Đề tài Giải pháp để kiểm soát lạm phát ở Việt Nam

1 MUÏC LUÏC Trang TRANG PHUÏ BÌA LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC 1 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 4 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG 5 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 7 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 8 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 8 4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 9 4.1/ Phöông phaùp luaän 9 4.2/ Phöông phaùp 9 5/ YÙ NGHIAÕ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI 11 CHÖÔNG I NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 13 1.1/CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT–ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 13 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt 13 1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt 13 1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT 14 1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi 14 1.2.2/ Laïm phi maõ 14 1.2.3/ Sieâu laïm phaùt 15 1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT 16 1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo 16 1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy 18 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT 19 1.5/ CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ ÔÛ CAÙC NÖÔÙC 21 2 1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu 22 1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung 22 CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 24 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ NAÊM 1976 ÑEÁN 2006 24 2.1.1/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 24 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1996 ñeán 2000 6 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 2001 ñeán 2006 27 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ 30 2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá 31 2.2.2/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp 33 2.2.3/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn 35 2.3/ NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN TAÙC ÑOÄNG TÔÙI LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 37 2.3.1/ Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo 37 2.3.2/ Xeùt treân goùc ñoä chi phí ñaåy 40 2.4/ ÑAÙNG GIAÙ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LAÏM PHAÙT NAÊM 2006 45 2.4.1/ Caùc yeáu toá laøm giaûm laïm phaùt 45 2.4.2/ caùc yeáu toá laøm taêng laïm phaùt 49 CHÖÔNG III CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 53 3.1/ MUÏC TIEÂU VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG TOÅNG QUAÙT 5 NAÊM 2006 – 2010 CUÛA VIEÄT NAM 53 3.2/ ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN HIEÄN NAY 54 3.2.1/ Caùch tính laïm phaùt hieän nay 54 3.2.2/ Ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät nam baèng laïm phaùt cô baûn 56 3 3.2.3/ Xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù 58 3.3/ CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006 – 2010 58 3.3.1/ Chính phuû kieåm soaùt laïm phaùt 59 3.2.1.1 Choáng nhöõng haønh vi truïc lôïi 59 3.2.1.2Caûi caùch tieàn löông 61 3.2.1.3 Caûi caùch haønh chính 61 3.2.1.4 Xaây döïng moät quy cheá quaûn lyù giaù caû hôïp lyù 62 3.3.2/ Ngaân haøng nhaø nöôùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt 66 3.2.2.1 Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä 66 3.2.2.2 Nhöõng vaán ñeà caàn phaûi coù söï phoái keát hôïp ñoàng boä 70 3.3.3/ Doanh nghieäp cuõng phaûi töï choáng laïm phaùt 73 3.3.3.1 Doanh nghieäp tieát kieäm, (caét giaûm) chi phí 73 3.3.3.2 Xaây döïng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi 74 3.3.3.3 Doanh nghieäp caàn söû duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro 75 KEÁT LUAÄN 76 PHUÏ LUÏC 77 - 91 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 92 4 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ADB Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ CPI Chæ soá giaù tieâu duøng CSTT Chính saùch tieàn teä DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc DTBB Döõ tröõ baét buoäc ÑTNN Ñaàu tö nöôùc ngoaøi GDP Toång saûn phaåm quoác noäi NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTÖ Ngaân haøng trung öông NSNN Ngaân saùch nhaø nöôùc OTC Thò tröôøng phi taäp trung TCTD Toå chöùc tín duïng TNQD Thu nhaäp quoác daân VND Ñoàng Vieät Nam XDCB Xaây döïng cô baûn XNK Xuaát nhaäp khaåu UBND Uyû ban nhaân daân USD Ñoâla Mó WFE Dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi M Soá löôïng tieàn teä ICOR Tyû leä thu nhaäp taêng theâm treân ñaàu tö EC Khoái tieàn teä chung Chaâu aâu LTTP Löông thöïc thöïc phaåm 5 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 Trang 23 Baûng 2.2 Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 Trang 23 Baûng 2.3 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 Trang 23 Baûng 2.4 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaYïn 1989 – 1995 Trang 24 Baûng 2.5 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 Trang 25 Baûng 2.6 Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá: so saùnh qua hai naêm 2001 naêm 2002 Trang 25 Baûng 2.7 Toång möùc baøn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002 Trang 26 Baûng 2.8 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quí giai ñoaïn 1996 – 2006 Trang 27 Baûng 2.9 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2004 Trang 27 Baûng 2.10 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá-xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.11 Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.12 Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996-2000 Trang 29 Baûng 2.13 Tyû leä laïm phaùt trung bình caùc giai ñoaïn Trang 31 Baûng 2.14 Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996-2006 Trang 32 Baûng 2.15 Laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi Vieät Nam giai ñoaïn 1996- 2006 Trang 34 Baûng 2.16 Moät soá chæ soá xeáp haïng cuûa Vieät Nam theo ñaùnh giaù cuûa WFE so vôùi moät vaøi nöôùc trong khu vöïc(tính treân 104 quoác gia ñöôïc khaûo saùt) Trang 37 Baûng 2.17 Toác ñoä huy ñoäng voán vaø cho vay giai ñoaïn 2002-2006 Trang 39 Baûng 2.19 Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003-2006 Trang 43 Baûng 2.20 Dieãn bieán giaù moät soá maët haøng treân theá giôùi, 2003-2006 Trang 44 Baûng 2.21 Dieãn bieán giaù caû moät soá maët haøng cuûa Vieät Nam, 2004-2006 Trang 44 6 Baûng 2.22 Ñieàu chænh thueá moät soá maët haøng, 2005-2006 Trang 44 Baûng 2.23 Ñieàu haønh CSTT cuûa NHNN 205-2006 Trang 46 Baûng 3.1 Quyeàn soá giaù tieâu duøng naêm 2000 Trang 51 Baûng 3.2 Laõi suaát ngaân haøng naøo cao nhaát Trang67 Baûng PL1 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùcthaùng trong naêm 2001 Trang75 Baûng PL2 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002 Trang76 Baûng PL3 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003 Trang77 Baûng PL4 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004 Trang78 Baûng PL5 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005 Trang79 Baûng PL6 Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø 1986 ñeán 2006 Trang80 Baûng PL7 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 82 Baûng PL8 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 83 Baûng PL9 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 84 BaûngPL10 Nhöõng ñòa chæ thaát thoaùt, laõng phí Trang 85 BaûngPL11 Toác ñoä tang giaù tieâu duøng, giaù löông thöïc thöïc phaåm töø 1990- 2006 Trang 88 BaûngPL12 Xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình Trang 89 7 MỞ ĐẦU 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi thì laïm phaùt laø moät caên beänh kinh nieân cuûa moïi neàn kinh teá haøng hoaù – tieàn teä; noù khoâng coù baûn chaát giai caáp maø chæ coù baûn chaát kinh teá. Noù coù tính thöôøng tröïc, neáu khoâng thöôøng xuyeân kieåm soaùt, khoâng coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thöôøng tröïc, ñoàng boä vaø höõu hieäu thì laïm phaùt coù theå xaûy ra ôû baát cöù neàn kinh teá haøng hoaù naøo vôùi baát kyø cheá ñoä xaõ hoäi naøo. Caùc nhaø kinh teá naøy cho raèng bieåu hieän cuûa laïm phaùt laø: khi möùc chung cuûa giaù caû haøng hoaù vaø chi phí saûn xuaát ñoàng thôøi taêng leân moät caùch phoå bieán trong moät khoaûng thôøi gian ñuû daøi ñeå nhaän roõ xu höôùng naøy1. Taùc giaû hoaøn toaøn ñoàng tình vôùi quan ñieåm naøy. Coù theå noùi laïm phaùt luoân laø moät vaán ñeà laøm ñau ñaàu caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá, vaø nhaát laø trong tình hình hieän nay, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi( WTO) thì vaán ñeà naøy laïi caøng ñöôïc caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch quan taâm nhieàu hôn. Trong naêm 2004, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta taêng 9,5 %, coù ngöôøi noùi chuùng ta leân côn soát laïm phaùt vaø coù ngöôøi noùi chuùng ta chöa laïm phaùt maëc duø chæ soá giaù naøy ñaõ taêng vöôït quaù ngöôõng muïc tieâu ñeà ra ban ñaàu (4- 5%), ñeán 2005 thì chæ soá giaù tieâu duøng laïi ñöôïc khoáng cheá chæ coøn 8,4% baèng vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, naêm 2006 chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc khoáng cheá ôû möùc 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Dieãn bieán tình hình thay ñoåi cuûa chæ soá giaù tieâu duøng nöôùc ta ñaõ laøm cho caùc nhaø hoaïch ñònh, nhaø nghieân cöùu phaûi toán nhieàu coâng söùc ñeå khoáng cheá noù. Vaäy neàn kinh teá nöôùc ta trong naêm 2004, 2005, 2006 vaø nhöõng naêm tröôùc ñoù coù laïm phaùt hay khoâng, vaø neáu coù laø bao nhieâu, laø cao hay thaáp, möùc laïm phaùt ñoù coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán neàn kinh teá, nhöõng nguyeân nhaân naøo gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta, laø nhöõng vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû, ñeå treân cô sôû ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010 maø Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng ñaõ ñeà ra. 8 Laïm phaùt laø moät vaán ñeà phöùc taïp, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc, nhöng vôùi mong muoán baèng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñöôïc ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, maëc duø coù nhöõng giaûi phaùp môùi chæ döøng laïi ôû nhöõng yù töôûng, 1Website cuûa NHNN nhöng ñaây cuõng laø nhöõng giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñöôïc toát hôn vaø goùp phaàn vaøo muïc tieâu neâu treân neân taùc giaû quyeát ñònh choïn giaûi phaùp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laøm ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá. 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Xuaát phaùt töø lyù do treân, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà sau : Thöù nhaát: Laøm roõ nhöõng quan ñieåm, lyù luaän veà laïm phaùt, töø ñoù xem nhöõng quan ñieåm naøo ñöôïc vaän duïng phoå bieán vaø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá Vieät Nam. Thöù hai: Khaùi quaùt laïi tình hình laïm phaùt cuûa Vieät Nam töø sau khi thoáng nhaát(1976) ñeán nay (2006), ñaëc bieät laø giai ñoaïn 2001 – 2006. Thöù ba: Chæ ra ñöôïc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi 3 bieán soá kinh teá vó moâ quan troïng coøn laïi trong töù giaùc kinh teá, ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn (ñoái vôùi caùc bieán soá khaùc maø laïm phaùt coù moái quan heä maät thieát nhö laõi suaát, tyû giaù hoái ñoaùi … trong phaïm vi luaän vaên chöa ñi vaøo nghieân cöùu). Ñoàng thôøi, böôùc ñaàu xem xeùt moái quan heä hoài quy giöõa laïm phaùt vôùi 3 bieán soá treân vaø ñi tìm moät ngöôõng laïm phaùt maø ôû ñoù khi laïm phaùt vöôït qua thì coù aûnh höôûng khoâng toát tôùi taêng tröôûng kinh teá. Thöù tö: Treân cô sôû dieãn bieán tình hình laïm phaùt thöïc teá ruùt ra ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân cô baûn taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ôû nöôùc ta nhaèm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt. Ngoaøi nhöõng nguyeân nhaân cô baûn ñöôïc phaân tích trong baøi, luaän vaên cuõng böôùc ñaàu heä thoáng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta theo nhieàu höôùng khaùc nhau. Thöù naêm: Xem xeùt laïi caùch ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta hieän nay, töø ñoù ruùt ra nhöõng haïn cheá ñeå ñeà xuaát moät caùch ño löôøng toát hôn. 9 Thöù saùu: Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ giai ñoaïn 2007 – 2010, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ goäi 10 naêm 2001 – 2010. 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI : Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra ôû treân, luaän vaên caàn traû lôøi ñöôïc nhöõng caâu hoûi sau: Moät laø: Neàn kinh teá Vieät Nam coù bò laïm phaùt hay khoâng ? Trong ñoù taäp trung vaøo traû lôøi cho giai ñoaïn 2001 – 2006, noåi leân laø naêm 2004, maø cho ñeán nay vaãn coøn hai luoàng yù kieán traùi ngöôïc nhau. Hai laø: Laïm phaùt coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá? Tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn? Phöông trình hoài quy xaùc ñònh möùc ñoä töông quan giöõa laïm phaùt vôùi caùc nhaân toá treân nhö theá naøo ? Bøa laø: Coù toàn taïi moät ngöôõng laïm phaùt ôû nöôùc ta hay khoâng? Neáu coù thì ngöôõng ñoù laø bao nhieâu ? Boán laø: Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu naøo gaây ra laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua ? Naêm laø: Caùch tính laïm phaùt ôû Vieät nam hieän nay coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi ôû nöôùc ta nöõa hay khoâng ? Neáu khoâng thì neân choïn caùch tính naøo khaùc (böôùc ñaàu ñoái chieáu vôùi caùch tính laïm phaùt cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi). Neáu coøn phuø hôïp thì coù phaûi ñieàu chænh gì khoâng ? Saùu laø: Laïm phaùt ôû Vieät Nam coù chòu aûnh höôûng bôùi nhöõng bieán ñoäng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi hay khoâng ? 4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU : 4.1/ Phöông phaùp luaän : Do vaán ñeà laïm phaùt coù lieân quan maät thieát ñeán nhieàu vaán ñeà khaùc nhö tyû giaù, laõi suaát, taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp, caùn caân thanh toaùn … thuoäc nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö taøi chính Nhaø nöôùc, tín duïng ngaân haøng … neân khi nghieân cöùu laïm phaùt phaûi ñaët trong moái quan heä töông hoã qua laïi giöõa caùc yeáu toá treân, giöõa caùc lónh vöïc treân. Do vaäy, phöông phaùp luaän chuû ñaïo cuûa luaän vaên laø vaän duïng pheùp duy vaät bieän chöùng. Tuy nhieân, trong phaïm vi moät luaän vaên, ñeå ñôn giaûn vaán ñeà nghieân cöùu, luaän vaên chæ ñi vaøo nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân 10 caùc yeáu toá khaùc hoaëc taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñeán laïm phaùt, töùc laø nghieân cöùu söï taùc ñoäng moät chieàu vaø trong khi nghieân cöùu yeáu toá naøo thì caùc yeáu toá khaùc ñöôïc giaû ñònh laø khoâng ñoåi . Tuy nhieân, vaän duïng phöông phaùp nghieân cöùu nhö theá naøo ñi nöõa thì cuõng khoâng theå xa rôøi, thoaùt ly khoûi thöïc tieãn. Do vaäy, phaûi caên cöù vaøo tình hình thöïc tieãn kinh teá - xaõ hoäi vaø höôùng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam. Do vaäy, phöông phaùp luaän cuûa luaän vaên laø keát hôïp lyù luaän vaø thöïc teá. 4.2/ Phöông phaùp: Treân cô sôû caùc phöông phaùp luaän chuû ñaïo, tröôùc tieân luaän vaên ñi vaøo thu thaäp caùc soá lieäu veà laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá ...vaø caùc soá lieäu caàn thieát khaùc cho nghieân cöùu. Do vaäy, phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø phöông phaùp nghieân cöùu taïi baøn, phöông phaùp thoáng keâ, söu taàm caùc soá lieäu ñöôïc phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, ñaëc bieät laø töø caùc boä, ban, ngaønh. Coâng vieäc naøy tieán haønh qua 2 böôùc nhö sau : + Thoáng keá caùc soá lieäu caàn thieát cho nghieân cöùu nhö tyû leä laïm phaùt, tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá … qua caùc naêm töø 1976 ñeán 2006. + Tuyø vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø trích daãn soá lieäu theo töøng giai ñoaïn khaùc nhau. Döïa treân soá lieäu thoáng keâ coù ñöôïc, luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, hoài quy, ñeå xöû lyù vaø bieåu dieãn soá lieäu coù ñöôïc theo caùc noäi dung caàn thieát. Rieâng trong phöông phaùp hoài quy, taùc giaû choïn sai soá cho pheùp laø 5% (ñoä tin caäy ñaït 95% trong caùc phaân tích). Neáu phaân tích hoài quy cho keát quaû nhöng khoâng ñaûm baûo ñoä tin caäy thì keát luaän keát quaû hoài quy khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Cuõng trong phöông phaùp hoài quy, ñeå ñôn giaûn daõy soá phaân tích nhöng vaãn ñaûm baûo ñoä tin caäy, taùc giaû choïn soá lieäu trong voøng 11 naêm 1996 ñeán 2006 ñeå chaïy haøm hoài quy. Tuy nhieân, chuoãi soá lieäu coù theå môû roäng ra hoaëc thu heïp laïi trong töøng tình huoáng nghieân cöùu. Ñeå coù theå thaáy ñöôïc vaán ñeà nghieân cöùu coù theå thay ñoåi nhö theá naøo qua thôøi gian, luaän vaên söû duïng phöông phaùp so saùnh – ñoái chieáu nhaèm xem xeùt vaán ñeà trong moái töông quan, so saùnh ñoái chieáu giöõa nhöõng thôøi kyø khaùc nhau. 11 Ngoaøi ra, ñeå moå xeû vaán ñeà nghieân cöùu moät caùch tyû mæ, luaän vaên söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh : Xem xeùt, nghieân cöùu vaán ñeà döôùi nhieàu goùc ñoä, töø nhieàu ngaønh khaùc nhau. Do baûn chaát nghieân cöùu khoa hoïc bao giôø cuõng coù tính keá thöøa, neân trong luaän vaên coù vaän duïng keát quaû nghieân cöùu cuûa moät soá chuyeân gia veà caùc vaán ñeà coù lieân quan. Cuoái cuøng, moät phöông phaùp khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng laø phöông phaùp chuyeân gia : Tìm hieåu vaán ñeà thoâng qua hình thöùc thu thaäp yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi coù nhieàu kinh nghieäm (ñaëc bieät laø caùc thaày coâ giaûng vieân), am töôøng treân töøng lónh vöïc ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng keát luaän xaùc thöïc. 5/ YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI : Trong boái caûnh khu vöïc vaø theá giôùi coù nhieàu baát oån do chieán tranh, xung ñoät, thieân tai, ñaëc bieät laø naïn khuûng boá thì Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc xem laø ñieåm ñeán an toaøn nhaát, coù tình hình chính trò oån ñònh nhaát. Neáu nhö chuùng ta taïo ñöôïc moät söï oån ñònh nöõa veà maët kinh teá thì khaû naêng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø raát lôùn, nhöng tröôùc heát laø taïo ñöôïc moät taâm lyù oån ñònh trong nöôùc, khuyeán khích moïi taàng lôùp daân cö an taâm laøm aên laâu daøi vì quoác teá daân sinh, töø ñoù goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån kinh teá moät caùch oån ñònh, beàn vöõng. Ñeå taïo ñöôïc moät söï oån ñònh veà kinh teá, caàn phaûi thöïc hieän nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä treân moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong ñoù, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu ñaët ra laø phaûi oån ñònh neàn taøi chính tieàn teä cuûa quoác gia maø ñaëc bieät laø vaán ñeà kieåm soaùt laïm phaùt, oån ñònh giaù caû tieàn teä ñeå taêng tröôûng oån ñònh, beàn vöõng vaø coù hieäu quaû. Vieät Nam ñaõ chính thöùc laø thaønh vieân thöù 150 cuûa WTO( toå chuùc thöông maïi quoác teá). Nhö vaäy, sau khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng nam AÙ (AETA), hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ (BTA) roài ñeán WTO, ñeán hoäi nghò laõnh ñaïo kinh teá APEC laàn thöù 14 toå chöùc taïi Vieät Nam ñaõ thaønh coâng toát ñeïp, kheùp laïi Naêm APEC Vieät Nam 2006 ñaày soâi ñoäng, vôùi nhöõng thaønh quûa ñaùng töï haøo. Giôùi truyeàn thoâng quoác teá cho raèng, ñaây laø böôùc ñoät phaù caû veà ngoaïi giao vaø kinh teá cuûa Vieät Nam, goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc quaûng baù tôùi coäng ñoàng quoác teá veà hình aûnh moät ñaát nöôùc Vieät Nam naêng ñoäng, thaân thieän vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ. Nhö vaäy möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi cuûa nöôùc ta roäng hôn bao giôø heát, maø 12 nhö theá thì neàn kinh teá cuûa nöôùc ta cuõng phaûi gaùnh chòu nhöõng taùc ñoäng cuûa kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi ôû moät möùc ñoä cao hôn bao giôø heát. Chæ môùi coù söï leân xuoáng cuûa giaù daàu, giaù vaøng, giaù ñoâla Myõ… trong thôøi gian qua ñaõ khieán cho chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta cuõng dao ñoäng theo. Coù nhieàu bieán soá kinh teá vó moâ caàn thieát phaûi dao ñoäng leân xuoáng nhö moät ñieän taâm ñoà. Nhö tyû giaù chaúng haïn, nhöng rieâng ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt thì neáu noù thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø dao ñoäng ôû bieân ñoä lôùn, töùc laø moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi ñeàu dao ñoäng theo, tính khoâng oån ñònh gia taêng, baát oån luoân laø maàm moùng cho moïi cuoäc khuûng hoaûng. Do vaäy, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu laïm phaùt vôùi mong muoán naém vöõng hôn veà dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua vaø nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ñeå töø ñoù kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn, goùp phaàn taïo neân moät söï oån ñònh veà kinh teá, cuøng vôùi söï oån ñònh chính trò giuùp chuùng ta thöïc hieän thaéng lôïi caùc muïc tieâu maø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët ra. Vôùi nhöõng muïc ñích nhö treân, ñeà taøi mang yù nghóa thieát thöïc ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá hieän nay. Toaøn boä noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän trong 3 chöông : Chöông I : LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT Chöông II: LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM QUA Chöông III : GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 13 CHÖÔNG I: LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 1.1/ CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT – ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, nhieàu nhaø kinh teá hoïc ñaõ ñöa ra caùc khaùi nieäm veà laïm phaùt. Song, chuùng ta vaãn chöa ñöôïc thoáng nhaát hoaøn toaøn veà laïm phaùt. Coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo nhöõng nguyeân nhaân cuûa noù, coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo höôùng taäp trung vaøo nhöõng aûnh höôûng cuûa laïm phaùt. Coù theå keå ra moät soá quan ñieåm veà laïm phaùt raát khaùc nhau nhö sau1: Thöù nhaát: Laïm phaùt laø söï taêng leân lieân tuïc cuûa giaù caû. Theo quan ñieåm naøy thì khoâng keå giaù caû taêng leân do nguyeân nhaân naøo ñeàu laø laïm phaùt. Thöù hai: Laïm phaùt laø vieäc phaùt haønh tieàn giaáy vöôït quaù möùc ñaûm baûo, vì vaäy gaây ra söï maát giaù cuûa tieàn giaáy laøm cho giaù caû haøng hoùa bò ñaåy leân cao. Thöù ba: Laïm phaùt laø söï maát caân ñoái nghieâm troïng giöõa tieàn vaø haøng trong neàn kinh teá, söï maát caân ñoái vôùi tieàn lôùn hôn haøng khieán cho giaù caû taêng leân ôû moïi luùc moïi nôi. Nhö vaäy, duø khaùc nhau veà quan ñieåm nhìn nhaän, nhöng chuùng ta thaáy caùc quan ñieåm ñeàâu ñeà caäp ñeán moät khía caïnh ñoù laø sö taêng leân cuûa giaù caû laø moät trong nhöõng bieåu hieän cô baûn cuûa laïm phaùt. Do vaäy, hieän nay gaàn nhö caùc nhaø kinh teá khi xem laïm phaùt chuû yeáu thieân veà nhöõng bieåu hieän cuûa laïm phaùt, hoï xem laïm phaùt laø hieän töôïng möùc giaù caû chung taêng leân. Söï gia taêng naøy dieãn ra vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi. 1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt Hieän nay, coù nhieàu phöông phaùp vaø moâ hình duøng ñeå tính laïm phaùt cô baûn nhö : - Phöông phaùp loaïi tröø (Exclusion method) - Phöông phaùp ñieàu chænh trung bình vaø phöông phaùp quyeàn soá ñieåm giöõa. - Moâ hình caáu truùc VAR (Vector Autoregresion). - Moâ hình tham soá cho vieäc döï ñoaùn laïm phaùt cô baûn vaø dieãn dòch 1Lyù thuyeát taøi chính – tieàn teä naêm 1999. TS . Nguyeãn Ñöùc Thanh quy trình laïm phaùt. 14 - Moâ hình tham soá cuûa quy trình laïm phaùt. Moãi phöông phaùp, moâ hình coù nhöõng öu ñieåm, nhöôïc ñieåm rieâng vaø khoù khaên rieâng. Trong ñoù, phöông phaùp ñieàu chænh trung bình ñöôïc coâng nhaän roäng raõi vaø deã aùp duïng(phuï luïc 12: xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình). Muoán söû duïng phöông phaùp naøy tröôùc heát caàn thu thaäp thoâng tin veà söï thay ñoåi giaù caû haøng thaùng cuûa töøng maët haøng coù trong roå haøng hoùa. Ñeå coù ñöôïc thoâng tin naøy, hieän nay ôû Vieät Nam chæ coù Toång cuïc thoáng keá môùi naém ñöôïc. Do vaäy, trong thôøi gian tôùi Toång cuïc thoáng keâ vaø NHNN caàn thu thaäp thoâng tin ñeå tính laïm phaùt cô baûn theo phöông phaùp ñieàu chænh trung bình hoaëc nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp hoaëc moâ hình thích hôïp ñeå tính laïm phaùt cô baûn. 1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT Caên cöù vaøo toác ñoä laïm phaùt, laïm phaùt ñöôïc chia thaønh 3 loaïi nhö sau : - Laïm phaùt vöøa phaûi. - Laïm phaùt phi maõ. - Sieâu laïm phaùt. 1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi (Reasonable Inflation) Laïm phaùt vöøa phaûi laø laïm phaùt ôû möùc 1 con soá nguyeân (tyû leä taêng giaù caû haøng hoùa trong khoaûng 10% trôû laïi). ÔÛ möùc ñoä laïm phaùt vöøa phaûi, giaù caû taêng chaäm dao ñoäng xung quanh möùc taêng tieàn löông. Trong ñieàu kieän nhö theá, giaù trò tieàn teä khoâng bieán ñoäng nhieàu, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho kinh teá phaùt trieån. Khi giaù caû taêng vöôït ra khoûi möùc ñoä hôïp lyù treân, ngöôøi ta noùi laïm phaùt ñang böôùc vaøo giai ñoaïn taêng cao. 1.2.2/ Laïm phaùt phi maõ Laïm phaùt cao laø laïm phaùt ôû möùc ñoä 2 con soá (döôùi 100% naêm), möùc ñoä taêng cuûa giaù caû haøng hoùa luùc naøy cuõng gioáng nhö ” Moät con ngöïa baát kham ñang tung voù ñeå chaïy”. Khi laïm phaùt phi maõ xaûy ra, saûn xuaát bò ñình treä, neàn taøi chính bò phaù hoaïi vaø neáu khoâng coù bieän phaùp thích hôïp ñeå “ghìm chaân chuù ngöïa” thì neàn kinh teá seõ deã daøng rôi vaøo tình traïng sieâu laïm phaùt. 1.2.3 Sieâu laïm phaùt (Hyperinflation) Sieâu laïm phaùt laø laïm phaùt xaûy ra ôû möùc ñoä lôùn hôn laïm phaùt phi maõ. Sieâu laïm phaùt thöôøng xaûy ra do caùc bieán coá lôùn daãn ñeán ñaûo loän traät töï 15 xaõ hoäi nhö : Chieán tranh, khuûng hoaûng chính trò. Khi nhöõng bieán coá lôùn xaûy ra, söï thaâm thuït ngaân saùch khieán chính phuû phaûi phaùt haønh tieàn giaáy ñeå buø ñaép daãn ñeán sieâu laïm phaùt. Sieâu laïm phaùt coù söùc phaù huyû toaøn boä hoaït ñoäng kinh teá vaø neàn kinh teá bò suy thoaùi nghieâm troïng. Coù theå ví sieâu laïm phaùt nhö côn soùng thaàn trong kinh teá. Trong lòch söû tieàn teä theá giôùi, ngöôøi ta chia laïm phaùt ra thaønh 4 caáp ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thích öùng: Caùc caáp ñoä cuûa laïm phaùt goàm: laïm phaùt yø – Laø möùc ñoä laïm phaùt thaáp nhaát töø 0% ñeán khoâng quaù vaøi % - Caáp ñoä laïm phaùt naøy chuû yeáu phaûn aùnh tính khaùch quan tuyeät ñoái cuûa hieän töôïng löu thoâng haøng hoaù – tieàn teä trong ñieàu kieän cheá ñoä tieàn giaáy. Laïm phaùt naøy coù theå laëp ñi laëp laïi trong moät chuoãi thôøi gian daøi vaø neáu chæ coù noù, ngöôøi ta coù theå chuû ñoäng tính vaøo thaønh caùc chæ tieâu caân baèng trung hoaø cuûa neàn kinh teá – Ngöôøi ta chaáp nhaän vaø saün saøng chung soáng hoaø bình vôùi loaïi laïm phaùt ñöôïc ví nhö caên beänh kinh nieân naøy cuûa löu thoâng haøng hoaù vaø löu thoâng tieàn teä. Möùc ñoä cao hôn töø treân vaøi % ñeán möùc lôùn hôn khoâng nhieàu so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm ñöôïc goïi laø laïm phaùt vöøa phaûi hay kieån soaùt laïm phaùt ñöôïc. Ñoái vôùi loaïi naøy thì tuyø theo chieán löôïc vaø chieán thuaät phaùt trieån kinh teá moãi thôøi kyø maø caùc Chính phuû coù theå chuû ñoäng ñònh höôùng möùc khoáng cheá treân cô sôû duy trì moät tyû leä laïm phaùt laø bao nhieâu ñeå gaén vôùi moät soá muïc tieâu kinh teá khaùc: Kích thích taêng tröôûng kinh teá, taêng cöôøng xuaát khaåu vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp trong caùc naêm taøi khoaù nhaát ñònh. Tuy nhieân chæ coù theå chaáp nhaän coù laïm phaùt vöøa phaûi trong ñieàu kieän neàn kinh teá chöa ñaït tôùi trò giaù saûn löôïng tieàn naêng so vôùi ñieàu kieän hieän taïi – Khi maø nhieàu nhaân toá cuûa saûn xuaát vaãn coøn naèm trong tình traïng nguû yeân hoaëc chöa coù phöông aùn khaû thi ñeå phaùt huy caùc tieàm naêng ñoù. Laïm phaùt phi maõ laø caáp ñoä cao thöù 3 coù tyû leä laïm phaùt bình quaân/ naêm töø möùc trung bình cuûa 2 con soá ñeán ñænh cao cuûa 3 con soá. Ñaây laø tyû leä laïm phaùt vöôït ra ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt cuûa NHTÖ. Caáp ñoä sieâu laïm phaùt laø hieän töôïng khuûng hoaûng kinh teá ñaõ ñeán möùc raát nghieâm troïng – Tyû leä laïm phaùt ñaõ leân ñeán treân 3 con soá – Thaäm chí ngöôøi ta khoâng theå ño laïm phaùt baèng soá % maø baèng soá laàn taêng giaù trong naêm. Ñieån hình laø ôû Ñöùc trong caùc naêm töø 1921 ñeán 1923 sau ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù nhaát. 16 Nhö vaäy, coù theå phaân loaïi laïm phaùt theo nhieàu möùc ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng bieän phaùp ñieàu kieåm soaùt thích hôïp. Song, bieän phaùp “phoøng choáng” hay “chöõa trò”cuõng coøn phaûi caên cöù vaøo nguyeân nhaân gaây “beänh”. 1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, song nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc (laïm phaùt do caàu keùo) hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân (laïm phaùt chi phí ñaåy). Nghieân cöùu hoïc thuyeát khoái löôïng tieàn teä cuûa Fisher, chuùng ta seõ thaáy roõ hôn baûn chaát cuûa vaán ñeà. Ñoái vôùi coâng thöùc khoái löôïng tieàn teä: MV = PY, trong ñoù M: cung tieàn teä, V: toác ñoä voøng quay, P: möùc giaù caû, Y: toång saûn phaåm( khoâng ñoåi trong ngaén haïn), PY ~ GNP danh nghiaõ. Hoïc thuyeát naøy cho raèng khi taêng löôïng tieàn cung öùng thì möùc giaù caû cuõng thaêng theo töông öùng( vì V vaø Y gaàn nhö khoâng ñoåi trong ngaén haïn). Noäi dung hoïc thuyeát taäp trung luaän giaûi nhöõng yeáu toá hình thaønh giaù caû coù lieân quan tröïc tieáp ñeán: (i) quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng tieâu duøng; (ii) cung haøng hoaù vaø dòch vuï; (iii) moái töông quan giöõa cung vaø caàu haøng hoaù; (iiii) giaù caû saûn xuaát. Taát caû caùc yeáu toá hình thaønh giaù caû ñöôïc xen xeùt nhö laø nguyeân nhaân taêng giaù. Veà caûm giaùc thì ai cuõng coù theå nhaän thaáy raèng giaù caû naêng löôïng, nguyeân lieäu…coù taùc ñoäng ñeán laïm phaùt. Nhöng söï taùc ñoäng naøy phaûi naèm trong moái lieân heä cuûa 4 yeáu toá neâu treân( thò tröôøng tieâu duøng, cung, moái töông quan giöõa cung caàu, giaù caû saûn xuaát). Treân neàn taûng hoïc thuyeát veà giaù ñaõ hình thaønh hai luaän ñieåm veà laïm phaùt: laïm phaùt chi phí ñaåy vaø laïm phaùt caàu keùo. Nhaän bieát nguyeân nhaân naøo thì ngöôøi ta ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt. 1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo ( Demand Pull Inflation) Laïm phaùt caàu keùo hay laïm phaùt nhu caàu laø laïm phaùt xaûy ra do toång caàu taêng vöôït quaù möùc cung haøng hoùa cuûa xaõ hoäi, daãn ñeán aùp löïc laøm taêng giaù caû. Khi nghieân cöùu veà laïm phaùt, Bentet Hanxen1 ñaõ vieát “ Bôûi vì nhu caàu quaù möùc coù theå coi laø nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt cho neân chuùng ta coù theå coâng nhaän raèng laïm phaùt, ñoù laø tình huoáng ôû ñoù toàn taïi quaù möùc roäng 17 khaép ñoái vôùi nhieàu maët haøng treân thò tröôøng”. Trong laïm phaùt caàu keùo, tieàn teä ñoàng thôøi coù 2 vai troø: vöøa laø neàn taûng, vöøa laø nguyeân nhaân cöïc.Trong laïm phaùt chi phí ñaåy tieàn teä cuõng laø cô sôû cuûa laïm phaùt nhöng ñoùng vai troø thuï ñoäng, nghiaõ laø tieàn teä seõ bò cuoán vaøo doøng xoaùy cuûa giaù caû saûn xuaát. Vaäy, nguyeân nhaân naøo laøm cho toång caàu taêng leân? Coù theå chæ ra moät soá nguyeân nhaân cô baûn nhö sau : - Chi tieâu cuûa Chính phuû taêng leân daãn ñeán soá löôïng tieàn teä M gia taêng, laøm cho möùc caàu veà haøng hoaù taêng. - Thaâm huït ngaân saùch keùo daøi vaø ñöôïc ñaøi thoï baèng caùch vay möôïn ôû trong nöôùc, ngoaøi nöôùc hoaëc NHTÖ. NHTÖ öùng tröôùc cho NSNN töùc laø NHTÖ ñaõ phaùt haønh tieàn qua ngoõ chính phuû, vì vaäy khoái löôïng tieàn teä löu thoâng taêng. Vay nöôùc ngoaøi cuõng laøm khoái löôïng tieàn teä taêng. Vay trong nöôùc khi traû maø thu khoâng ñuû chi cuõng phaûi phaùt haønh vaø laøm cho khoái löôïng tieàn teä taêng.Khoái löôïng tieàn teä taêng laøm cho toång chi tieâu baèng tieàn taêng. - Chi tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình taêng leân do möùc thu thaäp taêng hoaëc laõi suaát giaûm. - Taâm lyù thích tieâu duøng hay tieát kieäm cuûa daân chuùng ñöa ñeán söï gia taêng toác ñoä löu thoâng tieàn teä. Neáu daân chuùng coù khuynh höôùng thích tieâu duøng, toác ñoä löu thoâng tieàn teä gia taêng. - Ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp taêng leân do döï ñoaùn veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá trong nöôùc vaø caû ngoaøi nöôùc hay do laõi suaát giaûm. - Do chính saùch tieàn teä môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp, ngöôøi daân deã tieáp caän nguoàn voán, coù theå vay deã daøng hôn, vay nhieàu hôn daãn ñeán nhu caàu chi tieâu nhieàu hôn. - Caùc yeáu toá lieân quan ñeán nhu caàu nöôùc ngoaøi nhö : Tyû giaù hoái ñoaùi, möùc thu nhaäp cuûa cö daân nöôùc ngoaøi … laøm gia taêng nhu caàu haøng hoùa xuaát khaåu keùo theo toång caàu gia taêng. Trong caùc phaân tích treân, toång caàu taêng gaây aùp löïc taêng giaù laøm xaûy ra tình traïng laïm phaùt trong ngaén haïn. Song, neáu neàn kinh teá chöa ñaït ñöôïc 1Nhaø kinh teá hoïc Thuïy Ñieån 18 möùc saûn löôïng tieàm naêng, thì vieäc taêng toång caàu trong tröôøng hôïp naøy trôû thaønh moät chính saùch laïm phaùt coù hieäu quaû ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát xaõ hoäi laøm cho kinh teá taêng tröôûng, khi ñoù toång cung seõ taêng, saûn löôïng cuûa neàn kinh teá taêng leân. Ngöôïc laïi vôùi laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía caàu laø laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía cung, goïi laø laïm phaùt chi phí ñaåy. 1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy (Cost Push Inflation) Trong hoaøn caûnh saûn xuaát khoâng taêng hoaëc taêng ít trong khi chi phí taêng leân (chi phí saûn xuaát taêng vöôït quaù möùc taêng cuûa naêng suaát lao ñoäng) thì seõ sinh ra laïm phaùt chi chí ñaåy. Chi phí saûn xuaát taêng leân taïo aùp löïc “ Ñaåy” giaù baùn saûn phaåm taêng leân hay coù theå laøm giaûm möùc cung öùng haøng hoaù cuûa xaõ hoäi, nhö vaäy trong tröôøng hôïp naøy laø do caùc yeáu toá saûn suaát vaø tieâu thuï haøng hoaù gaây ra. Chi phí taêng leân coù theå xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau : - Möùc taêng tieàn löông vöôït quaù möùc taêng naêng suaát lao ñoäng : Caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng thöôøng phaûi chòu raát nhieàu aùp löïc veà vaán ñeà löông tieàn. Trong ngaén haïn chi phí nhaân coâng oån ñònh do bò haïn cheá bôûi hôïp ñoàng lao ñoäng nhöng trong daøi haïn do aùp löïc cuûa coâng ñoaøn, do thueá thu nhaäp vaø caùc yeáu toá khaùc laøm cho nhaân vieân taïo söùc eùp naâng tieàn löông leân, khi löông taêng, giaù caû haøng hoaù seõ taêng. Quy trình naøy taùc ñoäng bôûi yeáu toá haønh chính, coù nghóa khi giaù caû taêng leân, caùc doanh nghieäp phaûi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Khi giaù caû haøng hoaù noùi chung vaø tieâu duøng noùi rieâng taêng leân thì ngöôøi lao ñoäng tìm moïi caùch ñeå taêng löông. Khi löông taêng, giaù caû laïi taêng. Ñeán löôït mình, caùc doanh nghieäp laïi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Adam Smit1 goïi söï vaän haønh cuûa cô cheá naøy laø ñöôøng xoaùy troân oác. - Do giaù nhaäp khaåu taêng leân taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi giaù caû trong nöôùc (neáu laø haøng tieâu duøng tröïc tieáp) hoaëc taùc ñoäng giaùn tieáp thoâng qua vieäc laøm taêng chi phí saûn xuaát (neáu laø ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát). Giaù haøng nhaäp khaåu taêng leân coù theå do laïm phaùt cuûa nöôùc ngoaøi cao laøm cho giaù nguyeân lieäu ôû nöôùc xuaát khaåu taêng, hay do ñoàng noäi teä bò maát giaù so vôùi ñoàng tieàn cuûa nhöõng nöôùc coù quan heä maäu dòch… - Do thueá suaát taêng leân laøm aûnh höôûng tôùi möùc sinh lôøi cuûa caùc nhaø 1Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Scotland 19 ñaàu tö do vaäy ñaåy giaù caû taêng leân. Ñeå duy trì möùc sinh lôøi mong muoán, hoaëc caùc doanh nghieäp taêng tyû leä lôïi nhuaän baèng bieän phaùp taêng giaù baùn haøng hoaù seõ laøm cho giaù caû taêng, vieäc taêng giaù trong tröôøng hôïp naøy mang tính chaát haønh chính tích cöïc nhaèm duy trì lôïi nhuaän ôû möùc mong muoán. Vieäc naøy thöôøng xaûy ra trong ñieàu kieän ñoäc quyeàn. Moät soá nöôùc goïi laø “ laïm phaùt haønh chính”. Nhö vaäy, moät laàn nöõa khi phaân tích veà laïm phaùt caàu keùo vaø laïm phaùt chi phí ñaåy ñeàu cho thaáy laïm phaùt xaûy ra seõ laøm cho giaù caû haøng hoaù taêng leân. Trong khi phaân tích veà caùc loaïi laïm phaùt, nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt, caùc nhaø kinh teá thöøa nhaän raèng khoâng phaûi laïm phaùt luùc naøo cuõng gaây ra haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt taùc ñoäng tích cöïc hay tieâu cöïc ñeán neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo möùc ñoä nghieâm troïng cuûa noù, song nhìn chung khi laïm phaùt cao xaûy ra noù thöôøng ñeå laïi, khoâng nhieàu thì ít , nhöõng haäu quaû cho neàn kinh teá . 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT Laïm phaùt coù theå taùc ñoäng tích cöïc laãn tieâu cöïc ñoái vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá thoâng qua nhieàu keânh khaùc nhau, vôùi möùc ñoä aûnh höôûng toång theå khaùc nhau ñaùng keå phuï thuoäc vaøo cô caáu theå cheá (caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân) cuûa neàn kinh teá, phuï thuoäc vaøo khaû naêng thích nghi vôùi möùc laïm phaùt hieän haønh vaø khaû naêng döï baùo laïm phaùt. Laïm phaùt ñöôïc xem laø giuùp taêng tröôûng kinh teá thoâng qua vieäc khuyeán khích huy ñoäng voán vaø taêng tính linh hoaït giaù caû. Tyû leä laïm phaùt thaáp coù theå giuùp “boâi trôn” thò tröôøng haøng hoaù, lao ñoäng vaø taêng tính linh hoaït töông ñoái ñoái vôùi giaù caû. Neáu giaù caû keå caû tieàn löông vaø giaù caû cuûa caùc nhaân toá khaùc giaûm xuoáng vôùi tính linh hoaït thaáp vaø neáu caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau coù möùc caàu vaø naêng suaát taêng khoâng ñoàng ñeàu thì giaù caû taêng nheï coù theå taïo ra moät möùc ñoä linh hoaït giaù caû töông ñoái lôùn caàn thieát cho vieäc phaân boå hieäu quûa caùc nguoàn löïc. Moät tyû leä laïm phaùt thaáp vaø oån ñònh seõ taïo ra moät trong nhöõng ñoäng löïc maïnh nhaát ñeå giuùp ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng oån ñònh. Ngöôïc laïi khi laïm phaùt xaûy ra ngoaøi döï tính, noù taïo neân söï bieán ñoäng baát thöôøng veà giaù trò tieàn teä vaø laøm sai leäch toaøn boä thöôùc ño caùc quan heä giaù trò, aûnh höôûng ñeán moïi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Coù theå keå ra moät soá haäu quaû cuûa laïm phaùt nhö sau : 20 Moät laø: Laïm phaùt kìm haõm taêng tröôûng kinh teá, aûnh höôûng ñeán moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt laøm cho thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi lao ñoäng bò giaûm suùt, coù theå keùo theo caùc cuoäc ñình coâng ñoøi taêng löông vôùi qui moâ lôùn, daøi ngaøy laøm ngöøng treä söï taêng tröôûng kinh teá. Laïm phaùt coøn laøm cho laõi suaát danh nghóa taêng leân bôûi tyû leä laïm phaùt döï tính taêng leân( laõi suaát thöïc = laõi suaát danh nghiaõ – tyû leä laïm phaùt), neáu laïm phaùt döï tính khoâng phuø hôïp vôùi laïm phaùt thöïc teá noù seõ laøm aûnh höôûng ñeán möùc laõi suaát thöïc. Keát quaû laø aûnh höôûng ñeán tieát kieäm vaø ñaàu tö, cuoái cuøng laø aûnh höôûng ñeán möùc taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh, do laïm phaùt, giaù caû vaät tö haøng hoaù, nguyeân lieäu taêng, laøm cho khu vöïc saûn xuaát kinh doanh moãi ngaøy moät thu heïp, ngöôïv laïi dòch vuï, thöông maïi laïi phaùt trieån(buoân baùn coù lôïi hôn)daãn ñeán khuûng hoaûng kinh teá vaø traät töï kinh teá bò roái loaïn. Trong lónh vöïc ñaàu tö, söï bieán ñoäng baát thöôøng cuûa laïm phaùt gaây khoù khaên cho vieäc xaùc ñònh möùc sinh lôïi chính xaùc cuûa caùc khoaûn ñaàu tö, khieán cho caùc nhaø ñaàu tö ngaàn ngaïi khi tieán haønh ñaàu tö, nhaát laø ñaàu tö vaøo caùc döï aùn daøi haïn, laøm aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc löu thoâng phaân phoái, giaù caû haøng hoaù taêng ñaõ gaây neân tình traïng ñaàu cô tích tröõ haøng hoaù vì theá laøm maát caân ñoái giaû taïo quan heä cung caàu laøm cho lónh vöïc löu thoâng bò roái loaïn. Hai laø: Laïm phaùt laøm cho ñôøi soáng daân cö gaëp khoù khaên hôn. Khi laïm phaùt taêng leân, toång thu nhaäp danh nghóa taêng leân, giaù caû haøng hoaù taêng, trong khi thu nhaäp khoâng taêng, hoaëc taêng chaäm(ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi laøm coâng aên löông) ngaøy caøng gaëp khoù khaên. Ba laø: Laïm phaùt laøm roái loaïn heä thoáng tieàn teä. Trong lónh vöïc tieàn teä tín duïng, laïm phaùt laøm cho söùc mua ñoàng tieàn giaûm, löu thoâng tieàn teä dieãn bieán khaùc thöôøng, toác ñoä löu thoâng cuûa tieàn teä taêng leân moät caùch ñoät bieán caøng laøm cho söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm xuoáng nhanh choùng hôn. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng tín duïng ngaân haøng rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, do nguoàn tieàn göûi trong xaõ hoäi bò suït giaûm nhanh choùng, nhieàu nhaân haøng bò phaù saûn do maát khaû naêng thanh toaùn vaø thua loã trong kinh doanh. Tình hình ñoù laøm cho heä thoáng tieàn teä bò roái loaïn vaø khoâng theå kieåm soaùt noåi. 21 Boán laø : Laïm phaùt laøm xaáu ñi tình traïng cuûa caùn caân thanh toaùn quoác teá Neáu tyû leä laïm phaùt trong nöôùc cao hôn tyû leä laïm phaùt nöôùc ngoaøi (coù quan heä maäu dòch) thì giaù caû haøng hoaù trong nöôùc trôû neân maéc hôn so vôùi giaù caû haøng hoaù nöôùc ngoaøi, do ñoù laøm giaûm xuaát khaåu, taêng nhaäp khaåu, laøm xaáu ñi tình traïng cuûa taøi khoaûn vaõng lai. Tyû leä laïm phaùt cao cuøng vôùi boäi chi taøi khoaûn vaõng lai coù theå taïo neân taâm lyù troâng ñôïi moät söï giaûm giaù cuûa ñoàng noäi teä so vôùi ngoaïi teä taïo neân aùp löïc taêng tyû giaù, tyû giaù taêng caøng ñaåy möùc giaù caû chung taêng leân. Naêm laø: Laïm phaùt laøm gia taêng tyû leä thaát nghieäp Möùc giaù chung taêng leân coù theå gaây neân söï giaûm suùt cuûa toång caàu vaø coâng aên vieäc laøm, do ñoù gia taêng tyû leä thaát nghieäp(vì lyù do khu vöïc saûn xuaáy seõ bò thu heïp). Nhö vaäy, coù theå thaáy ngoaïi tröø tröôøng hôïp laïm phaùt vöøa phaûi coøn coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá coøn laïi noùi chung laïm phaùt ñeàu gaây aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, vieäc tìm ra giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieàm cheá laïm phaùt laø moät vaán ñeà caàn thieát. 1.5 / CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ LAÏM PHAÙT ÔÛ CAÙC NÖÔÙC Vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt thöôøng xuaát phaùt töø söï phaân tích ñuùng ñaén nguyeân nhaân gaây neân laïm phaùt, bao goàm nguyeân nhaân saâu xa vaø nguyeân nhaân tröïc tieáp. Ñeå giaûi quyeát caùc nguyeân nhaân saâu xa caàn phaûi coù thôøi gian vaø ñi keøm vôùi caùc cuoäc caûi caùch lôùn. Coøn nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân. Thoâng thöôøng ñeå taùc ñoäng vaøo caùc nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa laïm phaùt vaø kieàm cheá laïm phaùt ôû tyû leä mong muoán, Chính phuû caùc nöôùc söû duïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu hoaëc toång cung nhaèm laøm giaûm söï gia taêng cuûa toång caàu hoaëc khaéc phuïc caùc nguyeân nhaân laøm gia taêng chi phí. Nöôùc Myõ raát sôï laïm phaùt, nhöng hoï vaãn khoâng sôï vay nôï, phaûi chaêng laø hoï quaûn lyù toát vaø chi tieâu coù hieäu quaû nguoàn voán vay… chæ khi kinh teá suy thoaùi môùi ñaåy tieàn ra ñeå kích thích kinh teá taêng tröôûng, nhöng 22 khi neàn kinh teá vöøa coù daáu hieäu cuûa laïm phaùt (môùi chæ coù 2,5%/ naêm) hoï ñaõ taêng laõi xuaát ñeå kieàm cheá laïm phaùt. Laïm phaùt ôû Trung Quoác vöøa môùi xuaát hieän vaø cuõng chæ ôû döôùi möùc 4%, hoï ñaõ giaûm ñaàu tö ñeå giaûm noùng cho neàn kinh teá. Nhöõng quoác gia thò thò tröôøng môùi noåi trong ñoù coù Chileâ(töø 1980), Thaùi Lan(töø 2000) ñaõ aùp duïng raát thaønh coâng cô cheá laïm phaùt muïc tieâu( Inflation Targeting). 1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu Veà phía chính phuû: Chính phuû caùc nöôùc coù laïm phaùt thöôøng tìm caùch ngaên chaën caùc nguyeân nhaân daãn ñeán gia taêng khoái tieàn, ñoàng thôøi taêng thu cho ngaân saùch nhaèm ruùt ngaén caùch bieät giöõa thu vaø chi(giaûm boäi chi), daàn daàn tieán ñeán caân baèng thu chi ngaân saùch. Veà phía NHTÖ: NHTÖ caùc nöôùc thoâng qua vieäc quaûn lyù vaø söû duïng caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä ñeå taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm khoái tieàn trong löu thoâng, töùc laø thöïc hieän moät chính saùch tieàn teä thaét chaët vöøa thu huùt bôùt tieàn töø löu thoâng vöøa haïn cheá cung öùng tieàn ra löu thoâng. 1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung Veà giaûi phaùp haïn cheá söï gia taêng cuûa chi phí: Giaûi phaùp cô baûn laø taùc ñoäng vaøo moái quan heä giöõa möùc taêng tieàn löông vaø möùc taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi. Neáu thaønh coâng, giaûi phaùp naøy seõ haïn cheá nhöõng ñoøi hoûi taêng tieàn löông baát hôïp lyù daãn ñeán voøng luaån quaån löông – tieàn – giaù. Ñi keøm vôùi cô cheá tieàn löông, caùc nöôùc tieán haønh chính saùch kieåm soaùt giaù caû nhaèm haïn cheá söï bieán ñoäng cuûa tieàn löông thöïc teá, traùnh rôi vaøo voøng xoaùy laïm phaùt löông – giaù – tieàn. Veà giaûi phaùp nhaèm môû roäng khaû naêng cung öùng haøng hoaù : Nhaèm chaën ñöùng nhanh choùng vaø hieäu quaû côn soát giaù caû vì khan hieám haøng hoaù, caùc nöôùc thöôøng cho nhaäp khaåu caùc maët haøng ñang thieáu vaø leân giaù. Tuy nhieân giaûi phaùp naøy chöùa ñöïng nguy cô tieàm taøng nhö laøm caïn kieät döï tröõ ngoaïi hoái, taïo thoùi quen tieâu duøng haøng ngoaïi, laøm suy giaûm söùc saûn xuaát trong nöôùc. Do vaäy veà laâu daøi caùc quoác gia bò laïm phaùt ñeàu tìm caùch gia taêng khaû naêng saûn xuaát haøng hoaù trong nöôùc. Ngoaøi hai nhoùm bieän phaùp taùc ñoäng vaøo cung caàu nhö ôû treân caùc nöôùc coøn aùp duïng nhieàu bieän phaùp khaùc nhö : Keàm giöõ giaù caû, caûi caùch tieàn teä … Moãi bieän phaùp ñeàu coù maët tích cöïc vaø tieâu cöïc nhaát ñònh, vaán ñeà laø phaûi bieát keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc bieän phaùp nhaèm ñaït muïc tieâu tröôùc maét laãn laâu daøi . 23 Keát luaän chöông I: Chöông I cho thaáy cho ñeán nay laïm phaùt vaãn laø moät ñeà taøi ñöôïc tranh luaän soâi noåi, haàu nhö caùc nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù khi laïm phaùt xaûy ra seõ keùo theo tình traïng leo thang cuûa giaù caû, do vaäy ñeå ño löôøng laïm phaùt ngöôøi ta söû duïng caùc chæ soá giaù trong ñoù thoâng duïng nhaát laø CPI. Laïm phaùt taùc ñoäng xaáu hay toát ñoái vôùi neàn kinh teá coøn tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä cuûa noù, khi nhaéc ñeán laïm phaùt ngöôøi ta ñeàu hình dung ñeán nhöõng haäu quaû maø noù ñeå laïi cho neàn kinh teá, vì vaäy caùc quoác gia coù laïm phaùt ñeàu tìm caùch kieåm soaùt laïm phaùt. Döïa treân hai nguyeân nhaân cô baûn gaây ra laïm phaùt laø caàu keùo vaø chi phí ñaåy maø caùc quoác gia ñöa ra caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu vaø taùc ñoäng vaøo cung cuøng vôùi moät heä thoáng ñoàng boä caùc giaûi phaùp khaùc. 24 CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ 1976 ÑEÁN 2006 Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006 coù theå chia thaønh 3 giai ñoaïn nhö sau : - Giai ñoaïn 1976 – 1995: ñaùnh daáu coâng vieäc kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt cuûa nöôùc ta, baét ñaàu töø laïm phaùt phi maõ vaø ñi ñeán kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt vaøo nhöõng naêm cuoái giai ñoaïn. - Giai ñoaïn 1996 – 2000: ñöôïc ñaùnh daáu baèng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ; Tyû leä laïm phaùt ôû Vieät Nam ñaõ giaûm daàn qua caùc naêm, Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, thuaät ngöõ “ kích caàu” laàn ñaàu tieân xuaát hieän trong caùc chính saùch ñieàu haønh kinh teá cuûa Chính phuû. - Giai ñoaïn 2001 – 2006: ñaùnh daáu chaëng ñaàu tieân trong vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010. Tyû leä laïm phaùt cuûa Vieät Nam sau moät thôøi gian “haï nhieät” vaø coù khi chuyeån sang thieåu phaùt ñaõ baét ñaàu “aám” daàn leân vaø chuyeån sang “soát” vaøo cuoái naêm 2004 vaø trôû laïi oån ñònh vaøo naêm 2005, ñoàng thôøi giaûm xuoáng vaøo naêm 2006. 2.1.1/ Khaùt quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 Sau chieán tranh, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc, nhaân daân ta baét tay vaøo coâng cuoäc taùi thieát ñaát nöôùc, xaây döïng neàn kinh teá XHCN. Nhaø nöôùc beân caïnh vai troø laø boä maùy quyeàn löïc toái cao coøn ñaûm nhieäm vai troø quaûn lyù kinh teá, neàn kinh teá ñöôïc keá hoaïch hoaù taäp trung ôû möùc cao ñoä. Trong lónh vöïc giao thoâng phaân phoái, töø naêm 1976 ñeán naêm 1980, Chính phuû Vieät Nam thöïc thi chính saùch kieàm cheá giaù caû, cô cheá ñoù laøm chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng coù toå chöùc taêng khoâng nhieàu, nhöng chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng töï do laïi taêng khaù cao, do vaäy laïm phaùt ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy laø laïm phaùt“ngaàm”. Do vieäc phaùt haønh tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch lieân tuïc vôùi soá löôïng ngaøy caøng lôùn nhaèm buø loã, buø giaù vaø thöïc hieän caùc döï aùn phaùt trieån sau chieán tranh daõ laøm cho chæ soá giaù taêng cao. 25 Baûng 2.1 : Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1976 121,9 99,1 150,3 1977 118,6 101,0 138,0 1978 120,9 104,3 139,0 1979 125,2 103,3 140,0 1980 169,6 109,8 143,8 Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû(nay nhaäp vaøo cuïc quaûn lyù giaù thuoäc Boä taøi chính) Baûng 2.2: Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 ( %) Naêm Möùc taêng GDP Möùc taêng TNQD 1977 4,4 2,8 1978 4,0 2,3 1979 - 1,7 - 2,0 1980 - 1,0 -1,4 Coäng 5,7 1,7 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Böôùc sang giai ñoaïn 1981 – 1988, chæ soá giaù caû thöôøng xuyeân ôû möùc 2 ñeán 3 con soá, ñaùnh daáu thôøi kyø laïm phaùt phi maõ; ñænh cao laø naêm 1986, toác ñoä taêng giaù leân tôùi 587,2%. Nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt thôøi kyø naøy xuaát phaùt töø nhöõng yeáu keùm noäi taïi cuûa neàn kinh teá, tình traïng laïm phaùt tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch, cô cheá quaûn lyù kinh teá quan lieâu, bao caáp… 26 Baûng 2.3 : Chæ soá giaù baûn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1981 169,6 202 146,4 1982 195,4 242 165 1983 149,5 142,8 157,5 1984 164,9 155,8 176,3 1985 191,6 209 151,7 1986 587,2 557,4 682,3 1987 416,7 443,3 429,2 1988 410,9 - - Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Tröôùc tình hình treân, baét ñaàu töø naêm 1989, chính saùch taøi khoaù thu heïp, chính saùch tieàn teä thaét chaëc cuøng nhieàu bieän phaùp ñoàng boä khaùc ñöôïc aùp duïng ñaõ böôùc ñaàu kieàm cheá vaø ñaåy luøi laïm phaùt, chæ soá taêng giaù lieân tuïc giaûm xuoáng vaø chæ coøn 12,7% vaøo naêm 1995. Baûng2.4: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn (1989 – 1995)( % ) Naêm >>>> 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Toác ñoä taêng giaù 67,0 67,1 67,5 17,5 5,2 14,4 12,7 Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Nhö vaäy, laïm phaùt Vieät Nam thôøi kyø 1976 – 1995 töø choã “ aâm æ chaùy” trong giai ñoaïn 1976 – 1980 ñaõ “ buøng leân thaønh moät ngoïn löûa chaùy cao” trong nhöõng naêm töø 1980 ñeán 1988, nhöõng naêm sau ñoù chính phuû Vieät nam ñaõ phaûi ra söùc daäp taét ngoïn löûa naøy vaø böôùc ñaàu ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khích leä. 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2000 Trong giai ñoaïn naøy, caùc bieän phaùp hôïp lyù nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän laø cô sôû ñeå duy trì möùc laïm phaùt vöøa phaûi trong nhieàu naêm. Tuy nhieân, chính saùch tieàn teä chöa thaät söï phaùt huy hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thaáp, söùc mua chung cuûa xaõ hoäi giaûm, coäng vôùi vieäc bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc… ñaõ laøm cho neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt. Toång saûn 27 phaåm trong nöôùc nhöõng naêm 1992 – 1997 ñaït möùc taêng tröôûng trung bình 8 – 9 % ñaõ ñoät ngoät giaûm xuoáng chæ coøn 5,8% vaøo naêm 1998 vaø 4,8% vaøo naêm 1999. Naêm 2000, Vieät Nam chaën ñöôïc söï giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, trong naêm naøy neàn kinh teá vaãn coøn rôi vaøo traïng thaùi thieåu phaùt. Baûng 2.5: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 ( %) Naêm >>> 1996 1997 1998 1999 2000 Toác ñoä taêng giaù 4,5 3,6 9,2 0,2 - 0,6 Nguoàn : Baùn vaät giaù Chính phuû 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2006 Naêm 2001, “ taûn baêng” thieåu phaùt baét ñaàu tan töø töø (CPI taêng 0,8%), neàn kinh teá baét ñaàu khôûi saéc, toång saûn phaåm trong nöôùc ñaõ taêng 6,84%, nhích hôn so vôùi naêm 2000 (6,79%) Tröôùc tình traïng giaûm phaùt cuûa neàn kinh teá, chính phuû ñaõ coù nhöõng bieän phaùp kích caàu ñaàu tö vaø tieâu duøng. Nhôø chính saùch khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc, quan taâm taïo ñieàu kieän cho khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån ñaõ khôi thoâng nguoàn löïc ñaàu tö trong daân : Toång voán ñaàu tö phaùt trieån naêm 2002 taêng treân 20 nghìn tyû so vôùi naêm 2001, rieâng voán ñaàu tö trong daân taêng tôùi 20,7% chieám 25,3% trong toång voán ñaàu tö phaùt trieån. Baûng 2.6 : Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá : So saùnh qua hai naêm 2001 vaø 2002 Naêm >>> 2001 2002 Taêng giaûm Toång soá (tyû ñoàng) 163.543 183.800 20.257 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN 95.020 38.512 30.011 103.300 46.500 34.000 8.280 7.988 3.989 Cô caáu (%) 100 100 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN 58,1 23,5 18,4 56,2 25,3 18,5 8,7 20,7 13,3 Nguoàn : Kinh teá vieät Nam vaø Theá giôùi 2001 – 2002 28 Nhôø chính saùch kích caàu tieâu duøng cuûa Chính phuû ñaõ laøm cho toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng xaõ hoäi naêm 2002 ñaït treân 272 nghìn tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi möùc 10,2% cuûa naêm 2001 vaø 9,2% cuûa naêm 2000, laø möùc taêng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Baûng 2.7 : Toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002 Naêm Toång möùc (tyû ñoàng ) Toác ñoä taêng (%) 1996 145.874,0 1997 161.899,7 11,0 1998 185.598,7 14,6 1999 200.923,7 8,3 2000 219.400,0 9,2 2001 241.837,8 10,2 2002 272.793,0 12,8 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Vôùi nhöõng bieän phaùt kích caàu nhö treân, moät chuyeån bieán quan troïng ñöôïc ghi nhaän trong naêm 2002 laø neàn kinh teá ñaõ chuyeån töø thieåu phaùt lieân tuïc vaø keùo daøi sang laïm phaùt nheï, CPI taêng 4%( phuï luïc 2: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002), vöøa ñuû ñeå kích thích ñaàu tö, taêng tröôûng, laøm cho neàn kinh teá aám leân (taêng tröôûng kinh teá ñaït 7,04% hoaøn thaønh muïc tieâu 7 – 7,3% maø Quoác hoäi ñaõ ñeà ra cho naêm 2002 . Vôùi vieäc kieåm soaùt ñöôïc tyû leä laïm phaùt, vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cuõng ñaït thaønh tích ñaùng keå: tyû leä thaát nghieäp cuûa lao ñoäng trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò ñaõ giaûm coøn 6,01%, tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân ñaõ taêng leân ñaït 75,41%. Böôùc sang naêm 2003, laïm phaùt ñöôïc tieáp tuïc giöõ ôû möùc thaáp, chæ soá giaù tieâu duøng taêng 3% (phuï luïc 3: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003), taêng tröôûng GDP naêm 2003 vaãn tieáp tuïc ñaø cuûa naêm 2002, ñaït 7,24%. Cuøng vôùi ñoù, tyû leä thaát nghieäp trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò giaûm töø 6,01% naêm 2002 xuoáng coøn 5,8% naêm 2003, so vôùi naêm 2002, tyû leä söû duïng lao ñoäng ôû noâng thoân taêng 2,29%, ñaït 77,7%(nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ). 29 Qua 3 naêm 2001, 2002, 2003 laïm phaùt daàn ñi vaøo oån ñònh sang naêm 2004 laïm phaùt laïi baát ngôø leân côn soát, naêm 2005 vaø naêm 2006 baét ñaàu giaûm. Ñaëc bieät, söï thay ñoåi giaù caû khoâng theo quy luaät voán coù laø thöôøng taêng vaøo quyù cuoái naêm vaø quyù moät naêm sau, taêng ít hoaëc giaûm vaøo quyù II vaø quyù III maø taêng lieân tuïc qua caùc quyù. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho CPI cuûa Vieät Nam naêm 2004 so vôùi 2003 taêng 9,5%(phuï luïc 4: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004), vaø naêm 2005 laïi giaûm 8,4%( phuï luïc 5: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2005 so vôùi thaùng 12 naêm tröôùc), ñeán naêm 2006 giaûm coøn 6,6%. Baûng 2.8 : Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quyù giai ñoaïn 1996 – 2006 Quyù 1996 1997 1998 1999 2000 2001 I 4,2% 2,1% 3,0% 2,9% 0,9% 0,0% II -1,0% -1,0% 3,0% -1,3% -1,8% -0,7% III 0,8% 0,9% 1,6% -1,4% -0,7% 0,3% IV 2,0% 1,6% 1,2% -0,1% 1,1% 1,2% Naêm 4,5% 3,6% 9,2% 0,1% - 0,6% 0,8% Quyù 2002 2003 2004 2005 2006 I 2,5% 2,5% 4,9% 3,7% 2,8% II 0,4% -0,4% 2,2% 1,5% 1,2% III 0,2% -0,3% 1,4% 1,6% 1,1% IV 0,9% 1,2% 0,8% 1,6% 1,2% Naêm 4,0% 3,0% 9,5% 8,4% 6,6% Nguoàn : Toång hôïp töø soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ. Naêm 2004, kheùp laïi vôùi tyû leä laïm phaùt xaáp xæ 10%, vöôït xa so vôùi keá hoaïch maø Quoác hoäi ñaët ra laø 4 – 5 %. Song, caùc chæ tieâu kinh teá - xaõ hoäi coøn laïi ñeàu hoaøn thaønh so vôùi keá hoaïch ñaët ra. Baûng 2.9 : Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2004 Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän - Toång saûn phaåm trong nöôùc 7,5 – 8% 7,7% - Kim ngaïch xuaát khaåu 12% 29% - Toång voán ñaàu tö toaøn XH chieám trong GDP 36% 36,3% - Taïo vieäc laøm môùi (trieäu ngöôøi) 1,55 1,555 - Boäi chi ngaân saùch ( % GDP) 5% 5% Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 30 Tröôùc tình hình laïm phaùt taêng cao nhö theá, Quoác hoäi phaán ñaáu tyû leä laïm phaùt naêm 2005 thaáp hôn toác ñoä taêng tröôûng kinh teá (6,5% so vôùi 8 – 8,5%), giaûm tyû leä thaát nghieäp thaønh thò xuoáng coøn 5,5%, toång kim ngaïch XNK taêng 14 – 16%...cuoái cuøng thì tyû leä laïm phaùt ñaõ khoáng cheá ñöôïc laø 8,4%, baèng toác ñoä taêng tröông kinh teá. Böôùc sang naêm 2006, chuùng ta laïi caøng thaønh coâng trong vieäc khoáng cheá laïm phaùt, tyû leä laïm phaùt laø 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Baûng 2.10: tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2006. Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän Toång saûn phaåm trong nöôùc(GDP) 8% 8,2% Kin nghaïch xuaát khaåu 16,4% 20% Toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám trong GDP 38,6% 40% Taïo vieäc laøm môùi(trieäu ngöôøi) 1,6 1,6 Boäi chi ngaân saùch(%GDP) 5% 5% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. Baûng 2.11 : Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 (%) Quyù >>> I II Thaùng >>> 1 2 3 4 5 6 Chæ soá chung 1,2 2,1 - 0,5 0,2 0,6 0,4 Coäng 2,8 1,2 Quyù >>> III IV Thaùng >>> 7 8 9 10 11 12 Chæ soá chung 0,4 0,4 0,3 0,2 0,6 0,5 Coäng 1,1 1,2 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ 31 Khi laïm phaùt xaûy ra, noù taùc ñoäng tôùi moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, phaïm vi taùc ñoäng cuûa laïm phaùt laø raát roäng. Song, trong phaïm vi luaän vaên chæ ñeà caäp taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi 3 truï coät coøn laïi cuûa neàn kinh teá trong töù giaùc kinh teá ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn. 2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá Ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo, oån ñònh giaù caû vaø taêng tröôûng kinh teá laø hai trong soá nhöõng muïc tieâu cuoái cuøng cuûa chính saùch kinh teá vó moâ. Giöõa hai muïc tieâu naøy coù moái quan heä qua laïi vôùi nhau, taêng tröôûng kinh teá taïo tieàn ñeà ñeå oån ñònh giaù caû kieåm soaùt laïm phaùt, ngöôïc laïi kieåm soaùt laïm phaùt toát coù taùc duïng taïo ñieàu kieän cho taêng tröôûng kinh teá oån ñònh vaø beàn vöõng. Soá lieäu veà laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam giai ñoaïn 1996 - 2006 ñöôïc thu thaäp trong baûng 2.12. Baûng 2.12 : Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996 – 2006 (%) Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1996 4,5 9,34 1997 3,6 8,15 1998 9,2 5,76 1999 0,1 4,77 2000 -0,6 6,79 2001 0,8 6,84 2002 4,0 7,04 2003 3,0 7,24 2004 9,5 7,67 2005 8,4 8,4 2006 6,6 8,2 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Qua phaân tích soá lieäu baûng 2.12 cho thaáy vieäc kieåm soaùt laïm phaùt cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm 90 coù keát quaû toát, laïm phaùt töø choã 2 chöõ soá trong nhöõng naêm 1994, 1995(phuï luïc 6: tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá) ñaõ giaûm xuoáng vaøo caùc naêm 1995,1997. Laïm phaùt giaûm xuoáng, 32 song tyû leä taêng tröôûng kinh teá cuõng giaûm xuoáng sau moät thôøi gian taêng tröôûng cao. Sang naêm 1998, laïm phaùt taêng cao trôû leân tôùi 9,2% do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ naêm 1997. Sau naêm ñoù, do haäu quaû cuûa cuoäc khuûng hoaûng laøm suy giaûm toác ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa khu vöïc vaø do aûnh höôûng cuûa chu kyø suy thoaùi kinh teá toaøn caàu laøm cho kinh teá Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, tyû leä laïm phaùt giaûm coøn 0,1% vaøo naêm 1999, tyû leä taêng tröôûng kinh teá rôi xuoáng möùc thaáp nhaát keå töø naêm 1990 – ñaït 4,77%. Trong naêm 2000, neàn kinh teá chuyeån sang thieåu phaùt vôùi tyû leä -0,1% nhöng kinh teá baét ñaàu coù daáu hieäu hoài phuïc laïi vôùi tyû leä taêng tröôûng 6,79%. Nhöõng naêm tieáp theo, vôùi vieäc “aám” daàn cuûa tyû leä laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá naêm sau cao hôn naêm tröôùc, laïm phaùt taêng ñi cuøng taêng tröôûng kinh teá, ñænh ñieåm laø laïm phaùt taêng cao vaøo naêm 2004 – ñaït 9,5% cuøng vôùi toác ñoä taêng tröôûng (7,7%), naêm 2005 laïm phaùt chæ coøn 8,4%, baèng vôùi toác doä taêng tröôûng, ñaây laø naêm taêng tröôûng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Sang naêm 2006 tyû leä laïm phaùt chæ coøn 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng. Nhö vaäy, qua phaân tích sô boä cho thaáy, coù khi taêng tröôûng kinh teá bieán ñoäng cuøng chieàu vôùi laïm phaùt, coù khi laïi bieán ñoäng ngöôïc chieàu, tyû leä laïm phaùt coù khi ñaït möùc vöøa phaûi, song taùc duïng kích thích taêng tröôûng kinh teá khoâng theå hieän, coù khi tyû leä laïm phaùt ñaït cao thì taêng tröôûng kinh teá môùi ñaït cao, cuõng coù khi laïm phaùt thaáp nhöng taêng tröôûng kinh teá vaãn ñaït cao nhö naêm 2006. Ñieàu naøy daãn ñeán vaán ñeà phaûi nghieân cöùu moái quan heä ñònh löôïng giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá. Neáu chæ söû duïng daõy soá lieäu töø 1996 – 2004, keát quaû phaân tích hoài quy khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Thöû môû roäng chuoãi soá lieäu so vôùi ban ñaàu, laáy töø naêm 1992(phuï luïc 6: tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø naêm 1986 ñeán naêm 2006) laø naêm maø tyû leä laïm phaùt baét ñaàu giaûm xuoáng sau nhöõng chính saùch kinh teá cuûa Nhaø nöôùc vaø möùc taêng tröôûng kinh teá ñaït ôû möùc cao, keát quaû phaân tích môùi coù yù nghóa veà maët thoáng keâ vôùi phöông sai nhoû nhaát vaø ñoä tin caäy 95%( phuï luïc 7: keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát). Con soá naøy coù theå chaáp nhaän ñöôïc vì taêng tröôûng kinh teá coøn chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt. 33 Khi ñoù phöông trình hoài quy bieåu dieãn moái quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø laïm phaùt laø Y = 13,88% X – 1,37%. Phöông trình naøy cho thaáy, khi laïm phaùt giaûm 1% thì kinh teá taêng tröôûng 13,88%. Con soá naøy cho thaáy coù hai vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû : Thöù nhaát: Con soá naøy xem ra coù veõ hôïp lyù vì taêng tröôûng kinh teá coù moái quan heä tyû leä nghòch vôùi tyû leä laïm phaùt. Tuy nhieân, neáu chæ tính cho giai ñoaïn ñang xeùt thì nhìn chung khi laïm phaùt taêng leân vaø laïm phaùt ôû trong möùc vöøa phaûi thì coù taùc duïng kích thích kinh teá taêng tröôûng. Thöù hai: Möùc ñoä 13,88% coù quaù cao hay khoâng vì trong giai ñoaïn ñang xeùt khoâng coù naêm naøo taêng tröôûng kinh teá ñaït quaù 10%. Ñieàu naøy cuõng coù theå ñöôïc giaûi thích nhö sau : Coù theå nhaân toá laïm phaùt laøm kinh teá taêng tröôûng, song coù nhöõng nhaân toá khaùc kìm haõm hoaëc laøm suy giaûm möùc ñoä taêng tröôûng. Nhö vaäy, soá lieäu thoáng keâ cho thaáy aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân taêng tröôûng kinh teá qua caùc naêm chöa theå hieän roõ tính quy luaät voán coù. Tuy nhieân, tính trung bình cho caùc giai ñoaïn chuùng ta coù theå keát luaän laïm phaùt quaù cao vaø quaù thaáp thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi taêng tröôûng kinh teá thaáp, trong khi taêng tröôûng kinh teá nhanh thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi möùc laïm phaùt vöøa phaûi (baûng 2.13) Baûng 2.13: Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá trung bình caùc giai ñoaïn (%) 1986 ñeán1988 1989 ñeán 1991 1992 ñeán1997 1998 ñeán 2000 2001 ñeán 2006 Taêng tröôûng laïm phaùt 4,15 402,66 3,6 56,14 8,77 9,52 5,76 2,81 7,57 5,38 Nguoàn : Toång hôïp töø soá lieäu cuûa toång cuïc thoáng keâ Vaäy, vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi Vieät Nam chuùng ta : Laïm phaùt bao nhieâu laø vöøa phaûi ? laø 3% hay 5% hay 7% … Vieäc xaùc ñònh ñöôïc con soá naøy raát quan troïng, bôûi vì khi laïm phaùt vöôït qua con soá ñoù, noù seõ coù taùc duïng tieâu cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá, ngöôïc laïi, khi laïm phaùt ôû döôùi möùc ñoù chuùng ta caàn coù chính saùch laïm phaùt ñeå giuùp boâi trôn neàn kinh teá. 34 2.2.2/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp Ñöôøng cong Phillips mang teân nhaø kinh teáâ hoïc ngöôøi New Zealand, AW Phillip phaûn aùnh moái quan heä nghòch bieán giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp vôùi moät möùc laïm phaùt döï tính vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cho tröôùc. Ñöôøng cong phillips chæ ra giaù phaûi traû cho 1% giaûm tyû leä laïm phaùt : Söï giaûm suùt coâng aên vieäc laøm. Nhö vaäy, moät laàn nöõa cho thaáy, caùc Chính phuû caøng khoâng neân trieät tieâu laïm phaùt maø neân duy trì laïm phaùt, laïm phaùt baèng 0 vaø chuyeån ñoäng theo höôùng ngöôïc laïi töùc laø giaûm phaùt seõ khieán kinh teá bò trì treä, do vaäy khoâng taïo theâm ñöôïc vieäc laøm môùi maø coâng aên vieäc laøm hieän coù cuõng bò maát, aûnh höôûng lan truyeàn ñeán caùc vaán ñeà xaõ hoäi nhö an ninh, traät töï, toäi phaïm … Soá lieäu thoáng keâ tình hình thaát nghieäp ( Tyû leä thaát nghieäp thaønh thò vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân) qua caùc naêm theå hieän ôû baûng 2.14 Baûng 2.14: Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996 – 2006 (%) Naêm Laïm phaùt (%) Tyû leä thaát nghieäp (%) Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng noâng thoân (%) 1996 4,5 5,88 72,11 1997 3,6 6,01 73,14 1998 9,2 6,85 71,13 1999 0,1 6,70 73,49 2000 -0,6 6,44 73,86 2001 0,8 6,28 74,37 2002 4,0 6,01 75,41 2003 3,0 5,8 77,70 2004 9,5 5,6 79,40 2005 8,4 5,31 80,65 2006 8,2 4,40 82,30 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ. 35 Ñeå nghieân cöùu veà aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi tyû leä thaát nghieäp, ta xeùt moái quan heä hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp. Qua phaân tích hoài quy cho thaáy ñeå nguyeân daõy soá töø 1996 ñeán 2004 vieäc phaân tích khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ do trong 3 naêm 1996, 1997, 1998 tyû leä laïm phaùt bieán ñoäng thaát thöôøng, khoâng theo quy luaät voán coù, coù theå do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng khu vöïc. Neáu chæ phaân tích hoài quy treân daõy soá coøn laïi töø naêm 1999 ñeán nay( phuï luïc 8: keát quûa phaân tích hoài quy quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát) laø naêm maø tyû leä laïm phaùt baét ñaàu giaûm xuoáng sau nhöõng chính saùch kinh teá cuûa nhaø nöôùc vaø tyû leä thaát nghieäp cuõng baét ñaàu giaûm. Khi ñoù, phöông trình hoài quy xaùc ñònh moái töông quan giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp nhö sau : Y = 15,40%X + 2,40%. Phöông trình treân cho thaáy, khi laïm phaùt taêng leân thì tyû leä thaát nghieäp cuõng taêng, hieån nhieân laø khoâng taêng tôùi 15,4% vì trong thöïc teá chöa coù naêm naøo taêng nhö vaäy, do tyû leä thaát nghieäp coøn chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt. Vaäy laïm phaùt leân giöõ ôû con soá 3% hay 5% hay 7%...ñeå giuùp “boâi trôn” neàn kinh teá vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp, ñoù laø ñieàu caàn tính toaùn thaät kyõ löôõng. Phaân tích töông töï cho moái quan heä giöõa laïm phaùt vôùi tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân cho thaáy tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân coù theå ñöôïc giaûi thích töø söï bieán thieân cuûa tyû leä laïm phaùt( phuï luïc 9: keát quûa phaân tích hoài quy quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát). Khi coù phöông trình hoài quy xaùc ñònh moái töông quan giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân nhö sau : Y = 13,5x – 1,01. Phöông trình treân cho thaáy khi laïm phaùt giaûm thì tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân taêng leân, nhöng do tyû leä söû duïng lao ñoäng ôû noâng thoân coøn chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt. 2.2.3/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn Caùn caân thanh toaùn cuûa moät soá quoác gia goàm nhieàu thaønh phaàn, trong luaän vaên naøy chuû yeáu ñeà caäp ñeán caùn caân thöông maïi, töùc laø muoán ñi vaøo tìm hieåu laïm phaùt coù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán XNK. Xeùt trong moái 36 quan heä moät – moät giöõa laïm phaùt vaø XNK thì laïm phaùt coù quan heä tyû leä nghòch vôùi caùn caân thöông maïi, nghóa laø khi laïm phaùt taêng leân seõ haïn cheá xuaát khaåu vaø khuyeán khích nhaäp khaåu, do ñoù caùn caân thöông maïi seõ thay ñoåi theo chieàu höôùng baát lôïi. Soá lieäu thoáng keâ tình hình laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi cuûa Vieät nam töø 1996 – 2006 theå hieän ôû baûng 2.15 Baûng 2.15: Laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2006 Naêm Laïm phaùt (%) Xuaát khaåu (trieäu USD) Nhaäp khaåu (trieäu USD) Nhaäp sieâu (Trieäu USD) Tyû leä nhaäp sieâu (%) 1996 4,5 7.255,9 11.143,6 3.887,7 53,6 1997 3,6 9.185,0 11.592,3 2.407,3 26,2 1998 9,2 9.360,3 11.499,6 2.139,3 22,9 1999 0,1 11.541,4 11.742,1 200,7 1,7 2000 -0,6 14.482,7 15.636,5 1.153,8 8,0 2001 0,8 15.027,0 16.162,0 1.135,0 7,9 2002 4,0 16.705,8 19.733,0 3.027,2 18,2 2003 3,0 20.176,0 25.226,9 5.050,9 25,0 2004 9,5 26.003,0 31.516,0 5.513,0 21,2 2005 8,4 32.441,9 36.880,0 4.438,1 13,68 2006 6,6 39.600,0 44.410,0 4.810,0 12,15 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Töø baûng 2.14 ta coù theå nhaän thaáy moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi chöa theå hieän roõ. Coù nhöõng naêm laïm phaùt thaáp thì nhaäp sieâu thaáp ( naêm 1999), ngöôïc laïi coù nhöõng naêm laïm phaùt cao nhöng nhaäp sieâu cuõng thaáp(naêm 2004 vaø 2005)... Cuï theå Töø naêm 1996 cho ñeán 2006, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam lieân tuïc taêng trong khi tyû leä laïm phaùt coù naêm taêng coù naêm giaûm. Xeùt veà soá töông ñoái cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng kim ngaïch xuaát khaåu coù naêm taêng cao coù naêm taêng thaáp, ñaëc bieät töø naêm 2002 trôû laïi ñaây, trong khi tyû leä laïm phaùt cuõng taêng giaûm qua caùc naêm thì taêng tröôûng kim nghaïch xuaát khaåu naêm sau luoân cao hôn naêm tröôùc. 37 Töông töï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi nhaäp khaåu cuõng khoâng theå hieän quy luaät voán coù, coù nhöõng naêm laïm phaùt xuoáng thaáp nhöng taêng tröôûng kim ngaïch nhaäp khaåu laïi ôû möùc cao vaø ngöôïc laïi. Phaân tích hoài quy moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø xuaát khaåu, giöõa laïm phaùt vaø nhaäp khaåu, giöõa laïm phaùt vaø tyû leä nhaäp sieâu vôùi soá lieäu töø naêm 1996 ñeán nay khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Keát quaû cuõng töông töï vôùi caùc daõy soá lieäu khôûi ñieåm töø nhieàu naêm khaùc nhau. Veà taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi caùn caân thanh toaùn, theo kieåm ñònh baèng moâ hình kinh teá löôïng thì “khoâng tìm thaáy moät taùc ñoäng coù yù nghóa thoáng keâ cuûa laïm phaùt tôùi caùn caân thanh toaùn”1. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi laø do caùn caân thanh toaùn chòu nhieàu taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá nhö tieát kieäm, taêng tröôûng kinh teá trong nöôùc, taêng tröôûng kinh teá quoác teá, tyû giaù hoái ñoaùi, tyû leä trao ñoåi thöông maïi, laõi suaát quoác teá… 2.3/ NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN GAÂY LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM Qua tìm hieåu tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam, ta coù theå thaáy laïm phaùt ôû Vieät Nam chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Tuy nhieân, luaän vaên taäp trung vaøo phaân tích nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt theo hai höôùng caàu keùo vaø chi phí ñaåy nhö ñaõ ñeà caäp trong chöông I. 2.3.1/ Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo Veà maët khaùch quan, ñieàu kieän töï nhieân trong nhöõng naêm qua coù nhieàu dieãn bieán thaát thöôøng nhö haïn haùn, luõ luït, dòch beänh, ñaëc bieät laø dòch raày naâu, vaøng luøn, luøn xoaén laù ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long… ñaõ laøm cho saûn löôïng haøng hoùa dòch vuï noùi chung vaø saûn löôïng löông thöïc, thöïc phaåm noùi rieâng giaûm suùt ñaùng keå, löôïng tieàn chi ra ñeå buø ñaép nhöõng toån thaát do thieân nhieân gaây neân leân ñeán con soá haøng nghìn tyû ñoàng. Quan heä haøng tieàn maát caân ñoái, aùp löïc giaù caû taêng, trong ñieàu kieän löông thöïc, thöïc phaåm vaãn coøn chieám tyû troïng lôùn trong chi tieâu haøng ngaøy ôû moät ñaát nöôùc noâng nghieäp nhö Vieät Nam thì laïm phaùt laø ñieàu khoù traùnh khoûi. Moät maët laø do thieân nhieân, xong cuõng phaûi xem laïi chính mình, bôûi vì moät neàn kinh teá vaãn coøn naëng vaøo khu vöïc I thì chòu aûnh höôûng cuûa töï 1TS . Nguyeãn Ñöùc Thaûo – Hoïc vieän ngaân haøng 38 nhieân laø ñieàu taát yeáu, vaán ñeà laø laøm sao caûi taïo thieân nhieân, coù bieän phaùp ñoái phoù vôùi thieân nhieân trong nhöõng hoaøn caûnh xaáu nhö theá, Nhaø nöôùc ñaõ chuaån bò nhö theá naøo ñeå khaéc phuïc haäu quaû, coâng taùc cöùu trôï nhö theá naøo neáu khoâng coù ñoàng baøo caû nöôùc doác söùc chung loøng. Ñoù laø khía caïnh chuû quan cuûa vaán ñeà. Nhöng coøn moät nguyeân nhaân chuû quan saâu xa hôn khi nhìn laïi chæ môùi caùch ñaây coù moät vaøi naêm tröôùc, chuùng ta coøn phaûi vaát vaû ñeå choáng thieåu phaùt. Maëc duø chöa coù soá lieäu chöùng minh cuï theå veà ñoä treã cuûa caùc chính saùch. Song, coù leõ chính vì chính saùch tieàn teä theo höôùng kích caàu nhöõng naêm tröôùc ñaây baây giôø baét ñaàu phaùt huy “ haäu quaû” cuûa noù. CSTT theo höôùng kích caàu ñaõ coù taùc duïng khôi thoâng doøng voán cho phaùt trieån kinh teá, kích thích nhu caàu tieâu duøng cuûa caùc taàng lôùp daân cö laøm gia taêng toång caàu nhöng cuõng chính töø chính saùch ñoù maø löôïng tieàn trong khu vöïc daân cö taêng leân. Coù tieàn nhieàu hôn, deã hôn thì vieäc chi tieâu cuõng thoaùng hôn vaø keát quaû laø haøng hoùa dòch vuï seõ taêng. Veà chính saùch taøi chính : Töø naêm 1999, chính saùch taøi khoùa nôùi loûng baét ñaàu ñöôïc aùp duïng ñeå kích caàu neàn kinh teá, keát quaû laø chi tieâu cuûa chính phuû gia taêng keùo theo nhu caàu tieâu duøng trong neàn kinh teá taêng ñaõ kích thích saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån, neàn kinh teá daàn laáy laïi toác ñoä taêng tröôûng cao, song toång caàu taêng keùo theo aùp löïc leân chæ soá giaù tieâu duøng. Ñuùng ra bieän phaùp kích caàu ñaït ñöôïc keát quaû nhö mong ñôïi cuûa nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch laø toát, song noù laïi laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân saâu xa cuûa laïm phaùt ngaøy hoâm nay, ñieàu ñoù xuaát phaùt töø tình traïng söû duïng voán khoâng hieäu quaû, laõng phí, thaát thoaùt töø nhieàu nguyeân nhaân. Khoâng hieäu quaû, thaát thoaùt, laõng phí ñoøi hoûi phaûi caàn nhieàu tieàn hôn trong khi haøng khoâng nhieàu hôn, quan heä tieàn haøng maát caân ñoái goùp phaàn laøm taêng giaù caû treân thò tröôøng. 39 Baûng 2.16 : Moät soá chæ soá xeáp haïng cuûa Vieät Nam theo ñaùnh giaù cuûa WFE so vôùi moät vaøi nöôùc trong khu vöïc ( tính treân 104 quoác gia ñöôïc khaûo saùt) Caùc chæ soá xeáp haïng Vieät Nam Thaùi Lan Trung Quoác Möùc ñoä chi tieâu laõng phí cuûa Chính phuû 68 16 30 Tham nhuõng 97 52 60 Chi tieàn ngoaøi luaät phaùp trong XNK 100 72 54 Tieàn ngoaøi luaät phaùp trong thu thueá 97 47 62 Chi tieàn ngoaøi luaät phaùp trong söû duïng caùc dòch vuï coâng 91 65 63 Thieân vò trong caùc quyeát ñònh cuûa quan chöùc Chính phuû 55 50 38 Nguoàn : Baùo tuoåi treû ngaøy 21/10/2004 vaø 28/10/2004. Thoâng qua chuû tröông “kích caàu”, haøng ngaøn DNNN yeáu keùm, laøm aên thua loã ñaùng leõ phaûi bò giaûi theå thì laïi ñöôïc tieáp tuïc cung caáp voán theo caùc ñieàu kieän öu ñaõi ; ñöôïc khoanh, giaõn vaø xoùa nôï. Tình traïng keùm hieäu quaû keùo daøi qua nhieàu naêm maø khoâng coù giaûi phaùp caên baûn giaûi quyeát, coå phaàn hoaù thì chaäm vaø keùo daøi… keát cuïc laø neàn kinh teá phaûi chòu moät khoaûn chi phí raát lôùn ñeå laøm saïch taïm thôøi baûng quyeát toaùn cuûa caùc NHTM Nhaø nöôùc vaø tieáp tuïc duy trì haøng ngaøn DNNN hoaït ñoäng keùm hieäu quaû. Veà leã hoäi, haøng naêm NSNN chi ñeán haøng chuïc tyû ñoàng, thaäm chí haøng traêm tyû ñoàng cho moät leã hoäi. Moãi naêm nöôùc ta coù hôn 8.900 leã hoäi lôùn nhoû khaùc nhau thì soá tieàn chi lôùn ñeán möùc naøo? Nhöng hieäu quaû kinh teá cuûa leã hoäi laø: laøm caøng to, loã caøng lôùn1. Theo TS. Vuõ Thaønh Töï Anh – giaùm ñoác nghieân cöùu cuûa chöông trình giaûng daïy kinh teá Fulbright, vieäc toå chöùc leã hoäi traøn lan khoâng chæ toán keùm tieàn baïc maø coøn maát raát nhieàu thôøi gian, coâng söùc. Moät nguyeân nhaân nöõa gaây laïm phaùt caàu keùo ôû nöôùc ta trong thôøi 1Taøi chính ngaøy nay, thaùng 3/2007 40 gian qua ñoù laø vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä chöa hôïp lyù, khoù coù theå noùi laø CSTT voâ can trong vieäc gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta, coù theå thaáy NHNN chöa söû duïng toát caùc coâng cuï cuûa CSTT trong suoát nhöõng naêm qua, ngoaïi tröø vieäc gia taêng tyû leä döï tröõ baét buoäc. Trong nhöõng naêm qua, toác ñoä cho vay neàn kinh teá luoân lôùn hôn toác ñoä huy ñoäng voán. Baûng 2.17: Toác ñoä huy ñoäng voán vaø cho vay giai ñoaïn 2002 – 2006 Naêm >>> 2002 2003 2004 2005 2006 Toác ñoä huy ñoäng voán 19,4% 22,7% 22% 23% 26% Toác ñoä cho vay 22,2% 25% 25% 25% 29% Nguoàn : NHNN Vieät Nam Nhöõng nhaø kinh teá hoïc theo tröôøng phaùi troïng tieàn hieän ñaïi, ñöùng ñaàu laø Milton Friedman1 ñaõ tuyeân boá : “Laïm phaùt luoân luoân vaø moïi nôi laø vaán ñeà thuoäc veà tieàn teä”. Quan ñieåm naøy sau ñoù cuõng ñöôïc uûng hoä bôûi nhöõng ngöôøi theo tröôøng phaùi Kenneys, hoï chæ ra raèng : Coù nhieàu nguyeân nhaân laøm cho giaù caû taêng leân trong ngaén haïn. Song, chæ coù söï taêng leân cuûa tieàn teä môùi daãn ñeán söï taêng giaù vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi. Nhö vaäy, coù theå nhaän ñònh NHNN ñieàu haønh keùm linh ñoäng CSTT cuõng laø moät trong nhöõng taùc nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta thôøi gian qua. Moät nhaân toá coøn laïi trong thaønh phaàn cuûa toång caàu goùp phaàn laøm cho toång caàu gia taêng ñoù laø nhu caàu veà haøng xuaát khaåu. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhu caàu veà maët haøng naøy gia taêng xuaát phaùt töø chính saùch ñaåy maïnh xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, ñoàng thôøi nhu caàu veà haøng Vieät Nam treân theá giôùi gia taêng, ñaëc bieät laø sau giai ñoaïn suy thoaùi, kinh teá theá giôùi baét ñaàu laáy laïi ñaø taêng tröôûng, nhu caàu veà caùc maët haøng noâng, laâm, thuûy haûi saûn gia taêng ñaõ laøm giaù cuûa nhöõng maët haøng naøy taêng leân. Ñoù laø nhöõng nguyeân nhaân veà phía caàu, trong thôøi gian vöøa qua, laïm phaùt xaûy ra xuaát phaùt coù phaàn töø phía cung nhieàu hôn. 2.3.2/ Xeùt treân goác ñoä chi phí ñaåy : Veà nguyeân nhaân khaùch quan laøm cho chi phí saûn xuaát taêng cao ñaåy giaù caû taêng leân. Chi phí nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng nhöng chuùng ta khoâng kieåm soaùt ñöôïc, ñoù cuõng laø do nhöõng ñoät bieán trong töï nhieân 1Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Myõ 41 “nhö viruùt H5N1” laøm cheát haøng loaït gia caàm, sau dòch cuùm, giaù thöùc aên gia suùc, vaät tö ngaønh chaên nuoâi taêng khieán giaù thaønh saûn phaåm ngaønh chaên nuoâi taêng keùo theo giaù thaønh saûn phaåm ngaønh cheá bieán thöùc aên, ñoà hoäp cuõng taêng theo. Ñoù coøn do moâi tröôøng, khí haäu traùi ñaát hieän nay ñang coù nhieàu bieán ñoåi vaø xaûy ra thöôøng xuyeân vôùi möùc ñoä ngaøy caøng naëng neà ñaõ gaây thieät haïi cho caùc ngaønh saûn xuaát, ñaëc bieät laø ngaønh noâng nghieäp, troàng troït vaø chaên nuoâi, nuoâi troàng thuûy saûn. Lyù do taêng giaù quan troïng chuû yeáu ôû ñaây laø giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng cao, trong ñoù coù nhöõng yeáu toá trong nöôùc nhö giaù ñieän, giaù xaêng daàu nhöng chuû yeáu laø caùc yeáu toá ñaàu vaøo phaûi nhaäp khaåu nhö phoâi theùp, haït nhöïa, phaân boùn, xaêng … taêng cao treân thò tröôøng theá giôùi daãn ñeán haøng loaït caùc ngaønh khaùc taêng giaù theo hieäu öùng ñoâminoâ. Khoâng hieåu sao cuõng chòu möùc taêng giaù nguyeân, nhieân vaät lieäu theá giôùi, song caùc nöôùc trong khu vöïc, nhö Trung quoác laø moät nöôùc khaù töông ñoàng vôùi Vieät Nam thì möùc taêng giaù cuûa hoï laïi raát thaáp( laïm phaùt 2005 chæ coù 1,8%, naêm 2006 laø 1,5%, trong khi toác ñoä taêng tröôûng cuûa hoï leân tôùi treân 9%/naêm 2005 vaø 10%/ naêm 2006)1? ,beân caïnh nguyeân nhaân khaùch quan töø boái caûnh giaù caû theá giôùi leo thang, thì tình traïng giaù caû ôû nöôùc ta taêng coøn coù nguyeân nhaân töø noäi taïi neàn kinh teá .Voán ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc chaûy vaøo neàn kinh teá chuû yeáu thoâng qua keânh daãn laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø döï aùn ñaàu tö do Nhaø nöôùc quaûn lyù.Trong khi ñoù chæ soá ICOR cuûa khu vöïc kinh teá naøy mang laïi lieân tuïc leân ñeán 9, cao gaáp hai laàn so vôùi khu vöïc ngoaøi nhaø nöôùc. Nghóa laø cöù hôn 9 ñoàng ñaàu tö cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc môùi taïo ra moät ñoàng taêng tröôûng, trong khi ñoù khu vöïc kinh teá tö nhaân chæ vaøo khoaûng 4,5. Vì do ñaàu tö nhieàu, hieäu quûa thaáp, neân giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc raát cao. Theâm vaøo ñoù laø do laõng phí, tham oâ, thaát thoaùt taøi saûn nhaø nöôùc, ñaàu tö sai muïc ñích ñaõ vaø ñang laø nhöõng nhaân toá ñaåy giaù thaønh saûn phaåm cuûa khu vöïc nhaø nöôùc leân cao vaø keùo theo vieäc taêng chi phí ñaàu vaøo cuûa toaøn neàn kinh teá2. Coù theå noùi tình traïng ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng lôùn vôùi keânh daãn voán chuû yeáu vaøo neàn kinh teá laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc – Thaønh phaàn 1Kinh teá theá giôùi naêm 2006 – website NHNN 5/1/2007 2Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004 42 kinh teá yeáu keùm nhaát trong caùc thaønh phaàn kinh teá, ñaõ vaø ñang laø nguyeân nhaân cô baûn khieán cho hieäu quûa ñaàu tö thaáp vaø giaù thaønh taêng cao. Neáu nhö tình traïng ñaàu tö nhaø nöôùc cöù tieáp tuïc môû roäng baát chaáp hieäu quûa nhö hieän nay thì vieäc giaù caû cuûa nöôùc ta cao hôn caùc nöôùc trong khu vöïc laø ñieàu taát yeáu. Baûng 2.18 : Giaù baùn ñieän vaø xaêng A90 giai ñoaïn 1999 – 2006 ÑVT 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ñieän Ñ/KWh 728 728 744 772 846 960 1.052 1.052 Xaêng A90 ñ/lít 4.265 4.720 5.100 5.100 5.400 6.460 8.300 9.300 Nguoàn : Kinh teá Vieät Nam caùc naêm 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 Töø trong nguyeân nhaân khaùch quan môùi thaáy heát ñöôïc maët chuû quan coøn laïi cuûa vaán ñeà, ñoù laø coâng taùc döï baùo giaù cuûa chuùng ta coøn quaù yeáu keùm neân khoâng döï baùo ñöôïc khi naøo giaù leân, giaù xuoáng ñeå coù nhöõng bieän phaùp giaûm thaáp nhaát nhöõng thieät haïi vaø thu ñöôïc lôïi coù theå coù. Theo ñaùnh giaù cuûa Phoù thuû töôùng Vuõ Khoan, taïi Hoäi nghò thöông maïi toaøn quoác 7/2004 : “Khaû naêng döï baùo döï phoøng ñeå saün saøng ñoái phoù vôùi caùc tình huoáng bieán ñoäng thaát thöôøng veà giaù caû cuûa Chính phuû laø quaù keùm”. Neáu döï ñoaùn toát, coù ñoái saùch thích hôïp töø tröôùc thì seõ traùnh hoaëc giaûm ñöôïc nhöõng taùc ñoäng xaáu cuûa bieán ñoäng thò tröôøng. Chính phuû chöa quen ñieàu haønh trong cô cheá thò tröôøng hoäi nhaäp quoác teá, trong khi neàn kinh teá laïi coù ñoä môû cao, phuï thuoäc nöôùc ngoaøi ngaøy caøng nhieàu. Hieän nay, ôû nöôùc ta chöa coù moät cô quan naøo coù ñuû naêng löïc chuyeân moân vaø kinh nghieäm ñeå döï baùo giaù caû thò tröôøng moät caùch chính xaùc trong töøng thôøi ñieåm vaø thôøi kyø. Giaù caû thò tröôøng trong nöôùc chuû yeáu ñöôïc döï baùo theo phöông phaùp kinh nghieäm vaø coù tính phoûng ñoaùn. Cuõng khoâng hieåu nhö theá naøo maø trong khi taùc giaû ñang phaân tích veà giaù xaêng daàu theá giôùi taêng cao, coù theå vöôït qua ngöôõng 75 USD/thuøng, seõ laøm cho giaù caû cuûa nöôùc ta taêng theo, thì moät quan chöùc cuûa moät Boä laïi coù quan ñieåm laø, do giaù xaêng daàu theá giôùi taêng cao vöôït ngöôõng 75 USD/thuøng, tình hình buoân laäu xaêng daàu qua bieân giôùi cuûa nöôùc ta caøng gia taêng, vì: caùc nöôùc trong khu vöïc khoâng chòu taêng giaù xaêng daàu ngang baèng vôùi giaù cuûa thò tröôøng theá giôùi, 43 bôûi vaäy hieän töôïng buoân laäu xaêng daàu qua bieân giôùi môùi gia taêng(theo chöông trình thôøi söï VTV1 luùc 6 giôø ngaøy 09/8/2006). Coâng taùc döï baùo yeáu keùm ñaõ laø ñieàu ñaùng noùi. Song, vai troø ñieàu haønh giaù trong thò tröôøng cuûa caû nöôùc coøn khaù môø nhaït, ñaõ ñeå cho caùc Toång coâng ty, caùc DNNN laøm giaù, gaây luõng ñoaïn thò tröôøng, ñi ngöôïc laïi vôùi vai troø voán coù cuûa khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc. Cuõng theo ñaùnh giaù cuûa Phoù Thuû töôùng Vuõ Khoan taïi hoäi nghò treân: “Chính saùch kinh teá vó moâ trong quaûn lyù vaø ñieàu haønh giaù caû thò tröôøng chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trong ñieàu kieän chuyeån maïnh sang kinh doanh theo cô cheá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá”. Thöïc teá cho thaáy, trong thôøi gian qua, giaù caû moät soá maët haøng taêng khoâng phaûi do chi phí ñaàu vaøo taêng cao maø do vieäc quaûn lyù ñieàu haønh vó moâ chöa toát, caùc doanh nghieäp kinh doanh lôïi duïng ñaàu cô, taêng giaù, gaây thieät haïi cho ngöôøi tieâu duøng. Söï yeáu keùm cuûa chính phuû trong vieäc ñieàu haønh vaø phaùt trieån heä thoáng phaân phoái Quoác gia theå hieän cuï theå qua nhöõng bieán ñoäng khoâng kieåm soaùt ñöôïc veà giaù xaêng daàu, giaù theùp vaø giaù döôïc phaåm. Coù theå noùi, caùc cô quan chöùc naêng chöa löôøng tröôùc heát ñöôïc nhöõng dieãn bieán coù theå xaûy ra treân thò tröôøng, thöôøng khi phaùt sinh vuï vieäc môùi ñöa ra caùc giaûi phaùp tình theá ñeå choáng ñôõ do vaäy taùc duïng chöa cao vaø khoâng duy trì ñöôïc trong thôøi gian daøi. Giaù caû ñaàu vaøo taêng laø nhöõng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt nhöng vaán ñeà toàn taïi lôùn cuûa neàn kinh teá hieän nay laø vieäc söû duïng voán khoâng hieäu quaû, tình traïng laõng phí, tham nhuõng traøn lan laø nguoàn “dinh döôõng” cho laïm phaùt tieàm taøng vaø boäc phaùt. Caùc khoaûn hoái loä, tham nhuõng ñöôïc buø ñaép baèng chi phí saûn xuaát cuûa caùc loaïi saûn phaåm lieân quan vaø do ñoù ñaõ laøm cho giaù thaønh saûn phaåm taêng leân nhanh choùng. Chính tham nhuõng ñaõ laøm cho boä maùy keùm hieäu quaû vaø daãn ñeán laõng phí thôøi gian lao ñoäng cuûa nhaân daân, laøm chi phí cuûa nhaân daân cho cuoäc soáng taêng leân nhanh choùng maø khoâng taïo ra moät söï höõu ích naøo. Laõng phí do ñieàu haønh quaûn lyù xaõ hoäi keùm hieäu quaû ; laõng phí trong vieäc chi tieâu ngaân saùch Nhaø nöôùc(mua xe coâng, xaây truï sôû, thöïc hieän caùc döï aùn, leã hoäi…); laõng phí thaát thoaùt trong ñaàu tö XDCB( phuï luïc 10: 44 nhöõng ñiaï chæ thaát thoaùt laõng phí) … ñaõ laøm hao toán chi phí maø khoâng taïo ra theâm cuûa caûi vaät chaát cho xaõ hoäi. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù laø nguyeân nhaân to lôùn nhaát daãn ñeán laïm phaùt. Nhöng ñeán cuoái naêm 2006 chuùng ta ñaõ khaù thaønh coâng trong vieäc xaùc ñònh caùc nguyeân nhaân taùc ñoäng ñeán laïm phaùt. Theo coâng boá cuûa Toång cuïc Thoáng keâ, CPI naêm 2006 taêng 6,6%, thaáp hôn nhieàu so vôùi möùc taêng 8,4% cuûa cuøng kyø naêm 2005. Ñaëc bieät laø neáu nhö naêm 2005, CPI vaø laïm phaùt nhoùm haøng Löông thöïc thöïc phaåm( LTTP naèn trong nhoùm Haøng aên vaø dòch vuï aên uoáng) ñeàu giaûm so vôùi naêm tröôùc( 8,4% so vôùi 9,5% vaø 10,8% so vôùi 15,6%) coøn ngöôùc laïi laïm phaùt caùc nhoùm haøng phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân laïi taêng thì böôùc sang naêm 2006, caû 4 chæ tieâu CPI, LTTP, phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân ñeàu giaûm so vôùi naêm ngoaùi ( Ñoà thò 1, Baûng 2.19) Ñoà thò 1: Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003 – 10/06 % taêng, giaûm cuøng kyø 6.6 8.4 9.5 7.9 10.8 15.8 3.8 6.4 4.7 7.48.3 7.7 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 12/03 03/04 06/04 09/04 12/04 03/05 06/05 09/05 12/05 03/06 06/06 09/06 12/06 LT-TP CPI phi LT-TP Bình quân Nguån: Tæng côc Thèng kª, số liệu về lạm phát phi LT-TP, lạm phát bình quân do NHNN tính toán. 45 Baûng 2.19: Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003 – 2006 Ñôn vò: % taêng giaûm 2003 2004 2005 2006 I. So vôùi ñaàu naêm CPI 3.0 9.5 8.4 6.6 I. Haøng LTTP: I – Haøng aên vaø dòch vuï aên uoáng 2.8 15.6 10.8 7.9 ~ T/ ñoù: 1- Löông thöïc 2.9 14.3 7.8 14.1 2- Thöïc phaåm 2.9 17.1 12.0 5.5 II –Haøng phi LTTP 2.8 4.7 6.4 3.8 II– Ñoà uoáng thuoác laù 3.5 3.6 4.9 5.2 III – May maëc giaøy deùp muõ noùn 3.4 4.1 5.0 5.8 IV – Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng 4.1 7.4 9.8 5.9~ V – Thieát bò ñoà duøng gia ñình 1.9 3.6 4.8 6.2 VI- Döôïc phaåm y teá 20.9 9.1 4.9 4.3 ~ VII – Phöông tieän ñi laïi, böu ñieän -2.0 5.9 9.1 4.0 ~ VIII – Giaùo duïc 4.9 -1.8 5.0 3.6 ~ IX – vaên hoaù, theå thao, giaûi trí - 1.3 2.2 2.7 3.5 X – Haøng hoaù dòch vuï khaùc 4.3 5.2 6.0 6.5 III – Bình quaân 3.2 7.7 8.3 7.4 Nguoàn: Toång cuïc Thoáng Keâ, soá lieäu veà laïm phaùt phi LT-TP,laïm phaùt bình quaân do NHNN tính toaùn. Trong 10 nhoùm haøng hoaù, thì 5 nhoùm coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi möùc taêng cuûa naêm 2005, ñoù laø: Löông thöùc thöïc phaåm; Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng; Döôïc phaåm y teá; Phöông tieän ñi laïi böu ñieän; Giaùo duïc, 5 nhoùm coøn laïi laø May maëc, muõ noùn giaøy deùp, Thieát bò ñoà duøng gia ñình, Ñoà uoáng thuoác laù, Vaên hoaù theå thao giaûi trí, Haøng hoaù dòch vuï khaùc laïi coù möùc taêng hôn naên ngoaùi. Coù theå ñaùnh giaù caùc nguyeân nhaân taùc ñoäng ñeán laïm phaùt naêm 2006 nhö sau: 2.4/ ÑAÙNH GIAÙ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LAÏM PHAÙT NAÊM 2006 2.4.1/ Caùc yeáu toá laøm giaûm laïm phaùt Thöù nhaát: Möùc taêng cuûa giaù caû nhieàu maët haøng treân theá giôùi vaø trong nöôùc ñeáu thaáp hôn naêm ngoaùi: Naêm 2006 theo ñaùnh giaù cuûa IMF, möùc taêng 15% cuûa nhieàu maët haøng thieát yeáu ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát thaáp hôn möùc taêng 29% cuûa cuøng kyø naêm ngoaùi ñaõ goùp phaàn laøm giaûm aùp löïc leân gía thaønh caùc haøng hoaù nhaäp 46 khaåu, taùc ñoäng laøm laïm phaùt nhaäp khaåu giaûm, qua ñoù laøm giaûm laïm phaùt CPI. Baûng 2.20: Dieãn bieán giaù moät soá maët haøng treân theá giôùi ,2003 - 2006 (% so vôùi ñaàu naêm) 2003 2004 2005 2006 1. Daàu thoâ 4.2 33.8 36.8 17.1 ¶ 2. Giaù gaïo XK TL 8.8 10.3 20.7 5.3 ¶ 3. Ñöôøng 19.8 - 4.5 41.2 17.9 ¶ 4. Clinke 5.7 25.2 7.0 ¶ 5. Giaáy sôïi daøi 13.8 25.9 6.2 ¶ 6. Nhöïa 53.3 - 23.0 6.19 µ 7. Phaân ureâ 45.9 27.7 - 11.6 1.7 µ 8. Theùp 34.1 18.3 -9.1 2.6 µ Nguoàn: website cuûa Boä Thöông maïi, Reutes. Trong nöôùc, giaù caû nhieàu maët haøng ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn naêm ngoaùi. Baûng 2.21: Dieãn bieán giaù caû moät soá maët haøng cuûa Vieät Nam, 2004 -2006 (% so vôùi ñaàu naêm) 2004 2005 2006 1. Xaêng daàu 10.2 ÷33.9 26.7÷ 56 10.5÷15.0 ¶ Tr/ñoù: Soá laàn ñieàu chænh 3µ 3µ;1¶ 2µ;2¶ 2. Ñöôøng 34.0 42.0 10.5 ¶ 3. Cöôùc vaän taûi 4 – 5 2 – 3 ¶ 4. Phaân boùn 3.0 4.6 0.5 ¶ 5. Chæ soá giaù thöïc phaåm 17.1 12.0 5.5 ¶ 6. Giaù nöôùc saïch - Haø noäi 0 14÷ 40 0Q - HCM 37÷ 63 0 0Q 7. Veù xe buyùt - Haø noäi 0 20 0Q - HCM 0 0 0Q 8. Ñieän 0 0 0Q 9. Giaù than -Than coác 100* 0 44.0µ - Than caùm 120* 0 44.0µ 10. Chæ soá giaù LT 14.3 7.8 14.1µ 11. Theùp 17.8 - 0.3 2.0µ 12. Xi maêng -2.7 1.2 3.3µ Nguoàn: töø caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö baùo, ñaøi, ti vi …;*: ñôn vò: 1.000ñ 47 Cuï theå, giaù thöïc phaåm vaø giaù xaêng daàu ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn cuøng kyø, cuøng vôùi giaù caùc maët haøng do Nhaø nöôùc quaûn lyù nhö ñieän, nöôùc, giaù veù xe buyùt, veù haøng khoâng … Oån ñònh ( tröø maët haøng than) khieán möùc taêng cuûa caùc nhoùm, Phöông tieän ñi laïi, böu ñieän. Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng giaûm so vôùi naêm 2005. ñieàu naøy taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm laïm phaùt CPI giaûm hôn so vôùi naêm ngoaùi, maët khaùc cuõng giaùn tieáp taùc ñoäng laøm giaûm laïm phaùt CPI thoâng qöa vieäc goùp phaàn laøm giaûm chi phí cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, rieâng giaù löông thöïc laïi coù möùc taêng cao hôn naêm ngoaùi( 14.1% so vôùi 7.8%) nhöng do möùc giaûm cuûa giaù thöïc phaåm maïnh hôn ( 5.5% so vôùi 12%) Neân nhoùm LTTP vaãn coù möùc taêng thaáp hôn naêm ngoaùi. Thöù hai: Söùc eùp veà taêng tröôûng kinh teá giaûm hôn so vôùi naêm ngoaùi: Döï kieán taêng tröôûng kinh teá cuûa naêm 2006 ñaït 8,2%, thaáp hôn möùc taêng tröôûng 8,4% cuûa naêm 2005, theå söùc eùp beân caàu ñaõ giaûm bôùt; ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn laøm laïm phaùt naêm nay coù möùc thaáp hôn cuøng kyø. Thöù ba: caùc giaûi phaùp ñeå kieàn cheá giaù caû cuûa Chính phuû vaø caùcboä, ngaønh: Naêm 2006, Chính phuû ñaõ aùp duïng nhieàu bieän phaùp nhaèm giaûm bôùt toác ñoä taêng cuûa giaù caû nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo cuûa saûn xuaá(côn soác phía cung) ñeå kieàn cheá möùc taêng cuûa giaù caû, ñoù laø: (i) Ñieàu haønh giaù löông thöïc thoâng qua vieäc ñaët ra löôïng gaûo xuaát khaåu naêm 2006 khoâng vöôït quaù 5 trieäu taán ñoàng thôøi chæ ñaïo caùc doanh nghieäp xuaát khaåu gaïo taïm ngöøng vieäc xuaát khaåu gaïo truôùc tình hình giaù löông thöïc taêng ñoät bieán nhaèm kieàn cheá söï gia taêng cuûa giaù löông thöïc; (ii) Chæ ñaïo khoâng taêng giaù moät soá vaät tö cô baûn ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát nhö ñieän, phaân boùn, LTTP trong naêm 2006; (iii) Kieåm soaùt vieäc phaân phoái thuoác chöõa beänh traùnh hieän töôïng ñaàu cô, ñoäc quyeàn taêng giaù khoâng hôïp lyù; (iv) Giaûm thueá nhaäp khaåu moät soá maët haøng tö lieäu saûn xuaát nhö xaêng daàu, linh kieän phuï tuøng ñieän töû, linh kieän phuï tuøng oâ toâ, ñöôøng … goùp phaàn giaûm chi phí saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. 48 Baûng 2.22: Ñieàu chænh thueá moät soá maët haøng, 2005 – 2006(%) 2006 Maët haøng Möùc thueá cuoái naêm 2005 Laàn ñieàu chænh Möùc thueá môùi 1. Xaêng daàu 10 7 (4µ,3¶) 10 2. Linh kieän phuï tuøng ñieän töû 15 – 20 1¶ 0 -3 3. Linh kieän, phuï tuøng ñieän, ñieän laïnh 50 1¶ 0 – 30 4. Linh kieän, phuï tuøng oâ toâ 20 – 30 1¶ 5 – 20 5. Ñöôøng 40 1¶ 20 Nguoàn: Website cuûa Boä Taøi chính. Vieäc giaù chuû yeáu caùc haøng hoaù ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát treân thò tröôøng theá giôùi vaø trong nöôùc coù möùc taêng thaáp hôn cuøng vôùi caùc bieän phaùp maø Chính phuû ñaõ aùp duïng nhö trình baøy ôû treân, taùc ñoäng laøm 5 nhoùm haøng hoaù trong roå haøng hoaù CPI(maø chuû yeáu taùc ñoäng ñeán beân cung) coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi naêm 2005, ñoù laø: Löông thöïc thöïc phaåm, Phöông tieän ñi laïi, Böu ñieän, Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng, Giaùo duïc, Döôc phaåm y teá, cho thaáy caùc cuù soác beân cung ñaõ giaûm so vôùi naêm ngoaùi. Thöù tö: Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä thaän troïng, linh hoaït ñaõ phaùt huy taùc duïng kieàm cheá taêng giaù: Caùc möùc laõi suaát chæ ñaïo vaø döï tröõ baét buoäc ñeàu oån ñònh hôn naêm tröôùc, tyû giaù ñeàu haønh giaûm giaù nheï (0.95%) nhaèm khuyeán kích xuaát khaåu nhöng kieàn cheá laïm phaùt. Rieâng treân thò tröôøng môû vaø nghieäp vuï taùi caáp voán NHNN lieân tuïc huùt tieàn veà. Ñoàng thôøi Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban haønh chæ thò 02/2006 – NHNN ngaøy 23/05/2006 nhaèm taêng cöôøng bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc toå chöùc tín duïng; Coâng vaên soá 1767/ NHNN – CSTT ngaøy 9/3/2006 veà vieäc cho vay ñoái vôùi lónh vöïc baát ñoäng saûn; Coâng vaên soá 7318/ NHNN – CSTT ngaøy 25/8/2006 veà vieäc cho vay mua coå phieáu coù ñaûm baûo baèng caàn coá coå phieáu nhaèm naâng cao chaát löôïng tín duïng cuõng nhö an toaøn, hieäu quaû cho caùc TCTD. 49 Baûng 2.23: Ñieàu haønh CSTT cuûa NHNN 2005 – 2006 Ñôn vò: % 2005 2006 1. DTBB(%) < 12 thaùng 5,0 – 8,0 5,0 – 8,0 12 -24 thaùng 2.0 2.0 2. L/s tieàn göûi DTBB 0 – 1,2 0 – 1,2 3. L/s cô baûn 8,25 8,25 4. L/s tieàn caáp voán 6,5 6,5 5. L/s taùi chieát khaáu 4,5 4,5 6. L/s tieàn göûi USD cuûa phaùp nhaân taïi TCTD (toái ña) 0,5 – 1,2 0,5 – 1,2 Nguoàn: NHNN Qua phaân tích caùc nhaân toá laøm giaûm laïm phaùt, coù theå thaáy: (i)taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi CPI cuûa côn soác phía cung nhö giaù xaêng daàu, löông thöïc thöïc phaåm ñaõ giaõm khieán 5 nhoùm haøng beân cung ( nhö trình baøy ôû treân) coù möùc taêng thaáp hôn cuøng kyø. (ii) taùc ñoäng voøng hai cuûa côn soác giaù xaêng daàu, LTTP …, vaø söùc eùp veà beân caàu ( theå hieän qua vieäc GDP taêng thaáp hôn so vôùi naêm ngoaùi) cuõng ñaõ giaûm maëc duø toác ñoä vaãn taêng nhöng thaáp hôn nhieàu so vôùi naêm ngoaùi laøm cho laïm phaùt phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi naêm 2005. 2.4.2/ caùc yeáu toá laøm taêng laïm phaùt: Thöù nhaát: Tieàn löông vaø thu nhaäp cuûa coâng chuùng gia taêng: Töø ngaøy 1/10/2006 Chính phuû taêng tieàn löông toái thieåu cuûa khoái caùn boä coâng chöùc taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vôùi möùc taêng 28,6%, cao hôn möùc taêng 20,7% cuûa naêm 2005 theo Ñeà aùn caûi caùch tieàn löông giai ñoaïn 2003 – 2007, ñoàng thôøi ñieàu chænh taêng möùc löông toái thieåu ñoái vôùi khu doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi möùc taêng bình quaân laø 42% tö möùc 487.000 – 626.000 leân möùc 710.000 – 870.000 ñoàng/ thaùng. Ñaây laø nhaân toá laøm taêng chi phí saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, töø ñoù taïo söùc eùp laøm taêmg laïm phaùt. Maët khaùc, taêng tröôûng kinh teá lieân tuïc ôû möùc cao khieán thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän ñaõ taùc ñoäng laøm tieâu duøng cuoái cuøng cuûa daân cö gia taêng, theå hieän ôû toång möùc baùn leû haøng haùo sau khi loaïi tröø yeáu toá giaù taêng cao hôn so vôùi naêm ngoaùi (13.2% so vôùi 12.0%). Ñieàu naøy ñaõ taùc ñoäng laøm 5 nhoùm haøng hoaù chuû yeáu phuïc vuï tieâu duøng cuûa daân cö coù möùc taêng cao hôn cuøng kyø naêm ngoaùi, ñoù laø: nhoùm 50 May maëc, muõ noùn giaøy deùp, thieát bò ñoà duøng gia ñình, ñoà uoáng thuoác laù, Vaên hoaù theå thao giaûi trí, haøng hoaù dòch vuï khaùc. Tuy nhieân, rieâng nhoùm thieát bò ñoà duøng gia ñình taêng ngoaøi nguyeân nhaân do tieâu duøng taêng cao nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân coøn do giaù cao su vaø nhöïa treân thò tröôøng theâ giôùi vaø trong nöôùc coù möùc taêng cao hôn haún naên ngoaùi (56% so vôùi 21%; 6,19% so vôùi -23%). Thöù hai: Giaù löông thöïc taêng maïnh so vôùi cuøng kyø: Maëc duø giaù löông thöïc treân theá giôùi coù möùc taên