Cuộc khủng hoảng chính trị - Xã hội ở Thái Lan và chính sách đối với Đông Nam Á của tổng thống Mỹ Barack Obama

» ' . cugc KHUNG HOANG CHINH TRj - XA HOI 0 THAI LAN VA CHiNH SACH DOI VOfI DONG NAM A CUA TONG THONG MY BARACK OBAMA NGUYfiN THAI YEN Hl/ONG* Tinh hinh chinh tri tai Thii Lan sau mot thdi gian ling dong sau nhQng vu bieu tinh, bao loan diu n im 2010, lai trd lai cing thing do nhQng vu ti'n cong lien tiep xay ra, die biet l i vu ti'n cong bang iQu dan tai Bangkok trong tu in dau thing 9-2010 khi cudc bau cQ dang tdi gan. Mot thQc te khi de cap den Thii Lan la "lich sii chinh tri Thii Lan luon ludn gin lien vdi nhQng cuoc dao chinh, nhQng cuoc tranh gianh quyen iQc giQa phai d in sQ va phii quan sQ, thQc chi't vin la cuoc di'u tranh giQa xu hQdng ci'p tien hay bao thu, dan chu bay doc ti i" (1). Vi mot nha bao ngudi Thii Lan di nhin xet r ing "ne'u khong cd dao chinh thi khong phai l i Thii Lan" (2). Ke tQ cuoc dao chinh l i t do Thaksin vao thing 9 n im 2006 den nay, Thii Lan chQa bao gid thQc sQ cd mot chinh phu dn dinh dQdc b iu theo the thQc dan chu. Tuy ring, trong nhQng thing gin diy, vi'n de nay khong cdn la chu de tao nen sQ chu y trong gidi hoach dinh chinh sich va cic nh i nghien cQu, nhQng cuoc khung hoang chinh tri - xa hoi keo dai d Thii Lan xay ra trong luc cic nQdc ASEAN dang hudng de'n viec xay dQng Cong ddng ASEAN tic dong khong nhd tdi sQ dn dinh 6 khu vQc Dong Nam A, sQ tho'ng nhi't cua td chQc niy va tinh toan cua cic nQdc ldn trong qua trinh trien khai chinh sich dd^ i vdi khu vQc nay. My khong phai la mot ngoai le. Cd y kien cho r ing sQ kien niy se lam "sQt me" hinh anh cua My tai khu vQc vi sQc hut cua md hinh dan chu My se khong cdn dQdc toan ven nhQ trQdc. NhQng cung cd y kie'n cho ring, trong khi Thii Lan dang vQdng vao viec giai quyet cdng viec noi bo, chinh sich dd'i ngoai "cay tre" khdng thien ve phia My nhQ trQdc day se phai ddi chieu. Thii Lan la mot ddng minh chau A l iu ddi ciia My, la mot nQdc Dong Nam A duy nhi't dQdc My ci'p quy che "ddng minh chu chd^ t ngoai NATO" va la ye'u td^ quan trong tao nen sQ cd mi t cua My d khu vQc chau A - Thii Binh DQdng. Trong thdi gian gin day, anh hQdng chinh tri v i kinh te ciia Trung Qud^ c tai Thii Lan cd chieu hudng t ing len, cd kha nang se tao nen sQ tranh gianh anh hQdng giQa My va Trung Qudc tai khu vQc. Tinb trang bi't dn keo dai cua Thii Lan da gay nen mo'i quan ngai dd'i •PGS.TS. Hoc vien Ngoai giao 5S Rghifin cijru Lich st!r. sg 9.2010 vdi tinh toan chinh sich cua My. NhQng nhQng thQc te dien ra gin diy tai khu vQc da khdng the hien chieu hQdng tieu cQc. Lien quan de'n chlnh sich cua My d khu vQc cd the cd nhieu cich ly giai v i phan tieh khic nhau tuy thuoc vao cich thQc tie'p can va xii ly thong tin. Tuy nhien, mot va'n de dQdc chia se giQa cic nha nghien cQu va hoach dinh chinh sich vin la lieu cudc khung hoang nay cd dan tdi sQ dieu chinh nao cua cic nQdc ldn tai khu vQc, nhi't la My trong thdi gian it nhi't l i hai n im d m quyen cdn lai cua chinh quyen Tdng thdiig Obama? De tien hanh dQ bio cd hieu qua, mot sd^ ndi dung se dQdc de cap trong bai viet nay cd the gdp phan ly giai cho ciu hdi da neu. 1. Tac dong cua cuoc khung hoang tdi Thai Lan va hofp tac, on dinh tai khu vQc Dong Nam A Mac du tinh hinh Thii Lan so vdi 6 thing d iu n im 2010 khong da diu di nhieu, cuoc khung hoang chinh tri, xa hoi d i giy ra nhQng t ic dong khong nhd tdi tinh hinh cua Thii Lan v i dn dinh tai khu vUc Dong Nam A. Ly do chinh la vi, Thii Lan l i mot trong n im thanh vien s ing l ip cua ASEAN v i nQdc cd nen kinh te ldn thQ hai d khu vUc Dong Nam A, la nQdc cd vai trd trong ASEAN va mot so' td chQc khu vQc khic, v i cung la mot trong n im nQdc ddng minh cua My tai khu vQc. Thii Lan tQng dQdc cic nha dau tQ nQdc ngoai dinh gii la mien nhiem vdi b i t dn chinh tri. NhQng hai ddt khung hoang chinh tri nghiem trong trong gin ba n im qua da lam thay ddi hoan toan cich nhin ve Thii Lan. Vdi sd' ngQdi chet gia ting, khu vQc trung tam thu do trd thanh bai chien trQdng gianh giat quyen iQc giQa cic phe phai. Thai Lan gid day trd thanh mot di't nQdc khong the kiem soit v i dang suy yeu. NhQng cuoc bieu tinh va nhQng vu bao iQc tren dQdng phd da the hien r5 ran nQt xa hoi ldn trong ldng xa hoi Tbii Lan do bi't binh ding ve cd bdi cung nhQ nhQng mau thuin tich tu, hau qua cua ca mot giai doan phi t trien khong cin dd'i ma khong cd cic chinh sich xa hoi dung din di cung. Bie'n ddng chinh tri - xa hdi tai Tbii Lan cho thi'y mau thuin kho the ban gin ve xi hdi giQa cic tang ldp dan cQ, the hien qua xung dot giQa "phe io vang" - mi dai dien l i quan ddi, Hoing gia, cic doanh nhin va t ing ldp trung iQu va "phe io do" - dai dien cho tang ldp dan cQ ngheo d nong thon, xui't thin chu yeu tQ cic vung Ddng Bic va mien Bic Thii Lan. Miu thu in chinh tri giQa cac phe phii edn anh hQdng tdi the ehe quan chu vd'n dQdc ngQdng md cua Thii Lan. Nen kinh te Thai Lan da chiu tic dong kh i ning ne, se mi't mot thdi gian dai de li'y lai nhip do ph i t trien vdn cd. Thii Lan dQdc gin vdi hinh anh cua nhQng bai bien day ning, nhQng con ngQdi tQdi cQdi, ndng lm khda lap khoang cich giau ngheo ngay cang gia t ing, nhQng gid day mang hinh anb eua mot di't nQdc khong the kiem soit va suy ye'u. Mot sd' chuyen gia dinh gii cudc khung hoang hien tai te hai hdn ra't nhieu nhQng cudc bao iQc xay ra trQdc dd nhQ xung dot giQa sinh vien va quin ddi diu nhQng n im 70 v i cudc ndi day vi din chu d Bangkok n im 1992 (3). Theo dinh gia cua Andrew Yates, mot giim dde cua Asia Plus Securities, cbi nhanh d Tbii Lan cua Ngan hing hoang gia Scotland, thi cac td chQc tai chlnh nhQ ngin hang v i ddn vi mdi gidi cung ed the thu hep pham vi hoat ddng. Mot sd edng ty da bude phai dUa nhin vien cua ho ra nhieu dia diem khic nhau ciia thanh phd khi bao iQc bi't ngd leo thang. Yates nhin xet "Roi diy cd the thi'y nginh cdng nghiep t i i chinh se chuyen nhin vien tQ Bangkok de'n nhQng ndi nhQ Singapore" (4). Cuoc hhiing hoing ehinh hi - xa hoi... 59 Thiet hai ldn hdn ca va ve lau dii, dd la Thii Lan se bi mi't di sQc thu hut cic nha diu tQ ngoai quoc ma di't nQdc niy phu thuoc khi ning ne, Qdc tinh khoang 94 ty dd la My. TQ khi nd ra cuoc dao chinh n im 2006, cic nha dau tQ vin duy tri niem tin vio di't nQdc niy. NhQng nhQng cuoc bieu tinh trong thdi gian nQa diu n im 2010 d i khien mot sd^ cong ty cua ngQdi nQdc ngoii hi dinh tre va cic n h i diu tQ nQdc ngoai bi t dau e ngai. Ngan hing diu tQ Morgan Stanley canh bio kinh te Thii Lan nim nay se giam tang trQdng khoang 0,2% rieng vi ddt khung hoang niy, chu ye'u vi anh hudng tdi nganh du lich (5) vdn dQa lai mQc thu nhip ky luc la 6% GDP. Ngin hang The gidi da dQa ra con sd' dQ bao cho t ing trQdng kinh te'Thii Lan nfim 2011 l i 3,6% vi khung hoang nd chau Au hien nay va nhQng kho khin trQdc mit, dac biet tinb hinh chlnh tri Thii Lan se t ic dong xau tdi nen kinh te nQdc niy (6). Ngoii ra, bie'n dong tai Thii Lan cung la minh chQng cho sQ ban che cua mo hinh dan chu theo kieu phQdng Tay vd'n dQdc cd suy bi'y l iu nay. La mot trong cic thanh vien quan trong cua td chQc ASEAN, tinh hinh chinh tri cua Thii Lan da t ic dong s iu sic tdi sQ on dinh va phi t trien cua cic nQdc thanh vien. Ddng thdi quan he hdp t ic noi khd'i ASEAN cung hi thach thQc. Doi vdi khu vQc, khiing hoang da t ic ddng tdi boat ddng cua cic nQdc ASEAN va lam ton hai tdi cic hoat dong ngoai giao cua ASEAN. Mot thUc te khong the phu nhin dUdc la hoat dong bieu tinh chd'ng ddi cua UDD da buoc Thii Lan phai dQng cudc hop ci'p cao ASEAN dQ kie'n td chQc d Thii Lan thing 4-2009. TrQdc tinh hinh chinh tri het sQc phQc tap cua Thii Lan, cic nh i lanh dao nQdc ngoai de'n Pattaya dQ Hoi nghi ThQdng dinh ASEAN va cic ddi tac da hieu dQdc tinh hinh, deu td y thong cam vdi ehinh phu nQdc chu nha va vin ung ho Thai Lan dam nhiem cQdng vi Chu tich ASEAN. Tuy nhien, d mot chQng mQc nao dd, ro rang Thii Lan da "mi't diem" trQdc mi t cdng ddng qud'c te. Chinh Thu tQdng Abhisit, khi giii ldi xin loi tdi ngQdi din Thii Lan, cung thQa nh in nhQng dien bie'n cing thing ndi tren da giy anh hQdng tdi hinh anh va uy tin cua Thii Lan tren trQdng qud^ c te. Trong bd^ i canh the gidi v i khu vQc dang cd nhieu bie'n dong cung vdi sQ phi t trien manh cua xu the toan elu hoi, lien ket khu vQc, cic nQdc ASEAN da xiy dQng nhieu cd che hdp t ic khu vQc mdi nhim ddi phd lai vdi nhQng thich thQc mdi xua't hien tai khu vQc. ASEAN dang dong vai trd dieu phdi vien cho cic ed che hdp t ic khu vQc nhQ: ASEAN+1, ASEAN4-3, Dien dan an ninh khu vQc (ARF), Cap cao Dong A (cung vdi Australia, An Do va New Zealand) v i tie'n tdi xiy dQng Cong ddng Chinh tri An ninh ASEAN vao nam 2015. De'n nay, trong khu vQc CO tdng cong khoang 13 cd che hdp t ie khac nhau tren moi linh vQc. Ngoii ra, cd ri't nhieu cd che hdp t ic kinh te do ASEAN cbii dao cung da gdp ph in vio bdi canh phi t trien kinh te d khu vQc, dd l i Khu vQc miu dich tQ do ASEAN (AFTA), thoa thuin miu dich tU do (FTA) giQa ASEAN vdi cic ddi t ic (7). Vdi viec cic cudc hop hi tri hoan lien tuc cung anh hQdng tdi cd ciu boat ddng cua cic dien dan khu vQe nay. Cudc khung hoang chinh tri xa hdi tai Thii Lan cung t ic ddng trQc tie'p tdi tien trinh xay dQng Cong ddng ASEAN trong thdi gian tdi vi nd da ph i vd muc tieu chinh cua viec xiy dUng md binh nay l i tao sU dn dinh cho 10 nQdc thanh vien l im nen tang cho viec tao dQng sQ dn dinh cho khu vQc vi ciia Cong ddng. NhQng diin bien khdng thuin cua tinh hinh Thii Lan da lam anh hudng tdi md'i quan he hdp t ic ve an ninh 60 Rghien curu L|eh si2r. sg 9.2010 chinh tri giQa cic nQdc thanh vien ASEAN. Cd the mot sd' linh vQc nhQ: hdp t ic trong viec giai quye't cac vi'n de tranh chip giQa cic nQdc th inh vien, hdp t ic trong linh vQc an ninh phi truyen thd'ng, quan he hdp t ic giQa td chQc ASEAN vdi cic dd'i t ic quan trong nhu My, Trung Quo'c, Nhi t Ban.... R5 rang la tinh hinh bi't dn d Thai Lan da tao nen bat dn dinh trong khu vQc v i lam anh hQdng den td chQc ASEAN. Trong bdi canh toan cau hda va hoi nhip kinh te nhQ hien nay, ba't dn d Thai Lan cung dang t ic dong den no iQc vQdt qua khung hoang cua toin khd'i ASEAN. TQdng lai v i sQc manh cua mot cong ddng ASEAN tren thQc te van phai dQa vao "sQc khde" cua moi thanh vien. Tuy nhien, tinh hinh noi bd cua Thii Lan cung khong nghiem trong tdi mQc se tao nen nhQng t ic dong ldn trong tinh toin chinh sich ciia cac nQdc ldn tai khu vUc Ddng Nam A. 2. Quan he giufa My va Thai Lan trQdc nhiifng dien bien cua khu vQc va noi bo Thai Lan Nhi vua Thii Lan tQng tie'n co'ng voi cho Tdng tho'ng Abraham Lincoln khi ong tien hanh cuoc Noi chie'n nam 1861-1865. My cd ldi ich lau dai v i lich sQ b Thii Lan, mdi quan he giQa My va Thii Lan bao gdm tren dien rong, tQ quan he chfit che ve an ninh va chinh tri cho de'n md'i quan he quan trong ve thQdng mai v i d iu tQ va nhQng gin bo ve giio due v i van hoa. TQ nim 1954, Thii Lan trd th inh mot nQdc cd ky hiep Qdc ddng minh vdi My khi Hiep Qdc Manila dQdc ky ket, khdi To chQc hiep Qdc Ddng Nam A (SEATO) ra ddi. Trong sudt thdi ky Chie'n tranh lanh, quan he giQa My v i Thii Lan ciing cd va phi t trien dQa tren nhu ciu chung ve ldi ich kinh te va chien iQdc, nha't l i khi My din sau vao cuoc chie'n tai Viet Nam. Vi vay, cd the tha'y r ing quan he ddng minh giQa My v i Thii Lan co nen tang lich sQ vQng chic do Thii Lan da l i cd sd hd trd cho hoat dong quan sQ cua My tai khu vQc chau A - Thii Binh DQdng va ca trong cuoc chie'n tranh vung Vinh n im 1991 (8). Thing 10- 2003, Tdng tho'ng My Bush da tuyen bd coi Thii Lan la "ddng minh ngoii NATO d chau A". Thoa thuin ky giQa hai nQdc vao thing 7-2001 da cho phep Thai Lan cd the mua cic ten iQa tam trung khong dd'i khdng cho loai may bay chie'n di'u F-16. Trong thdi gian dai. Thai Lan la cin cQ h iu can cho cic boat dong cQu trd khan ci'p cua My sau tran edn bao Tsunami xay ra d bien An Do DQdng n im 2004. Hiu bet cic hoat dong cQu trd eua My deu xui't ph i t tQ cin cQ khdng quin Utapao va cin cQ hai quan Sattahip ciia Thi i Lan. Tuy nhien, trong thdi gian gin day, tinh hinh b i t dn d Bangkok va nhQng thay ddi ve Qu tien chien iQdc da tao nen nhQng thay ddi nhi't dinh trong quan he giQa My v i Thii Lan. Mic du mdi quan he ddng minh giQa My va Thi i Lan vin l i diem cd't loi trong chinh sich ddi ngoai cua Thii Lan va My lien tuc nha'n manh de'n gii tri chie'n iQdc cua cic cd sd quan sQ cua Thai Lan, nhQng nhQng diem khong dn vin de cd the nh in thi'y (9). My da tam ngQng hd trd t i i chinh cho chinh phu Thii Lan sau cudc dao chinh n im 2006 dQa theo Dieu khoan 508 cua Dao luat ve tinh thich hdp doi vdi hoat ddng d nQdc ngoai (P.L.109-102) (10) nhQng da dQdc nd'i lai vao diu nfim 2008. Du vay, nhQng gdi vien trd quan sQ tQ quan doi My cho Thii Lan v in dQdc duy tri mfic du cd phan han ehe trong sud't thdi gian sau cuoc dao chinh, nguyen nhan chinh la do Thii Lan da hd trd My dang ke trong viec duy tri an ninh khu vQc va trong suo't cuoc chien chd'ng khung bd' do My phi t dong. Mot sd nha quan s i t cho r ing phan Qng cua My chQa du manh (11). Ben canh day, cd mot sd' Cuoc hhihig hoAng chinh hi-xahoi.. . 61 y kie'n cho r ing trong nhiem ky cua Tong thdiig Obama, My cd the cd chieu hQdng thien ve md rong quan he vdi Indonesia (12), vi vay se l im cho vi tri ddi tic hing diu cua My tai khu vQc cua Thii Lan giam di. Ddng thdi, trong thdi gian gan diy giQa My va Thai Lan cung cd nhQng sQ khic biet trong viec nhin nhin ve sQ troi day cua Trung Qud'c tai khu vQc. Ti't ca nhQng dieu nay dang la md'i nguy cd cho quan he ddng minh liu ddi giQa hai nQdc v i diem ti't yeu se din den viec My cung cd^ quan he ddng minh vdi cic nQdc Dong Nam A khic. Cd hai ye'u td' khich quan d i t ic ddng dan xen khien My va Thai Lan deu phai chu trong quan he My - Thai Lan. Thit nhdt, quan he chat che ve an ninh va chinh tri se tao tien de cho sQ phat trien kinh te cua moi nQdc. Thii Lan l i mot nQdc Dong Nam A t ip trung khi nhieu tinh toan chie'n iQdc cua My. Thit hai, nhQng thich thQc toan ciu thuc day viec t ing cQdng hdp tic song phQdng de giup hai nQdc giai quyet hieu qua hdn cic nguy cd de doa den an ninh qudc gia va phi t trien kinh te. Ben canh di'y, nhin thQc cua My va Thii Lan cung thay doi trong nhin thQc ddi vdi quan he hdp tac giQa hai nQdc, do la quan he hdp tic an ninh - chinh tri la nhfim phuc vu muc tieu phi t trien kinh te. Ca hai nQdc deu cd nhu cau t ip trung phi t trien kinh te trong giai doan hau Chie'n tranh lanh. Vi vay, mdi quan he nay da cd sQ bie'n ddi ve chi't. Mot trong cic ddng cd lam cho My cd' ging duy tri quan he vdi Thii Lan chinh la do quan he giQa Trung Qud'c v i Thii Lan trong thdi gian gan day cd phin gan nhau hdn la My va anh hudng cua Trung Qudc cd chieu hQdng t ing len tai khu vQc Dong Nam A. Day l i mot nhin td^ quan trong budc My phai co nhQng dong thi i trong quan he vdi Thii Lan v i cic nQdc trong khu vQc Dong Nam A. 3. Dong Nam A trong hoach dinh chinh sach cua My Dong Nam A l i khu vQc ddng vai trd quan trong trong chie'n iQdc phat trien cua nhieu nQdc ldn, trong do cd My v i Trung Qud'c. Nguyen Bd trUdng Ngoai giao My Colin Powell tQng xae dinh: "Ddng Nam A hoic trd thanh mot b in dap de My cd lap Trung Quo'c, hoae l i b in dap cho Trung Qud^ c tien xud'ng chau Dai DQdng va khi Trung Qud'c kiem soit dQdc Dong Nam A vi tien de'n chau Dai DUdng thi an ninh cua My bi day lui de'n t i n bd bien Thii Binh DQdng cua My". Trong chien iQdc chau A - Thai Binh DQdng, ca My v i Trung Qud'c deu chon Ddng Nam A lam trong diem. Ddng Nam A tQng la ndi cd sQ hien dien cua quan doi My, nhQng do nhQng sQc ep tQ ca trong vi ngoai nQdc khie'n My buoc phai rut di, va khong gii'u giem y dinh quay trd lai. Hdp t ic quin sU giQa My vdi cic nQdc Dong Nam A kh i da dang, tQ dao tao binh linh tdi cung ci'p trang thiet bi van tai, t ip tran hay hd trd nhQng hoat ddng ldn nhQ cQu trd nan nhan sdng th in nam 2004. My cd nhQng ldi the v i sQc manh ding ke tai khu vQc Dong Nam A va chinh sich cua My ddi vdi khu vQc nay dQdc xay dQng dQa tren t i m quan trong cua khu vQc. Hien tai, 10 nQdc ASEAN, khdi eac nQdc phu thuoc nhieu vao thQdng mai, cd GDP khoang 1,3 ngan ty USD, dang thu hut diu tQ cua My nhieu hdn ca Trung Qud^ c v i An Do: khoang 153 ty USD so vdi 45 ty USD vio Trung Qud'c v i 16 ty USD vio An Do. DQng ve mi t ldi ich an ninh v i chien iQdc, ASEAN CO 2/5 nQdc l i ddng minh cua My d khu vQc chau A - Thii Binh DQdng, dd la: Philippines va Thai Lan. Ngoai ra, Singapore cung la mot nQdc hdp t ic het sQc chat che vdi My. Indonesia va Viet Nam dang "chia se" nhQng ldi ich chung vdi My va trong thdi gian tdi, ed kha nang se trd 62 Rghien cQu Lieh sit, sg 9.2010^ thanh cic ddi t ic can dQ sau hdn ddi vdi cic vi'n de an ninh v i chie'n iQdc cua My. Ben canh dd, mot trong nhQng tuye'n dQdng bien quan trong nhi't the gidi, eo bien Malacca v i Bien Ddng, lai n im trong khu vQc nay. Ndi diy cung cd ngudn tai nguyen thien nhien ddi dao vdi he sinh hoc thuoc dien da dang nha't tren the gidi. Chie'n iQdc toan dien ciia My ddi vdi chiu A se kho hoan thien neu thie'u mot chie'n iQdc dQdc xic dinh r5 rang vdi khu vQc Dong Nam A, ndi nhQng nQdc quan trong nhi't khu vUc chau A - Thii Binh DUdng gap gd va canh tranh. My khong the nhQdng bo bofic danh gii thi'p nhQng ldi ich cd ban cua minh tai khu vQc quan trong niy. Mot trong nhQng muc dich hang dau cua My trong viec tfing cUdng hdp t ic quan sQ vdi cac nQdc Dong Nam A la tao mot vinh dai an toin, ngin chan sQ md rong anh hQdng cua Trung Qud'c xud'ng phia Nam. Dieu niy cung b i t ngudn tQ nhQng lo ngai mang tinh lich sQ cua mot so' qudc gia trong khu vQc ddi vdi sQc manh dang len cua Trung Qud'c. Canh tranh giQa hai nQdc ldn l i My va Trung Qudc da va dang cang gay git hdn do My dieu chinh can dQ theo hudng thQc dung va linh boat. My se chon nhQng diem va nhQng dia ban trong diem de dot pha vio nh im gianh lai anh hQdng vi ldi ich chien iQdc bing viec day manh cic bQdc can dQ quye't liet hdn vao Dong Nam A. Hdn nQa, nhQng tranh chip giQa cac nQdc nay vdi Trung Qud^ c ve chu quyen lanh thd tren Bien Dong cung cd xu hQdng diy cic nQdc nay nga ve phia My nhim tim kiem mot ddi trong du ldn. Ke tQ sau nam 1975 den nay, sQ chu trong cua My ddi vdi khu vQc Dong Nam A thQdng hi t ic dong bdi diin bien cua tinh hinh khu vQc, chinh sich cua My tai day khong phi t trien dQdc thanh mot chie'n iQdc phu hdp. Viec My thieu mot chie'n iQdc do'i vdi chiu A lau nay da anh hQdng tdi can bing trong khu vQc. Dieu niy da tao dieu kien cho Trung Qud'c t ing cQdng anh hQdng tai day, de doa quyen ldi cua My va dan din se lim yeu di kha ning dam bao an ninh cua chlnh nQdc My. Do do, diin bie'n tinh hinh thuc day My phai xem lai trong tam ean dQ ciia minh ddi vdi khu vUc. Ben canh dly, ban than cac nQdc Dong Nam A cho den nay vin tim kie'm sQ can bing, vi the ho se ddn nhin sQ hien dien cua My trong khu vQc ddng thdi duy tri cic mdi quan he song va da phQdng vdi Trung Quo'c. Khdng mot nQdc nao trong khu vQc nay muo'n bi day vao the phai iQa chon giQa hai cQdng qudc. Vdi ti't ca cic ly do tren. My nhan thi'y cin chi'm dQt nhQng ran nQt trong chlnh sach ap dung vdi khu vQc Ddng Nam A ke tQ khi ke't thuc cudc chie'n tranh d Viet Nam. Ddng thdi, thdng qua ASEAN gdm 10 nQdc thinh vien cua khu vQc, My se chu dong, tieh cQc can dQ sau hdn vao tien trinh hinh thanh cic khudn khd da phQdng d khu vQc; eoi ASEAN la dong iQc chu dao cho cic cd che hdp tic, doi thoai khu vQc; thuc dly cd che ThQdng dinh My - ASEAN vQa da dQdc thie't lip. Ro rang, quan he giQa My vdi ASEAN da thQc sQ thay ddi ke tQ thing 7-2009. SQ thay ddi n iy d inh di'u bing viec My da di t but ky tham gia Hiep Qdc HQu nghi va hdp t ic Dong Nam A tai Hoi nghi Dien din khu vQc ARF 16. Day dQdc coi la tin hieu manh me nhi't eho thi'y Nha Tring "muo'n xich lai Dong Nam A". 4. Trien khai chinh sach cua My do'i v6i khu vQc Dong Nam A trong nhiem ky cua Tong thong Obama Ngay sau khi len cam quyen, Tdng thd'ng Barack Obama td di'u hieu cho thi'y sQ thay dd'i tren nhQng viec t ing cQdng can dQ vao khu vQc Ddng Nam A. Trong nam diu tien nham chQe 2009, Td'ng thdng My Obama da l im viec mi trQdc day chUa co Cugc hhiing h o ^ g chinh hi - xa hoi. 63 tdng thd'ng My nao lim, l i tham dU hdi nghi thQdng dinh cua khdi cic qud'c gia Ddng Nam A tai Singapore. Tong tho'ng Obama tQ coi minh l i "Tong thddng Thai Binh DQdng dau tien cua My" v i md man cho Hoi nghi thQdng dinh My - ASEAN trong dd cd ca 10 nh i lanh dao cua ASEAN. Khic vdi nhQng ngQdi tien nhiem, dng Obama khi vQa die cii d i l ip tQc xic dinh viec xiy dQng quan he chit che vdi Dong Nam A l i nen tang chinh sich ngoai giao cua minh. Trong chuye'n thim chau A hdi nam ngoii, ong tQ nhin minh la "Tong thd'ng mang t im vdc Thii Binh DQdng" dau tien cua My. Jeff Bader, Giim dde phu trich khu vUc chiu A trong Hdi ddng An ninh qud^ c gia My, da khing dinh mdi quan t im die biet n iy cua dng Obama. "Ke tQ khi chinh quyen nay th inh lap, chung toi da nd iQc xay dQng lai quan he vdi ASEAN" - AFP din ldi dng Bader - "Chung tdi cho ring khu vQc nay xQng ding nhin dQdc nhieu sQ quan tam hdn nQa" (13). My da thQa nhin Dong Nam A cd tam quan trong chie'n lUdc die biet ddi vdi ldi ich vi an ninh cua My, trong dd ASEAN l i "hat nhan vi dong lUc chu dao cho cic cd che hdp t ic khu vUc", Chinh quyen Obama da cd nhQng dieu chinh manh me vi quye't doin trong tfing CQdng can dQ manh hdn vdi khu vQc Dong Nam A. Cuoc gfip thQdng dinh My - ASEAN lan diu tien ngay 15-11-2009 the hien ci'p do ean dQ mdi cao hdn mang tinh lich sQ cua My vdi khu vQc Dong Nam A. Trong cuoc gip cap cao nay, Td'ng thd'ng Obama t i i khing dinh cam ke't cua My tfing CQdng can dQ vdi Ddng Nam A tren phQdng dien ea vdi cic quan he ddng minh, ddi t ic trong ASEAN vi vdi ca khdi ASEAN; nhi'n manh "sQ cin thie't md rong trao ddi clp cao ve cic vi'n de cung quan tim". Cach tie'p can ciia My ddi vdi khu vQc cd the ndi r ing dQa tren nhQng tinh toin ve ldi ich hien tai va tQdng lai cua My tai khu vQc Dong Nam A. Trong Bio cio Qud'c phdng 2010 (QDR- 2010), My xic dinh, tai Ddng Nam A, Bo Quo'c phdng My dang t ing cQdng thuc diy quan he ddng minh, dn dinh lau dai vdi Thii Lan, Philippines; lam sau sic them quan he ddi tic vdi Singapore; phi t trien cac md'i quan he ehien iQdc mdi vdi Indonesia, Malaysia v i Viet Nam nhim giai quye't cic vi'n de khu vQc (chd'ng khung bo', eho'ng buon bin ma tuy, ung ho cac boat dong trd giup nhan dao trong khu vQc). My tfing cQdng quan tam vien trd, loi keo cic nQdc trong khu vQc tham gia cic dien t ip quin sQ, nhQ cuoc dien tap gin giQ hda binh "NgQdi linh Angco", CARAT, "Cope Tiger 2010", "Ho mang vang"... Trong bio cio n im 2006, khu vQc Ddng Nam A dQdc nhlc de'n mot cich chung chung l i cic do'i t ic tiem ning. Cdn trong bao cio nfim nay, Lau Nfim Gdc da chi tiet hdn nhieu trong viec neu ten cic nQdc. My chia cic nhom qud'c gia b Ddng Nam A thinh ba nhdm: ddng minh than thie't, dd'i t ic chie'n iQdc va ddi tic chien iQdc tiem nfing. Nhdm thQ nhi't gdm Thai Lan va Phihppines, da cd hiep Qdc ve quin sQ. Nhdm thQ hai cd Singapore. Nhdm ba gdm Indonesia, Malaysia vi Viet Nam. Lau Nfim Gdc se cung cd tinh thin vdi Manila v i Bangkok; lam sau sic them mdi quan he vdi Singapore; va "phat trien nhQng moi quan he chie'n iQdc mdi" vdi Jakarta, Kuala Lumpur v i Ha Noi. Thing 1-2010, Ngoai trUdng My Hilary Clinton da cd chuye'n thfim cic nQdc Papua New Guinea, Australia, New Zealand, nhim: (1) Xic dinh t im quan trong cua vanh dai chie'n iQde chau A - Thai Binh DUdng ngin chan anh hQdng cua Trung Qud'c; (2) Tai khing dinh sQ trd lai chiu A - Thii Binh DQdng cua My va "tao sU tin tudng, tri'n an" ASEAN vdi cic cam ket cua My; (3) Chuan bi cho cic chuye'n cdng du 64 Rghien cihi Lich si3r. sg 9.201^ cua Td'ng thd'ng Obama nim 2010, trong do cd ASEAN; (4) Ciing cd'vi th i t chit quan he ddng minh vdi Australia, New Zealand; trien khai hdp tic toin di6n eua My ddi vdi cic ddi tic trong khu vQc chiu A - Thii Binh DUdng; (5) Thao luan viec chuan hi noi dung cho cuoc gap ve Ddi tic xuyen Thii Binh DQdng dQ kie'n td chQc vio thing 3-2010. TrQdc do, ngay 14-12-2009, Chinh quyen cua Tong thdng Obama de trinh Qud'c hoi My phe chuan Ke hoach Trien khai Hiep dinh Ddi tic xuyen Thii Binh DUdng (TPP), mot Hiep dinh ThQdng mai tQ do vdi dQ kie'n cd 7 qudc gia thuoc chau A - Thai Binh DUdng tham gia (Viet Nam, Singapore, Australia, New Zealand, Brunei, Chile va Peru). Tdng thdiig Obama the hien cam ke't cua My trong viec thQc hien chinh sach t ing cQdng ean dQ vdi Dong Nam A, thong qua cic ddng minh v i ddi t ic mdi. My ghi nhin vai trd cua ASEAN trong kien true an ninh chau A - Thii Binh DQdng thong qua viec gia nhip Hiep Qdc Than thien v i Hdp tic d Dong Nam A va tham gia Ci'p cao ASEAN-My l ln thQ nhi't. Tong thd'ng Obama da nhanh chong dieu chinh chie'n iQdc v i trien khai chinh sich dd'i ngoai mdi theo hQdng linh hoat, mem deo, thQc dung, coi trong chu nghia da phQdng, sQc manh t ip the nhim tao ra mot md hinh quan he ddi t ic md rong vdi sQ lanh dao cua My. Sau khi My chinh thQc ky Hiep Qdc Hdp t ic va Thin thien d Dong Nam A (TAC) tai Hoi nghi Dien dan An ninh khu vQc ASEAN l ln thQ 16 (ARF-16) td chQc b Thai Lan (7- 2009), khi tham dQ Hoi nghi ThQdng dinh APEC va Hoi nghi ThQdng dinh My - ASEAN tai Singapore (11-2009), Tdng thd'ng Obama khing dinh: "My cam ket thQc hien chinh sach t ing cQdng can dQ vdi Ddng Nam A" thdng qua cic ddng minh v i ddi t ic mdi. My mong mud'n cung ASEAN thuc dly tie'n bo d Myanmar v i thanh lip nhom nhin si My - ASEAN. Ngiy 24-9, nhan dip khai mac Hoi nghi ci'p cao My-ASEAN b New York, nh i t bio "The Hill" cd bai viet nhan de "Hdi nghi ci'p cao My-ASEAN: Mot cd hoi de can dQ trd lai vdi Dong Nam A" nh in x6t "NhQng chuye'n th im lien tuc gin diy ciia Ngoai trQdng Hillary Clinton va Bd trQdng Qud'c phdng Robert Gates cung nhQ sQ hien dien cua Td'ng tho'ng Barack Obama tai diin din Hdp t ic Kinh te chiu A - Thai Binh DQdng tai Singapore n im 2009 cho thi'y, mot dieu r i t ro r ing chinh quyen Obama coi Ddng Nam A l i khu vQc dang len, cd anh hQdng khdng chi trong linh vQc kinh te. Hiep hoi cic nQdc Ddng Nam A (ASEAN) cung mong mud'n My se tham dQ hieu qua hdn vao khu vQc nay". SQ t i i ean dQ eua My ddi vdi Ddng Nam A dQdi thdi Obama la hien tQdng mdi xui't bien trong quan he qud^ c te gin day. Cdn nhd sau sQ kien 11-9-2001, chinh quyen Bush do qui ban tam vdi cudc chie'n chdng khung bd nen chi chu y de'n Ddng Nam A vdi tu cich "mit tran thQ hai" trong cudc chie'n toin eau do My lanh dao. Sau khi len d m quyen th ing 11-2008, Tdng thd'ng Obama dQdc ky vong se mang lai mot cich tiep can mdi me ddi vdi khu vQc cd tam quan trong ngay cang t ing d chiu A - Thai Binh DQdng niy. NhQ ldi Ngoai trQdng Clinton tuyen bo' tai Hoi nghi ARF d Thii Lan thing 7-2009: "... nQdc My trd lai Dong Nam A. Tdng thd'ng Obama va toi tin tQdng r ing khu vQc niy ed t i m quan trong sd'ng cdn dd'i vdi qui trinh toin d u , hda binh va phdn vinh. Chung tdi se can du dly du vdi cac ddi t ic ASEAN trQdc hang loat thich thQc ma chung ta dang phai doi mit". NhQ vay, cd the thi'y mot thQc te ro r ing la cuoc khung hoang chinh tri - xa hoi d Thii Cugc hhiing h o ^ g chinh hi - xa hgi... 65 Lan trong thdi gian qua, m ic du co the la mot trong nhQng n h i n td' lam cho quan he song phQdng giQa My v i Th i i Lan tuy cd luc bieu hien nhQng di'u hieu xi'u di v i anh hudng de'n quan he giQa T h i i Lan va cic nQdc trong khdi ASEAN nhQng do t i m quan trong cua khu vQc nen My v i n se tie'p tuc quan tam va cd nhQng dieu chinh tich cQc vdi cic nQdc trong khu vQc Dong Nam A. Qua nhiing thay ddi trong chinh s ich ddi ngoai cua My n h i m cai thien quan he vdi cic qudc gia t ren the gidi ma d ie biet l i Dong Nam A, cd the thi'y dQdc tQdng lai to't dep cho sQ hien dien cua My tai khu vQc. B i n g c ich giup ASEAN, My cung tQ giup chinh minh trong nhieu vi'n de. Xui't p h i t tQ nhu d u thQc sQ tQ hai phia, hdp t i c an ninh - quo'c phdng giQa My v i Dong Nam A se tie'p tuc pha t t r ien trong tQdng lai. My cung se d l y manh can dQ nhieu hdn v io khu vQc, ke ca trong nhQng vi'n de m i tQ trQdc de'n nay. My v i n "Id di" nhQ t r anh ch ip chu quyen giQa cic ben d Bien Dong n h i m dam bao quyen tQ do hang hai ciia tau thuyen My tai khu vQc nay. Chinh s ich hdp t i c song phQdng va lien tuc eua My se giup ich nhieu cho sQ pha t tr ien quan he giQa My va cac nQdc Dong N a m A trong nhQng nam tdi. CHU THICH (1). Pham Nguyen Long, Nguyen TUdng Lai. Lich sd Thdi Lan. Nxb. Khoa hoc Xa hoi. Ha Npi, 1998, tr. 137. (2). Nhan x6i cua nha bao Kavi Chongkittavorn, thanh vien nhom trd ly tong bien tap, thuoc The Nation Multimedia Group, Thai Lan tai buoi trinh bay ve "cap nhat tinh hinh Thai Lan" cho cac dai bieu tham dii Hoi thao ban tron lan thii 24 ve "An ninh chau A - Thai Binh Diidng" tai Kuala Lumpur tit 7-9 thang 6 nSm 2010. (3), (4). Hai Minh. "Thdi Lan mdt sdc canh tranh vdi ldng giing". VN Express, 20-5-2010. (5). Viet Ha. Bd'n tdc ddng cua cugc khung hodng chinh tri tgi Thdi Lan. Theo Ddn Tri, 22-4-2010. (6), World Bank. Thailand's Economy to Grow 6.1% Despite Political Turmoil. (7). Cho den nay ASEAN da ky thoa thuEln xay dilng FTA vdi sau do'i tac chu chot d khu vUc Dong A, trong do dac biet quan trong la FTA vdi Trung Quoc da bat dau co hieu lUc til 1-1-2010. (8). Trong chie'n t ranh Trieu Tien, Thai Lan da giii 6.500 quan ho trd hoat dgng cua My; trong thcii gian My tham chien tai Viet Nam, Thai Lan da la can cii quan sU cho 50.000 quan My va trong cuoc chien t ranh Viing Vinh nam 1991 va cuoc chie'n cua My tai Iraq nam 2003, Thai Lan da la can cii st(a chiia va hau can cho quan dpi My. CRS. Thailand: Background and US Relations. June 8, 2009, tr. 8. (9). Crispin, Shawn. "When Allies Drift Apart". Asia Times. 14-2-2009. (10). Tieng Anh: The Foreign Operations Appropiation (P.L.109-102) (11). Emma Chanlett - Avery, Political Turmoil in Thailand and U.S interests. Congressional Research Service. May 26, 2009, tr. 4. (12). Trong chuye'n tham ciia Ngoai triiSng Clinton den Indonesia thang 1-2010, ba da tuyen bo My se thanh lap van phong ASEAN dong tai Jakar ta . Chinh phu hai nUdc da nha't t r i thUc hien quan he do'i tac toan dien, tao dieu kifn cho quan he song phUOng lau dai va ben chat giiJa hai nu6c. Ngoai trUdng Clinton da tuyen bo "viec xay diing quan he do'i tac toan vien vdi Indonesia se la biidc quan trong cho viec My trien khai cam ke't siic manh thong minh ciia minh...". (13). Dot pha quan he ASEAN - My. Thanh Nien Online - Thii Bay, 25-9-2010.