñaàu tö hieäu quaû. Maø ña phaàn caùc coâng ty taêng voán ñeå taäp trung ñaàu tö vaøo xaây döïng cao oác, vaên phoøng treân cô Naêm 1992 - 1999 2000 2001 200 2 2003 200 4 200 5 2006* Soá löôïng caùc DNNN CPH 376 212 205 164 532 753 754 420 Soá löôïng caùc DNNN CPH luyõ keá 376 588 793 957 1489 2.24 2 2.99 6 3.416 Soá löôïng caùc CTyNY 5 10 20 22 26 32 194 Tyû leä CtyNY/DNNN CPH 0,85 1,26 2,08 1,48 1,15 1,07 5,68 - 52 - sôû lôïi theá veà baát ñoäng saûn khi CPH DNNN. Trong khi caùc doanh nghieäp chöa thöïc söï ñuû thoâng tin cuõng nhö naêng löïc ñaùnh giaù nhöõng ruûi ro, bieán ñoäng cung caàu treân thò tröôøng . Toùm laïi, loä trình hoäi nhaäp ñang töøng böôùc boäc loä roõ caùc taùc ñoäng tích cöïc treân thò tröôøng voán Vieät Nam, maø cuï theå nhaát laø TTCK. Haøng hoaù khoâng ngöøng taêng tröôûng caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Tuy nhieân, söï taêng tröôûng naøy vaãn coøn thaáp so vôùi yeâu caàu cuûa hoäi nhaäp saép tôùi. Loä trình nieâm yeát cuûa caùc CtyCP caàn ñöôïc thöïc hieän nhanh vaø maïnh hôn nöõa, treân moät phaïm vi roäng hôn. 2.3. NGUYEÂN NHAÂN CAÙC CTYCP CHÖA THAM GIA NHIEÀU VAØO TTCK NIEÂM YEÁT 2.3.1. NGUYEÂN NHAÂN XUAÁT PHAÙT TÖØ BAÛN THAÂN NOÄI TAÏI CUÛA CAÙC DNNN CPH ¾ Moät boä phaän lôùn DNNN ñöôïc CPH coù quy moâ vöøa vaø nhoû, kinh doanh thua loã, ñieàu haønh vaø quaûn lyù yeáu keùm. Beân caïnh ñoù laø raát nhieàu CtyCP chöa coù thay ñoåi tích cöïc, trong coâng taùc quaûn trò, tö duy vaø phöông phaùp quaûn lyù, taùc phong leà loái laøm vieäc vaãn coøn theo kieåu DNNN. Ñoäi nguõ laõnh ñaïo ña phaàn ñeàu laø boä maùy quaûn lyù cuõ, khoâng ñem laïi cho CtyCP moät khuoân maët môùi. Do vaäy duø thöïc hieän CPH, caùc coâng ty naøy vaãn chöa thuyeát phuïc ñöôïc loøng tin cuûa coâng chuùng ñaàu tö, keát quaû laø baùn ñaáu giaù coå phieáu ra coâng chuùng nhöng khoâng coù nhieàu nhaø ñaàu tö quan taâm. ¾ Caùc CtyCP khoâng coù nhu caàu veà voán. ÔÛ moät soá caùc CtyCP coù naêng löïc kinh doanh yeáu, trình ñoä quaûn trò keùm, voán ít, trang thieát bò laïc haäu, hoï chæ hoaït ñoäng caàm chöøng vaø troâng chôø vaøo söï baûo hoä cuûa nhaø nöôùc. Tình traïng naøy daãn ñeán vieäc caùc coâng ty khoâng coù tieàm löïc cuõng nhö khaû naêng xaây döïng neân caùc döï aùn ñaàu môùi, neân hoï khoâng coù nhu caàu huy ñoäng voán coâng khai, minh baïch qua TTCK . ¾ Veà maët nhaän thöùc, caùc coâng ty sau CPH, nhaát laø nhöng coâng ty coù coå phaàn nhaø nöôùc chi phoái, vaãn chöa boû ñöôïc thoùi quen yû laïi, troâng chôø vaøo cô cheá ñöôïc - 53 - vay öu ñaõi töø nhaø nöôùc. Hoï chöa chuû ñoäng trong vieäc giaûi quyeát nguoàn voán, cuõng khoâng caûm thaáy aùp löïc phaûi tìm ñeán TTCK vì moät nguoàn voán lôùn vaø oån ñònh, traùi laïi hoï bò caêng thaúng vì quy ñònh phaûi coâng boá thoâng tin. ¾ Ñoái vôùi vaán ñeà coâng boá thoâng tin vaø minh baïch taøi chính . Veà taâm lyù, moät soá nhaø quaûn lyù doanh nghieäp lo laéng veà vieäc caùc bí quyeát kinh doanh seõ bò loä khi thöïc hieän coâng boá coâng khai caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh treân TTCK, aùp löïc veà taêng tröôûng vaø chi traû coå töùc, aùp löïc veà quaûn trò doanh nghieäp, baùo caùo kieåm toaùn ngaët ngheøo. Nhöõng ñieàu naøy laøm aûnh höôûng ñeán vieäc hình thaønh vaø ra quyeát ñònh chieán löôïc cuûa coâng ty, caùc CtyNY seõ phaûi phôi baøy thoâng tin veà mình trong khi caùc ñoái thuû kinh doanh laïi “aån naáp”. Caùc nhaø quaûn lyù caûm nhaän ñöôïc söï baát coâng khi tham gia nieâm yeát thì phaûi coâng boá thoâng tin trong khi caùc doanh nghieäp khoâng tha gia thì khoâng bò raøng buoäc veà vaán ñeà naøy.Beân caïnh ñoù, coøn laø moái lo ngaïi veà nguy cô thaâu toùm, saùp nhaäp coâng ty khi tham gia nieâm yeát treân TTCK. Trình ñoä nguoàn nhaân löïc, ñaëc bieät laø ñoäi nguõ quaûn lyù coâng ty chöa ñaùp öùng yeâu caàu cuûa moät CtyNY, thieáu kieán thöùc vaø thoâng tin veà chöùng khoaùn vaø TTCK. ¾ Do moãi doanh nghieäp seõ coù nhöõng ñaëc tính rieâng, nhöõng chieán löôïc rieâng neân vieäc nieâm yeát treân TTCK khoâng phaûi laø choïn löïa duy nhaát. o Ngoaøi nguoàn voán töø TTCK, caùc CtyCP coù theå huy ñoäng voán theo caùc phöông thöùc nhö vay ngaân haøng, thueâ taøi chính, huy ñoäng töø caùc quyõ ñaàu tö … Nhöõng nguoàn voán naøy ñoâi khi ñöôïc öu ñaõi vôùi chi phí reû hôn töø nhaø nöôùc hay caùc toå chöùc taøi chính trong vaø ngoaøi nöôùc, hay töø moái quan heä do baûn thaân coâng ty coù ñöôïc. o Baûn thaân doanh nghieäp muoán söû duïng ñoøn baåy taøi chính (vay voán ngaân haøng – taêng tyû troïng nôï treân toång taøi saûn ) nhaèm thuùc ñaåy hoaït ñoäng kinh doanh - 54 - o Doanh nghieäp chöa an taâm veà khaû naêng thaønh coâng cuûa ñôït phaùt haønh thaáp, khoâng huy ñoäng ñuû soá voán yeâu caàu. Trong khi tham gia nieâm yeát doanh nghieäp phaûi toán keùm chi phí nieâm yeát, chi phí kieåm toaùn. ¾ Caùc coâng ty ñaõ CPH chöa coù heä thoáng quaûn trò toát, mang tính chuyeân moân cao neân vieäc caäp nhaät vaø xöû lyù thoâng tin, döõ lieäu, soá lieäu quyeát toaùn coøn chaäm. Ñieàu naøy daãn ñeán taâm lyù e ngaïi vaø laøm chaäm vieäc coâng boá thoâng tin. ¾ Ñoái vôùi caùc coâng ty maø nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái chöa ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän nieâm yeát ( soá löôïng coå phieáu baùn ra ngoaøi, soá löôïng coå ñoâng beân ngoaøi chöa ñuû theo quy ñònh). 2.3.2. NGUYEÂN NHAÂN TÖØ PHÍA CAÙC CÔ QUAN CHUÛ QUAÛN, CAÙC BOÄ NGAØNH ÑÒA PHÖÔNG ¾ ÔÛ goùc ñoä nhaø nöôùc, vieäc CPH caùc DNNN laø höôùng tôùi ñoåi môùi boä maùy, cô caáu quaûn trò vaø sôû höõu cuûa doanh nghieäp. Nhöng ôû caáp ñoä cuûa cô quan chuû quaûn, vieäc tieán haønh CPH caùc doanh nghieäp thuoäc quyeàn quaûn lyù seõ ít nhieàu aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa hoï. Do vaäy daãn ñeán tình traïng caùc cô quan chuû quaûn thöïc hieän CPH chæ ñeå hoaøn thaønh nhieäm vuï theo chæ tieâu, keá hoaïch ñöôïc giao, nhaèm ñaït ñöôïc thaønh tích trong nhieäm vuï veà CPH DNNN. Ña phaàn caùc cô quan chuû quaûn khoâng muoán maát quyeàn lôïi cuûa mình töø caùc DNNN neân hoï thích hình thöùc CPH maø nhaø nöôùc vaãn giöõ coå phaàn chi phoái vaø ñöông nhieân khoâng thích vieäc phaûi nieâm yeát treân TTCK. ¾ Beân caïnh ñoù khi caùc DNNN CPH baùn bôùt coå phaàn, tham gia nieâm yeát hay ñaêng kyù giao dòch, caùc cô quan chuû quaûn seõ bò maát maùt aûnh höôûng quyeàn lôïi, söï chi phoái cuûa mình ñoái vôùi doanh nghieäp. Ñaây laø moät raøo caûn taâm lyù (vaø lôïi ích) khoâng deã vöôït qua. ¾ Moät soá doanh nghieäp thuoäc cô quan chuû quaûn coù coâng taùc chuyeân moân khoâng thuoäc veà kinh teá, hoï phaûi lo cho coâng taùc chuyeân moân neân khoâng ñuû thoøi gian ñeå nghieân cöùu löïa choïn vaø quyeát ñònh coù neân nieâm yeát hay khoâng, vaø coù baùn bôùt coå - 55 - phaàn hay khoâng . Moät soá caùc doanh nghieäp thuoäc dieän phaûi nieâm yeát, song do phaûi chôø ñôïi söï chæ ñaïo töø caùc Tcty naém coå phaàn chi phoái, trong khi caùc Boä ngaønh laïi chaäm ñöa ra yù kieán chæ ñaïo cuï theå. Cuï theå nhö tröôøng hôïp cuûa CtyCP in vaø bao bì Myõ Chaâu thuoäc Tcty rau quaû hay Cty Boät Giaët NET thuoäc Tcty hoaù chaát… ¾ Soá löôïng caùc CtyCP maø nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái coøn quaù cao (gaàn 40% trong soá hôn 3000 DNNN CPH). Ñieàu naøy moät maët taïo cho caùc cô quan chuû quaûn tieáp tuïc chi phoái doanh nghieäp vaø ñöông nhieân hoï khoâng muoán nieâm yeát vì phaûi coâng khai, minh baïch taøi chính, ñe doïa ñeán quyeàn lôïi cuûa hoï. Maët khaùc taïo ra taâm lyù lo ngaïi ôû caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc, laøm giaûm tính thanh khoaûn cuûa coå phieáu, khoâng thu huùt ñöôïc hoï tham gia quaûn lyù, nhöõng ngöôøi coù khaû naêng ñeå taïo moät söùc soáng môùi cho doanh nghieäp . ¾ Do nieâm yeát coå phieáu laø coâng vieäc môùi meû ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø söï am hieåu taän töôøng veà chöùng khoaùn vaø TTCK, neân caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông chöa coù keá hoaïch vaø nhöõng trieån khai, maïnh meõ vaø kieân quyeát. 2.3.3. DO CÔ CHEÁ CHÍNH SAÙCH VEÀ GAÉN CPH DNNN VÔÙI NIEÂM YEÁT ™ Theo baùo caùo cuûa Ban chæ ñaïo ñoåi môùi vaø phaùt trieån doanh nghieäp , Vieät Nam tieán haønh CPH theo 3 hình thöùc vôùi tyû troïng : o Baùn moät phaàn voán nhaø nöôùc keát hôïp phaùt haønh theâm coå phieáu : 43,4%. o Baùn moät phaàn voán nhaø nöôùc hieän coù taïi DN : 26% o Baùn toaøn boä voán nhaø nöôùc taïi DN : 15,5% o Giöõ nguyeân voán nhaø nöôùc vaø phaùt haønh theâm coå phieáu : 15,1% Vaø thöïc teá trong 3000 DNNN ñaõ CPH : o CtyCP khoâng coù coå phaàn nhaø nöôùc : 30% o CtyCP nhaø nöôùc coù coå phaàn khoâng chi phoái : 29% o CtyCP giöõ coå phaàn chi phoái : treân 51% ™ Do vieäc thöïc hieän coå phaàn hoaù khoâng trieät ñeå, nghóa laø raát nhieàu c