Đề cương Bài giảng Lập và quản lý dự án

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT HƯNG YÊN ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG LẬP VÀ QUẢN LÝ DỰ ÁN TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO: ĐẠI HỌC CHÍNH QUY NGÀNH ĐÀO TẠO: QUẢN TRỊ KINH DOANH CÔNG NGHIỆP Hưng Yên, năm 2016 1 Ch­¬ng 1 Tæng quan vÒ lËp dù ¸n ®Çu t­ 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®Çu t­ vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn 1.1.1. §Çu t­ ph¸t triÓn * Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t­ vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn §Çu t­ lµ sù hy sinh c¸c nguån lùc (nguån lùc tiÒn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng vµ trÝ tuÖ) ë hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ (kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ sù gia t¨ng vÒ tµi s¶n, vËt chÊt, tµi s¶n tµi chÝnh hoÆc tµi s¶n trÝ tuÖ vµ nguån nh©n lùc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lµm viÖc víi n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n cho nÒn kinh tÕ vµ cho toµn x· héi) thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai. * Vai trß cña ®Çu t­ ph¸t triÓn - Trªn gãc ®é vÜ m«  §Çu t­ lµ nh©n tè quan träng t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ VÒ mÆt lý luËn, hÇu hÕt c¸c t­ t­ëng, m« h×nh vµ lý thuyÕt vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp thõa nhËn ®Çu t­ vµ viÖc tÝch lòy vèn cho ®Çu t­ lµ mét nh©n tè quan träng cho viÖc gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô cho nÒn kinh tÕ. Tõ c¸c nhµ Kinh tÕ cæ ®iÓn nh­ Adam Smith trong cuèn “Cña c¶i cña c¸c d©n téc” ®· cho r»ng “vèn ®Çu t­ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh chñ yÕu cña sè lao ®éng h÷u dông vµ hiÖu qu¶”. ViÖc gia t¨ng quy m« vèn ®Çu t­ sÏ gãp phÇn quan träng trong viÖc gia t¨ng s¶n l­îng quèc gia vµ s¶n l­îng b×nh qu©n cho mçi lao ®éng. Sang thÕ kû XX, nhiÒu t¸c gi¶ cña c¸c lý thuyÕt vµ m« h×nh §Çu t­ §Çu t­ trùc tiÕp §Çu t­ gi¸n tiÕp §Çu t­ dÞch chuyÓn §Çu t­ ph¸t triÓn §TTT: Ng­êi bá vèn trùc tiÕp qu¶n lý - §T dÞch chuyÓn: Bá vèn nh»m dÞch chuyÓn së h÷u gi¸ trÞ tµi s¶n mµ kh«ng gia t¨ng vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n - §T ph¸t triÓn: lµ mét ph­¬ng thøc cña ®Çu t­ trùc tiÕp. Ho¹t ®éng ®Çu t­ nµy nh»m duy tr× vµ t¹o ra n¨ng lùc míi trong s¶n xuÊt kinh 2 t¨ng tr­ëng nh­ Nurkse, Arthur, Lewis, hay Rosenstein-Rodan, Hirschman ®Òu ®¸nh gi¸ vai trß cña nhµ ®Çu t­ cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia. M« h×nh kinh tÕ ®· häc cña Harrod-Domar vÒ møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ G = Y = Y K = 1 I Y Y K ICOR Y Y = 1 I ICOR Y: Møc gia t¨ng s¶n l­îng K: Møc gia t¨ng vèn ®Çu t­ I: Møc ®Çu t­ thuÇn K: Tæng quy m« vèn cña nÒn kinh tÕ Y: Tæng s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ICOR: hÖ sè gia t¨ng vèn - s¶n l­îng (Increametal Capital - Output Ratio) Mèi quan hÖ gi÷a ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng thÓ hiÖn còng rÊt râ nÐt trong qu¸ tr×nh ®æi míi më cöa nÒn kinh tÕ cña n­íc ta trong thêi gian qua. Víi chÝnh s¸ch ®æi míi, c¸c nguån vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc ngµy cµng ®a d¹ng hãa vµ gia t¨ng vÒ quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc còng rÊt tháa ®¸ng. Cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ®¹i bé phËn d©n c­ ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn.  §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ Th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch t¸c ®éng ®Çu t­ Nhµ n­íc cã thÓ can thiÖp trùc tiÕp nh­ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph©n bæ vèn, kÕ ho¹ch ho¸, x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý ®Çu t­ hoÆc ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ, tÝn dông, l·i suÊt ng©n hµng ®Ó x¸c lËp vµ ®Þnh h­íng c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng hîp lý ®¶m b¶o ph¸t triÓn x· héi. Khi Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ hîp lý sÏ t¹o ®µ cho sù t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tû träng ph©n bæ vèn cho c¸c ngµnh kh¸c nhau sÏ mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸c nhau. Vèn ®Çu t­ ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu vïng còng nh­ ¶nh h­ëng chung ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung cña c¶ nÒn kinh tÕ.  §Çu t­ t¸c ®éng lµm t¨ng n¨ng lùc khoa häc c«ng nghÖ cña ®Êt n­íc. 3 §Çu t­ vµ ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn trùc tiÕp t¹o míi vµ c¶i t¹o chÊt l­îng, n¨ng lùc s¶n xuÊt, phôc vô cña nÒn kinh tÕ vµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së. ChÝnh v× vËy, ®Çu t­ còng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó cho qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ cña quèc gia. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ nguån vèn ®­îc ph©n bæ cho c¬ cÊu khoa häc kü thuËt, m¸y mãc thiÕt bÞ, ®Çu t­ víi nguån vèn FDI g¾n liÒn víi viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®æi míi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ ®¶m b¶o nhiÒu ngµnh, nghÒ, lÜnh vùc khoa häc míi nh­ c«ng nghÖ vËt liÖu, y häc, c«ng nghÖ phÇn mÒm  §Çu t­ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. Nh­ chóng ta ®· biÕt tæng cÇu nÒn kinh tÕ cã sù phô thuéc vµo tæng cung b»ng m« h×nh biÓu thøc: AD = C + I + G + X - M. Ph©n tÝch m« h×nh: Trong giao dÞch ng¾n h¹n Do vËy, khi I thay ®æi sÏ t¸c ®éng lµm AD, tuy nhiªn sù t¸c ®éng cña I ®Õn AD chØ mang tÝnh chÊt ng¾n h¹n. Khi tæng cung ch­a thay ®æi, sù gia t¨ng cña I sÏ lµm thay ®æi tæng cÇu mét s¶n l­îng lµ AD vµ gi¸ c¶ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo. Trong giao dÞch dµi h¹n: Khi thµnh qu¶ cña sù ®Çu t­ ®· ®­îc huy ®éng vµ ph¸t huy t¸c dông, n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ cung øng dÞch vô gia t¨ng th× tæng cung còng sÏ t¨ng lªn. Khi ®ã s¶n l­îng tiÒm n¨ng sÏ t¨ng vµ ®¹t møc c©n b»ng trong ki gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm sÏ cã xu h­íng gi¶m xuèng ===> S¶n l­îng gia t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m sÏ kÝch thÝch tiªu dïng vµ ho¹t ®éng cung øng cña nÒn kinh tÕ. - Trªn gãc ®é vi m« §Çu t­ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt cung øng vµ cña c¶ c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng c«ng Ých. §Ó t¹o dùng vµ tån t¹i th× c¸c ®¬n vÞ nµy ph¶i trang bÞ nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ thùc hiÖn c¸c chi phÝ ®Ó duy tr×, sö dông §©y còng chÝnh lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña ho¹t ®éng ®Çu t­. §èi víi c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng, khi c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn hµnh söa ch÷a hoÆc thay thÕ míi nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së nµy thÝch øng víi m«i tr­êng ho¹t ®éng. Vµ ®©y còng chÝnh lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ nh»m t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt. 4 * Nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn - Nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn trªn gãc ®é vÜ m« Vèn ®Çu t­ lµ mét nguån lùc quan träng cho ho¹t ®éng ®Çu t­. §øng trªn gãc ®é vÜ m«, nguån h×nh thµnh vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn bao gåm nguån vèn trong n­íc vµ nguån vèn n­íc ngoµi. Nguån vèn trong n­íc: §­îc h×nh thµnh tõ viÖc tÝch luü cña nÒn kinh tÕ (gåm Nhµ n­íc vµ d©n doanh) bao gåm: - Nguån vèn ®Çu t­ Nhµ n­íc bao gåm: Vèn ng©n s¸ch, nguån vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµ nguån vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc (ChiÕm tû träng lín do toµn bé cña c¶i vËt chÊt, ®iÒu tiÕt l­u th«ng lµ do Nhµ n­íc) - Nguån vèn d©n doanh: PhÇn tÝch luü cña d©n c­, Doanh nghiÖp d©n doanh... ®­îc ®­a vµo t¸i s¶n xuÊt x· héi, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn, më réng quy m« s¶n xuÊt... (Thu håi gi¸ trÞ ®Çu t­, gia t¨ng cña ®Çu t­, gi¸ trÞ khÊu hao...) Nguån n­íc ngoµi: Bao gåm nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODF) vµ (ODA), FDI... nguån tÝn dông cña c¸c tæ chøc n­íc ngoµi, tæ chøc phi chÝnh phñ... - Nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn trªn gãc ®é vi m« Nguån tù tµi trî: Bao gåm vèn chñ së h÷u, thu nhËp gi÷ l¹i ®Ó t¸i ®Çu t­ (sau khi ph©n phèi l·i), khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh... Nguån tµi trî tõ bªn ngoµi: Bao gåm nguån tµi trî gi¸n tiÕp qua trung gian tµi chÝnh, ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông... vµ nguån tµi trî trùc tiÕp nh­ thÞ Nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn Gãc ®é vÜ m« Gãc ®é vi m« Nguån trong n­íc Nguån n­íc ngoµi Nguån tù tµi trî Nguån tµi trî bªn ngoµi 5 tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng tÝn dông thuª mua... tµi trî tõ viÖc mua b¸n giao dÞch th­¬ng m¹i. = KÕt luËn: Tuú thuéc vµo tõng ®¬n vÞ cô thÓ mµ c¬ cÊu vµ ®Æc tr­ng cña vèn cã thÓ kh¸c nhau. §èi víi c¸c c¬ së ho¹t ®éng phóc lîi c«ng céng th× vèn ®Çu t­ cã thÓ lµ do ng©n s¸ch cÊp, tõ nguån vèn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i trù tiÕp cho c¬ së vµ vèn tù cã cña ®¬n vÞ. §èi víi c¸c ®¬n vÞ quèc doanh th× vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn lµ c¸c nguån tµi trî tõ vèn vay, vèn liªn doanh liªn kÕt... 1.1.2. Dù ¸n ®Çu t­ * Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ theo dù ¸n. §Çu t­ ph¸t triÓn cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia nh»m t¹o ra vµ duy tr× sù ho¹t ®éng cña c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña nÒn kinh tÕ nã g¾n liÒn víi sù vËn ®éng ph¸t triÓn doanh nghiÖp. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ mét bé phËn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m t¨ng thªm c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn cã vµ v× thÕ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt víi c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ ®ã lµ: - Ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn ®ßi hái mét sè vèn lín vµ n»m khª ®äng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­. - Ho¹t ®éng ®Çu t­ cã tÝnh chÊt l©u dµi ®­îc thÓ hiÖn qua thêi gian thùc hiÖn, thêi gian cÇn ho¹t ®éng ®Ó thu håi ®ñ sè vèn ®· bá ra. Do ®ã, kh«ng tr¸nh khái sù t¸c ®éng hai mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc cña c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh vÒ tù nhiªn, x· héi, chÝnh trÞ, kinh tÕ - KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè kh«ng æn ®Þnh theo thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Þa lý cña kh«ng gian. - C¸c thµnh qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t­ mang tÝnh chÊt ®¬n chiÕc vµ ®éc ®¸o, gi¸ trÞ sö dông l©u dµi nh­ V¹n Lý Tr­êng Thµnh, Kim Tù Th¸p, Nhµ thê La M· ë R«Ma - C¸c c«ng tr×nh x©y dùng chÞu t¸c ®éng cña m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, thÓ chÕ, quy ho¹ch. == KÕt luËn: §Ó ®¶m b¶o cho ®Çu t­ tiÕn hµnh thuËn lîi, ®¹t ®­îc môc tiªu mong muèn, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ th× tr­íc khi ®Çu t­ ph¶i xem xÐt vµ tÝnh to¸n toµn diÖn c¸c khÝa c¹nh cña thÞ tr­êng, kinh tÕ kü thuËt, kinh tÕ tµi chÝnh. Qu¸ tr×nh xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ ph¶i ®­îc so¹n th¶o, tr×nh bµy, ®o l­êng gi¸ trÞ, thêi gian, chi phÝ thùc hiÖn dù ¸n. 6 * Kh¸i niÖm vµ c«ng dông cho dù ¸n ®Çu t­. a/ Kh¸i niÖm: VÒ mÆt h×nh thøc: Dù ¸n ®Çu t­ lµ tËp hîp hå s¬, tµi liÖu tr×nh bµy mét c¸ch chi tiÕt, cã hÖ thèng c¸c ho¹t ®éng vµ chi phÝ theo mét kÕ ho¹ch nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ vµ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh trong t­¬ng lai. Gãc ®é qu¶n lý: Dù ¸n ®Çu t­ lµ mét c«ng cô qu¶n lý viÖc sö dông vèn, vËt t­, lao ®éng, thêi gian ®Ó t¹o ra c¸c kÕt qu¶ tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi trong mét thêi gian dµi. Gãc ®é kÕ ho¹ch ho¸: Dù ¸n ®Çu t­ lµ mét c«ng cô thÓ hiÖn nh÷ng kÕ ho¹ch chi tiÕt cña mét c«ng cuéc ®Çu t­ s¶n xuÊt, kinh doanh, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµm tiÒn ®Ò cho c¸c quy ®Þnh ®Çu t­ vµ tµi trî. VÒ néi dung: Dù ¸n ®Çu t­ lµ tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng vµ chi phÝ cÇn thiÕt, ®­îc bè trÝ theo kÕ ho¹ch chÆt chÏ víi lÞch tr×nh vµ thêi gian ®Þa ®iÓm x¸c ®Þnh ®Ó t¹o míi, më réng, c¶i t¹o nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn ý ®Þnh t­¬ng lai. Thµnh phÇn chÝnh cña dù ¸n gåm 4 phÇn Môc tiªu cña dù ¸n: - Môc tiªu ph¸t triÓn thÓ hiÖn sù ®ãng gãp cña dù ¸n vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu chung cña mét quèc gia mang l¹i lîi Ých kinh tÕ x· héi - Môc tiªu trùc tiÕp cña chñ ®Çu t­ tøc lµ lîi Ých thu ®­îc khi chñ ®Çu t­ tham gia thùc hiÖn dù ¸n. C¸c kÕt qu¶: KÕt qu¶ cô thÓ, cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc t¹o ra tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau cña dù ¸n. §©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu cña dù ¸n. C¸c ho¹t ®éng: Nh÷ng nhiÖm vô hay hµnh ®éng ®Ó thùc hiÖn dù ¸n t¹o ra kÕt qu¶ ®­îc lËp, tÝnh, biÓu ®¹t thµnh chuçi hµnh ®éng hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ kÕ h¹ch lµm viÖc cña dù ¸n. C¸c nguån lùc: VËt chÊt, tµi chÝnh, con ng­êi... b/ C«ng dông cña dù ¸n: - §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh: Dù ¸n ®Çu t­ lµ c¬ së ®Ó thÈm tra cÊp giÊy chøng nhËn ®Çu t­, thÈm ®Þnh ®Ó chÊp thuËn sö dông vèn cña nhµ n­íc vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ quyÕt ®Þnh tµi trî vèn cho dù ¸n. - §èi víi chñ ®Çu t­: + Dù ¸n ®Çu t­ lµ c¨n cø quan träng nhÊt ®Ó quyÕt ®Þnh bá vèn ®Çu t­. 7 + Dù ¸n ®Çu t­ lµ c¬ së ®Ó xin phÐp ®­îc ®Çu t­ vµ cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng + Dù ¸n ®Çu t­ lµ c¬ së ®Ó xin phÐp ®­îc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, xin h­ëng c¸c kho¶n ­u ®·i trong ®Çu t­. + Lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó t×m c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc liªn doanh bá vèn ®Çu t­. + Lµ ph­¬ng tiÖn thuyÕt phôc c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông tµi trî hoÆc cho vay vèn. + Lµ c¨n cø quan träng ®Ó xem xÐt lîi Ých, tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô gi÷a c¸c bªn tham gia. * C¸c ®Æc tr­ng cña dù ¸n ®Çu t­: - Dù ¸n cã môc ®Ých, môc tiªu râ rµng - Dù ¸n cã chu kú ph¸t triÓn riªng vµ thêi gian tån t¹i h÷u h¹n. - Dù ¸n cã sù tham gia cña nhiÒu bªn nh­: Chñ ®Çu t­, nhµ thÇu, c¬ quan cung cÊp dÞch vô trong ®Çu t­, c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. - S¶n phÈm cña dù ¸n mang tÝnh chÊt ®¬n chiÕc, ®éc ®¸o. - M«i tr­êng ho¹t ®éng cña dù ¸n mang tÝnh chÊt phøc hîp: chÞu sù kiÓm so¸t bëi nhiÒu c¬ quan h÷u quan kh¸c nhau. - Dù ¸n mang tÝnh bÊt ®Þnh vµ rñi ro cao, do ®Æc ®iÓm mang tÝnh dµi h¹n cña ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn. 8 * Ph©n lo¹i dù ¸n ®Çu t­ - Theo c¬ cÊu t¸i s¶n xuÊt: Dù ¸n chia theo chiÒu réng vµ chia theo chiÒu s©u. ChiÒu réng ph¸t triÓn vÒ khèi l­îng ph¹m vi dù ¸n, chiÒu s©u th­êng ®ßi hái khèi l­îng c«ng viÖc Ýt h¬n, thêi gian thùc hiÖn Ýt h¬n vµ møc ®é rñi ro thÊp h¬n. - Theo lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi: Dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng, kü thuËt, kinh doanh vµ c¸c dù ¸n nµy cã mèi quan hÖ t­¬ng hç víi nhau. - Theo c¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi: Bao gåm: Dù ¸n ®Çu t­ th­¬ng m¹i lµ dù ¸n ®Çu t­ cã thêi gian thùc hiÖn ®Çu t­ vµ ho¹t ®éng cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­ ®Ó thu håi vèn ng¾n, tÝnh chÊt bÊt ®Þnh kh«ng cao dÔ dù ®o¸n vµ dÔ chuyÓn ®æi. ChØ mang tÝnh chÊt ph©n phèi ngµnh nghÒ, khu vùc mµ kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng. Ph©n lo¹i dù ¸n ®Çu t­ Theo c¬ cÊu t¸i s¶n xuÊt Theo lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi Theo c¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi Theo thêi gian thùc hiÖn vµ ph¸t huy t¸c dông ®Ó thu håi ®ñ vèn ®· bá ra Theo sù ph©n cÊp qu¶n lý dù ¸n (quyÒn quyÕt ®Þnh, cÊp giÊy CN ®Çu t­) Theo cÊp ®é nghiªn cøu (TiÒn kh¶ thi vµ kh¶ thi) Theo nguån vèn Theo vïng l·nh thæ 9 Dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt lµ dù ¸n ®Çu t­ cã thêi gian ho¹t ®éng dµi h¹n, vèn ®Çu t­ lín, thu håi chËm, thêi gian thùc hiÖn ®Çu t­ l©u, ®é m¹o hiÓm cao, tÝnh chÊt kü thuËt phøc t¹p chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè bÊt ®éng trong t­¬ng lai mang gi¸ trÞ gia t¨ng nhiÒu h¬n dù ¸n th­¬ng m¹i. - Theo thêi gian thùc hiÖn vµ ph¸t huy t¸c dông ®Ó thu håi ®ñ vèn ®· bá ra: TÝnh to¸n gi¸ trÞ vµ thßi gian hoµn l¹i ®ñ sè vèn ®Çu t­. - Theo sù ph©n cÊp qu¶n lý dù ¸n (quyÒn quyÕt ®Þnh, cÊp giÊy chøng nhËn ®Çu t­): Dù ¸n quan träng quèc gia, Dù ¸n cÊp qu¶n lý ®Þa ph­¬ng... - Theo cÊp ®é nghiªn cøu Dù ¸n tiÒn kh¶ thi lµ kÕt qu¶ cña giai ®o¹n nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, giai ®o¹n s¬ bé lùa chän dù ¸n néi dung lùa chän cßn ch­a chi tiÕt kÕt qu¶ chØ ®¸nh gi¸ ë møc c¬ héi ®Çu t­. Dù ¸n kh¶ thi lµ kÕt qu¶ cña giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi, néi dung ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch chi tiÕt, møc ®é chÝnh x¸c cao vµ lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh cã ®­îc thùc hiÖn dù ¸n hay kh«ng. - Theo nguån vèn: Dù ¸n cã nguån ng©n s¸ch tõ Nhµ n­íc. Dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån vèn tÝn dông, tÝn dông do Nhµ n­íc b¶o l·nh. Dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån vèn huy ®éng cña doanh nghiÖp vµ c¸c nguån vèn kh¸c. Dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån vèn hçn hîp. - Theo vïng l·nh thæ: Ph©n lo¹i nµy cho thÊy t×nh h×nh ®Çu t­ cña tõng tØnh, ®Þa ph­¬ng, tõng vïng kinh tÕ vµ ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ ®èi víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë tõng ®Þa ph­¬ng. * Chu kú cña mét dù ¸n ®Çu t­. ý ®å vÒ dù ¸n ®Çu t­ ChuÈn bÞ ®Çu t­ Thùc hiÖn ®Çu t­ VËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­ ý ®å vÒ dù ¸n míi 10 Chu kú cña mét dù ¸n lµ c¸c giai ®o¹n mµ mét dù ¸n ph¶i tr¶i qua b¾t ®Çu tõ khi dù ¸n míi chØ lµ ý ®å cho ®Õn khi dù ¸n ®­îc hoµn thµnh chÊm døt ho¹t ®éng. Mçi b­íc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ®­îc biÓu thÞ mét c¸ch kh¸c nhau tuú theo t×nh h×nh thùc tÕ dù ¸n thuéc vµo ph©n lo¹i dù ¸n nµo.... 11 1.1.3. §èi t­îng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña m«n häc * §èi t­îng nghiªn cøu M«n LËp vµ Qu¶n trÞ dù ¸n lµ mét m«n khoa häc kinh tÕ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p luËn vÒ lËp dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn. C¸c vÊn ®Ò xem xÐt bao gåm: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn (§· häc trong ch­¬ng I “Ph¸t vÊn c©u hái: §Çu t­ ph¸t triÓn lµ g×? c¸c kh¸i niÖm kh¸c...?”. Trªn c¬ së ®ã ®i x¸c ®Þnh tr×nh tù vµ c¸c néi dung cÇn nghiªn cøu trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­; xem xÐt c«ng t¸c tæ chøc so¹n th¶o dù ¸n; xem xÐt néi dung, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c khÝa c¹nh cña dù ¸n nghiªn cøu ë giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi; Nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n ®Çu t­; Nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh nh©n sù vµ tæ chøc nguån nh©n lùc phôc vô cho dù ¸n; Nghiªn cøu khÝa c¹nh tµi chÝnh cña dù ¸n; Nghiªn cøu khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi cña dù ¸n xem xÐt c¸c vÊn ®Ò ¶nh h­ëng, t¸c ®éng cña dù ¸n ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. * NhiÖm vô nghiªn cøu cña m«n häc - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn, vÒ dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn. - Lµm c¬ së khoa häc cho viÖc ph¶i ®Çu t­ theo dù ¸n. - Lµm râ tr×nh tù, néi dung nghiªn cøu vµ tæ chøc so¹n th¶o dù ¸n. - Lµm râ c¬ së khoa häc vµ néi dung cña ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh khÝa c¹nh thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n, khÝa c¹nh h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n sù, tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi cña dù ¸n ®Çu t­. - VËn dông c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p ®· häc ¸p dông vµo viÖc lËp dù ¸n t¹i ViÖt Nam. 1.1.4. Ph­¬ng ph¸p vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n häc * Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Lµ m«n khoa häc kinh tÕ, nªn còng nh­ c¸c m«n häc kinh tÕ kh¸c lÊy chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng lµ c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn vµ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª, to¸n kinh tÕ , ph©n tÝch hÖ thèng... trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®èi t­îng vµ thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh. Kh¸i qu¸t néi dung nghiªn cøu cña m«n häc Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t­, dù ¸n §Çu t­, ®èi t­îng, nhiÖm vô nghiªn cøu cña m«n häc Tr×nh tù, néi dung nghiªn cøu vµ c«ng t¸c tæ chøc so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ Nghiªn cøu c¸c c¨n cø chñ yÕu h×nh thµnh dù ¸n ®Çu t­ Nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n 12 1.2. Tr×nh tù, néi dung nghiªn cøu vµ c«ng t¸c tæ chøc so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ 1.2.1. Tr×nh tù vµ c¸c néi dung nghiªn cøu cña qu¸ tr×nh so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­. Qu¸ tr×nh so¹n th¶o c¸c dù ¸n ®Çu t­ tr¶i qua 3 cÊp ®é nghiªn cøu theo h­íng ngµy cµng chi tiÕt h¬n, chi phÝ cho viÖc nghiªn cøu tèn kÐm h¬n, thêi gian cÇn thiÕt cho viÖc hoµn thµnh c¸c c«ng viÖc nghiªn cøu dµi h¬n vµ do ®ã møc ®é chÝnh x¸c cña c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ngµy cµng cao h¬n. VËy c¸c cÊp ®ä nghiªn cøu ®ã lµ: - Nghiªn cøu vµ ph¸t hiÖn c¸c c¬ héi ®Çu t­. - Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi. - Nghiªn cøu kh¶ thi. a. Nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­ §©y lµ giai ®o¹n h×nh thµnh dù ¸n, b­íc nghiªn cøu s¬ bé nh»m x¸c ®Þnh triÓn väng ®em l¹i hiÖu qu¶ vµ sù phï hîp víi thø tù ­u tiªn trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiªp, ngµnh, kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc nh»m x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cho viÖc tiÕn hµnh c«ng cuéc ®Çu t­, kÕt cÊu vµ hiÖu qu¶ sÏ ®¹t ®­îc nÕu thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­. CÇn ph©n biÖt hai cÊp ®é nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­: C¬ héi ®Çu t­ chng vµ c¬ héi ®Çu t­ cô thÓ. - C¬ héi ®Çu t­ chung: C¬ héi ®­îc xem xÐt gãc ®é ngµnh, chØ dÉn lÜnh vùc ®Çu t­, bé phËn ho¹t ®éng kinh tÕ kü x· héi, nguån tµi nguyªn ... (Kh¶o s¸t tæng quan chung ®Ó ®Çu t­...). C¸c cÊp qu¶n lý kinh tÕ - x· héi cña ngµnh, vïng ®Þa ph­¬ng hoÆc tõng lo¹i tµi nguyªn cña ®Êt n­íc, c¸c doanh nghiÖp,tËp ®oµn kinh tÕ... ®Ó tham dù vµo sù ph¸t triÓn vµ nghiªn cøu dù ¸n, sµng läc vµ chän läc ra c¸c dù ¸n thÝch hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ, víi thø tù ­u tiªn trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng, cña ®Êt n­íc hoÆc chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh vµ høa hÑn tµi chÝnh kh¶ quan. - C¬ héi ®Çu t­ cô thÓ: Xem xÐt ë tõng cÊp ®é ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng kh©u, gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô cña ®¬n vÞ cÇn vµ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ®Çu t­ trong tõng thêi kú kÕ ho¹ch, ®Ó võa thùc hiÖn chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô cña ®¬n vÞ võa ®¸p øng môc tiªu ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh, vïng vµ ®Êt n­íc. §Ó ph¸t hiÖn c¸c c¬ héi ®Çu t­ cÇn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¨n cø sau ®©y: + ChiÕn l­îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ngµnh, ®Þa ph­¬ng, vïng, ®Êt n­íc vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô cña c¬ së. §©y lµ ®Þnh h­íng l©u dµi cho sù ph¸t triÓn. 13 + X¸c ®Þnh nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ bªn ngoµi n­íc vÒ ho¹t ®éng dÞch vô nµo ®ã cßn chç trèng trong mét thêi gian dµi Ýt nhÊt còng ph¶i v­ît thêi gian thu håi vèn. + HiÖn tr¹ng cña s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c mÆt hµng ho¹t ®éng dÞch vô nµo ®ã trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®¶m b¶o thêi gian tèi thiÓu thu håi vèn ®Çu t­. + TiÒm n¨ng s½n cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng, tµi chÝnh, quan hÖ ®èi ngo¹i... cã thÓ khai th¸c ®¶m b¶o lîi thÕ th­¬ng m¹i vµ chiÕm lÜnh. Nh÷ng lîi thÕ so s¸nh so víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc so víi ®Þa ph­¬ng c¸c ®¬n vÞ kh¸c trong n­íc. + Nh÷ng kÕt qu¶ vµ hiÖu øng thu ®­îc khi thùc hiÖn ®Çu t­ dù ¸n. * Môc tiªu cña viÖc nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­ lµ x¸c ®Þnh mét c¸ch nhanh chãng vµ Ýt tèn kÐm nguån lùc, vËt lùc mµ l¹i thÊy kh¶ n¨ng ®Çu t­ trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n ®Ó cho giai ®o¹n quyÕt ®Þnh ®Çu t­. * B¶n chÊt cña viÖc nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­ lµ kh¸ s¬ sµi. ViÖc x¸c ®Þnh ®Çu vµo, ®Çu ra vµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh kinh tÕ x· héi cña c¬ héi ®Çu t­ th­êng dùa vµo c¸c ­íc tÝnh tæng hîp hoÆc c¸c dù ¸n t­¬ng tù ®ang ho¹t ®éng ë trong hoÆc ngoµi n­íc. V× vËy viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t hiÖn c¸c c¬ héi ®Çu t­ ë mäi cÊp ®é ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn ®Ó cung cÊp c¸c dù ¸n s¬ bé cho nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi vµ kh¶ thi, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t­ cÇn thùc hiÖn trong tõng thêi kú kÕ ho¹ch. b. Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi - §©y lµ b­íc nghiªn cøu kÕ tiÕp ®èi víi c¬ héi ®Çu t­ cã nhiÒu triÓn väng ®· ®­îc lùa chän. C¬ héi ®Çu t­ nµy th­êng cã quy m« lín, c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt phøc t¹p, thêi gian thu håi vèn l©u, cã nhiÒu yÕu tè bÊt ®Þnh t¸c ®éng vµ lµ tiÒn ®Ò x¸c ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a vÒ nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­. §èi víi c¬ héi ®Çu t­ cã quy m« nhá cã thÓ kh«ng xÐt ®Õn giai ®o¹n nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi nµy. C¸c vÊn ®Ò khi nghiªn cøu c¬ héi ®Çu t­ bao gåm: + Nghiªn cøu khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi, ph¸p luËt cã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­ vµ giai ®o¹n vËn hµnh, khai th¸c cña dù ¸n: ®iÒu kiÖn tù nhiªn, lao ®éng, nguån tµi nguyªn, c¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ngµnh, vïng cã liªn quan ®Õn dù ¸n, c¸c ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó ®­a ra ®­îc nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt ®Çu t­. + Nghiªn cøu thÞ tr­êng: Ph©n tÝch thÞ tr­êng, dù b¸o kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n. 14 + Nghiªn cøu kü thuËt: Lùa chän h×nh thøc ®Çu t­, dù kiÕn quy m« ®Çu t­, c«ng suÊt, diÖn tÝch x©y dùng vµ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, chi phÝ vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, quy tr×nh c«ng nghÖ, lùa chän vµ dù tÝnh nhu cÇu, c¸c gi¶i ph¸p cung cÊp ®Çu vµo, ®Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n. + Nghiªn cøu tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n sù cña dù ¸n, tæ chøc c¸c phßng ban, sè l­îng lao ®éng trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, chi phÝ ®µo t¹o tuyÓn dông, chi phÝ hµng n¨m. + Nghiªn cøu khÝa c¹nh tµi chÝnh: Nguån vèn h×nh thµnh dù ¸n, kÕ ho¹ch gi¶i ng©n, gi¸ trÞ thu ®­îc khi ®Çu t­, lîi nhuËn thuÇn, thu nhËp thuÇn, thêi gian hoµn vèn cña dù ¸n + Nghiªn cøu khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi: Dù tÝnh mét sè chØ tiªu ph¶n ¸nh sù ®ãng gãp cña dù ¸n cho nÒn kinh tÕ nh­: gia t¨ng sè lao ®éng cã viÖc lµm, t¨ng thu ng©n s¸ch, t¨ng thu ngo¹i tÖ. Nghiªn cøu kh¶ thi ®­îc xem xÐt lµ b­íc nghiªn cøu trung gian gi÷a c¬ héi ®Çu t­ vµ tiÒn kh¶ thi. Giai ®o¹n nµy míi chØ dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu s¬ bé vÒ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña dù ¸n. Së dÜ ph¶i cã b­íc nghiªn cøu nµy v× nghiªn cøu kh¶ thi lµ c«ng viÖc tèn kÐm vÒ tiÒn vµ thêi gian. V× vËy, chØ cã kÕt luËn vÒ nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi míi b¾t ®Çu giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi. §Æc ®iÓm nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò nµy lµ ch­a chi tiÕt vµ chØ dõng l¹i ë tr¹ng th¸i tÜnh, møc ®é trung b×nh mäi ®Çu vµo vµ ®Çu ra, mäi khÝa c¹nh kü thuËt, tµi chÝnh, kinh tÕ cña c¬ héi ®Çu t­ vµ toµn bé qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­ vËn hµnh kÕt qu¶ ®Çu t­, do ®ã møc ®é chÝnh x¸c ch­a cao. S¶n phÈm nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi lµ b¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi cã néi dung c¬ b¶n: Giíi thiÖu chung vÒ c¬ héi ®Çu t­, chøng minh c¬ héi ®Çu t­ lµ tèi ­u, c¸c th«ng tin ®­a ra ph¶i ®¶m b¶o mang tÝnh b¶o vÖ dù ¸n thµnh c«ng. C¸c th«ng tin ®­a ra ®Ó chøng minh ph¶i ®ñ søc thuyÕt phôc cho c¸c nhµ ®Çu t­. Ph¶i lµm râ ®­îc nh÷ng khÝa c¹nh khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­ sau nµy, ®ßi hái ph¶i tæ chøc c¸c nghiªn cøu chøc n¨ng hoÆc nghiªn cøu bæ trî, kÕt qu¶ sÏ ®¹t ®­îc. Néi dung nghiªn cøu hç trî ®èi víi c¸c dù ¸n kh¸c nhau th­êng kh¸c nhau tïy thuéc vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ kü thuËt cña dù ¸n, vÒ nhu cÇu thÞ tr­êng ®èi víi s¶n phÈm do dù ¸n cung cÊp, vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, khoa häc kü thuËt trong n­íc vµ thÕ giíi. Ch¼ng h¹n ®èi víi c¸c dù ¸n cã quy m« lín, thêi gian thu håi vèn l©u, s¶n phÈm do dù ¸n cung cÊp sÏ ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng th× viÖc nghiªn cøu hç trî vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã kh¼ng 15 ®Þnh l¹i quy m« cña dù ¸n vµ thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n lµ bao l©u lµ tèi ­u hoÆc ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tiÕp thÞ ra sao ®Ó tiªu thô hÕt s¶n phÈm vµ cã l·i Nghiªn cøu thÞ tr­êng c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo c¬ b¶n ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông nguyªn liÖu víi sè l­îng lín mµ viÖc cung cÊp cã nhiÒu trë ng¹i nh­ phô thuéc vµo nhËp khÈu, hoÆc ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu thêi gian (nh­ trßng tre nøa, gç ®Ó cung cÊp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt giÊy) vµ bÞ h¹n chÕ bëi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Nghiªn cøu hç trî ®Ó lùa chän c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ ®­îc tiÕn hµnh ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã chi phÝ lín mµ c«ng nghÖ trang thiÕt bÞ nµy l¹i cã nhiÒu nguån cung cÊp víi c¸c gi¸ c¶ kh¸c nhau, c¸c th«ng sè kü thuËt th«ng sè kinh tÕ kh¸c nhau. Nghiªn cøu quy m« kinh tÕ cña dù ¸n còng lµ mét néi dung trong nghiªn cøu hç trî. Cã nghÜa lµ nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh dù ¸n vÒ mÆt kinh tÕ, tµi chÝnh, kü thuËt tõ ®ã lùa chän c¸c quy m« thÝch hîp nhÊt ®¶m b¶o cuèi cïng ®em l¹i hiÖu qu¶ ®Çu t­ cho chñ ®Çu t­. Nghiªn cøu hç trî vÞ trÝ thùc hiÖn dù ¸n ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c dù ¸n cã chi phÝ vËn chuyÓn ®Çu vµo vµ ®Çu ra lín. NhiÖm vô cña nghiªn cøu hç trî ë ®©y lµ nh»m x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ thÝch hîp nhÊt vÒ mÆt ®Þa lý võa ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu kü thuËt trong ho¹t ®éng võa ®¶m b¶o chi phÝ vËn chuyÓn lµ thÊp nhÊt. c. Nghiªn cøu kh¶ thi §©y lµ b­íc sµng läc cuèi cïng ®Ó lùa chän ®­îc dù ¸n ®Çu t­ tèi ­u vµ c¸c b­íc thùc hiÖn nghiªn cøu ®­îc chi tiÕt h¬n, chÝnh x¸c h¬n. VÊn ®Ò xem xÐt ë giai ®o¹n nµy ®­îc nghiªn cøu ë h×nh th¸i ®éng, tÝnh ®Õn yÕu tè bÊt ®Þnh vµ sù rñi ro nh»m ®­a ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó dù ¸n cã hiÖu qu¶. Vµ c¸c néi dung nghiªn cøu: + Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò, c¸c ®iÒu kiÖn vÜ m« ¶nh h­ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ thùc hiÖn dù ¸n. + Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm hoÆc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña dù ¸n. + Nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n. + Nghiªn cøu khÝa c¹nh tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n dù cña dù ¸n. + Ph©n tÝch khÝa c¹nh tµi chÝnh cña dù ¸n. + Ph©n tÝch khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n. * KÕt qu¶ nghiªn cøu chóng ®­îc cô thÓ hãa trong b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi. Theo quy chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng hiÖn nay néi dung chñ yÕu cña b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi gåm: phÇn thuyÕt minh vµ phÇn thiÕt kÕ c¬ së. 16 - Néi dung phÇn thuyÕt minh cña dù ¸n + Sù cÇn thiÕt vµ môc tiªu ®Çu t­; ®¸nh gi¸ nhu cÇu thÞ tr­êng, tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi dù ¸n s¶n xuÊt; kinh doanh h×nh thøc ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh: ®Þa ®iÓm x©y dùng, nhu cÇu sö dông ®Êt; ®iÒu kiÖn cung cÊp nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c. + M« t¶ vÒ quy m« vµ diÖn tÝch x©y dùng c«ng tr×nh, c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh bao gåm c«ng tr×nh chÝnh, c«ng tr×nh phô vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c; ph©n tÝch lùa chän ph­¬ng ¸n kü thuËt, c«ng nghÖ vµ c«ng suÊt. + C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn bao gåm: +) Ph­¬ng ¸n gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­ vµ ph­¬ng ¸n hç trî x©y dùng h¹ tÇng nÕu cã. +) C¸c ph­¬ng ¸n thiÕt kÕ kiÕn tróc ®èi víi c«ng tr×nh trong ®« thÞ vµ c«ng tr×nh cã yªu cÇu kiÕn tróc. +) Ph­¬ng ¸n khai th¸c dù ¸n vµ sö dông lao ®éng. +) Ph©n ®o¹n thùc hiÖn, tiÕn ®é thùc hiÖn vµ h×nh thøc qu¶n lý dù ¸n + §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng, c¸c gi¶i ph¸p phßng, chèng ch¸y næ vµ c¸c yªu cÇu an ninh quèc phßng. + Tæng møc vèn ®Çu t­ cña dù ¸n, kh¶ n¨ng thu xÕp vèn, nguån vèn vµ kh¼ n¨ng cÊp vèn theo tiÕn ®é. - Néi dung thiÕt kÕ c¬ së h¹ tÇng. Gåm thuyÕt minh vµ c¸c b¶n vÏ + ThuyÕt minh thiÕt kÕ c¬ së ®­îc tr×nh bµy riªng hoÆc tr×nh bµy trªn c¸c b¶n vÏ ®Ó diÔn gi¶i thiÕt kÕ víi c¸c néi dung sau: +) Tãm t¾t nhiÖm vô thiÕt kÕ. +) ThuyÕt minh c«ng nghÖ +) ThuyÕt minh x©y dùng + C¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ bao gåm: +) B¶n vÏ c«ng nghÖ thÓ hiÖn s¬ ®å d©y chuyÒn c«ng nghÖ víi c¸c th«ng sè kü thuËt chñ yÕu. +) B¶n vÏ x©y dùng thÓ hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vÒ tæng thÓ mÆt b»ng, kiÕt tróc, kÕt cÊu, hÖ thèng kü thuËt vµ h¹ tÇng kü thuËt c«ng tr×nh víi c¸c kÝch th­íng vµ khèi l­îng chñ yÕu, c¸c mèc giíi, täa ®é vµ cao ®é x©y dùng. +) B¶n vÏ s¬ ®å hÖ thèng phãng chèng ch¸y, næ 1.2.2. C«ng t¸c tæ chøc so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ a. Yªu cÇu vµ c¨n cø ®Ó so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ 17 * Yªu cÇu. Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi viÖc lËp dù ¸n lµ ph¶i nghiªn cøu toµn diÖn kü cµng c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®­a ra vµ lùa chän ®­îc c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi cña dù ¸n trªn c¸c kh¸i c¹nh thÞ tr­êng, kü thuËt, tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n sù, tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi. V× vËy viÖc lËp hå s¬ dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o mét sè c¸c yªu cÇu sau: + §¶m b¶o dù ¸n ®­îc lËp ra phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tiªu chuÈn, qui ph¹m, qui ®Þnh cña Nhµ n­íc, tiªu chuÈn vµ th«ng lÖ quèc tÕ. + §¶m b¶o ®é tin cËy vµ møc chuÈn x¸c cÇn thiÕt cña c¸c th«ng sè ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè kinh tÕ, kü thuËt cña dù ¸n trong tõng giai ®o¹n. + §¸nh gi¸ ®­îc tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n trªn c¸c ph­¬ng diÖn, trªn c¬ së ®­a ra c¸c ph­¬ng ¸n so s¸nh, lùa chän ph­¬ng ¸n tèt nhÊt. * C¸c c¨n cø ®Ó so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ C¨n cø ph¸p lý: - Chñ tr­¬ng, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc vµ ®Þa ph­¬ng. - VÒ mÆt ph¸p lý dù ¸n ®Çu t­ ®­îc lËp c¨n cø vµo chñ tr­¬ng, quy ho¹ch ph¸t triÓn ®­îc duyÖt cña ngµnh, ®Þa ph­¬ng hay c¸c nhiÖm vô cô thÓ ®­îc Nhµ n­íc giao. - HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p qui: LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t­ - C¸c tiªu chuÈn, quy ph¹m vµ ®Þnh møc trong tõng lÜnh vùc kinh tÕ kü thuËt cô thÓ: qui ph¹m sö dông ®Êt ®ai, ®Þnh møc tiªu hao x©y dùng, s¶n xuÊt tiªu chuÈn m«i tr­êng. - C¸c quy ­íc, th«ng lÖ quèc tÕ vµ kinh nghiÖm thùc tÕ trong vµ ngoµi n­íc: C¸c ®iÒu ­íc chung vÒ sù hîp t¸c quèc tÕ vµ theo quy chuÈn quèc tÕ. b. LËp nhãm so¹n th¶o dù ¸n §Ó tiÕn hµnh so¹n th¶o dù ¸n, c«ng viÖc tr­íc hÕt ph¶i tiÕn hµnh lËp nhãm so¹n th¶o dù ¸n. Nhãm so¹n th¶o bao gåm chñ nhiÖm dù ¸n vµ c¸c thµnh viªn c«ng viÖc bao gåm: LËp kÕ ho¹ch, lÞch tr×nh so¹n th¶o dù ¸n. Ph©n c«ng c«ng viÖc cho c¸c thµnh viªn. Gi¸m s¸t vµ ®iÒu phèi ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn trong nhãm. TËp hîp chuyªn viªn thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau Tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhãm so¹n th¶o. c. LËp quy tr×nh, lÞch tr×nh so¹n th¶o dù ¸n Sau khi ®­îc thµnh lËp, nhãm so¹n th¶o dù ¸n mµ trùc tiÕp lµ chñ nhiÖm dù ¸n ph¶i lËp qui tr×nh vµ lÞch tr×nh so¹n th¶o dù ¸n. 18  LËp qui tr×nh so¹n th¶o dù ¸n ®Çu t­ kh¶ thi bao gåm c¸c b­íc c«ng viÖc: B­íc 1: NhËn d¹ng dù ¸n - X¸c ®Þnh dù ¸n thuéc lo¹i nµo: Dù ¸n ph¸t triÓn mét ngµnh vïng hay ®Çu t­ x©y dùng míi, c¶i t¹o, më réng mét doanh nghiÖp.. - X¸c ®Þnh môc ®Ých cô thÓ cña dù ¸n - Chñ ®Çu t­ dù ¸n (Bao nhiªu thµnh phÇn Chñ ®Çu t­ tham gia) - Lµm râ sù cÇn thiÕt ph¶i cã dù ¸n - Thø tù ­u tiªn trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cña ngµnh vµ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña vïng, cña ®Êt n­íc. - TÝnh hîp ph¸p cña ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh. B­íc 2: LËp ®Ò c­¬ng s¬ bé cña dù ¸n vµ dù trï kinh phÝ so¹n th¶o. §Ò c­¬ng s¬ bé cña dù ¸n th­êng bao gåm: Giíi thiÖu s¬ l­îc vÒ dù ¸n vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña dù ¸n kh¶ thi: Nghiªn cøu c¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu t­, nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt, tæ chøc qu¶n lý vµ nh©n sù, tµi chÝnh, kinh tÕ – x· héi cña dù ¸n. Dù trï kinh phÝ cho c«ng t¸c so¹n th¶o sù ¸n. Kinh phÝ so¹n th¶o gåm c¸c kho¶n chi phÝ sau: - Chi phÝ cho viÖc s­u tÇm hay mua c¸c th«ng tin, t­ liÖu phôc vô cho c«ng t¸c ph©n tÝch, so¹n th¶o dù ¸n. - Chi phÝ cho kh¶o s¸t ®iÒu tra thùc ®Þa - Chi phÝ hµnh chÝnh v¨n phßng. - Chi phÝ båi d­ìng, cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c so¹n th¶o dù ¸n bao gåm c¶ c¸c chuyªn gia (trong vµ ngoµi n­íc) mêi tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ph©n tÝch dù ¸n. Møc kinh phÝ cho mçi dù ¸n cô thÓ tuú thuéc vµo qui m« dù ¸n, lo¹i dù ¸n, nhÊt lµ ®iÒu kiÖn vÒ th«ng tin, t­ liÖu vµ yªu cÇu kh¶o s¸t, ®iÒu tra thùc ®Þa ®Ó so¹n th¶o dù ¸n. NhËn d¹ng Dù ¸n LËp ®Ò c­¬ng s¬ bé DA vµ kinh phÝ LËp ®Ò c­¬ng chi tiÕt DA Ph©n c«ng c«ng viÖc cho nhãm C¸c CV chÝnh khi so¹n th¶o NhËn d¹ng Dù ¸n NhËn d¹ng Dù ¸n 19 B­íc 3: LËp ®Ò c­¬ng chi tiÕt cña dù ¸n ViÖc lËp ®Ò c­¬ng chi tiÕt sau khi tiÕn hµnh sau khi ®Ò c­¬ng s¬ bé ®­îc th«ng qua lËp ®Ò c­¬ng chi tiÕt c¸c néi dung cña ®Ò c­¬ng s¬ bé cµng chi tiÕt cµng tèt. CÇn tæ chøc th¶o luËn x©y dùng ®Ò c­¬ng chi tiÕt ë nhãm so¹n th¶o, ®Ó thµnh viªn trong nhãm ®ãng gãp x©y dùng ®Ò c­¬ng, hiÓu ®­îc néi dung vµ mèi quan hÖ gi÷a tõng phÇn hµnh c«ng viÖc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä hoµn thµnh tèt c«ng viÖc cña m×nh trong c«ng t¸c so¹n th¶o dù ¸n. B­íc 4: Ph©n c«ng c«ng viÖc cho c¸c thµnh viªn so¹n th¶o Trªn c¬ së ®Ò c­¬ng chi tiÕt ®­îc chÊp nhËn, chñ nhiÖm dù ¸n ph©n c«ng c«ng viÖc cho c¸c thµnh viªn cña nhãm so¹n th¶o theo chuyªn m«n cña hä B­íc 5: C¸c c«ng viÖc chÝnh khi tiÕn hµnh so¹n th¶o dù ¸n Thu thËp c¸c th«ng tin, t­ liÖu thu thËp ®ßi hái ph¶i ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c ®Ó phôc vô cho viÖc ph©n tÝch, so¹n th¶o dù ¸n. ViÖc thu thËp th«ng tin, t­ liÖu do c¸c thµnh viªn nhãm so¹n th¶o thùc hiÖn theo phÇn viÖc ®­îc ph©n c«ng. C¸c nguån thu thËp th«ng tin tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý cña nhµ n­íc, tõ viÖc ®iÒu tra thùc nghiÖm Ph©n tÝch, xö lý th«ng tin, ®­îc thùc hiÖn c¸c phÇn viÖc ®· ph©n c«ng trong nhãm so¹n th¶o t­¬ng øng víi c¸c néi dung cña dù ¸n. Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu: C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ë tõng phÇn viÖc cña c¸c thµnh viªn trong nhãm nhá tæng hîp l¹i. KÕt qu¶ ®­îc x©y dùng vµ ph¶n biÖn trong nhãm néi bé tr­íc khi ®­îc m« t¶ b»ng v¨n b¶n vµ tr×nh bµy víi Chñ ®Çu t­, víi c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh. B­íc 6: M« t¶ dù ¸n vµ tr×nh bµy víi Chñ ®Çu t­ hoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña Nhµ n­íc xem xÐt. B­íc 7: Hoµn tÊt v¨n b¶n dù ¸n  LËp lÞch tr×nh so¹n th¶o dù ¸n C¸c b­íc c«ng viÖc cña quy tr×nh so¹n th¶o dù ¸n nªu trªn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo mét lÞch tr×nh chÆt chÏ ®­îc ho¹ch ®Þnh ngay sau khi x¸c ®Þnh quy tr×nh so¹n th¶o. LÞch tr×nh so¹n th¶o dù ¸n lµ sù chi tiÕt ho¸ thêi gian thùc hiÖn c¸c phÇn c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh so¹n th¶o. Mét lÞch tr×nh hîp lý sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho tõng thµnh viªn vµ cho tõng nhãm nhá hoµn tÊt c«ng viÖc cña m×nh theo thêi gian quy ®Þnh, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ dù ¸n ®iÒu phèi ho¹t ®éng tèt ho¹t ®éng cña nhãm so¹n th¶o ®Ó ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu vµ môc ®Ých. Th«ng th­êng ng­êi ta sö dông s¬ ®å GANTT Cét däc biÓu diÔn c¸c c«ng viÖc, Cét ngang biÓu diÔn thêi gian thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o, 20 Mçi ®o¹n th¼ng biÓu diÔn mét c«ng viÖc, ®é dµi ®o¹n th¼ng lµ ®é dµi thêi gian thùc hiÖn c«ng viÖc. M« h×nh biÓu diÔn biÓu ®å GANTT ®­îc tr×nh bµy trong gi¸o tr×nh. 1.3. Nghiªn cøu c¸c c¨n cø chñ yÕu h×nh thµnh dù ¸n ®Çu t­. 1.3.1. Nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn vÜ m« ¶nh h­ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­. a. M«i tr­êng vÜ m« cã ¶nh h­ëng ®Õn sù ra ®êi vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ Nghiªn cøu m«i tr­êng vÜ m« ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t quy m« vµ tiÒm n¨ng cña dù ¸n trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng cña m«i tr­êng vÜ m« nh­ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ ph¸p luËt, m« tr­êng x· héi, v¨n ho¸, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tù nhiªn cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn triÓn väng ra ®êi vµ qu¸ tr×nh vËn hµnh kÕt qu¶ ®Çu t­. C¸c t¸c nh©n bao gåm: M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«: Cã ¶nh h­ëng ®Õn ý t­ëng ®Çu t­ vµ chi phèi ho¹t ®éng cña dù ¸n, t¹o thuËn lîi hoÆc g©y c¶n trë qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. §iÒu kiÖn kinh tÕ thuËn lîi kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn cho dù ¸n ra ®êi, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh ý t­ëng dù ¸n ®Çu t­. C¸c nhµ ®Çu t­ cÇn l­u ý c¸c vÇn ®Ò khi ®¸nh gi¸ yÕu tè m«i tr­êng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng: §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng c¬ b¶n mµ c¸c nhµ ®Çu t­ cÇn quan t©m. §éng th¸i vµ xu thÕ vËn ®éng cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn mét ngµnh, mét lÜnh vùc sau ®ã lµ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña mét dù ¸n cô thÓ. Khi nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ duy tr× æn ®Þnh trong thêi gian dµi th× c¬ héi ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp míi, c¸c dù ¸n cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô chÊt l­îng cao sÏ thµnh c«ng. Khi nÒn kinh tÕ vµo giai ®o¹n suy tho¸i, tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm th× ®èi víi dù ¸n s¶n xuÊt cung øng c¸c M«i tr­êng vÜ m« M«i tr­êng t¸c nghiÖp Dù ¸n M«i tr­êng V¨n ho¸ - x· héi M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« ChÝnh trÞ Ph¸p luËt Tù nhiªn M«i tr­êng 21 hµng ho¸ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ xa xØ, l©u bÒn sÏ khã thµnh c«ng h¬n nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p ®ét ph¸ vÒ c«ng nghÖ. L·i suÊt: L·i suÊt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ sö dông vèn vµ sau ®ã lµ hiÖu qu¶ ®Çu t­. NÕu l·i suÊt cao h¬n, Ýt dù ¸n h¬n th¶o m·n tiªu chuÈn hiÖu qu¶ khi ®¸nh gi¸ c¬ héi ®Çu t­ vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn cÇn l­u ý lµ khi chi phÝ sö dông vèn trong n­íc thÊp h¬n chi phÝ sö dông vèn quèc tÕ th× c¸c kho¶n vèn trong n­íc sÏ ch¶y ra n­íc ngoµi chø kh«ng khuyÕn kÝch ®Çu t­. Tû lÖ l¹m ph¸t: Tû lÖ l¹m ph¸t cã ¶nh h­ëng lín ®Õn sù æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« vµ cã thÓ cã ¶nh h­ëng ®Õn ý ®Þnh vµ hµnh ®éng cña c¸c ®Çu t­. L¹m ph¸t cã thÓ lµ rñi ro tiÒm tµng lµm suy gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t­. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh gi¶m ph¸t do suy gi¶m nhu cÇu còng sÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ®Çu t­ vµ tÝnh hiÖn thùc ho¸ c¸c c¬ héi ®Çu t­. T×nh h×nh ngo¹i th­¬ng vµ c¸c chÕ ®Þnh cã liªn quan: ChÝnh s¸ch thuÕ, c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, chÝnh s¸ch tû hèi ®o¸i, c¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c chÝnh s¸ch nµy rÊt quan träng ®èi víi c¸c dù ¸n s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ. Ch¼ng h¹n, chÝnh s¸ch duy tr× gi¸ trÞ ®ång néi tÖ ë møc qu¸ cao cã thÓ dÉn ®Õn kh«ng khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu trong n­íc, h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cña hµng ho¸ trong n­íc. T×nh h×nh ng©n s¸ch th©m hôt: Ng©n s¸ch th©m hôt lµm cho ChÝnh phñ ph¶i ®i vay nhiÒu h¬n, g©y ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ vµ sau ®ã lµ chi phÝ sö dông vèn vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­. HÖ thèng kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc: CÇn nghiªn cøu c¬ cÊu tæ chøc hÖ thèng kinh tÕ theo ngµnh, theo quan hÖ së h÷u, theo vïng l·nh thæ ®Ó lµm c¬ së ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý vµ lîi thÕ so s¸nh cña dù ¸n ®Çu t­. Nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc trong tõng giai ®o¹n cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh vµ ph¸t triÓn ®Çu t­: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi kho¸, quan ®iÓm c¶i c¸ch kinh tÕ. M«i tr­êng chÝnh trÞ, ph¸p luËt: Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, ph¸p luËt lµ nh©n tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn dù ¸n ®Çu t­ b¶o vÖ quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n. Vµ trong qu¸ tr×nh lËp dù ¸n cÇn nghiªn cøu kü c¸c c¨n cø ph¸p lý cô thÓ ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n: C¨n cø ph¸p lý vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n cña c¸ nh©n hoÆc tæ chøc tham gia dù ¸n V¨n b¶n giao nhiÖm vô hoÆc cho phÐp nghiªn cøu dù ¸n c¬ quan cã thÈm quyÒn C¸c chøng tõ ph¸p lý vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ n¨ng lùc kinh doanh cña chñ ®Çu t­. 22 C¸c th¶o thuËn kh¸c vÒ viÖc sö dông nguån tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr­êng. M«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi: Néi dung nghiªn cøu vµ møc ®é nghiªn cøu m«i tr­êng v¨n ho¸ x· héi ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ vËn hµnh kÕt qu¶ ®Çu t­ cña tõng dù ¸n cã thÓ kh¸c nhau tuú thuéc vµo tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng, tÝnh chÊt vµ môc tiªu cña mçi dù ¸n cô thÓ §èi víi dù ¸n s¶ xuÊt n«ng, l©m nghiÖp th× c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu vÒ tËp qu¸n canh t¸c, n¨ng suÊt lao ®éng, t×nh h×nh sö dông lao ®éng, tæ chøc, thu nhËp, møc sèng cÇn ®­îc ®iÒu tra tû mû, v× ®©y lµ c¬ së c¨n cø lùa chän ®Çu t­ vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc l¹i s¶n xuÊt ph©n bæ ®Êt ®ai. §èi víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th× néi dung nghiªn cøu vÒ tËp qu¸n tiªu dïng, quy m« d©n sè, vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng, vÒ søc mua cña s¶n phÈm dù ¸n mµ dù ¸n sÏ cung cÊp ®­îc chó träng. Trong khi ®ã, cßn mét sè lo¹i dù ¸n vÒ phóc lîi x· héi th× c¸c vÊn ®Ò vÒ d©n sè, c¬ cÊu d©n sè...sÏ lµ chØ tiªu ph©n tÝch cô thÓ. M«i tr­êng tù nhiªn vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ khai th¸c trong viÖc thùc hiÖn dù ¸n: Tuú tõng dù ¸n ®Çu t­ mµ yÕu tè m«i tr­êng tù nhiªn sÏ ®­îc nghiªn cøu d­íi c¸c møc ®é kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña mçi dù ¸n. §èi víi dù ¸n vÒ n«ng l©m nghiÖp cÇn ph©n tÝch chi tiÕt vÒ khÝ hËu nh­ diÔn biÕn vÒ mïa m­a... (dù ¸n trång chÌ, dù ¸n trång cµ fª, trång cao su...) c¸c t¸c nh©n liªn quan nh­ ®é Èm, nhiÖt ®é, l­îng m­a, nguån n­íc... Cßn ®èi víi c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ph¶i nghiªn cøu ®Êt ®ai thæ nh­ìng, vÖ sinh c«ng nghiÖp, nguån lùc... Cßn ®èi víi c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh­ më réng dÞch vô vËn t¶i... cÇn ph¶i xÐt ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c nh­ søc giã cña b·o..., më réng dÞch vô ®­êng bay ... b. Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ dù ¸n ®Çu t­ DÉn ®Ò: Chóng ta cã thÓ h×nh dung mét dù ¸n n»m trong ma trËn c¸c vÊn ®Ò vÒ tæng thÓ cña mét quèc gia, mét vïng kinh tÕ, mét ngµnh kinh tÕ cô thÓ, mét thêi gian vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó cho ra c¸c s¶n phÈm cña dù ¸n cô thÓ phôc vô cho thÞ tr­êng cô thÓ. ChÝnh v× lÏ ®ã, cã thÓ thÊy r»ng mét dù ¸n ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn cÇn ph¶i xÐt ®Õn toµn bé c¸c yÕu tè trªn vµ mçi mét c¸c vÊn ®Ò trªn sÏ cung cÊp cho chóng ta mét sè c¸c néi dung c¬ b¶n ®ã lµ: Nghiªn cøu vÒ quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch kh«ng nh÷ng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ph¸t hiÖn c¬ héi ®Çu t­ (®èi víi c¬ héi ®Çu t­ chung) mµ cßn cã ý nghÜa quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t­. VÒ nguyªn t¾c, trong ho¹t ®éng ®Çu t­ c«ng t¸c quy ho¹ch cÇn ®i tr­íc mét b­íc lµm c¬ së cho c«ng t¸c lËp dù ¸n. Tuy nhiªn, t¹i ViÖt Nam thêi gian qua do c«ng t¸c quy ho¹ch ch­a thùc sù ®i tr­íc mét b­íc cïng víi chÊt l­îng quy ho¹ch thÊp ®­îc ®¸nh gi¸ lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn dÉn ®Õn kh©u lËp dù ¸n yÕu. Kh«ng Ýt dù ¸n lín vµ quan träng khi ra 23 quyÕt ®Þnh vÒ chñ tr­¬ng ®Çu t­ ®· tho¸t ly quy ho¹ch nªn thiÕu chÝnh x¸c. Cã nh÷ng dù ¸n trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn dêi ®i dêi l¹i g©y tæn thÊt, l·ng phÝ, hiÖu qu¶ ®Çu t­ thÊp. HËu qu¶ lµ nhiÒu nhµ m¸y x©y dùng xong kh«ng cã nguyªn liÖu ph¶i ho¹t ®éng cÇm chõng, nhiÒu nhµ m¸y, c¶ng biÓn nÕu ho¹t ®éng ®­îc th× c«ng suÊt thÊp, kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, chî x©y xong kh«ng cã ng­êi häp, nhµ x©y xong kh«ng cã ng­êi ®Õn ë v× chÊt l­îng kÐm. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­, gãp phÇn gi¶m bít thÊt tho¸t l·ng phÝ trong ho¹t ®éng ®Çu t­ th× ngay trong qu¸ tr×nh lËp dù ¸n cÇn quan t©m tho¶ ®¸ng ®Õn c«ng t¸c quy ho¹ch bao gåm c¶ quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh, quy ho¹ch ph¸t triÓn lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, quy ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn x©y dùng. Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi bao gåm quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n­íc, quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mét vïng (ch¼ng h¹n cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé), cña mét ®Þa ph­¬ng (tØnh, thµnh phè) Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n­íc: Lµ luËn chøng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ tæ chøc kh«ng gian c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi hîp lý (hay bè trÝ hîp lý kinh tÕ - x· héi) theo l·nh thæ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l­îc kinh tÕ - x· héi quèc gia. Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ mét kh©u quan träng trong toµn bé quy tr×nh kÕ ho¹ch Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tõng vïng: Quy ®Þnh chøc n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng, tØnh hoÆc thµnh phè. Néi dung quy ho¹ch tæng thÓ cña vïng, tØnh lµ sù s¾p xÕp, ph©n bè c¸c ngµnh kinh tÕ, x· héi, d©n c­, khu hµnh chÝnh, th­¬ng m¹i, gi¸o dôc, y tÕ... trªn ®Þa bµn cña vïng. Thùc chÊt ®©y lµ viÖc quy ho¹ch tæng hîp ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c ngµnh trªn ®Þa bµn vïng l·nh thæ, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c yÕu tè v¨n ho¸ cña ®Þa ph­¬ng. Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh: ChÝnh lµ sù s¾p xÕp bè trÝ c¸c nguån lùc cña lùc l­îng s¶n xuÊt, c¸c tiÒm n¨ng ®Ó ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng theo ngµnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ t¹i tõng vïng. Nã g¾n liÒn víi sù ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chung cña c¸c ngµnh víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh do trung ­¬ng vµ do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. §ång thêi, víi viÖc ph¶n ¸nh tæng hîp ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ng©n hµng, quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh du lÞch, ph¸t triÓn y tÕ, n¨ng l­îng, gi¸o dôc... Quy ho¹ch ph¸t triÓn lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng: Lµ b­íc cô thÓ ho¸ chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¬ cÊu h¹ tÇng; luËn chøng ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn vµ ph©n bè m¹ng l­íi kÕt cÊu h¹ tÇng trªn c¸c vïng l·nh thæ 24 1.3.2. Nghiªn cøu thÞ tr­êng a. Môc ®Ých vai trß vµ yªu cÇu nghiªn cøu khÝa c¹nh thÞ tr­êng s¶n phÈm cña dù ¸n. Môc ®Ých vµ vai trß cña nghiªn cøu thÞ tr­êng s¶n phÈm cña dù ¸n: Nghiªn cøu thÞ tr­êng s¶n phÈm cña dù ¸n nh»m x¸c ®Þnh ®­îc thÞ phÇn mµ dù ¸n dù kiÕn chiÕm lÜnh trong t­¬ng lai vµ c¸ch thøc chiÕm lÜnh ®o¹n thÞ tr­êng ®ã, néi dung c¬ b¶n ®ã lµ: - Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thÞ tr­êng tæng thÓ - Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng vµ x¸c ®Þnh thÞ tr­êng môc tiªu cña dù ¸n - X¸c ®Þnh s¶n phÈm cña dù ¸n - Dù b¸o cung cÇu thÞ tr­êng cña dù ¸n trong t­¬ng lai - Lùa chän c¸c biÖn ph¸p tiÕp thÞ vµ khuyÕn m¹i cÇn thiÕt ®Ó gióp cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña dù ¸n ®­îc thuËn lîi - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n. Vai trß nghiªn cøu cña thÞ tr­êng: Nghiªn cøu thÞ tr­êng cã vai trß quan träng vµ ý nghÜa hÕt søc to lín. Nghiªn cøu thÞ tr­êng cho phÐp ng­êi so¹n th¶o ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ cung - cÇu thÞ tr­êng ë hiÖn t¹i vµ dù b¸o cung cÇu thÞ tr­êng trong t­¬ng lai vÒ lo¹i s¶n phÈm cña dù ¸n. Bëi v× kÕt qu¶ thùc hiÖn ®­îc hay kh«ng tuú thuéc vµo hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Yªu cÇu nghiªn cøu thÞ tr­êng: §Ó nghiªn cøu thÞ tr­êng cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh thÞ phÇn vµ quy m« cña dù ¸n, nghiªn cøu thÞ tr­êng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: - Thu thËp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho nghiªn cøu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n. - Th«ng tin ph¶i ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vµ tin cËy - Sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch phï hîp nh­: Tr­êng hîp thiÕu th«ng tin, hoÆc th«ng tin kh«ng ®ñ ®é tin cËy th× tuú thuéc vµo ®é thiÕu th«ng tin cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó dù ®o¸n nh­ ngo¹i suy tõ c¸c tr­êng hîp t­¬ng tù tõ t×nh h×nh thùc tÕ, sö dông c¸c kü thuËt so s¸nh, ®èi chiÕu ph©n tÝch tæng hîp, néi, ngo¹i suy C¸c d÷ liÖu th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó nghiªn cøu cÇu thÞ tr­êng s¶n phÈm trong t­¬ng lai gåm: - D÷ kiÖn vÒ kinh tÕ tæng thÓ: +) Tæng s¶n l­îng, tæng s¶n phÈm quèc néi, tèc ®é t¨ng tr­ëng. +) Thu nhËp gia ®×nh vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi. 25 +) BiÓu ®å ph©n phèi thu nhËp. +) Ph©n phèi thu nhËp b×nh qu©n cña tõng ®Þa ph­¬ng. +) D©n sè: Ph©n bè d©n sè theo khu vùc, tèc ®é t¨ng d©n sè. +) C¬ cÊu s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. +) C¬ cÊu nh©n lùc theo tõng ngµnh. +) C¸c chØ sè gi¸ c¶ tiÒn tÖ, c¸c d÷ kiÖn vÒ ng©n s¸ch. +) T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu, dù tr÷ ngo¹i tÖ. +) C¸c kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng lín vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. - C¸c d÷ kiÖn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng s¶n phÈm: +) Khèi l­îng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu s¶n phÈm. +) Gi¸ c¶ s¶n phÈm theo thêi gian, biÓu thuÕ cña s¶n phÈm +) Sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm bæ sung, s¶n phÈm thay thÕ - C¸c d÷ kiÖn kh¸c cña nÒn kinh tÕ ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm. b. Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t thÞ tr­êng tæng thÓ. Mäi s¶n phÈm lµm ra ®Òu nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña x· héi. C¸c nhu cÇu nµy rÊt ®a d¹ng vµ cã tÇm quan träng kh¸c nhau ®èi víi mçi c¸ nh©n vµ x· héi. Do vËy, ph©n tÝch thÞ tr­êng tæng thÓ gióp cho chñ ®Çu t­ cã c¸ch nh×n tæng quan vÒ thÞ tr­êng nãi chung vµ thÞ tr­êng cña dù ¸n nãi riªng. - Ph©n tÝch cung - cÇu thÞ tr­êng s¶n phÈm cña dù ¸n: §Ó x¸c ®Þnh møc tiªu thô cña thÞ tr­êng tæng thÓ cÇn nh÷ng d÷ liÖu, thèng kª vÒ khèi l­îng nhËp khÈu hµng n¨m, møc tån kho cuèi n¨m, gi¸ c¶ s¶n phÈmBªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i x¸c ®Þnh tæng khèi l­îng cung øng hiÖn t¹i vµ sè l­îng s¶n phÈm cung øng tõ c¸c nguån nh»m x¸c ®Þnh l­îng cÇu ®· ®­îc ®¸p øng vµ cßn thiÕu hôt bao nhiªu, ®Ó lµm c¬ së dù b¸o l­îng cung cña s¶n phÈm dù ¸n trong t­¬ng lai. - X¸c ®Þnh lo¹i thÞ tr­êng vµ lo¹i s¶n phÈm cña dù ¸n: Cã thÓ chia lµm hai tiªu thøc: +) Theo lo¹i thÞ tr­êng: - ThÞ tr­êng néi ®Þa - ThÞ tr­êng quèc tÕ +) Theo lo¹i s¶n phÈm bao gåm: - C¸c lo¹i s¶n phÈm th« nh­ xi m¨ng - C¸c lo¹i s¶n phÈm cã tÝnh n¨ng t­¬ng tù nh­ng kh¸c nhau vÒ mÉu m·.. - C¸c lo¹i s¶n phÈm kh«ng lu©n chuyÓn, di chuyÓn ®­îc 26 c. Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng vµ x¸c ®Þnh thÞ tr­êng môc tiªu Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng lµ qu¸ tr×nh ph©n chia thÞ tr­êng tæng thÓ thµnh nh÷ng thÞ tr­êng nhá lÎ mµ ë ®ã kh¸ch hµng cã sù gièng nhau vÒ nhu cÇu hoÆc ­íc muèn cã nh÷ng ph¶n øng gièng nhau tr­íc cïng mét kÝch thÝch marketing Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng nh»m gióp cho chñ ®Çu t­ x¸c ®Þnh nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng môc tiªu hÑp vµ ®ång nhÊt h¬n so víi thÞ tr­êng tæng thÓ, qua ®ã lùa chän ®­îc nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng hÊp dÉn ®èi víi dù ¸n. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ viÖc ph©n chia thÞ tr­êng tæng thÓ cµng nhá cµng tèt. §iÒu quan träng lµ ph¶i ph¸t hiÖn ®­îc tÝnh kh«ng ®ång nhÊt gi÷a c¸c nhãm kh¸ch hµng vµ sè l­îng kh¸ch hµng trong mçi giai ®o¹n ph¶i ®ñ kh¶ n¨ng bï ®¾p l¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ nç lùc cña marketing cña dù ¸n th× viÖc ph©n ®o¹n thÞ tr­êng ®ã míi cã hiÖu qu¶. Do vËy cÇn ph¶i ®¹t ®­îc c¸c nh÷ng yªu cÇu: - TÝnh ®o l­êng ®­îc, tøc lµ quy m« cña thÞ tr­êng ®ã cã thÓ quy ®æi ®­îc - TÝnh tiÕp cËn ®­îc, tøc lµ dù ¸n hay chñ ®Çu t­ ph¶i nhËn biÕt vµ phôc vô ®­îc ®o¹n thÞ tr­êng ®· ph©n chia theo tiªu thøc nhÊt ®Þnh - TÝnh quan träng, nghÜa lµ c¸c ®o¹n thÞ tr­êng ph¶i bao gåm c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu ®ång nhÊt víi quy m« ®ñ lín ®Ó cã kh¶ n¨ng sinh lêi ®­îc. - TÝnh kh¶ thi, tøc lµ cã ®ñ nguån lùc ®Ó h×nh thµnh vµ triÓn khai dù ¸n s¶n xuÊt vµ triÓn khai qu¸ tr×nh marketing riªng biÖt ®èi víi mçi thÞ tr­êng ph©n chia. ThÞ tr­êng tæng thÓ cã thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau bao gåm: §Þa lý: MiÒn, vïng... D©n sè – x· héi: Tuæi, giíi tÝnh, thu nhËp, nghÒ nghiÖp...... T©m lý häc: Th¸i ®é, ®éng c¬, c¸ tÝnh, lèi sèng, gi¸ trÞ v¨n ho¸..... Hµnh vi tiªu dïng: Lý do mua, lîi Ých t×m kiÕm, sè l­îng, trung thµnh X¸c ®Þnh thÞ tr­êng môc tiªu: Sau khi ph©n ®o¹n thÞ tr­êng tæng thÓ, chñ ®Çu t­ cÇn ph¶i lùa chän ®­îc ®o¹n thÞ tr­êng cô thÓ vµ hÊp dÉn nhÊt ®Ó tiÕn hµnh kinh doanh. §ã lµ viÖc lùa chän nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng mµ viÖc ®Çu t­ cña dù ¸n cã thÓ thùc hiÖn hiÖu qu¶. Nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng nµy ph¶i ®¶m b¶o quy m« cho mét dù ¸n; t¹o ra ­u thÕ h¬n víi ®èi thñ c¹nh tranh; tÝnh hiÖu qu¶ khi ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng nµy vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp. Do vËy, cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau: 27 Thø nhÊt: §¸nh gi¸ c¸c ®o¹n thÞ tr­êng, môc ®Ých cña viÖc ®¸nh gi¸ lµ nhËn d¹ng møc ®é hÊp dÉn cña chóng trong viÖc thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cña dù ¸n vµ dùa trªn 03 tiªu chuÈn: +) Quy m« vµ sù t¨ng tr­ëng: Mét ®o¹n thÞ tr­êng gäi lµ cã hiÖu qu¶ khi nã cã quy m« ®ñ lín ®Ó bï ®¾p l¹i nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ marketting kh«ng chØ cã ë hiÖn t¹i mµ c¶ trong t­¬ng lai. ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c quy m« vµ kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng lµ vÊn ®Ò quan träng ®èi víi viÖc chän thÞ tr­êng môc tiªu. +) Sù hÊp dÉn cña ®o¹n thÞ tr­êng tõ c¸c søc Ðp hay ®e do¹ kh¸c nhau. Trªn thÞ tr­êng, mét c«ng ty Ýt khi lµ ng­êi b¸n duy nhÊt. V× vËy, hä th­êng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi ¸p lùc c¹nh tranh vµ yªu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng. Mét ®o¹n thÞ tr­êng kÐm hÊp dÉn nÕu møc c¹nh tranh cña ®o¹n thÞ tr­êng ®ã qu¸ gay g¾t. Søc hÊp dÉn cña thÞ tr­êng xÐt tõ gãc ®é c¹nh tranh ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c ®e do¹ mµ mçi c«ng ty hay dù ¸n ph¶i ®èi phã bao gåm: - §e do¹ tõ sù gia nhËp hay rót lui: Mét ®o¹n thÞ tr­êng ®­îc coi lµ kÐm hÊp dÉn nÕu sù gia nhËp vµ rót lui cña c¸c ®èi thñ qu¸ dÔ dµng v× ®o¹n thÞ tr­êng nµy cã tÝnh æn ®Þnh thÊp. - §e do¹ tõ c¸c s¶n phÈm thay thÕ. - §e do¹ tõ ng­êi mua: §o¹n thÞ tr­êng kh«ng hÊp dÉn nÕu hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ dÔ dµng. V× sù thay thÕ cña s¶n phÈm cµng gia t¨ng, gi¸ c¶ vµ lîi nhuËn cã xu h­íng gi¶m xuèng. - §e do¹ tõ phÝa ng­êi cung øng: §o¹n thÞ tr­êng nµo cã sù chi phèi cña nhµ cung øng th× ®o¹n thi tr­êng ®ã cã thÓ coi lµ kh«ng cã søc hÊp dÉn. +) C¸c môc tiªu vµ kh¶ n¨ng cña c«ng ty: Mét ®o¹n thÞ tr­êng hÊp dÉn cã thÓ sÏ bÞ lo¹i bá do chóng kh«ng ¨n khíp víi môc tiªu l©u dµi vµ kh¶ n¨ng cña chñ ®Çu t­. Ngay c¶ nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng phï hîp víi môc tiªu còng cÇn ph¶i xem xÐt hä cã ®ñ kh¶ n¨ng xÐt trªn khÝa c¹nh qu¶n lý tµi chÝnh, c«ng nghÖ, nh©n lùc... Thø hai: Lùa chän ®o¹n thÞ tr­êng môc tiªu: Sau khi ®¸nh gi¸ c¸c ®o¹n thÞ tr­êng kh¸c nhau, chñ ®Çu t­ ph¶i quyÕt ®Þnh lùa chän ®o¹n thÞ tr­êng cô thÓ mµ dù ¸n ®¸p øng. §ã lµ viÖc lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu. KÕt luËn: ThÞ tr­êng môc tiªu lµ thÞ tr­êng bao gåm c¸c kh¸ch hµng cã cïng nhu cÇu hoÆc mong muèn mµ chñ ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng, ®ång thêi cã thÓ t¹o ra ­u thÕ h¬n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ ®¹t ®­îc môc tiªu ®· ®Þnh. d. X¸c ®Þnh s¶n phÈm cña dù ¸n Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc thÞ tr­êng môc tiªu, ng­êi so¹n th¶o ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc s¶n phÈm cña dù ¸n, ®ã lµ viÖc thiÕt kÕ s¶n phÈm cña dù ¸n ®¸p øng nhu cÇu 28 cña kh¸ch hµng môc tiªu. ViÖc thiÕt kÕ nµy sao cho s¶n phÈm cã nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c biÖt so víi hµng ho¸ cña ®èi thñ c¹nh tranh vµ t¹o ra cho nã mét h×nh ¶nh riªng ®èi víi kh¸ch hµng, cã mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh so víi s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ tr­êng. 1.3.3. Dù b¸o cung cÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n trong t­¬ng lai. C¸c nhµ kinh tÕ còng nh­ c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lu«n quan t©m ®Õn cÇu vÒ s¶n phÈm hay dÞch vô trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, bëi v× nã chÝnh lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n hay nh÷ng c¸ nh©n nµy s½n sµng tiªu dïng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh. H¬n thÕ n÷a, viÖc dù b¸o cÇu s¶n phÈm cña dù ¸n trong t­¬ng lai cßn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc lùa chän môc tiªu vµ quy m« s¶n xuÊt tèi ­u cña dù ¸n. Do ®ã, dù b¸o cÇu thÞ tr­êng vÒ mét dÞch vô mµ dù ¸n dù kiÕn s¶n xuÊt trong t­¬ng lai cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cÇn ph¶i thùc hiÖn theo nh÷ng b­íc c¬ b¶n: - Ph©n tÝch cung - cÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n á hiÖn t¹i vµ trong qu¸ khø: C¸c néi dung trong viÖc ph©n tÝch cÇn ®¹t ®­îc X¸c ®Þnh møc tiªu thô Nguån cung cÊp hµng s¶n phÈm §¸nh gi¸ møc ®é tho¶ m·n cung - cÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n. - Dù b¸o cÇu s¶n phÈm trong t­¬ng lai: C¨n cø vµo c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o trong ®ã: Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng ph­¬ng ph¸p ngo¹i suy thèng kª: C¬ së khoa häc lµ c¨n cø vµo mèi quan hÖ thõa kÕ gi÷a ba tr¹ng th¸i ®ã lµ qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Ba tr¹ng th¸i nµy chuyÓn tiÕp liªn tôc cho nhau vµ h×nh thµnh nªn quy luËt ph¸t triÓn cña ®èi t­îng dù b¸o ®Ó t×m ra tÝnh quy luËt ph¸t triÓn cña nã trong qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ chuyÓn tÝnh quy luËt ®ã sang t­¬ng lai víi c¸c ®iÒu kiÖn: +) §èi t­îng dù b¸o ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch æn ®Þnh theo thêi gian. +) Nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cho sù ph¸t triÓn cña ®èi t­îng dù b¸o ph¶i ®­îc duy tr× trong t­¬ng lai. +) Kh«ng cã t¸c ®éng g©y ra nh÷ng thay ®æi ®ét biÕn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®èi t­îng dù b¸o. Do c¸c ®iÒu kiÖn nªu trªn nªn viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p trong mét sè tr­êng hîp cho kÕt qu¶ kh«ng chÝnh x¸c, kh«ng phï hîp ®èi víi s¶n phÈm míi vµ lÇn ®Çu x©m nhËp vµo thÞ tr­êng. §Ó thùc hiÖn dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tiÕn hµnh c¸c b­íc sau vµ th«ng th­êng ph­¬ng ph¸p nµy cho kÕt qu¶ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c víi nh÷ng s¶n phÈm cã tÝnh æn ®Þnh cao, vËn dông dù b¸o ng¾n h¹n: 29 B­íc 1: Thu thËp møc tiªu thô lo¹i s¶n phÈm mµ dù ¸n dù ®Þnh s¶n xuÊt qua c¸c n¨m qu¸ khø vµ hiÖn t¹i. B­íc 2: X¸c ®Þnh xu h­íng vµ qui luËt vËn ®éng cña s¶n phÈm dù ¸n. B­íc 3: X©y dùng hµm xu thÕ. B­íc 4: Sö dông hµm xu thÕ ®Ó dù b¸o ngo¹i suy dù b¸o nh÷ng n¨m t­¬ng lai. B­íc 5: X¸c ®Þnh ®é tin cËy cña dù b¸o. Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng m« h×nh håi quy t­¬ng quan: Ph­¬ng ph¸p dùa trªn c¬ së ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a cÇu thÞ tr­êng vµ c¸c nh©n tè kh¸c ¶nh h­ëng ®Õn nã nh­ gi¸ c¶ cña hµng ho¸, dÞch vô ®ã, thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng, gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cña c¸c hµng ho¸ liªn quan. §Ó tiÕn hµnh dù b¸o cÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô b»ng m« h×nh håi quy t­¬ng quan ph¶i tiÕn hµnh c¸c b­íc: B­íc 1: X¸c ®Þnh c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng lín ®Õn cÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña dù ¸n. B­íc 2: Lùa chän m« h×nh håi quy t­¬ng quan. B­íc 3: KiÓm tra m« h×nh gåm: TÝnh hÖ sè t­¬ng quan; §¸nh gi¸ sai sè dù b¸o; ¦íc l­îng kho¶ng gi¸ trÞ mµ dù b¸o cã thÓ r¬i vµo. B­íc 4: TiÕn hµnh dù b¸o. NÕu tiªu chuÈn kh«ng ®­îc ®¶m b¶o th× quay l¹i b­íc 1 ®Ó chän l¹i m« h×nh vµ biÕn cè. Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng hÖ sè co gi·n cÇu: CÇu thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm hay dÞch vô dù ¸n t¸c ®éng rÊt nhiÒu cña nh©n tè gi¸ c¶ cña chÝnh b¶n th©n hµng ho¸ ®ã, thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng, gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ liªn quan... Sù ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn cÇu ®­îc l­îng ho¸ th«ng qua hÖ sè co gi·n cña cÇu theo nh©n tè ¶nh h­ëng (ED). HÖ sè co gi·n cña cÇu cho biÕt cÇu sÏ thay ®æi bao nhiªu % khi cã 1% thay ®æi cña mét nh©n tè (X) nµo ®ã trong ®iÒu kiÖn c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi. NÕu quan hÖ gi÷a l­îng cÇu Q vµ nh©n tè ¶nh h­ëng X ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng ph­¬ng tr×nh håi qui Q = f(x) th× c«ng thøc tÝnh hÖ sè co gi·n cña cÇu theo X. §Ó thùc hiÖn dù b¸o cÇu theo ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tiÕn hµnh c¸c b­íc sau: B­íc 1: Thu thËp sè liÖu cÇu (Q) vµ nh©n tè ¶nh h­ëng (X) theo thêi gian. B­íc 2: TÝnh hÖ sè co gi·n qua c¸c n¨m trªn c¬ së sè liÖu ®· thu thËp ®­îc. B­íc 3: X¸c ®Þnh xu h­íng biÕn ®æi cña hÖ sè co gi·n trong thêi kú dù b¸o vµ sau ®ã x¸c ®Þnh hÖ sè co gi·n ë n¨m dù b¸o B­íc 4: Dù b¸o cÇu trªn c¬ së hÖ sè co gi·n vµ møc ®é thay ®æi cña nh©n tè (X) ®· biÕt. 30 Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng ph­¬ng ph¸p ®Þnh møc: C¸c ®Þnh møc tiªu dïng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®iÒu tra thùc tÕ theo c¸c mÉu ®iÒu tra ngÉu nhiªn cã tÝnh ®¹i diÖn cao ®Ó cã thÓ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c t×nh h×nh tiªu dïng cña d©n c­. V× vËy, ®Ó dù b¸o ®­îc l­îng cÇu trong t­¬ng lai cÇn ph¶i dù b¸o ®Þnh møc tiªu dïng t­¬ng lai trªn c¬ së ngo¹i suy c¸c ®Þnh møc tiªu dïng trong qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ dù b¸o sè l­îng ®èi t­îng tiªu dïng s¶n phÈm, dÞch vô ®ã cho thêi kú b¸o c¸o. Dùa vµo ®Þnh møc tiªu dïng vµ quy m« ®èi t­îng tiªu dïng ®· ®­îc x¸c ®Þnh, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc l­îng cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô theo c«ng thøc sau: L­îng CÇu = §Þnh møc tiªu dïng x Sè l­îng ®èi t­îng tiªu dïng Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu thÞ tr­êng b»ng ý kiÕn chuyªn gia: Ph­¬ng ph¸p dù b¸o cÇu b»ng c¸ch lÊy ý kiÕn chuyªn gia lµ ph­¬ng ph¸p thu thËp vµ xö lý nh÷ng ®¸nh gi¸ dù b¸o b»ng c¸ch tËp hîp vµ hái ý kiÕn chuyªn gia giái thuéc lÜnh vùc hÑp cña khoa häc kü thuËt hoÆc s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia cã thÓ thùc hiÖn theo 3 b­íc: B­íc 1: Lùa chän chuyªn gia lµ lùa chän nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt s©u réng vÒ ®èi t­îng dù b¸o, cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch vµ tiªn ®o¸n t­¬ng lai thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh nhÊt qu¸n xu thÕ ph¸t triÓn cña ®èi t­îng vµ lËp tr­êng khoa häc. C¸c chuyªn gia nµy ph¶i cã kiÕn thøc, hiÓu biÕt s©u réng c¶ thùc tiÔn còng nh­ lý thuyÕt vÒ vÊn ®Ò dù b¸o, cã ý kiÕn ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi æn ®Þnh theo thêi gian vµ hä cã c¸ch ®iÒu chØnh c¸c ®¸nh gi¸ cña m×nh khi cã th«ng tin bæ sung. §é tin cËy cña kÕt qu¶ dù b¸o cã ¶nh h­ëng lín vµo chÊt l­îng cña chuyªn gia. V× vËy, c¸c chuyªn gia sÏ ®­îc lùa chän b»ng c¸ch ®¸nh gi¸ chÊt l­îng hay tr×nh ®é. ChÊt l­îng ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c tiªu chÝ nh­ tr×nh ®é chuyªn m«n, tÝnh s¸ng t¹o, th¸i ®é cña c¸c chuyªn gia vÒ cuéc tr­ng cÇu, kh¶ n¨ng ph©n tÝch vµ bÒ dµy cña t­ duy, kh¶ n¨ng thiÕt kÕ t­ duy, tÝnh céng ®ång vµ tÝnh tù phª b×nh.... Tr­ng cÇu ý kiÕn chuyªn gia ®­îc tiÕn hµnh d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ tr­ng cÇu ý kiÕn c¸ nh©n, tËp thÓ, v¾ng mÆt, pháng vÊn, héi th¶o... B­íc 2: Tr­ng bµy ý kiÕn chuyªn gia bao gåm c¸c néi dung §Ò ra nhiÖm vô vµ nªu c©u hái cho c¸c chuyªn gia §¶m b¶o th«ng tin cho c¸c chuyªn gia C¸c chuyªn gia nªu nh÷ng ®¸nh gi¸, nh÷ng ý kiÕn ®Ò nghÞ. Thu nhËp kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c chuyªn gia. 31 B­íc 3: Thu nhËp vµ xö lý c¸c ®¸nh gi¸ dù b¸o lµ giai ®o¹n kÕt thóc vµ rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia. Giai ®o¹n nµy ph©n tÝch vÒ mÆt l­îng c¸c kÕt qu¶ tr­ng cÇu ý kiÕn, so s¸nh kÕt qu¶ víi nh÷ng quan ®iÓm hiÖn cã vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ dù b¸o kh¸c... KÕt luËn: Ph­¬ng ph¸p dù b¸o b»ng c¸ch lÊy ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ tæng thÓ kinh nghiÖm kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh t­¬ng lai mét c¸ch tù nhiªn cña c¸c chuyªn gia giái vµ xö lý thèng kª c¸c c©u tr¶ lêi mét c¸ch khoa häc. V× chuyªn gia giái lµ ng­êi thÊy râ nhÊt nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong lÜnh vùc ho¹t ®éng cña m×nh, ®ång thêi vÒ mÆt t©m lý hä lu«n lu«n h­íng vÒ t­¬ng lai gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã dùa trªn nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c, kinh nghiÖm s¶n xuÊt phong phó vµ linh c¶m nghÒ nghiÖp nh¹y c¶m. Ph­¬ng ph¸p nµy sÏ hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn: §èi t­îng dù b¸o cã tÇm bao qu¸t lín, phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè mµ hiÖn t¹i cßn ch­a cã hoÆc thiÕu th«ng tin, thiÕu c¬ së lý luËn ch¾c ch¾n ®Ó x¸c ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn cßn thiÕu th«ng tin vµ nh÷ng thèng kª ®Çy ®ñ, ®¸ng tin cËy vÒ ®Æc tÝnh cña ®èi t­îng dù b¸o. Trong ®iÒu kiÖn cã ®é bÊt ®Þnh lín vÒ chøc n¨ng cña ®èi t­îng dù b¸o Khi dù b¸o trung vµ dµi h¹n c¸c ®èi t­îng thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi, chÞu ¶nh h­ëng m¹nh bëi c¸c ph¸t minh míi. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu thêi gian, hoµn c¶nh cÊp b¸ch ph­¬ng ph¸p chuyªn gia còng ®­îc ¸p dông kÞp thêi ®­a ra dù b¸o. H¹n chÕ: ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia kh«ng ®ång nhÊt, tÝnh c¸ nh©n, thËn träng cßn ®­îc l­u ý... - Dù b¸o cung cña s¶n phÈm trong t­¬ng lai: Sau khi x¸c ®Þnh cÇu cña thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n trong t­¬ng lai, c«ng viÖc tiÕp theo lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc l­îng cung vÒ s¶n phÈm, dÞch vô ®ã trong t­¬ng lai bao gåm cña c¬ së hiÖn cã hoÆc cña c¸c dù ¸n kh¸c cã thÓ cã trong t­¬ng lai. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc l­îng cung mµ dù ¸n ®Þnh cung cÊp cÇn ph¶i thu thËp ®­îc c¸c th«ng tin: Kh¶ n¨ng më réng s¶n xuÊt trong t­¬ng lai cña c¬ së hiÖn cã vÒ hµng ho¸, dÞch vô ®ang nghiªn cøu. Dù kiÕn kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu, hµng ho¸ dÞch vô trong t­¬ng lai. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l­îng cung cña s¶n phÈm trong t­¬ng lai còng nh­ viÖc x¸c ®Þnh l­îng cÇu cña thÞ tr­êng. Do vËy, viÖc x¸c ®Þnh ®­îc l­îng cung vµ cÇu cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng lµ nh©n tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh ph¹m vi, quy m« cña dù ¸n ®Ó tõ ®ã lµm c¬ së x¸c ®Þnh viÖc h×nh thµnh dù ¸n. 32 e. Nghiªn cøu vÊn ®Ò tiÕp thÞ s¶n phÈm cña dù ¸n X¸c ®Þnh ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n míi chØ cho phÐp chñ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm, cßn lµm thÕ nµo ®Ó ng­êi tiªu thô sö dông s¶n phÈm cña m×nh thay v× sö dông s¶n phÈm cña c¸c dù ¸n kh¸c l¹i thuéc vÒ kh©u tiÕp thÞ s¶n phÈm. Ho¹t ®éng tiÕp thÞ lµ sù t¸c ®éng nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng vµ tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng trong viÖc cung cÊp c¸c s¶n phÈm cña dù ¸n. TiÕp thÞ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu mµ dù ¸n cã thÓ sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng nh»m ®¹t môc tiªu cña dù ¸n. TiÕp thÞ vµ khuyÕn m¹i - mét bé phËn cña tiÕp thÞ - cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nµo víi chi phÝ bao nhiªu ®Ó cã thÓ tiªu thô ®­îc s¶n phÈm cña dù ¸n. NhiÖm vô cña c«ng t¸c tiÕp thÞ cña dù ¸n C«ng t¸c tiÕp thÞ lµ mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®­îc sö dông nh»m khuyÕn khÝch, kÝch thÝch kh¸ch hµng mua s¶n phÈm cña dù ¸n. §©y lµ c«ng cô chñ yÕu ®­îc sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu kinh doanh cña dù ¸n. TiÕp thÞ ®­îc xem nh­ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c, c¸c dù ¸n kh¸c s¶n xuÊt s¶n phÈm t­¬ng tù. Thùc chÊt ho¹t ®éng tiÕp thÞ chÝnh lµ sù truyÒn tin vÒ s¶n phÈm vµ vÒ dù ¸n tíi kh¸ch hµng ®Ó thuyÕt phôc hä mua hµng. Trong ®ã, ho¹t ®éng khuyÕn m¹i lµ bé phËn chñ chèt cña tiÕp thÞ. KhuyÕn m¹i ®­îc hiÓu lµ c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng mang tÝnh chÊt tøc thêi vµ ng¾n h¹n ®Ó khuyÕn khÝch kh¸ch hµng tiªu dïng s¶n phÈm hay dÞch vô cña dù ¸n. C«ng t¸c khuyÕn m¹i cho dù ¸n cã thÓ hiÓu lµ c¸c c«ng cô dïng ®Ó kÝch thÝch, thóc ®Èy c¸c kh©u tõ cung øng, ph©n phèi, tiªu dïng ®èi víi mét hoÆc mét nhãm s¶n phÈm cña dù ¸n. NhiÖm vô cña c«ng t¸c tiÕp thÞ dù ¸n ®ã lµ: - §èi víi kh¸ch hµng: +) KhuyÕn khÝch kh¸ch hµng tiªu dïng nhiÒu h¬n, mua víi sè l­îng lín h¬n nh»m t¨ng nhanh nhu cÇu vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n. +) T¹o thªm nh÷ng kh¸ch hµng míi - §èi víi c¸c thµnh viªn trung gian trong kh©u ph©n phèi: +) KhuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn t¨ng c­êng ho¹t ®éng ph©n phèi, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng mua b¸n. +) Më réng kªnh ph©n phèi Néi dung cÇn xem xÐt khi nghiªn cøu c«ng t¸c tiÕp thÞ cña dù ¸n §Ó ®­a s¶n phÈm cña dù ¸n ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu c«ng t¸c tiÕp thÞ cÇn xÐt ®Õn c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng, c¸c h×nh thøc ph©n phèi vµ hiÖu lùc cña chóng, c¸c chi phÝ ®Ó ®­a hµng ®Õn tay ng­êi tiªu dïng. 33 Møc ®é quan träng cña c«ng t¸c tiÕp thÞ tuú thuéc vµo sè l­îng vµ sù phøc t¹p cña kh¸ch hµng. ViÖc nghiªn cøu c«ng t¸c tiÕp thÞ ph¶i dùa trªn luËn cø khoa häc thuéc nhiÒu m«n khoa häc tõ t©m lý x· héi cho ®Õn to¸n häc, ph¶i cã sù hiÓu biÕt vÒ ngµnh nghÒ, lÜnh vùc mµ dù ¸n thùc hiÖn vµ cã thÓ lùa chän ®­îc ph­¬ng ¸n tiÕp thÞ tèi ­u c¶ vÒ chi phÝ vÒ sè l­îng s¶n phÈm sÏ ®­îc tiªu thô. Khi nghiªn cøu c«ng t¸c tiÕp thÞ cña dù ¸n cÇn xem xÐt ®Õn c¸c néi dung chñ yÕu sau: X¸c ®Þnh ®èi t­îng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n: ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn ®Æc tÝnh cña ®èi t­îng, khu vùc ph©n phèi c¸c yªu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ®èi t­îng tiªu thô ®èi víi s¶n phÈm. NÕu s¶n phÈm thuéc lo¹i s¶n phÈm th« th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng cã ®¹t ®­îc yªu cÇu cña quèc tÕ kh«ng. Trong tr­êng hîp nÕu sè l­îng tiªu thô nhá, viÖc kh¶o s¸t nh÷ng vÊn ®Ò, yªu cÇu kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc b»ng c¸c biÖn ph¸p chµo hµng trùc tiÕp vµ tiÕp xóc trùc tiÕp ®Ó tõ ®ã ký kÕt hîp ®ång. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm cã tÝnh n¨ng t­¬ng tù th× cã nhiÒu phøc t¹p h¬n vµ ®ßi hái ph¶i cã ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu kü cµng h¬n. C¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu nµy bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra chän mÉu nhu cÇu cña tõng thµnh phÇn ®èi t­îng, tõ ®ã rót ra c¸c tÝnh n¨ng cÇn thiÕt cña s¶n phÈm cÇn ph¶i cã ®Ó ®èi t­îng ®­îc chÊp nhËn. Víi tr­êng hîp nµy chØ cÇn thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ còng cã thÓ ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶, kÕt qu¶ kh¸ lín. Lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p giíi thiÖu s¶n phÈm: TiÕp xóc trùc tiÕp b»ng th­ tõ, göi mÉu: B»ng ph­¬ng ph¸p nµy gióp cho kh¸ch hµng cã ®­îc nh÷ng th«ng tin trùc tiÕp vÒ s¶n phÈm. Th«ng qua giíi thiÖu víi kh¸ch hµng vµ c«ng chóng vÒ s¶n phÈm, vÒ dù ¸n, gióp cho hä cã nh÷ng quan ®iÓm hoÆc ý kiÕn cô thÓ vÒ s¶n phÈm. Tõ ®ã, dù ¸n cã thÓ xem xÐt hoÆc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng s¶n phÈm. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÒu chØnh nµy mang tÝnh chÊt nhá, thay ®æi chót Ýt, kh«ng ®¸ng kÓ. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× rÊt tèn kÐm hoÆc l·ng phÝ thêi gian.... Hµng mÉu cã chøc n¨ng khuyÕn khÝch kh¸ch hµng dïng thö. Mét sè kh¸ch hµng cã thÓ miÔn phÝ hoÆc gi¸ rÊt thÊp. Hµng mÉu cã thÓ ®­îc ph©n phèi t¹i c¸c cöa hµng hoÆc tíi tËn nhµ qua ®­êng b­u ®iÖn hay qua ®éi ngò nh©n viªn tiÕp thÞ. Qu¶ng c¸o: Bao gåm mäi h×nh thøc giíi thiÖu mét c¸ch gi¸n tiÕp vµ ®Ò cao vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n ®­îc thùc hiÖn theo yªu cÇu cñ chñ thÓ qu¶ng c¸o. Qu¶ng c¸o còng ®­îc xem nh­ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc ®· ®¹t ®­îc xem nh­ lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n trªn thÞ tr­êng. C¸c ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o ®ã lµ qu¶ng c¸o trªn b¸o, t¹p chÝ; Qu¶ng c¸o trªn c¸c h×nh thøc th«ng tin ®¹i chóng, ph¸t thanh truyÒn h×nh.... 34 Ngoµi ra, c¸c h×nh thøc giíi thiÖu s¶n phÈm nªu trªn, c¸c dù ¸n cßn cã thÓ tæ chøc héi nghÞ kh¸ch hµng, héi chî hay triÓn l·m th­¬ng m¹i. §©y lµ c¸c h×nh thøc mµ dù ¸n t×m hiÓu nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh. C¸c héi nghÞ kh¸ch hµng hay c¸c cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò nh»m gióp cho dù ¸n nhanh chãng n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin cña c«ng chóng vµ kh¸ch hµng, tiÕp cËn hä trùc tiÕp vµ t×m hiÓu cÆn kÏ nhu cÇu, thÞ hiÕu ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô, qu¶n lý, b¸n hµng nh»m môc tiªu gia t¨ng thÞ phÇn, doanh thu hµng b¸n cña dù ¸n. Héi trî, triÓn l·m gióp dù ¸n giíi thiÖu s¶n phÈm, th­¬ng hiÖu còng nh­ uy tÝn cña m×nh ®èi víi kh¸ch hµng vµ c«ng chóng, gãp phÇn khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm, t¨ng c­êng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n. Thªm ®ã, ®Ó thuyÕt phôc kh¸ch hµng mua s¶n phÈm cña m×nh c¸c dù ¸n cßn cã nh÷ng c¸ch thøc míi l¹, ®éc ®¸o nh»m thu hót sù quan t©m cña kh¸ch hµng, h­íng dÉn hä ®Õn s¶n phÈm vµ tõ ®ã kÝch thÝch tiªu dïng s¶n phÈm nh­: Tr­ng bµy hµng ho¸ t¹i n¬i b¸n sao cho ®Ñp, ­ng ý kh¸ch hµng, g©y sù chó ý, hiÕu kú cña kh¸ch hµng, tæ chøc c¸c cuéc thi vµ trß ch¬i nh»m t¹o c¬ héi cho kh¸ch hµng, c¸c nhµ ph©n phèi, ng­êi b¸n hµng cïng tham gia ch¬i vµ cã thÓ ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých vËt chÊt nh»m t¹o thªm sù hiÓu biÕt, hÊp dÉn vµ thu hót sù quan t©m cña nhiÒu ng­êi. §©y cã thÓ nãi lµ c¬ héi ®Ó khuyÕn khÝch s¶n phÈm, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiªu thô cña dù ¸n. Lùa chän c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t ®Ó ®Èy m¹nh søc mua: Cã nhiÒu ph­¬ng thøc linh ho¹t ®­îc sö dông trong ho¹t ®éng tiÕp thÞ dù ¸n ®Ó ®Èy m¹nh søc mua. Tuú thuéc môc tiªu, néi dung cña ho¹t ®éng tiÕp thÞ cña dù ¸n, c¸c ph­¬ng thøc ®ã bao gåm: PhiÕu th­ëng; gãi hµng chung; quµ tÆng... Ngoµi ra, c¸c dù ¸n cßn cã thÓ thùc hiÖn h×nh thøc gi¶m gi¸ hµng mua; ph­¬ng thøc hµng miÔn phÝ.... Néi dung cña ch­¬ng tr×nh khuyÕn m¹i: Bao gåm cã c¸c ®èi t­îng nµo tham gia, cÇn cã quy ®Þnh cô thÓ khi tham gia. Møc ®é t¸c ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Ph­¬ng tiÖn khuyÕn m¹i; Thêi gian cho ch­¬ng tr×nh khuyÕn m¹i; ng©n s¸ch cho ch­¬ng tr×nh khuyÕn m¹i; tµi liÖu cho ch­¬ng tr×nh. Tæ chøc m¹ng l­íi tiªu thô s¶n phÈm: Trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®­îc ®èi t­îng s¶n phÈm, ph­¬ng ph¸p giíi thiÖu s¶n phÈm cïng c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t ®Ó ®Èy m¹nh søc mua cÇn thiÕt tiÕn hµnh xem xÐt viÖc tæ chøc m¹ng l­íi tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n. ViÖc tæ chøc m¹ng l­íi tiªu thô cña dù ¸n lµ viÖc x¸c lËp kªnh ph©n phèi s¶n phÈm cña dù ¸n hay nãi réng h¬n lµ x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n tiªu thô s¶n phÈm. X¸c lËp kªnh ph©n phèi cña dù ¸n lµ x¸c ®Þnh mét tËp hîp c¸c thµnh viªn ®éc lËp vµ phô thuéc lÉn nhau cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh ®­a s¶n phÈm cña dù ¸n tíi 35 tõng ng­êi tiªu dïng. Thùc chÊt viÖc x¸c lËp kªnh ph©n phèi lµ nh»m x©y dùng mét nhãm c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lµm cho s¶n phÈm cña dù ¸n s½n sµng phôc vô ng­êi tiªu dïng vµ ng­êi sö dông. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn x©y dùng m¹ng l­íi tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n cÇn xem xÐt ®Õn c¸c trung gian trong m¹ng l­íi ®ã. C¸c thµnh viªn nµy ®­îc coi lµ c¸c trung gian th­¬ng m¹i n»m gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. C¸c thµnh viªn nµy bao gåm: Nhµ b¸n bu«n: Lµ nh÷ng trung gian b¸n s¶n phÈm cña dù ¸n cho c¸c trung gian kh¸c, cho nhµ b¸n lÎ hoÆc nh÷ng nhµ sö dông c«ng nghiÖp. Nhµ b¸n lÎ: Lµ nh÷ng ng­êi trung gian b¸n s¶n phÈm cña dù ¸n trùc tiÕp cho ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. §¹i lý vµ m«i giíi: Lµ nh÷ng nhµ trung gian cã quyÒn hµnh ®éng hîp ph¸p thay mÆt cho nhµ s¶n xuÊt. Nhµ ph©n phèi: Lµ nh÷ng trung gian thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ph©n phèi. f. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña dù ¸n Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm dù ¸n Kh¶ n¨ng c¹nh tranh: Theo Fafchams: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña nã. Theo Randall: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh ®­îc vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. Theo Dunning: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung øng s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng kh¸c nhau mµ kh«ng ph©n biÖt n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña chÝnh doanh nghiÖp. Mét sè quan ®iÓm kh¸c: C¹nh tranh ®­îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é, c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng, ®ång thêi duy tr× ®­îc thu nhËp cña m×nh. ===> KÕt luËn: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng mµ doanh nghiÖp cè g¾ng giµnh ®­îc vµ duy tr× thÞ tr­êng ®Ó cã lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ viÖc mµ mçi doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng thùc hiÖn. Thùc chÊt cña viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ viÖc doanh nghiÖp cè g¾ng t¹o ra c¸c ­u thÕ trªn tÊt c¶ c¸c mÆt ®Ó cã thÓ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng nh­ gi¸ c¶, chÊt l­îng, nh·n hiÖu... Khi ®ã doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau nh­ c¾t gi¶m chi phÝ, ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng. 36 C¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm dù ¸n Gi¸ c¶ s¶n phÈm: Lµ nh©n tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn thÞ phÇn doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng sinh lêi. §ång thêi gi¸ c¶ lµ c«ng cô linh ho¹t, mÒm dÎo trong thêi ®iÓm c¹nh tranh. Sù h×nh thµnh gi¸ c¶ lµ do tho¶ thuËn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, sù c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp t¹o c¬ héi cho kh¸ch hµng lùa chän hµng ho¸, dÞch vô cã chÊt l­îng cao. Bªn c¹nh ®ã khi thu nhËp cña hä t¨ng lªn, khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn th× viÖc doanh nghiÖp ®Þnh gi¸ thÊp ch­a cã nghÜa lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®«i khi cßn ®¸nh ®ång víi gi¶i ph¸p gi¶m chÊt l­îng s¶n phÈm. Do vËy, viÖc sö dông gi¸ c¶ nh­ lµ vò khÝ c¹nh tranh lîi h¹i lµ tuú thuéc vµo diÔn biÕn cuéc ch¹y ®ua vµo thÞ tr­êng cña tõng lo¹i s¶n phÈm, trong mçi chu kú kh¸c nhau, thÞ tr­êng kh¸c nhau. ChÊt l­îng s¶n phÈm: Lµ møc ®é ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn kinh tÕ kü thuËt hoÆc kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. ChÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc h×nh thµnh tõ kh©u thiÕt kÕ tíi tæ chøc s¶n xuÊt vµ ngay c¶ sau khi tiªu thô hµng ho¸. ChÊt l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ cña doanh nghiÖp cßn tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, nguyªn nhiªn vËt liÖu, tr×nh ®é lao ®éng... Khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× quan niÖm vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm trë nªn vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi mçi doanh nghiÖp. Thªm ®ã, viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm gióp cho doanh nghiÖp tham gia vµo tiÕn tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. ViÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh kh¸ch quan nh­ng yÕu tè nµy l¹i cã t¸c ®éng chi phèi ®Õn nh÷ng yÕu tè chñ quan. Khi doanh nghiÖp n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm sÏ lµm t¨ng tèc ®é tiªu thô s¶n phÈm, t¨ng khèi l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ b¸n ra, ®ång nghÜa víi viÖc gia t¨ng doanh sè, t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®­îc c¶i thiÖn. Nh·n hiÖu hµng ho¸: Lµ tªn gäi, thuËt ng÷, biÓu t­îng h×nh vÏ hoÆc sù phèi hîp gi÷a chóng ®­îc dïng ®Ó x¸c nhËn hµng ho¸ hay dÞch vô cña doanh nghiÖp vµ ®Ó ph©n biÖt hµng ho¸ cña doanh nghiÖp víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Néi dung cña nh·n hiÖu lµ nhËn biÕt xuÊt xø cña hµng ho¸ vµ ph©n biÖt víi c¸c hµng ho¸ cña doanh nghiÖp kh¸c. Nh·n hiÖu s¶n phÈm gåm c¸c bé phËn c¬ b¶n ®ã lµ tªn nh·n hiÖu, dÊu hiÖu cña nh·n hiÖu, dÊu hiÖu hµng ho¸ ®­îc ®¨ng ký t¹i c¬ quan qu¶n lý nh·n hiÖu vµ ®­îc b¶o vÖ, quyÒn t¸c gi¶... Nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn cña dù ¸n Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn cña dù ¸n: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña dù ¸n ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng mµ dù ¸n giµnh ®­îc thÞ phÇn vµ cã ®­îc møc lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. Thùc chÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh 37 thÞ tr­êng cña dù ¸n cã thÓ ®­îc hiÓu cô thÓ lµ viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh s¶n phÈm cña dù ¸n sÏ giµnh ®­îc vµ duy tr× ë møc nµo ®ã lµ thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng. §©y còng ®­îc xem nh­ lµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ tõ dù ¸n. Mét dù ¸n ®Çu t­ hiÖu qu¶ thùc sù tøc lµ dù ¸n s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, ®­îc tiªu thô víi sè l­îng lín, nghÜa lµ dù ¸n ®ã giµnh ®­îc thÞ phÇn nhÊt ®Þnh. Néi dung chñ yÕu trong nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn cña dù ¸n bao gåm: - Nghiªn cøu c¸c ®èi thñ c¹nh tranh: §èi thñ c¹nh tranh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm t­¬ng tù nh­ s¶n phÈm cña dù ¸n. Nghiªn cøu c¸c ®èi thñ c¹nh tranh cÇn cã danh s¸ch cña nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh cÇn cã danh s¸ch cña nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu víi s¶n phÈm cña dù ¸n. Nh÷ng th«ng tin cña ®èi thñ c¹nh tranh bao gåm: kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, mÆt m¹nh mÆt yÕu, ®Þa bµn ho¹t ®éng, uy tÝn cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Trong tr­êng hîp ph¶i c¹nh tranh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi, khi ®ã cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ sù gay g¾t cña viÖc c¹nh tranh theo yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tµi chÝnh, kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ tr×nh ®é kü thuËt. Trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, tõ ®ã x©y dùng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña ®èi thñ c¹nh tranh, tõ ®ã x©y dùng chiÕn l­îc c¹nh tranh thÝch hîp. - X¸c ®Þnh chiÕn l­îc c¹nh tranh: ChiÕn l­îc c¹nh tranh lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p ®­îc ®­a ra ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng. ChiÕn l­îc c¹nh tranh ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch ®èi thñ c¹nh tranh bao gåm: +) ChiÕn l­îc s¶n phÈm: §©y lµ chiÕn l­îc cã vÞ trÝ quan träng. C¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n phÈm cña dù ¸n ph¶i do cÊp qu¶n lý cao nhÊt ®­a ra bëi v× nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña dù ¸n vµ cã t¸c ®éng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh kh¸c. Theo John Fayerwaeher ®­a ra 5 ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña s¶n phÈm: Chøc n¨ng chñ yÕu, chøc n¨ng bæ sung, thêi gian tån t¹i vµ chÊt l­îng, c¸c ®iÒu kiÖn sö dông, duy tr× vµ b¶o d­ìng s¶n phÈm. ViÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm nµo, tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, c¸c th«ng sè kü thuËt còng nh­ c¸c th«ng tin c¬ b¶n vÒ s¶n phÈm cÇn ph¶i nªu ra trong dù ¸n ®Çu t­ ®Ó xem xÐt. CÇn tiÕn hµnh t×m hiÓu s¶n phÈm hiÖn cã trªn thÞ tr­êng theo hai h­íng ®ã lµ tiªu chuÈn ho¸ hay thÝch ghi ho¸. Víi s¶n phÈm cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp hay s¶n phÈm cã tÝnh chÊt ho¸ häc th× mang tÝnh chÊt tiªu chuÈn ho¸ vµ ng­îc l¹i ®èi víi s¶n phÈm cã tÝnh chÊt theo thãi quen, thÞ hiÕu tiªu dïng th× mang tÝnh chÊt thÝch ghi ho¸ mµ s¶n phÈm nµy ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng, chi phÝ c¶i tiÕn s¶n phÈm, c¸c quy ®Þnh vÒ thÓ chÕ cña n­íc nhËp khÈu, hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ®Ó b¸n ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi, kh¶ n¨ng thÝch nghi cña s¶n phÈm víi m«i 38 tr­êng c«ng nghÖ, tù nhiªn. Khi xem xÐt chiÕn l­îc thÝch øng ho¸ s¶n phÈm cÇn ph¶i xem xÐt t×m hiÓu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng kh¸c nhau. §Ó gi¶i quyÕt cÇn nghiªn cøu c¸c nh©n tè sau: ThÞ tr­êng: CÇu thÞ tr­êng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh... S¶n phÈm: Quan hÖ chi phÝ vµ khèi l­îng, kh¶ n¨ng thay ®æi s¶n phÈm... Môc tiªu vµ kh¶ n¨ng cña dù ¸n... X¸c ®Þnh tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, kÝch cì, mÇu s¾c vµ c¸c dÞch vô hç trî cña s¶n phÈm... ChiÕn l­îc s¶n phÈm cßn ghi nhËn ®Õn nh·n hiÖu, ... G¾n liÒn víi viÖc sö dông, c¶i tiÕn, ®iÒu kiÖn ¸p dông, c¸c th«ng tin kh¸c... +) ChiÕn l­îc vÒ gi¸ s¶n phÈm cña dù ¸n: Bao gåm toµn bé c¸c quyÕt ®Þnh vÒ gi¸ c¶, so¹n th¶o, tæ chøc thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu mµ dù ¸n theo ®uæi bao gåm c¸c néi dung: N¾m b¾t vµ dù b¸o mét c¸ch chÝnh x¸c møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ gi¸. X¸c ®Þnh c¸c møc gi¸ cô thÓ cho tõng lo¹i mÆt hµng mµ dù ¸n s¶n xuÊt hoÆc cho mét mÆt hµng, kiÓu kªnh ph©n phèi, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm tiªu thô, ph­¬ng thøc thanh to¸n... Ra c¸c quyÕt ®Þnh thay ®æi vÒ gi¸, bao gåm c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu chØnh, thay ®æi gi¸ theo m«i tr­êng kinh doanh lu«n biÕn ®æi. Lùa chän nh÷ng øng xö thÝch hîp tr­íc nh÷ng ho¹t ®éng c¹nh tranh qua gi¸ c¶ cña ®èi thñ c¹nh tranh QuyÕt ®Þnh vÒ gi¸ s¶n phÈm th­êng liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: Gi¸ cho c¸c s¶n phÈm trong vµ ngoµi n­íc sÏ nh­ thÕ nµo, gi¸ s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng ®­îc tiªu thô ë n­íc ngoµi sÏ nh­ thÕ nµo... Gi¸ cña s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ tiªu thô ë n­íc ngoµi. Dù ¸n cÇn ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ gi¸ ban ®Çu cho c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng kh¸c nhau, cho c¸c chñng lo¹i kh¸c nhau, møc ®é kh¸c nhau vÒ gi¸ néi ®Þa vµ gi¸ xuÊt khÈu... ChiÕn l­îc vÒ gi¸ sÏ ®óng ®¾n khi dùa trªn c¸c c¨n cø c¬ b¶n nh­: chi phÝ, cÇu thÞ tr­êng, ®èi thñ c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn m«i tr­êng, môc tiªu vµ kh¶ n¨ng cña dù ¸n. +) ChiÕn l­îc tiÕp thÞ: Bao gåm toµn bé c¸c quyÕt ®Þnh vÒ tiÕp thÞ s¶n phÈm cña dù ¸n tõ viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng tiªu thô s¶n phÈm cña dù ¸n, ph­¬ng ph¸p giíi thiÖu s¶n phÈm, lùa chän c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t ®Ó ®Èy m¹nh søc mua vµ tæ chøc m¹ng l­íi tiªu thô s¶n phÈm ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña dù ¸n. ViÖc lùa chän, tæ chøc 39 vµ qu¶n lý c«ng t¸c tiÕp thÞ cña dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶, ®¹t ®­îc môc tiªu cña dù ¸n - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña dù ¸n. C¸c chØ tiªu nµy bao gåm: ThÞ phÇn cña dù ¸n/ThÞ phÇn cña ®èi thñ c¹nh tranh: §©y lµ chØ tiªu hay ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña dù ¸n. Khi xem xÐt nªn ®Ò cËp ®Õn cac lo¹i thÞ phÇn nh­ thÞ phÇn dù ¸n so víi thÞ phÇn toµn bé, thÞ phÇn dù ¸n so víi thÞ phÇn môc tiªu, thÞ phÇn t­¬ng ®èi lµ tû lÖ so s¸nh vÒ doanh thu cña dù ¸n víi ®èi thñ c¹nh tranh lín nhÊt... Doanh thu tõ b¸n s¶n phÈm cña dù ¸n/doanh thu cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Tû lÖ chi phÝ Marketing/Tæng doanh thu Tû suÊt lîi nhuËn 40 Ch­¬ng 2. Néi dung vµ c¸c khÝa c¹nh nghiªn cøu khi lËp dù ¸n 2.1. Néi dung nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n 2.1.1. VÞ trÝ vµ yªu cÇu cña nghiªn cøu khÝa c¹nh kü thuËt. a. VÞ trÝ cña nghiªn cøu kü thuËt Nghiªn cøu kü thuËt lµ b­íc ph©n tÝch sau nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc tiÕn hµnh nghiªn cøu mÆt kinh tÕ tµi chÝnh c¸c dù ¸n ®Çu t­. Kh«ng cã sè liÖu cña nghiªn cøu kü thuËt th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh nghiªn cøu mÆt kinh tÕ tµi chÝnh. C¸c dù ¸n kh«ng kh¶ thi vÒ mÆt kü thuËt ph¶i ®­îc b¸c bá ®Ó tr¸nh nh÷ng tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­ vµ vËn hµnh kÕt qu¶ ®Çu t­ sau nµy. QuyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong nghiªn cøu kü thuËt kh«ng chØ lo¹i bá c¸c dù ¸n kh«ng kh¶ thi mµ cßn lµ chÊp nhËn dù ¸n kh¶ thi vÒ mÆt nµy. Mét mÆt lµm tiÕt kiÖm ®­îc nguån lùc, mÆt kh¸c tranh thñ ®­îc c¸c c¬ héi ®Ó t¨ng thªm nguån lùc. Nghiªn cøu kü thuËt lµ c«ng viÖc phøc t¹p, ®ßi hái cã c¸c chuyªn gia s©u vÒ tõng khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n, kho¶ng chi phÝ nµy chiÕm 1-5% tæng chi phÝ dù ¸n. b. Yªu cÇu cña nghiªn cøu kü thuËt: §Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n th× trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o ph¶i thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau: §¶m b¶o tÝnh khoa häc vµ hÖ thèng, qu¸ tr×nh xem xÐt ph¶i tØ mØ vµ chÝnh x¸c tõng néi dung kü thuËt cña dù ¸n: C«ng nghÖ, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu ®Çu vµo, hay nãi c¸ch kh¸c lµ qu¸ tr×nh gi¶i ng©n vèn. NÕu qu¸ tr×nh gi¶i ng©n vèn (c¸c yÕu tè ®Çu vµo mµ kh«ng kÞp thêi cã thÓ g©y ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é còng nh­ ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh tiÕp theo cña dù ¸n). Trong qu¸ tr×nh xem xÐt ph¶i lùa chän ph­¬ng ¸n tèi ­u nhÊt, sö dông c¸c ph­¬ng ¸n vµ c¸c d÷ liÖu kh¸c nhau (tèi ­u vÒ thêi gian, nguån lùc...) 2.1.2. Néi dung nghiªn cøu kü thuËt a. M« t¶ s¶n phÈm Sau khi xem xÐt gãc ®é thÞ tr­êng råi th× ng­êi so¹n th¶o sÏ ®­a ra s¶n phÈm sÏ ®­a vµo s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh nµy ph¶i nªu ®­îc tÝnh n¨ng c«ng dông, ®Æc ®iÓm c¬ lý ho¸, tiªu chuÈn chÊt l­îng cña s¶n phÈm. So s¸nh víi mét sè tiªu chuÈn kinh tÕ, kü thuËt quèc gia vµ quy ®Þnh tiªu chuÈn quèc tÕ b. Lùa chän h×nh thøc ®Çu t­: Ph©n lo¹i h×nh thøc ®Çu t­: H×nh thøc ®Çu t­ c¶i t¹o më réng (trong ®ã: cã ®Çu t­ theo chiÒu réng vµ ®Çu t­ theo chiÒu s©u) hay ®Çu t­ míi C¨n cø lùa chän h×nh thøc ®Çu t­: Tuú thuéc vµo t×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm cña dù ¸n mµ cã thÓ lùa chän mét sè h×nh thøc ®Çu t­ nh­ ®Çu t­ míi hay ®Çu t­ c¶i t¹o. NÕu ®Çu t­ c¶i t¹o th× vÊn ®Ò ph¶i x¸c ®Þnh nguån lùc hiÖn t¹i mµ chñ ®Çu t­ ®ang së h÷u nh­: T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hiÖn nay; sè l­îng c¸n bé c«ng 41 nh©n viªn thùc t¹i lµ bao nhiªu; thèng kª toµn bé tµi s¶n hiÖn t¹i ®ang sö dông vµ s½n sµng ®­îc huy ®éng vµo viÖc thùc hiÖn dù ¸n. c. X¸c ®Þnh c«ng suÊt cña dù ¸n X¸c ®Þnh c«ng suÊt vµ n¨ng lùc cña ®Ó cã ph­¬ng ¸n c«ng nghÖ thÝch hîp vµ ®­îc ph¶n ¸nh th«ng qua sè l­îng ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô ®­îc thùc hiÖn trong mét thêi gian. Tuú thuéc vµo ®Æc tÝnh cña dù ¸n mµ c«ng suÊt cña dù ¸n cã thÓ lµ lín hay nhá vµ cã phÇn ¶nh h­ëng ®Õn quy m«, kÕt cÊu vèn ®Çu t­, chi phÝ ®Çu t­. C«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ: Gåm cã: c«ng suÊt lý thuyÕt vµ c«ng suÊt thùc tÕ; c«ng suÊt thiÕt kÕ; C«ng suÊt cña dù ¸n: C«ng suÊt kh¶ thi cña dù ¸n: Lµ c«ng suÊt cña dù ¸n cã thÓ ®¹t ®­îc vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao dùa trªn c¸c c¨n cø nh­: nhu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ s¶n phÈm hµng ho¸; kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng; c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña dù ¸n..vµ còng lµ c¬ së ®Ó lùa chän c¸c yÕu tè m¸y mãc thiÕt bÞ cã c«ng suÊt t­¬ng øng... C«ng suÊt thiÕt kÕ: Dùa vµo c«ng suÊt thiÕt kÕ cña m¸y mãc thiÕt bÞ... C«ng suÊt thùc tÕ: Lµ c«ng suÊt cña dù ¸n cã thÓ ®¹t ®­îc khi vËn hµnh C«ng suÊt tèi thiÓu: ChÝnh lµ c«ng suÊt ®iÓm hoµ vèn cho viÖc ra quyÕt ®Þnh X¸c ®Þnh møc s¶n xuÊt dù kiÕn cña dù ¸n: X¸c ®Þnh c«ng suÊt cña dù ¸n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh thêi gian biÓu cho s¶n xuÊt bao gåm: thêi gian b¾t ®Çu s¶n xuÊt, kho¶ng thêi gian ®¹t møc c«ng suÊt thùc tÕ kh¸c nhau, cho ®Õn khi c«ng suÊt ®¹t møc tèi ®a, thêi gian ho¹t ®éng theo gi¶m dÇn c«ng suÊt vµ chÊm døt ho¹t ®éng cña dù ¸n d. Lùa chän c«ng nghÖ kü thuËt cho dù ¸n Ph©n lo¹i: C«ng nghÖ cã thÓ bao gåm phÇn mÒm vµ phÇn cøng C¨n cø lùa chän: - C¸c yªu cÇu vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm, sè l­îng s¶n phÈm, chÊt l­îng s¶n phÈm cña dù ¸n. - C«ng suÊt kh¶ thi cña dù ¸n ®· tÝnh ®­îc ë b­íc tr­íc - C¸c lo¹i m¸y mãc x«ng suÊt hiÖn cã trªn thÞ tr­êng - Kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo vÒ vèn.... - Tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña c«ng nghÖ ®Þnh ¸p dông - Yªu cÇu b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng vµ c¶i thiÖn lao ®éng - C¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n, so s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt. Yªu cÇu khi lùa chän: 42 - §¶m b¶o s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm theo tÝnh chÊt cña thÞ tr­¬ng: tÝnh c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ®­îc - §¶m b¶o nguån lùc ®Çu vµo æn ®Þnh vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n - H¹n chÕ sö dông nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu: v× møc ®é tù chñ ch­a cao - N©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt - Gi¸ c¶ c«ng nghÖ hîp lý víi c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i - Phï hîp víi tr×nh ®é lao ®éng khi sö dông - Phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc Néi dung vµ tr×nh tù lùa chän c«ng nghÖ: - §Þnh h­íng tr×nh ®é hiÖn ®¹i ho¸ cña c«ng nghÖ: TÝnh to¸n vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ nªn ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng nghÖ kh«ng l¹c hËu, hoÆc v­ît kh¶ n¨ng øng dông hiÖn t¹i cña chñ dù ¸n. - X¸c ®Þnh d©y chuyÒn c«ng nghÖ: Khi ®Çu t­ nªn c©n nh¾c mäi c«ng viÖc ph¶i lµm ®Ó vËn hµnh vµ tæ chøc c«ng nghÖ sao cho phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i cña chñ ®Çu t­. Nªn ®Çu t­ theo h×nh thøc chuyÓn giao hay h×nh thøc thuª vËn hµnh cho c¸c chñ ®Çu t­... - X¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n tæ chøc s¶n xuÊt: §­a ra c¸ch tæ chøc ph©n phèi nguån lùc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng nghÖ... - X¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n kü thuËt ... Lùa chän thiÕt bÞ m¸y mãc C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn lùa chän c«ng nghÖ: Nhu cÇu thÞ tr­êng ®èi víi s¶n phÈm; nguån nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cña s¶n xuÊt; kh¶ n¨ng tµi chÝnh, ngo¹i tÖ; nguån cung cÊp thiÕt bÞ; chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch cña nhµ n­íc... Tiªu chuÈn ®Ó lùa chän c«ng nghÖ: Nhµ cung cÊp thiÕt bÞ, c«ng nghÖ; phï hîp víi c«ng suÊt cña dù ¸n; ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé cña c«ng nghÖ; s¶n xuÊt ®­îc s¶n phÈm mang tÝnh chÊt c¹nh tranh; phï hîp víi ®iÒu kiÖn M« t¶ m¸y mãc vµ liÖt kª trang thiÕt bÞ: M¸y mãc thiÕt bÞ trùc tiÕp s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, phô trî, söa ch÷a... e. Nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo §©y lµ c¬ së vµ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh dù ¸n ®Çu t­ nhµ qu¶n lý ph¶i x©y dùng lé tr×nh vµ c¸c chñng lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Ó lµm c¬ së tù chñ vÒ tµi chÝnh... Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô... C¬ së lùa chän: Phï hîp víi ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña s¶n phÈm dù ¸n; Lµ chñng lo¹i dÔ t×m kiÕm trªn thÞ tr­êng, cã s¶n phÈm thay thÕ..., gi¸ c¶ phï hîp, ®¶m b¶o t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña chñ ®Çu t­... 43 f. C¬ së h¹ tÇng Mét trong c¸c yÕu tè gãp phÇn kh«ng nhá ®Ó dù ¸n thµnh c«ng ®ã lµ nguån n¨ng l­îng vµ c¸c ®iÒu kiÖn phô trî kh¸c. HiÖn nay mét yÕu tè kh«ng nhá ®ã lµ nguån n¨ng l­îng do ®ã khi lËp dù ¸n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh lµ nguån cung cÊp n¨ng l­îng, n­íc, c¸c dÞch vô vËn t¶I, c¬ së h¹ tÇng kh¸c cã ®¶m b¶o kh«ng, thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kh«ng ®Ó gi¶m chi phÝ khi vËn hµnh vµ triÓn khai dù ¸n. g. §Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n §Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n, nÕu ®Þa ®iÓm dù ¸n thùc hiÖn cã nguån lùc s½n cã vµ gi¸ rÎ th× hiÖu qu¶ ®Çu t­ vµ vËn hµnh cña dù ¸n thµnh c«ng nhiÒu h¬n. Tuy nhiªn khi thùc hiÖn lùa chän ph¶i ®¶m b¶o mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh: - Lùa chän vïng, ®Þa ®iÓm sau ®ã lùa chän ®i¹n ®iÓm cô thÓ - Lùa chän ®Þa ®iÓm th× ph¶i lùa chän yÕu tè kü thuËt cña dù ¸n - §Þa ®iÓm lùa chän ph¶i phï hîp víi viÖc quy ho¹ch ®Þa ®iÓm - B¶o ®¶m nguån lùc cung cÊp ®Çy ®ñ vµ thuËn lîi cho dù ¸n - Vµ rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè kh¸c nh­ tÝnh hiÖu qu¶, giao th«ng c«ng tr×nh.... h. Gi¶i ph¸p x©y dùng c«ng tr×nh cña dù ¸n C¸c c«ng viÖc thùc hiÖn khi triÓn khai vµ thùc hiÖn x©y dùn dù ¸n: chuÈn bÞ ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng.... Gi¶i ph¸p quy ho¹ch tæng thÓ mÆt b»ng, cña c«ng tr×nh x©y dùng Gi¶i ph¸p vÒ kiÕn tróc x©y ung Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ vµ tæ ung thùc hiÖn Thèng kª c¸c b¶ng biÓu vµ tæ ung x©y ung cô thÓ i. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng cña dù ¸n NhËn d¹ng mäi t¸c ®éng cã thÓ cã t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng trong mäi giai ®o¹n cña dù ¸n §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc j. LÞch tr×nh thùc hiÖn dù ¸n Chi tiÕt ho¸ lé tr×nh vµ c¸c c«ng viÖc khi thùc hiÖn dù ¸n nh­: - X¸c ®Þnh thêi gian hoµn thµnh cña tõng h¹ng môc cña dù ¸n - Nh÷ng h¹ng môc nµo ph¶i hoµn thµnh tr­íc vµ h¹ng môc nµo ph¶i hoµn thµnh sau vµ dång thêi... - Ngµy khëi c«ng s¶n xuÊt... 44 2.2. Ph©n tÝch khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi dù ¸n ®Çu t­. 2.2.1. Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu x· héi cña dù ¸n a. Kh¸i niÖm Một dự án đầu tư có lợi cho doanh nghiệp đã đề xuất nó lại rất có thể chẳng hấp dẫn gì trên quan điểm của Chính phủ.Tương tự, một dự án có thể không thuyết phục đối với doanh nghiệp nhưng lại hấp dẫn đối với Chính phủ. Hiện nay, trên thế giới trước khi tiến hành các dự án đầu tư quan trọng, phải được chấp thuận của một số cơ quan Nhà nước. Các cơ quan này sẽ quan tâm nhiều hơn đến các chi phí và lợi ích theo quan điểm xã hội hơn là lợi nhuận của công ty. Các tổ chức kinh doanh đề xuất đầu tư, cần quan tâm đến các tổ chức khác. Có những dự án đầu tư có lợi cho doanh nghiệp đề xuất nó, nhưng lại bị các doanh nghiệp khác phản đối vì ô nhiễm nước, không khí hoặc có những ảnh hưởng bất lợi đối với hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp này. Trong khi đánh giá hiệu quả đầu tư, nhà doanh nghiệp sử dụng giá cả thị trường để ước tính dòng tiền thích hợp.Tuy nhiên do nhiều lý do khác nhau giá cả thị trường chưa phản ảnh thực sự chi phí cơ hội của tài nguyên đã sử dụng hay giá cơ hội của sản xuất. Khi có sự khác nhau đáng kể giữa giá thị trường và giá cơ cơ hội thì giá cơ hội sẽ được thay thế cho giá thị trường. Một cách điều chỉnh thứ hai cần thiết đối với một dự án đầu tư quá lớn có liên quan đến những thị trường mua các yếu tố sản xuất hoặc bán các sản phẩm. Việc chấp thuận dự án đầu tư đó sẽ làm thay đổi giá cả thị trường lẫn giá cơ hội của một hay nhiều tài nguyên đã sử dụng hoặc sản xuất, trong trường hợp này ta có thể dùng giá trung bình giữa giá khi không có dự án và giá được dùng trong dự án. Khi đánh giá kinh tế cần xác định rõ những thay đổi các hoạt động kinh tế xã hội khác khi có dự án này b. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi Ph©n tÝch khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi cña dù ¸n ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n thuéc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh ®­îc phôc vô cho c¶ c¸c nhµ qu¶n lý tµi chÝnh vµ cña nhµ n­íc. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­: Ph©n tÝch khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi cña dù ¸n ®Çu t­ lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó nhµ ®Çu t­ thuyÕt phôc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp thuËn dù ¸n vµ thuyÕt phôc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn tµi trî vèn §èi víi nhµ n­íc: Lµ c¨n cø quan träng ®Ó quyÕt ®Þnh cho phÐp ®Çu t­ hay kh«ng vµ lµ c¨n cø ®iÒu chØnh l¹i c¸c chÝnh s¸ch x· héi... 45 §èi víi ®Þnh chÕ tµi chÝnh lµ c¨n cø x¸c ®Þnh cã nªn tµi trî vèn vµ thÓ chÕ gãp vèn thùc hiÖn c¸c quyÒn lîi vµ nghÜa vô kh¸c cña doanh nghiÖp 2.2.2. X¸c ®Þnh gi¸ trong ph©n tÝch kinh tÕ x· héi dù ¸n a. C¬ së ®Þnh gi¸ trong ph©n tÝch kinh tÕ x· héi dù ¸n Giá cơ hội (hay chi phí tài nguyên) là giá trị tài nguyên được sử dụng hiệu quả nhất. Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo giá cả thị trường đại diện cho giá cơ hội. Định giá độc quyền Khi hàng hóa được sản xuất với điều kiện độc quyền, giá thị trường chắc chắn sẽ khác với giá cơ hội. Những tài nguyên nhàn rỗi. Nếu không có dự án thì tài nguyên không được sử dụng và nếu tài nguyên không thể dự trữ, giá cơ hội sử dụng nó trong dự án có thể thấp hơn giá thị trường.( tiền lương của người thất nghiệp) Thiếu hụt ngoại tệ Tỷ giá hối đoái được quy định chính thức sẽ không phản ánh đúng giá cơ hội của chuyển đổi ngoại tệ. Tích lũy và tiêu dùng Đánh giá dự án đầu tư, ngoài việc xác định phần thu nhập tăng thêm ta cần quan tâm đến vấn đề thu nhập đó sẽ được sử dụng như thế nào. Nếu những người được hưởng lợi được hoàn toàn tự do trong sử dụng phần thu nhập của mình theo bất cứ cách nào họ muốn. Lúc đó giá cơ hội của một đồng tăng thêm dùng để tích lũy cũng giống như dùng để tiêu dùng. Sự phát triển kinh tế của một quốc gia phụ thuộc vào mức độ tích lũy cho đầu tư . Tỷ trọng thu nhập dùng để tích lũy cần phải lớn hơn tỷ trọng dùng để tiêu dùng ngay. Giá trị phần thu nhập tăng thêm dùng để tích lũy và tái đầu tư được xem như giá cơ hội của tích lũy. Thuế Một điều khác cơ bản của đánh giá đầu tư theo quan điểm chung xã hội có liên quan đến chế độ thuế. Doanh nghiệp hưởng lợi từ đầu tư được thể hiện bằng dòng tiền sau thuế Nhận dạng chi phí và lợi ích là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong phân tích kinh tế. Thông thường, chi phí và lợi ích rất khó nhận dạng và đo lường, nhất là khi dự án lại gây ra các tác động phụ thường không phản ánh trong phân tích tài chính, chẳng hạn như ô nhiễm không khí hay nguồn nước. Trong phân tích kinh tế bước đầu quan trọng nhất là nhận dạng lợi ích và chi phí, bước tiếp theo là lượng hóa chúng và cuối cùng là định giá chúng bằng tiền. 46 Dựa trên doanh thu tài chính và giá cả của dự án thường là xuất phát điểm rất tốt để xác định lợi ích và chi phí kinh tế, nhưng cần phải có hai loại điều chỉnh. Thứ nhất, chúng ta cần thêm vào hoặc bỏ bớt đi một số loại chi phí và lợi ích. Thứ hai, chúng ta cần định giá lại các đầu vào và đầu ra của dự án theo chi phí cơ hội kinh tế của chúng. Phân tích tài chính nhìn nhận dự án trên quan điểm của cơ quan thực hiện. Nó xác định dòng tiền của dự án đối với chủ thể thực hiện và đánh giá khả năng của chủ thể này đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính của mình và tài trợ cho các dự án đầu tư trong tương lai. Định giá các hàng hóa và dịch trong dự án.Trong phân tích kinh tế giá các hàng hóa, dịch vụ được tính theo giá kinh tế. Xác định những chi phí và lợi ích chưa đề cập đến trong phân tích tài chính. Xác định lãi suất chiết khấu kinh tế thích hợp. Đánh giá ảnh hưởng của dự án đến sự phát triển nền kinh tế b. §Þnh gi¸ hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng Vì nhiều lý do khác nhau nên giá thị trường trong nước nói chung không phản ánh được chi phí cơ hội đối với quốc gia.Ở nhiều nước , thuế nhập khẩu đã làm tăng giá hàng hóa trong nước cao hơn mức cân bằng trong điều kiện thương mai tự do. Nếu giá trong nước của đầu vào cao hơn rất nhiều so với mức giá khi có thương mại tự do, thì dự án nào sử dụng đầu vào được bảo hộ có thể sẽ có NPV tài chính dự kiến rất thấp. Tương tự, nếu dự án sản xuất ra hàng hóa đang được bảo hộ, thì NPV tài chính của dự án có thể cao hơn trong điều kiện thương mại tự do.Để tính toán gần đúng chi phí cơ hội đối với quốc gia, việc định giá đầu vào và đầu ra có khả năng ngoại thương tron phân tích kinh tê đựa vào mức giá biên giới. Giá biên giới có thể là giá CIF hoặc giá FOP đã có sự điều chỉnh phù hợp đối với chi phí vận chuyển nội địa và các chi phí khác, nhưng phải loại bỏ thuế và trợ cấp 47 48 Ch­¬ng 3 ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n ®Çu t­ 3.1. Môc ®Ých, vai trß vµ yªu cÇu cña ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n ®Çu t­ 3.1.1. Môc ®Ých cña ph©n tÝch tµi chÝnh Ph©n tÝch tµi chÝnh lµ mét néi dung quan träng trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o dù ¸n nh»m ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n vÒ mÆt tµi chÝnh. Xem xÐt nhu cÇu vµ sù ®¶m b¶o c¸c nguån lùc tµi chÝnh cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ dù ¸n ®Çu t­. Dù tÝnh c¸c kho¶n chi phÝ, lîi Ých vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n trªn gãc ®é h¹ch to¸n kinh tÕ cña ®¬n vÞ thùc hiÖn dù ¸n. §¸nh gi¸ ®é an toµn vÒ mÆt tµi chÝnh cña dù ¸n ®Çu t­: An toµn vÒ vèn huy ®éng; An toµn vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c nghÜa vô tµi chÝnh ng¾n h¹n vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî; An toµn cho c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ xem xÐt tÝnh ch¾c ch¾n cña c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ cña dù ¸n. 3.1.2.Vai trß cña ph©n tÝch tµi chÝnh 3.1.3. Yªu cÇu cña ph©n tÝch tµi chÝnh Nguån d÷ liÖu ph©n tÝch tµi chÝnh ph¶i ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o ®é tin cËy cao ®¸p øng môc tiªu ph©n tÝch. Ph¶i sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch phï hîp vµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c khÝa c¹nh tµi chÝnh cña dù ¸n. Ph¶i ®­a ra ®­îc nhiÒu ph­¬ng ¸n ®Ó tõ ®ã lùa chän ph­¬ng ¸n tèi ­u. 3.2. Mét sè vÊn ®Ò cÇn xem xÐt khi tiÕn hµnh ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n ®Çu t­ 3.2.1. Gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn a/ Kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn: TiÒn cã gi¸ trÞ theo thêi gian do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè sau: Do ¶nh h­ëng