Cơ chế kế hoạch hóa tập trung ở Việt Nam thời kỳ trước đổi mới

08/07/2012 1 “CƠ CHẾ KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG Ở VIỆT NAM THỜI KỲ TRƢỚC ĐỔI MỚI” Đề tài nhóm 5: GVHD: no one 1. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung ở Việt Nam trước Đổi mới: Cơ chế kế hoạch hóa tập trung (bàn tay hữu hình hay cơ chế mệnh lệnh): là cơ chế trong đó nền kinh tế vận động dưới sự kiểm soát của Nhà nước về các yếu tố sản xuất cũng như phân phối về thu nhập. Nhà nước can thiệp sâu vào các hoạt động của nền kinh tế, không coi trọng các quy luật thị trường. 08/07/2012 2 1. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung ở Việt Nam trước Đổi mới: Đặc trưng Chế độ sở hữu: Chế độ sở hữu toàn dân và tập thể về tư liệu sản xuất đóng vai trò chính của mô hình phát triển. Chế độ phân phối: Phân phối trên nền tảng kế hoạch do Nhà nước xây dựng, triển khai, điều phối chứ không phân phối theo các quy luật kinh tế thị trường cơ bản. Quan niệm và con đường đi lên CNXH này của nước ta chịu ảnh hưởng của mô hình Xô Viết. Do yêu cầu khách quan của cuộc cách mạng giải phóng miền Nam 2. Đặc trưng: Phương pháp, công cụ quản lý: sử dụng công cụ mệnh lệnh hành chính áp đặt . Nguyên tắc quản lý: thực hiện nguyên tắc tập trung cao độ. Chức năng quản lý: Nhà nước can thiệp quá sâu vào nền kinh tế. Hình thức quản lý: chủ yếu là nền kinh tế hiện vật Bộ máy quản lý: cồng kềnh, nhiều cấp trung gian, kém năng động với đội ngũ quản lý kém năng lực 08/07/2012 3 Chế độ bao cấp được thực hiện dưới các hình thức chủ yếu: Bao cấp qua giá: Nhà nước quyết định giá trị tài sản, thiết bị, vật tư, hàng hóa thấp hơn giá trị trên thị trường. Bao cấp qua chế độ tem phiếu: NN quy định chế độ phân phối vật phẩm tiêu dùng theo định mức qua tem phiếu. Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn: của ngân sách nhưng không có chế tài ràng buộc trách nhiệm vật chất đ/v các đơn vị cấp vốn. Những đặc trưng và hình thức thực hiện cơ chế kế hoạch hóa trên làm nảy sinh cơ chế “xin- cho” về hành chính. Làm xuất hiện nhiều mặt tiêu cực trong bộ máy Nhà nước. 08/07/2012 4 08/07/2012 5 KHỦNG HOẢNG Kinh tế Giáo Dục 08/07/2012 6 L ư u t h ô n g p h â n p h ố i Lưu thông chưa thông suốt, phân phối không hợp lí, tùy tiện, còn nhiều vấn đề chưa giải quyết được. Hàng lương thực và nhu yếu phẩm được phân phối hoàn toàn không có kế hoạch gì cả, “có gì bán nấy”, theo kiểu ban phát. Hàng hóa được nhà nước phân phối theo chế độ tem phiếu, hàng hóa không được mua bán tự do trên thị trường, không được phép vận chuyển tự do. Đ ờ i số n g x ã h ộ i đời sống nhân dân sa sút chưa từng thấy. Nhất là công nhân viên chức, các vùng sâu, vùng xa, vùng gặp thiên tai còn gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhiều người lao động chưa có hoặc chưa đủ việc làm. Nhiều nhu cầu tối thiểu của nhân dân về đời sống vật chất và văn hoá chưa được bảo đảm. 08/07/2012 7 H iệ n t ư ợ n g t iê u cự c tr o n g x ã h ộ i chưa được ngăn chặn, thậm chí còn phát triển. Công bằng xã hội bị vi phạm. Pháp luật, kỉ cương không nghiêm. Những hành vi cửa quyền, tham ô, "móc ngoặc" của một số cán bộ và nhân viên nhà nước, những hoạt động làm ăn phi pháp… chưa bị xử lí kịp thời và nghiêm khắc. Chính việc thực hiện cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp cùng với những kết quả tiêu cực trên đã làm cho tình hình kinh tế của Đất nước rơi vào trì trệ, khủng hoảng nghiêm trọng; cuộc sống nhân dân thực sự cực kì khó khăn. 08/07/2012 8 4. Nguyên nhân gây nên sự thất bại của cơ chế kế hoạch hóa tập trung: Sau năm 1975: Nền kinh tế thế giới chuyển sang giai đoạn phát triển theo chiều sâu dựa trên cơ sở ứng dụng các thành tựu khoa học công nghiệp hiện đại, đất nước ta bước vào xây dựng đất nước trong thời bình, cơ chế kế hoạch hóa tập trung không còn phù hợp, bộc lộ rõ những khuyết điểm của mình.  nền kinh tế xã hội lâm vào khủng hoảng trì trệ. Trong giai đoạn đầu (1954-1975 Thời kì kinh tế còn phát triển chủ yếu theo chiều rộng thì cơ chế quản lí bao cấp là sự phù hợp và đúng đắn. Đất nước có chiến tranh, mục tiêu là huy động tối đa sức lực của nhân dân.  đáp ứng được yêu cầu của thời chiến. 08/07/2012 9 Một cơ chế có nhiều khiếm khuyết nhưng vẫn tồn tại, vẫn được sử dụng trong một thời gian dài như vậy (từ khoảng 1960 đến 1986) vì nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan. 08/07/2012 10 5. Nhu cầu cấp thiết về đổi mới cơ chế quản lí: • Trước những kết quả yếu kém do cơ chế kế hoạch hóa tập trung gây ra cho kinh tế các nước XHCN, các nước XHCN lần lượt tiến hành các biến đổi quan trọng về cơ chế quản lý. - Trung Quốc tiến hành công cuộc cải cách theo hướng thị trường - và đạt được những thành tựu nổi bật, vang dội. - Liên Xô tiến hành công cuộc cải tổ nhưng không thành công, kéo theo sự sụp đổ của hệ thống XHCN ở Đông Âu. 08/07/2012 11 •Kết quả là trong kỳ Đại hội Đảng lần thứ VI vào cuối năm 1986, Đảng tuyên bố chủ trương Đổi mới, đề cập sự cần thiết và cấp bách của việc đổi mới cơ chế quản lý kinh tế “Việc bố trí lại cơ cấu kinh tế phải đi đôi với đổi mới cơ chế quản lý kinh tế. Cơ chế quản lý tập trung quan liêu, bao cấp từ nhiều năm nay không tạo đƣợc động lực phát triển, làm suy yếu kinh tế XHCN, hạn chế việc sử dụng và cải tạo các thành phần kinh tế khác, kìm hãm sản xuất, làm giảm năng suất, chất lƣợng, hiệu quả, gây rối loạn trong phân phối lƣu thông, và đẻ ra nhiều hiện tƣợng tiêu cực trong xã hội". 08/07/2012 12 NGƯỜI THỰC HIỆN • [email protected]