Chuyên đề Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại chi nhánh ngân hàng công thương khu vực Đống Đa

1 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP KHOA TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Đề tài: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa 2 Lời nĩi đầu Cơng cuộc đổi mới của nền kinh tế Việt Nam dưới sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước những năm qua đã thu được những thành tựu đáng kể (mức tăng trưởng GDP bình quân đạt 7-9%, kiềm chế lạm phát ở mức một con số, thị trường trong nước và quốc tế ngày càng được mở rộng...). Cĩ được những kết quả này là nhờ một phần khơng nhỏ vào sự thành cơng trong hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam thơng qua việc thực hiện tốt chính sách kinh tế mở và tiến hành các biện pháp cải cách kinh tế trên nhiều mặt theo xu hướng quốc tế hố và tồn cầu hố. Nhiều năm trước đây, hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam chưa phát triển đúng với khả năng và phát huy tốt vai trị của nĩ đối với sự phát triển kinh tế. Cĩ nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế này và một trong những nguyên nhân cơ bản là chúng ta thiếu những nguồn vốn tài trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu trong đĩ đặc biệt phải kể đến là nguồn tín dụng ngân hàng. Việc phát triển hình thức tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng khơng chỉ mang lại lợi ích cho hoạt động xuất nhập khẩu mà cịn mang lại lợi ích cho tồn xã hội và ngay cả bản thân ngân hàng bởi tín dụng là hoạt động sinh lời chủ yếu của ngân hàng. Nhận thức rõ vấn đề đĩ, Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa (ICBV) là một ngân hàng chủ lực trong lĩnh vực cơng thương nghiệp đã triển khai đã bắt đầu triển khai hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu và bước đầu đã cĩ những thành cơng nhất định. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ICBV cịn nhiều hạn chế, chất lượng tín dụng chưa cao. Do vậy, việc nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu trở thành một địi hỏi bức xúc đối với Ngân hàng hiện nay. Trước yêu cầu trên tơi chọn đề tài “ Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 3 Ngồi lời nĩi đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo. Luận văn được kết cấu theo 3 chương: Chương I: Một số vấn đề cơ bản về chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại Chương II: Thực trạng chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa Chương III: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa Mặc dù đã cĩ nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu, học hỏi để hồn thành khố luận, song chắc chắn khơng thể tránh khỏi những thiếu sĩt nhất định. Tơi rất mong nhận được sự đĩng gĩp ý kiến quý báu của các thầy cơ và các bạn để khố luận cĩ ý nghĩa hơn. Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn người đã tận tình giúp đỡ tơi hồn thành khố luận này. Qua đây, tơi xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cơ giáo trong Khoa đã dạy dỗ và cung cấp cho tơi những kiến thức lí luận quí báu. Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo và các anh chị Phịng Tín dụng ngồi quốc doanh, Chi nhánh Ngân hàng Cơng Thương khu vực Đống Đa những người đã nhiệt tình tiếp nhận, tạo điều kiện và cung cấp những kinh nghiệm thực tiễn quan trọng cho tơi trong quá trình thực hiện khĩa luận. 4 Chương I: Một số vấn đề cơ bản về chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại 1.1. tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu 1.1.1. Sự cần thiết phát triển hoạt động xuất nhập khẩu và nhu cầu tài trợ cho xuất nhập khẩu 1.1.1.1. Sự cần thiết phát triển hoạt động xuất nhập khẩu Bất cứ một quốc gia nào muốn phát triển kinh tế khơng thể chỉ dựa vào nền sản xuất trong nước mà cịn phải quan hệ với các nước bên ngồi. Do cĩ sự khác nhau về điều kiện tự nhiên như tài nguyên, khí hậu...mà mỗi quốc gia cĩ thế mạnh trong việc sản xuất một số mặt hàng nhất định. Để đạt được hiệu quả kinh tế đồng thời đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng ngày một đa dạng ở trong nước, các quốc gia đều mong muốn cĩ được những sản phẩm chất lượng cao với giá rẻ hơn từ các nước khác đồng thời mở rộng được thị trường tiêu thụ đối với các sản phẩm thế mạnh của mình. Chính từ mong muốn đĩ đã làm nảy sinh nhu cầu mua bán trao đổi quốc tế (hay thương mại quốc tế). Hoạt động thương mại quốc tế thơng qua mối quan hệ rộng rãi vượt ra ngồi biên giới quốc gia sẽ là cầu nối giữa nền kinh tế trong nước với nền kinh tế bên ngồi, đồng thời tạo ra động lực thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế ở mỗi khu vực và trên tồn thế giới. Thương mại quốc tế được cấu thành bởi hai bộ phận cơ bản xuất khẩu và nhập khẩu. Do vậy, xác định được vai trị quan trọng cũng như cĩ sự quan tâm thích đáng đến hoạt động xuất nhập khẩu là nhiệm vụ hàng đầu của hoạt động thương mại quốc tế. Đối với Việt Nam, ngồi những đặc điểm nêu trên chúng ta cịn cĩ những nét đặc thù riêng đĩ là nền kinh tế cĩ xuất phát điểm thấp, cơ sở hạ tầng kĩ thuật lạc hậu, cơng nghệ thủ cơng... đang rất cần được đổi mới, bên cạnh đĩ tiềm lực xuất khẩu lại 5 lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Tất cả những điều này cho thấy hoạt động xuất nhập khẩu đối với nước ta càng quan trọng hơn. Vai trị của xuất nhập khẩu đối với sự phát triển kinh tế được thể hiện qua một số khía cạnh cơ bản sau: Xuất khẩu - Xuất khẩu đem lại nguồn thu ngoại tệ chủ yếu cho đất nước tạo điều kiện đẩy nhanh quá trình cơng nghiệp hố- hiện đại hố đất nước. - Xuất khẩu gĩp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển. Thơng qua việc đẩy mạnh xuất khẩu, Nhà nước sẽ khuyến khích các ngành, nghề phát triển bởi họ phần nào cĩ được thị trường tiêu thụ ổn định và mở rộng hơn. Đồng thời, sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế sẽ tạo cho các nhà sản xuất sự năng động và sáng tạo trong kinh doanh, sự quan tâm đúng đắn đến việc nâng cao hiệu quả quản lí, đổi mới cơng nghệ cũng như nâng cao chất lượng của sản phẩm. - Xuất khẩu tạo điều kiện cho việc nhập khẩu cĩ thể diễn ra thuận lợi hơn nhờ nguồn ngoại tệ thu được và mối quan hệ quốc tế mà nĩ tạo ra. Nhập khẩu Song song với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu cũng đĩng một vai trị vơ cùng quan trọng trong nền kinh tế. Cụ thể: - Nhập khẩu tạo ra hàng hố bổ sung cho hàng hố thiếu hụt trong nước và thay thế những sản phẩm trong nước khơng sản xuất được hay sản xuất với chi phí cao hơn để đáp ứng nhu cầu sản xuất tiêu dùng nội địa một cách tốt nhất, từ đĩ tạo sự ổn định về cung-cầu trong nước và cao hơn là sự ổn định kinh tế vĩ mơ. - Nhập khẩu cĩ tác động đẩy nhanh quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng kĩ thuật, đổi mới cơng nghệ tạo tiền đề thuận lợi cho sản xuất. - Ngồi ra, nhập khẩu cịn cĩ vai trị thúc đẩy xuất khẩu thơng qua việc cung cấp các nguyên vật liệu, máy mĩc thiết bị đầu vào cho xuất khẩu cũng như gĩp phần định hướng sản phẩm, định hướng thị trường. 6 Cuối cùng, một vai trị hết sức quan trọng của cả xuất và nhập khẩu đối với sự phát triển kinh tế-xã hội đĩ là tạo cơng ăn việc làm, cải thiện đời sống nhân dân và mở rộng hợp tác quốc tế. 1.1.1.2. Nhu cầu tài trợ cho xuất nhập khẩu Do hoạt động thương mại quốc tế hiện nay là rất đa dạng và vì thế cũng hết sức phức tạp (nĩ bao gồm nhiều mối quan hệ như: thương mại giữa các nước phát triển, giữa các nước đang phát triển, giữa các nước phát triển và đang phát triển...) nên để phù hợp với điều kiện Việt Nam cũng như với đề tài nghiên cứu, ở đây tơi chỉ xin đề cập đến hoạt động thương mại quốc tế giữa các nước phát triển và đang phát triển. - Xuất khẩu hàng hố từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển chủ yếu là hàng hố tư liệu sản xuất như máy mĩc thiết bị, kỹ thuật, cơng nghệ. Đây là những hàng hố mà để hồn thành hoạt động xuất khẩu cần phải trải qua nhiều giai đoạn khác nhau từ phân tích nhu cầu, kí kết hợp đồng, sản xuất cung ứng, lắp ráp chạy thử... đến thanh tốn tiền hàng. Nhu cầu tài trợ thường để đáp ứng các chi phí cho quảng cáo, thiết kế mẫu mã, sản xuất và cung cấp cơng trình. - Xuất khẩu hàng hố từ các nước đang phát triển sang các nước phát triển chủ yếu là các mặt như nơng, lâm, thuỷ hải sản, hàng thơ hay mới qua sơ chế... Và nhu cầu tài trợ thường là để thu mua chế biến xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu vốn tạm thời. Để cĩ cái nhìn tổng quát về nhu cầu tài trợ nảy sinh trong hoạt động xuất nhập khẩu ta sẽ xem xét nhu cầu tài trợ của các nhà xuất khẩu và nhập khẩu hình thành trong cùng một hoạt động xuất nhập khẩu hàng hố máy mĩc, thiết bị kĩ thuật, cơng nghệ. Nhu cầu tài trợ cho xuất khẩu Việc thực hiện hoạt động xuất khẩu hàng hố máy mĩc thiết bị thường kéo dài từ nhiều tháng cho tới vài năm, do đĩ thơng thường nhu cầu tài trợ thường nảy sinh ở nhiều giai đoạn khác nhau. Cụ thể: + Giai đoạn phân tích nhu cầu, thiết kế, tìm kiếm khách hàng, đại diện tại các hội chợ, đàm phán sơ bộ, lập kế hoạch: Đây là giai đoạn đầu tiên và cĩ ý nghĩa 7 quyết định đối với việc thực hiện các bước sau của cả hoạt động xuất khẩu. Để hồn thành tốt giai đoạn này các chuyên gia phải thực hiện các chuyến đi dài ngày và tiến hành nhiều cuộc đàm phán, phải làm ra hàng mẫu và mơ hình để trưng bày, giới thiệu. Sau đĩ họ cịn phải hồn tất các tài liệu thiết kế và tính tốn chính xác cho đàm phán hợp đồng. Chi phí cho những hoạt động này khơng phải nhỏ, đặc biệt với các cơ sở kinh doanh tiềm lực tài chính cịn hạn hẹp. + Giai đoạn đưa ra đề nghị chào hàng: Các đề nghị chào hàng trong khuơn khổ đấu thầu quốc tế thường được để kèm theo bản bảo đảm đấu thầu của một ngân hàng cĩ uy tín trong giao dịch quốc tế. Do vậy các doanh nghiệp xuất khẩu cũng cần được sự giúp đỡ của ngân hàng. + Giai doạn kí kết hợp đồng: Trong trường hợp nhà xuất khẩu chưa cĩ uy tín cao ở nước ngồi, đối tác cĩ thể yêu cầu một bảo đảm giao hàng hoặc bảo đảm hồn thành cơng trình. Đảm bảo này sẽ cĩ hiệu lực nếu việc giao hàng hoặc hồn thành cơng trình khơng đúng như thoả thuận. Trường hợp khác, nếu nhà xuất khẩu cần tiền đặt cọc mà nhà nhập khẩu là người nước ngồi đang gặp khĩ khăn và khơng cĩ khả năng đặt cọc từ nguồn vốn riêng của mình thì nhà xuất khẩu cĩ thể đề nghị ngân hàng của mình một tài trợ đặt cọc cĩ lợi cho đối tác thương mại của mình. + Giai đoạn chuẩn bị sản xuất: Sau khi đã kí hợp đồng, nhà xuất khẩu sẽ tiến hành chuẩn bị sản xuất. Nhất là việc xây dựng các cơng trình lớn như, nhà máy, xí nghiệp... việc này thường đi kèm với chi phí lớn vượt quá mức đặt cọc. + Giai đoạn sản xuất: Mặc dù đã cĩ những thoả thuận về việc thanh tốn tiếp theo của người mua, trong thời gian này thường nảy sinh các nhu cầu tài chính cao về vật tư và chi phí liên quan khác vượt qua các khoản thanh tốn giữa chừng. Ngồi ra, với các mặt hàng lớn như máy mĩc cơng nghệ... thì nhiều khi nhà xuất khẩu cịn cần phải được tài trợ cho các chi phí xây dựng kho bãi, chuẩn bị mặt bằng sản xuất, đào tạo người sử dụng máy mĩc... ở nước nhập khẩu. 8 + Giai đoạn cung ứng: Ngay cả trong giai đoạn cung ứng cũng cĩ thể nảy sinh các chi phí cần được tài trợ như chi phí vận tải, bảo hiểm... tuỳ theo điều kiện cung ứng. + Giai đoạn lắp ráp, chạy thử, bàn giao cơng trình: Sau khi hàng hố được bàn giao tới địa điểm qui định, nhà xuất khẩu cịn cần chi phí cho lắp ráp chạy thử cho tới khi được người mua thu nhận và chấp nhận thanh tốn. + Giai đoạn bảo hành: Trong giai đoạn này người mua cĩ quyền yêu cầu được bảo hành ở ngân hàng của nhà xuất khẩu trước khi thanh tốn. + Thanh tốn: Hiện nay, để việc cung cấp hàng hố xuất khẩu được thuận lợi người xuất khẩu thường phải dành cho người mua một ưu đãi thanh tốn trong nhiều năm mà người xuất khẩu và ngân hàng của họ cĩ thể chấp nhận được. Nhu cầu tài trợ ở giai đoạn này thường lớn để đảm bảo vốn cho quá trình tái sản xuất khi mà người nhập khẩu chưa đến hạn phải thanh tốn. Nhu cầu tài trợ nhập khẩu Với hoạt động nhập khẩu, nếu như nhà xuất khẩu cĩ nhu cầu tài trợ để đẩy mạnh hoạt động bán hàng thì các nhà nhập khẩu cũng nảy sinh nhu cầu tài trợ để mua hàng khi khả năng tài chính khơng đáp ứng được. Vì vậy về phía nhà nhập khẩu cũng hình thành nhu cầu tài trợ trên nhiều mặt. - Giai đoạn trước khi kí kết hợp đồng: ở giai đoạn này các nhà nhập khẩu cần cĩ những chi phí cho việc thuê các chuyên gia phân tích chính xác nhu cầu của mình để tiến hành đấu thầu một cách phù hợp. - Giai đoạn sau khi kí kết hợp đồng: Sau khi kí kết được hợp đồng, các nhà nhập khẩu cần được tài trợ để đặt cọc hoặc tạm ứng cho nhà xuất khẩu. Ngồi ra, nhiều khi nhà nhập khẩu cịn phải nhờ ngân hàng đứng ra bảo đảm để tìm nguồn tài trợ ở nước ngồi. - Giai đoạn sản xuất và hồn thành cơng trình: Trong giai đoạn này nhà nhập khẩu cĩ thể phải thực hiện những khoản thanh tốn giữa chừng cho nhà xuất khẩu hay tài trợ cho các cơng việc ở điạ phương để chuẩn bị cho đầu tư. 9 - Giai đoạn cung ứng và vận chuyển hàng hố: Tuỳ theo điều kiện cung ứng hàng hố cĩ thể nảy sinh nhiều phí tổn về vận chuyển và bảo hiểm đối với các nhà nhập khẩu. - Nhận hàng hố: Nếu tiến hành thanh tốn cung ứng hàng hố khi xuất trình chứng từ (cĩ thư tín dụng kèm theo hoặc theo điều kiện D/P) thì thường nhà nhập khẩu chỉ cĩ thể nhận được hàng khi giá trị trên hố đơn đã ghi rõ hoặc cĩ thể tài trợ được. - Xử lí tiếp, bán tiếp, tài trợ tiêu thụ: Đối với hàng hố chủ định bán tiếp thì nhà nhập khẩu cịn cĩ nhu cầu tài trợ giữa chừng cho khoảng thời gian từ khi nhập hàng về tới khi hàng hố được tiêu thụ. Qua việc xem xét nhu cầu tài trợ cho xuất nhập khẩu ở trên ta cĩ thể khẳng định rằng hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu cĩ một nhu cầu tài trợ rất lớn. Vậy thì để đáp ứng cho nhu cầu đĩ cĩ những nguồn tài trợ nào. Dưới đây là một số nguồn tài trợ thường dùng cho xuất nhập khẩu. 1.1.2. Các nguồn tài trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu Hoạt động xuất nhập khẩu là một trong những hoạt động kinh tế cơ bản, do vậy nĩ cũng được tài trợ từ rất nhiều nguồn khác nhau. Trong đĩ, những nguồn tài trợ thường được sử dụng là: - Tín dụng thương mại (hay tín dụng nhà cung cấp): là nguồn tài trợ được thực hiện thơng qua hình thức mua bán chịu hàng hố, dịch vụ với các cơng cụ chủ yêú là kỳ phiếu và hối phiếu. Đây là nguồn tài trợ ngắn hạn được ưa dùng vì dễ thực hiện, khả năng chuyển thành tiền mặt cao (thơng qua chiết khấu tại các ngân hàng), linh hoạt về thời hạn. Tuy nhiên, các cơng cụ như hối phiếu thường được sử dụng trên cơ sở cĩ ngân hàng đứng ra chấp nhận hay bảo đảm. - Các khoản phải nộp phải trả: Bao gồm: thuế phải nộp nhưng chưa nộp, phải trả cán bộ cơng nhân viên và các khoản phải trả phải nộp khác. Đây là nguồn tài trợ mang tính thời điểm cao vì nĩ thường nhỏ và ít ổn định. 10 - Vốn tự cĩ: Tuỳ theo loại hình doanh nghiệp khác nhau mà vốn tự cĩ cĩ thể là vốn Ngân sách cấp, vốn cổ phần của các sáng lập viên cơng ty cổ phần hay vốn của chủ doanh nghiệp tư nhân. Vốn tự cĩ chủ yếu bao gồm vốn khi thành lập doanh nghiệp như nĩi trên và phần lợi nhuận để lại cộng khấu hao. Sử dụng vốn tự cĩ doanh nghiệp cĩ thể giảm được hệ số nợ, tạo sự chủ động trong kinh doanh. Tuy vậy, nguồn tài trợ này cĩ hạn chế là qui mơ khơng lớn và nhiều khi chi phí cơ hội của việc giữ lại lợi nhuận cao. - Phát hành cổ phiếu: Với các doanh nghiệp trong điều kiện hiện nay họ cĩ thể phát hành cổ phiếu cơng ty để huy động nguồn vốn trung và dài hạn. Hình thức này cĩ ưu điểm là doanh nghiệp cĩ được sự chủ động trong việc huy động và sử dụng vốn, giảm được nguy cơ phá sản khi gặp khĩ khăn (vì cĩ thể khơng phải phân chia lợi tức cổ phần hoặc cĩ thể hỗn trả lợi tức khi bị lỗ hoặc khơng cĩ nhiều lãi) hay làm tăng vốn chủ sở hữu, giảm hệ số nợ của doanh nghiệp... Tuy nhiên, chỉ cĩ các doanh nghiệp thỏa mãn những điều kiện nhất định mới được sử dụng hình thức này. Với nước ta, do thị trường tài chính cịn chưa phát triển nên hình thức tài trợ này cịn ít được sử dụng hoặc nếu cĩ sử dụng thì vẫn khĩ cĩ thể đem lại hiệu quả cao. - Phát hành trái phiếu cơng ty: Đây cũng là một hình thức tài trợ khá phổ biến trong nền kinh tế thị trường gần như cổ phiếu. Tuy nhiên, với trái phiếu doanh nghiệp thường phải trả lợi tức cố định cho dù hoạt động kinh doanh cĩ lãi hay khơng. Điều này dễ làm tăng khả năng phá sản đối với doanh nghiệp khi gặp khĩ khăn về tài chính. Ngồi ra, với thị trường tài chính chưa phát triển như đã nĩi trên thì hình thức này cũng khĩ phát huy tốt được ưu thế của nĩ. - Tín dụng ngân hàng: Ngân hàng cĩ thể tài trợ cho các doanh nghiệp thơng qua nhiều hình thức và với những mục đích sử dụng khác nhau như: cho vay ngắn hạn theo hạn mức tín dụng, cho vay theo hợp đồng, cho vay cĩ đảm bảo... để thu mua dự trữ, sản xuất, nhập khẩu nguyên vật liệu, đáp ứng nhu cầu vốn lưu động. Hoặc cho vay dài hạn để đầu tư dự án, mua sắm máy mĩc thiết bị, dây chuyền cơng 11 nghệ... Tuỳ vào từng doanh nghiệp mà Ngân hàng cĩ thể áp dụng những hình thức nhất định sao cho thuận lợi với cả hai bên. Một đặc điểm khá nổi bật của tín dụng ngân hàng là cĩ khả năng linh hoạt về lãi suất cũng như thời hạn. - Các nguồn tài trợ khác: Ngồi các nguồn tài trợ trên các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cịn cĩ thể được tài trợ bằng các nguồn như đầu tư nước ngồi, vay nợ viện trợ của nước ngồi, hỗ trợ của Chính phủ...Hiện nay các nguồn này thường cũng được sử dụng thơng qua các Ngân hàng. Như vậy, nguồn tài trợ cho xuất nhập khẩu rất đa dạng nhưng trong đĩ nguồn tín dụng ngân hàng nắm giữ một vị trí đặc biệt bởi nĩ cĩ thể được cung cấp thơng qua nhiều hình thức cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau và các hình thức tài trợ khác muốn thực hiện được phần nào cũng cần sự hỗ trợ từ phía ngân hàng. 1.1.3. Tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu 1.1.3.1. Khái niệm, vai trị của tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu Khái niệm tín dụng ngân hàng Tín dụng nĩi chung là một phạm trù kinh tế được rất nhiều nhà kinh tế học đề cập đến và do đĩ cũng cĩ nhiều cách hiểu khác nhau về tín dụng. Tuy nhiên, theo cách hiểu chung nhất thì: tín dụng là một quan hệ xã hội giữa người cho vay và người đi vay, giữa họ cĩ mối liên hệ với nhau thơng qua sự vận động của giá trị vốn tín dụng được biểu hiện dưới hình thái tiền tệ hoặc hiện vật. Trên cơ sở đĩ ta cĩ thể hiểu “ Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng bằng tiền tệ giữa một bên là ngân hàng, một tổ chức chuyên doanh trên lĩnh vực tiền tệ với một bên là các tổ chức, đơn vị kinh tế-xã hội, các cơ quan Nhà nước và các tầng lớp dân cư ”. Tín dụng ngân hàng ra đời và ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhờ cĩ khả năng đáp ứng tốt mọi nhu cầu đa dạng về vốn của nền kinh tế mà nĩ đã khơng ngừng được mở rộng sang tất cả các ngành, lĩnh vực khác nhau trong đĩ cĩ lĩnh vực kinh tế 12 đối ngoại mà cụ thể hơn là hoạt động xuất nhập khẩu, nĩ đã trở thành một nguồn tài trợ khơng thể thiếu đối với hoạt động xuất nhập khẩu của các quốc gia. Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu được thể hiện qua các mặt sau: - Thứ nhất, giống như các nguồn tài trợ khác tín dụng ngân hàng là một nguồn vốn quan trọng đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu để thu mua dự trữ, sản xuất, tiêu thụ hàng hố, mua sắm máy mĩc thơng thường...phục vụ cho quá trình sản xuất cũng như tái sản xuất của doanh nghiệp. - Thứ hai, tín dụng ngân hàng gĩp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trên thị trường . - Thứ ba, tín dụng ngân hàng thúc đẩy hoạt dộng xuất nhập khẩu diễn ra thuận lợi nhanh chĩng hơn. - Thứ tư, do sự cần thiết phải cĩ được những giao dịch dễ dàng ít tốn kém, người bán cũng như người mua đều cần phải cĩ sự tài trợ của ngân hàng thơng qua các hình thức tín dụng như cho vay mở thư tín dụng, chuyển trả tiền trực tiếp... - Thứ năm, xuất phát từ tính rủi ro trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu cao và do việc thiếu hiểu biết lẫn nhau giữa người mua và người bán sự cĩ mặt của ngân hàng sẽ là một đảm bảo cho cả hai bên, nhà xuất khẩu sẽ hạn chế được những rủi ro khơng thanh tốn khi ngân hàng đứng ra đảm bảo cung cấp tín dụng cho nhà nhập khẩu và ngược lại nhờ nguồn tín dụng của ngân hàng nhà nhập khẩu thực hiện được những nhập khẩu quan trọng trong khi khả năng tài chính của họ chưa đáp ứng được. - Thứ sáu, ngân hàng là một đầu mối tiếp nhận các nguồn tài trợ của nước ngồi cho hoạt động xuất nhập khẩu. Bởi vì hiện nay phần lớn các nguồn tài trợ của các tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế cho một quốc gia nào đĩ được thực hiện qua các chi nhánh ngân hàng nước ngồi hoặc ngân hàng nước sở tại. 13 Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với hoạt động xuất nhập khẩu càng cĩ ý nghĩa hơn khi ngân hàng thực hiện các chính sách của Nhà nước, trong đĩ cĩ chính sách hướng về xuất khẩu và thay thế nhập khẩu. Ngân hàng sẽ cung cấp cho các nhà xuất nhập khẩu những khoản tín dụng lớn với lãi suất ưu đãi mà nhờ đĩ họ cĩ thể giải quyết vấn đề thiếu vốn trong hoạt động kinh doanh của mình. 1.1.3.2. Các hình thức và qui trình tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại Tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại bao gồm nhiều hình thức khác nhau và tuỳ trình độ phát triển của ngân hàng và những qui định của pháp luật mà các ngân hàng lựa chọn áp dụng các hình thức cho phù hợp. Dưới đây ta sẽ xem xét một số hình thức tín dụng xuất khẩu và tín dụng nhập khẩu thơng dụng. 1.1.3.2.1.Tín dụng xuất khẩu Ngân hàng thương mại cho các cơ sở xuất khẩu vay dưới các hình thức như cho vay thơng thường, cho vay trên cơ sở hối phiếu, cho vay trên cơ sở phương thức thanh tốn nhờ thu, cho vay trên cơ sở phương thức thanh tốn tín dụng chứng từ ... Cho vay thơng thường Cho vay thơng thường là việc ngân hàng giao cho khách hàng một khoản tiền để họ sử dụng trong một thời gian nhất định. Khi hết hạn, người vay phải trả đầy đủ cả gốc và lãi. Đây là hình thức tín dụng truyền thống, về kỹ thuật và phương pháp cho vay giống như các dạng tín dụng nội địa tương ứng thơng thường khác. Nĩ bao gồm các phương thức như cho vay một lần, cho vay theo hạn mức tín dụng và cho vay theo hợp đồng tín dụng tuần hồn. Đối với các nhà xuất khẩu hình thức tín dụng này ngồi việc được sử dụng cho các mục đích thu mua sản xuất, chế biến xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu vốn lưu động nĩ cịn được sử dụng để trang trải các chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất như: phí thuê tàu, thuế xuất khẩu... Cho vay trên cơ sở hối phiếu Nhà xuất khẩu khi cần tiền cĩ thể vay ngân hàng bằng cách đem chiết khấu các hối phiếu chưa đến hạn trả tiền (số tiền vay bằng cách chiết khấu hối phiếu thường 14 nhỏ hơn số tiền ghi trên hối phiếu. Số chênh lệch là lợi tức chiết khấu). Hình thức tín dụng này rất phổ biến ở các nước bởi vì việc chiết khấu thường dễ dàng và ngay khi giao chứng từ về hàng hố người xuất khẩu đã cĩ thể sử dụng được lợi nhuận của hoạt động xuất khẩu để tái đầu tư. Thời hạn vay bằng cách chiết khấu hối phiếu là thời hạn cịn lại chưa đến hạn thanh tốn của hối phiếu. Người hồn trả tiền vay và lợi tức là người cĩ nghĩa vụ trả tiền ghi trên hối phiếu. Cơ sở để xác định khối lượng tín dụng này là giá trị của hối phiếu sau khi đã trừ đi giá trị chiết khấu và lệ phí nhờ thu. Giá trị chiết khấu thường được xác định ở các ngân hàng theo cơng thức: Lck Tck = M x (1- x t ) - P 360 Trong đĩ: Tck: Giá trị chiết khấu M: Mệnh giá hối phiế P: Lệ phí t: thời gian chiết khấu (ngày) Lck: lãi suất chiết khấu theo năm Trong các yếu tố trên thì lãi suất chiết khấu thường được quan tâm hơn cả. Tỷ lệ này phụ thuộc các yếu tố: - Khả năng thanh tốn của nhà nhập khẩu - Thời hạn thanh tốn - Giá trị hối phiếu... Chiết khấu bộ chứng từ hàng hố Đây là hình thức tín dụng của ngân hàng cấp cho nhà xuất khẩu trên cơ sở chiết khấu bộ chứng từ trước khi đến hạn thanh tốn. Với hình thức này ngân hàng tạo điều kiện cho nhà xuất khẩu cĩ thể thu hồi được vốn nhanh tương tự như chiết khấu hối phiếu. Tỉ lệ chiết khấu phụ thuộc vào phương thức chiết khấu: 15 - Chiết khấu bảo lưu quyền truy địi: là ngân hàng sau khi thực hiện chiết khấu bộ chứng từ, sẽ quay lại truy địi nhà xuất khẩu nếu bên nước ngồi từ chối thanh tốn, lãi xuất chiết khấu trong trường hợp này thường thấp. - Chiết khấu miễn truy địi: là trường hợp ngân hàng mua đứt bộ chứng từ, nếu bên nước ngồi khơng thanh tốn thì ngân hàng chiết khấu chịu rủi ro, khơng được truy địi lại khách hàng. Tỉ lệ chiết khấu này thường cao. Tín dụng ứng trước cho người xuất khẩu Trong quá trình chuẩn bị và thực hiện hợp đồng xuất khẩu các doanh nghiệp cũng cĩ thể đề nghị ngân hàng tạm ứng cho một nghiệp vụ xuất khẩu cho đến khi thu được lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu. Hình thức tín dụng này bao gồm hai hình thức cơ bản sau: - Tín dụng ứng trước trong phương thức nhờ thu kèm chứng từ : Sau khi lập song bộ chứng từ hàng hố, vận chuyển, bảo hiểm và các chứng từ liên quan khác, nhà xuất khẩu sẽ nộp lên ngân hàng của mình nhờ thu hộ tiền. Ngân hàng của nhà xuất khẩu sẽ chuyển đến ngân hàng của nhà nhập khẩu (hoặc ngân hàng giao dịch) với chỉ thị chỉ giao chứng từ khi đã thanh tốn (điều kiện D/P: Documents against Payment) hoặc chấp nhận một hối phiếu địi nợ kèm theo (điều kiện D/A: Documents against Acceptance). Trong nghiệp vụ này ngân hàng tham gia chủ yếu với tư cách trung gian, thực hiện và thừa hành theo uỷ nhiệm để giảm bớt những rủi ro về tiêu thụ, thanh tốn cũng như về cung ứng. Tuy nhiên, từ khi gửi các chứng từ tới ngân hàng xuất khẩu cho tới khi xuất trình với người thanh tốn thường mất một khoảng thời gian nhất định (đặc biệt khi thoả thuận ngày thanh tốn muộn hơn). Điều này làm cho các doanh nghiệp xuất khẩu cĩ thể thiếu vốn tạm thời. Khi đĩ họ cĩ thể yêu cầu ngân hàng ứng trước một phần trị giá với bộ chứng từ nhờ thu. Khoản tín dụng này cĩ thể do ngân hàng xuất khẩu hay ngân hàng nhập khẩu ứng trước. 16 Thường nhà xuất khẩu sử dụng hình thức này để tìm kiếm nguồn tài trợ ngắn hạn phục vụ nhu cầu tiền mặt tạm thời. Tín dụng ứng trước trong phương thức nhờ thu cĩ thể xem như chiết khấu từng phần. - Tín dụng ứng trước trong phương thức tín dụng chứng từ : Tín dụng chứng từ phục vụ đặc biệt cho việc đảm bảo nhiệm vụ cung ứng và thanh tốn trong trong quan hệ ngoại thương nhưng nĩ cũng bao hàm cả các nhân tố tín dụng. Tín dụng ứng trước được sử dụng với L/C điều khoản đỏ. Đây là loại thư tín dụng qui định một khoản tiền ứng trước của nhà nhập khẩu cho nhà xuất khẩu vào một thời điểm xác định, trước khi xuất trình bộ chứng từ hàng hố. Các điều khoản ứng trước thường được qui định trong một điều kiện thuận lợi cho các bên liên lạc thực hiện. Điều khoản này yêu cầu ngân hàng thơng báo hoặc ngân hàng xác nhận cấp cho nhà xuất khẩu một khoản tín dụng trước khi giao hàng. Nhà xuất khẩu chịu chi phí liên quan cịn ngân hàng mở L/C chịu trách nhiệm về khoản ứng trước này. Người nhập khẩu sẽ qui định rõ tổng giá trị tiền ứng trước , nĩ cĩ thể là tỉ lệ phần trăm hoặc thậm chí tồn bộ giá trị L/C (tuỳ thuộc quan hệ với nhà xuất khẩu) và người nhập khẩu sẽ quyết định liệu người xuất khẩu sẽ phải xuất trình vật gì làm đảm bảo cho ngân hàng thơng báo hoặc ngân hàng xác nhận khi nhận tiền ứng trước. Ngân hàng thơng báo hoặc ngân hàng xác nhận sẽ thu hồi số tiền ứng trước cộng với lãi sau khi ngân hàng mở L/C thanh tốn (nếu cĩ bộ chứng từ phù hợp). Bên cạnh đĩ, các ngân hàng này cũng cĩ quyền địi số tiền này ở ngân hàng mở L/C nếu nhà xuất khẩu vì một lí do gì đĩ khơng xuất trình được chứng từ phù hợp với điều kiện của L/C. Lời lẽ trong điều khoản đỏ cĩ thể thay đổi tuỳ từng ngân hàng nhưng tựu trung cĩ hai loại: - Điều khoản đỏ trơn: Tiền được ứng trước với điều kiện người xuất khẩu cam kết bằng văn bản tiền sẽ được sử dụng đúng mục đích quy định. 17 - Điều khoản đỏ chứng từ: Tiền sẽ được ứng trước nếu nhà xuất khẩu cam kết cung cấp giấy nhập kho hoặc các chứng từ khác chứng minh quyền sở hữu hàng hố và sau đĩ xuất trình các chứng từ thanh tốn phù hợp với thư tín dụng. 1.1.3.2.2. Tín dụng nhập khẩu Các ngân hàng thương mại cung cấp tín dụng cho nhà nhập khẩu dưới các hình thức như cho vay mở thư tín dụng, chấp nhận hối phiếu, cho vay thấu chi... Cho vay mở L/C Thư tín dụng L/C là một văn bản pháp lí trong đĩ ngân hàng mở L/C cam kết trả tiền cho nhà xuất khẩu nếu họ xuất trình được bộ chứng phù hợp với những nội dung của L/C. Thư tín dụng cĩ tính chất quan trọng là nĩ được hình thành trên cơ sở của hợp đồng mua bán nhưng sau khi được thiết lập, nĩ lại độc lập hồn tồn với hoạt động mua bán. Ngay việc mở L/C đã thể hiện việc cung cấp tín dụng cho nhà nhập khẩu bởi vì mọi thư tín dụng đều do ngân hàng mở theo đề nghị của nhà nhập khẩu nhưng khơng phải lúc nào nhà nhập khẩu cũng cĩ đủ số dư trên tài khoản tiền gửi thanh tốn tại ngân hàng, trong khi đĩ L/C lại là một đảm bảo thanh tốn của ngân hàng tức là ngân hàng mở L/C phải chịu mọi rủi ro khi nhà nhập khẩu khơng thanh tốn hoặc khơng muốn thanh tốn khi L/C đã đến hạn trả tiền. Để tránh rủi ro, trước khi cho vay các ngân hàng sẽ kiểm tra mục đích, đối tượng nhập khẩu cũng như khả năng của nhà nhập khẩu để làm căn cứ cho khoản tín dụng cung cấp. Qui trình nghiệp vụ phương thức tín dụng chứng từ: (4) (3) (5) (1) (8) Nhà xuất khẩu Nhà nhập khẩu 18 (2) (6) (7) (1) Nhà nhập khẩu làm đơn xin mở L/C gửi đến ngân hàng của mình yêu cầu được mở một L/C cho người xuất khẩu hưởng (2) Căn cứ vào đơn xin mở L/C, ngân hàng mở L/C sẽ lập một L/C và thơng qua ngân hàng đại lí của mình ở nước người nhập khẩu thơng báo việc mở L/C và chuyển L/C đến người xuất khẩu. (3) Khi nhận được thơng báo trên ngân hàng thơng báo sẽ thơng báo cho nhà xuất khẩu tồn bộ nội dung về việc mở L/C và khi nhận được bản gốc L/C thì chuyển ngay cho người xuất khẩu. (4) Người xuất khẩu nếu chấp nhận thư tín dụng thì tiến hành giao hàng nếu khơng thì đề nghị ngân hàng mở L/C sửa đổi, bổ sung L/C cho phù hợp với hợp đồng. (5) Sau khi giao hàng người xuất khẩu lập bộ chứng từ theo yêu cầu của L/C và xuất trình thơng qua ngân hàng thơng báo cho ngân hàng mở L/C xin thanh tốn. (6) Ngân hàng thơng báo gửi chứng từ cho ngân hàng phát hành yêu cầu thanh tốn cho nhà xuất khẩu (7) Ngân hàng mở L/C kiểm tra bộ chứng từ nếu thấy phù hợp với L/C thì tiến hành trả tiền cho nhà xuất khẩu , nếu khơng thấy phù hợp thì từ chối thanh tốn và gửi trả lại bộ chứng từ cho người xuất khẩu. (8) Ngân hàng mở L/C địi tiền nhà nhập khẩu và chuyển bộ chứng từ cho người nhập khẩu sau khi nhận tiền hoặc chấp nhận thanh tốn. Ngày nhận nợ được và tính lãi khoản cho vay mở L/C là ngày nhà nhập khẩu phải thanh tốn cho nhà xuất khẩu (ngày đến hạn thanh tốn L/C) Ngân hàng thơng báo NH phát hành L/C 19 Cho vay mở L/C cĩ ưu điểm là cung cấp tín dụng kịp thời cho hoạt động nhập khẩu. Tuy nhiên cũng cĩ rủi ro cho ngân hàng vì L/C chỉ được xử lí trên cơ sở chứng từ chứ khơng căn cứ trên hàng hố, nếu hàng hố kém giá trị hay hư hỏng thì ngân hàng dễ bị tổn thất. Tín dụng chấp nhận hối phiếu Tín dụng chấp nhận hối phiếu là hình thức tín dụng được thực hiện trên cơ sở ngân hàng kí hợp đồng tín dụng với nhà nhập khẩu. Trong đĩ, các ngân hàng cam kết chấp nhận các hối phiếu mà khách hàng của mình phải thanh tốn. Hình thức tín dụng này đảm bảo cho người nhập khẩu thanh tốn khi đến hạn. Tín dụng chấp nhận hối phiếu thường được dùng trong trường hợp người bán thiếu tin tưởng khả năng thanh tốn của người mua và họ đề nghị bên mua cĩ một ngân hàng đứng ra chấp nhận trả tiền hối phiếu do họ kí phát. Nếu ngân hàng đồng ý cũng cĩ nghĩa là ngân hàng đã chấp nhận cung cấp một khoản tín dụng cho bên mua. Đối với ngân hàng kể từ khi kí chấp nhận hối phiếu cũng chính là thời điểm bắt đầu gánh chịu rủi ro, nếu người mua khơng cĩ tiền thanh tốn cho bên bán khi hối phiếu đến hạn thanh tốn. Tuy nhiên, nếu đến thời hạn thanh tốn người mua cĩ đủ tiền thì ngân hàng cĩ thể khơng phải ứng tiền ra. Như vậy, khoản tín dụng chỉ là hình thức, một sự đảm bảo tài chính. Lúc này ngân hàng nhận được một khoản phí chấp nhận, nĩ là khoản tiền bù đắp cho chi phí gánh chịu rủi ro của ngân hàng. Tín dụng chấp nhận hối phiếu đem lại sự thuận lợi cho khơng chỉ người xuất khẩu mà cả với người nhập khẩu: - Với sự chấp nhận của ngân hàng, nhà xuất khẩu cĩ được một sự đảm bảo vững chắc về khả năng chi trả của hối phiếu và họ cĩ thể đtơi hối phiếu đi chiết khấu tại bất kì ngân hàng nào. Khả năng thương mại của hối phiếu này rất lớn, nĩ tạo cho nhà xuất khẩu được hưởng một tỉ lệ chiết khấu ưu đãi. - Đối với nhà nhập khẩu, hình thức tín dụng này cĩ vai trị quan trọng trong nghệ thuật thương mại. Nhà nhập khẩu lập một hối phiếu kèm đơn xin vay yêu cầu ngân hàng ký chấp nhận hối phiếu dù ngân hàng khơng cĩ quan hệ nợ nần với anh ta. 20 Đĩ là một sự thoả thuận ngầm, một nghệ thuật vay vốn. Sau đĩ nhà nhập khẩu cĩ thể đem hối phiếu đã được chấp nhận đi chiết khấu tại ngân hàng khác. Với khoản tiền thu được từ việc chiết khấu nhà nhập khẩu cĩ thể thanh tốn trước hạn cho nhà xuất khẩu để hưởng hoa hồng. Tín dụng ứng trước cho nhập khẩu Cũng như các nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu cũng rất cần được cho vay theo hình thức ứng trước của ngân hàng. Đĩ là khi họ cần phải thanh tốn tiền mặt cho nhà xuất khẩu. Ngồi ra, nhà nhập khẩu cũng cĩ thể phát sinh nhu cầu tài trợ để thanh tốn cho bộ chứng từ khi hàng hố chưa về đến cảng và doanh nghiệp chưa tiêu thụ được hàng hố để thu hồi vốn. Ngân hàng tài trợ trong trường hợp này cĩ thể sử dụng các chứng từ hàng hố làm vật đảm bảo. Đây cũng chỉ là việc tài trợ cho các mục tiêu thanh tốn ngắn hạn của ngân hàng dành cho các nhà nhập khẩu. 1.2. Chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu 1.2.1. Khái niệm chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu Tín dụng xuất nhập khẩu ngồi vai trị là một hình thức tài trợ cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu nĩ cịn là một loại sản phẩm dịch vụ và vì thế để hiểu được chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu ta cần phải hiểu được khái niệm về chất lượng sản phẩm. Chất lượng sản phẩm theo hiệp hội tiêu chuẩn Pháp là: năng lực của một sản phẩm hoặc dịch vụ nhằm thoả mãn những nhu cầu của người sử dụng. Từ đĩ, chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu được hiểu là sự đáp ứng một cách tốt nhất yêu cầu của khách hàng trong quan hệ tín dụng, đảm bảo an tồn và hạn chế rủi ro về vốn, tăng lợi nhuận cho ngân hàng, phù hợp với sự phát triển kinh tế đối ngoại nĩi riêng và sự phát triển kinh tế xã hội nĩi chung. Nĩi cách khác, một khoản tín dụng xuất nhập khẩu cĩ chất lượng phải đảm bảo kết hợp hài hồ lợi ích của ba bên Ngân hàng, các doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu và của xã hội. 21 Để đánh giá chất lượng của các khoản tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng một cách hồn tồn chính xác là một cơng việc khơng dễ bởi nĩ địi hỏi phải xem xét trên nhiều mặt, thơng qua sự tổng hợp kết quả phân tích nhiều chỉ tiêu khác nhau như đã nĩi trên. Do vậy, vấn đề đặt ra là cần xem xét những chỉ tiêu nào, và xem xét ra sao. Dưới đây là một chỉ tiêu cơ bản để đánh giá chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại. 1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại 1.2.2.1. Nhĩm chỉ tiêu đánh giá chung chất lượng tín dụng Tổng nguồn vốn huy động: Chỉ tiêu này cho biết khả năng thu hút và cung ứng vốn của Ngân hàng cho khách hàng. Ngồi ra, nĩ cịn cho thấy uy tín và qui mơ của Ngân hàng trên thị trường. Nguồn vốn huy động lớn thường gắn với những ngân hàng cĩ uy tín cao. Tổng dư nợ tín dụng: chỉ tiêu này cho biết Ngân hàng cho vay được nhiều hay ít. Tiền gửi tại các tổ chức tín dụng, cho các tổ chức tín dụng hay khách hàng vay nhiều cho thấy Ngân hàng đã tạo được uy tín với các bạn hàng, cung cấp nhiều hình thức dịch vụ đa dạng, phong phú, tham gia nhiều nghiệp vụ thanh tốn. Tổng dư nợ Hiệu suất sử dụng vốn vay = Tổng nguồn vốn huy động Chỉ tiêu này giúp các nhà phân tích đánh giá khả năng cho vay của ngân hàng cũng như so sánh giữa các ngân hàng với nhau trong việc sử dụng vốn vay. Hiệu suất sử dụng vốn vay cao chưa hẳn đã tốt bởi nĩ cịn phụ thuộc vào cơ cấu nguồn vốn. Chẳng hạn, trong cơ cấu nguồn vốn tỉ trọng vốn vay thương mại lớn thì cho vay 22 nhiều chưa hẳn là đưa đến chất lưọng tín dụng cao vì lãi suất với các khoản vốn vay thương mại thường lớn trong khi ngân hàng khĩ cĩ thể cho vay với lãi suất quá cao hơn do phải cạnh tranh lãi suất để thu hút khách hàng. Doanh số cho vay trong kì Vịng quay vốn tín dụng = Dư nợ trong kì Chỉ tiêu này thể hiện khả năng tổ chức, quản lí vốn tín dụng, đồng thời thể hiện chất lượng tín dụng của ngân hàng trong việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn tín dụng và đáp ứng nhu cầu khách hàng. Để cĩ thể đánh giá chính xác chất lượng tín dụng, các tiêu chuẩn tính tốn cần phải đồng nhất trong việc áp dụng đối với từng loại cho vay cụ thể.  Tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ : Nợ quá hạn là những khoản nợ đã đến hạn thanh tốn nhưng khách hàng chưa trả được. Ngân hàng cĩ chỉ tiêu nợ quá hạn trên tổng dư nợ càng thấp khả năng gặp rủi ro càng thấp chất lượng tín dụng càng cao . Chỉ tiêu này lại chia ra hai chỉ tiêu cụ thể hơn: Nợ quá hạn từ 6-12 tháng  Tỉ lệ nợ quá hạn khê đọng = Tổng dư nợ Đây là một trong những chỉ tiêu định lượng quan trọng nhất phản ánh chất lượng tín dụng của khoản tín dụng. Nếu tỉ lệ này càng cao mà ngân hàng khơng cĩ biện pháp xử lí kịp thời thì khả năng tổn thất của ngân hàng càng lớn. Nợ quá hạn từ 12 tháng trở lên  Nợ quá hạn khĩ địi = 23 Tổng dư nợ Nếu tỉ lệ này cao cĩ nghĩa là ngân hàng khơng những phải chịu rủi ro tín dụng cao, chất lượng tín dụng kém mà cịn cĩ nguy cơ mất khả năng thanh tốn bởi việc địi nợ các khoản vay này là rất khĩ khăn. 1.2.2.2.Nhĩm chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu Đối với tín dụng xuất nhập khẩu để đánh giá chất lượng của nĩ thơng thường ta cũng xem xét trên các chỉ tiêu như trên. Tuy nhiên, tập trung vào các chỉ tiêu cơ bản sau: Dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu  Chỉ tiêu dư nợ = Tổng dư nợ tín dụng Chỉ tiêu này cho thấy vị trí của tín dụng xuất nhập khẩu trong hoạt động tín dụng chung của ngân hàng. Ngồi ra, nĩ cịn được sử dụng để xem xét sự biến động trong cơ cấu tín dụng thơng qua việc so sánh giữa các thời kỳ khác nhau. Tỉ lệ này càng cao cho thấy mức độ phát triển nghiệp vụ này càng lớn, tín dụng xuất nhập khẩu đĩng gĩp càng nhiều cho các doanh nghiệp và được khách hàng tín nhiệm. Nợ quá hạn tín dụng xuất nhập khẩu Chỉ tiêu nợ quá hạn = Tổng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu 24 Nợ khê đọng tín dụng xuất nhập khẩu  Nợ quá hạn khê đọng = Tổng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu Nợ quá hạn tín dụng xuất nhập khẩu  Nợ quá hạn khĩ địi = Tổng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu 25 Lợi nhuận từ tín dụng xuất nhập khẩu  Chỉ tiêu lợi nhuận = Tổng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu Chỉ tiêu này phản ánh khả năng sinh lời của tín dụng xuất nhập khẩu. Nĩ cho biết cĩ bao nhiêu đồng lợi nhuận được sinh ra từ một đồng dư nợ. Chất lượng tín dụng tốt phải gồm cả lợi nhuận mà tín dụng đĩ mang lại cho ngân hàng. Với những chỉ tiêu trên đây ta mới chỉ cĩ thể xem xét được khoản tín dụng xuất nhập khẩu cĩ chất lượng tốt hay khơng . Nhưng vấn đề đặt ra khơng phải chỉ dừng lại ở đĩ mà là phải tìm ra các giải pháp để khắc phục các hạn chế và phát huy những mặt mạnh nhằm nâng cao chất lượng tín dụng cho hoạt động sau này. Tức là ta cần phải nắm bắt được các nhân tố tác động đến chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu . 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu 1.2.3.1. Các nhân tố từ phía ngân hàng Các nhân tố từ phía ngân hàng được xem là các nhân tố chủ quan, bởi nĩ là yếu tố nội tại trong ngân hàng và cĩ tác động một cách trực tiếp đến chất lượng hoạt động ngân hàng nĩi chung và chất lượng hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu nĩi riêng. Các nhân tố này bao gồm: cơ cấu hàng hố xuất nhập khẩu, chính sách tín dụng, cơng tác huy dộng vốn, cơng tác tổ chức của ngân hàng, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, qui trình nghiệp vụ tín dụng, hoạt động, kiểm tra, kiểm sốt nội bộ, trang thiết bị và sự phối hợp giữa các phịng ban liên quan... - Cơ cấu hàng hố xuất nhập khẩu : máy mĩc thiết bị, phân bĩn, nguyên vật liệu.... cĩ ảnh hưởng lớn đến chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu - Chính sách tín dụng : Bao gồm các chủ trương, đường lối đảm bảo cho hoạt động tín dụng đi đúng mục tiêu của ngân hàng đồng thời tuân thủ tốt qui định của Chính phủ, NHNN, nĩ cĩ liên qua đến việc mở rộng hay thu hẹp tín dụng, thay đổi 26 cơ cấu tín dụng trong từng thời kỳ và cĩ ý nghĩa quyết định sự thành bại của một ngân hàng. Một chính sách tín dụng đúng đắn sẽ thu hút được nhiều khách hàng, đảm bảo khả năng sinh lời của hoạt động tín dụng trên cơ sở mở rộng và nâng cao được chất lượng tín dụng. Bất cứ một ngân hàng nào muốn cĩ được chất lượng tín dụng cao đều phải cĩ chính sách tín dụng phù hợp với điều kiện của ngân hàng, phải căn cứ vào địi hỏi của thị trường. - Cơng tác huy động vốn : Quan hệ đại lý giữ vai trị quan trọng trong cơng tác huy động vốn của ngân hàng. Huy động vốn đối với ngân hàng được coi như hoạt động cung cấp đầu vào cho sản xuất để tạo ra sản phẩm đầu ra ở các doanh nghiệp. Nếu nguồn vốn khơng được huy động đầy đủ về số lượng và phù hợp về thời hạn cũng như loại tiền thì ngân hàng khĩ cĩ thể đáp ứng được các nhu cầu đa dạng của khách hàng một cách nhanh chĩng và đầy đủ. Do vậy, chất lượng tín dụng khĩ cĩ thể được nâng cao, thậm chí cịn trở nên kém hơn. - Cơng tác tổ chức của ngân hàng: Một ngân hàng cĩ cơ cấu tổ chức khoa học sẽ đảm bảo được sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các cán bộ nhân viên trong cùng một phịng, giữa các phịng ban với nhau và cao hơn là giữa các ngân hàng trong cùng hệ thống, từ đĩ nắm bắt và triển khai tốt việc đáp ứng nhu cầu khách hàng, nâng cao được chất lượng hoạt động tín dụng và đảm bảo được tính thống nhất và hiệu quả trong quá trình hoạt động. Ngồi ra Ngân hàng cịn phải hạch tốn lỗ lãi theo sản phẩm, dịch vụ, theo nhĩm khách hàng, theo thị trường...và khơng ngừng nâng cao uy tín quốc tế của Ngân hàng qua các cơng ty đánh giá xếp hạng. - Trình độ đội ngũ cán bộ, nhân viên tín dụng xuất nhập khẩu: Đây cĩ thể coi là yếu tố quan trọng nhất cĩ ý nghĩa quyết định đến sự thành bại của khơng chỉ hoạt động tín dụng mà cả sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. Hoạt động kinh tế đối ngoại càng phức tạp, cơng nghệ ngân hàng càng hiện đại thì địi hỏi trình độ, năng lực của cán bộ ngân hàng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu phải được nâng cao hơn. Với một đội ngũ cán bộ nhân viên cĩ nghiệp vụ giỏi, cĩ đạo đức và năng lực trong sáng tạo - quản lí, hiểu biết về hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu và thơng 27 lệ quốc tế sẽ giúp ngân hàng hạn chế được những rủi ro, nắm bắt được những cơ hội tốt để cho vay và tất yếu sẽ dẫn đến nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng . - Qui trình tín dụng: Đây là những trình tự, những giai đoạn, những bước, cơng việc cần phải thực hiện theo một thủ tục nhất định trong việc cho vay bắt đầu từ việc xem xét đơn xin vay của khách hàng đến khi thu nợ nhằm bảo đảm an tồn vốn tín dụng. Chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu phụ thuộc vào việc lập ra một qui trình tín dụng xuất nhập khẩu đảm bảo tính khoa học vừa nhanh chĩng, thuận tiện, vừa đảm bảo thực hiện đầy đủ nghiêm túc các bước của qui trình. Qui trình tín dụng xuất nhập khẩu cũng thường gồm ba bước chính:  Xét đề nghị vay của khách hàng và thực hiện chi vay: Trong giai đoạn này chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu phụ thuộc nhiều vào cơng tác thẩm định khách hàng và việc chấp hành các qui định về điều kiện và thủ tục cho vay của ngân hàng.  Kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn vay và theo dõi dự báo rủi ro: việc thiết lập hệ thống kiểm tra hữu hiệu, áp dụng cĩ hiệu quả các hình thức kiểm tra sẽ gĩp phần khơng nhỏ nâng cao chất lượng tín dụng.  Thu nợ và thanh lí: Sự linh hoạt của cán bộ tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng trong khâu thu nợ sẽ giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro và hạn chế những khoản nợ qua hạn, bảo tồn vốn và nâng cao chất lượng tín dụng cho xuất nhập khẩu. - Thơng tin tín dụng: Thơng tin tín dụng là hết sức cần thiết, nĩ là cơ sở để xem xét quyết định cho vay và theo dõi, quản lí khoản cho vay. Thơng tin tín dụng xuất nhập khẩu cĩ thể thu được từ nhiều nguồn khác nhau như: hồ sơ vay vốn của khách hàng, nguồn số liệu thống kê của Tổng cục thống kê, số liệu của Bộ Thương mại về tình hình xuất nhập khẩu của các đơn vị, doanh nghiệp hay điều tra trực tiếp tại các cơ sở, thơng tin về thị trường quốc té, thơng tin về khách hàng xuất nhập khẩu ở nước ngồi... Chất lượng tín dụng chỉ cĩ thể được nâng cao khi ngân hàng cĩ những nguồn thơng tin đầy đủ, chính xác, kịp thời để dự đốn và đề ra các biện pháp ngăn ngừa phịng chống rủi ro. 28 - Cơng tác kiểm tra, kiểm sốt nội bộ: Thơng qua cơng tác kiểm tra, kiểm sốt nội bộ, Ban lãnh đạo ngân hàng sẽ nắm được tình hình hoạt động kinh doanh đang diễn ra trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, những thuận lợi, khĩ khăn cũng như việc chấp hành những qui định pháp luật, nội dung, qui chế, chính sách kinh doanh, thủ tục tín dụng từ đĩ giúp Ban lãnh đạo cĩ những đường lối, chủ trương đúng đắn, giải quyết những khĩ khăn, vướng mắc, phát huy những nhân tố thuận lợi, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu phụ thuộc vào việc chấp hành những qui chế, thể lệ, chính sách và mức độ kịp thời phát hiện sai sĩt cũng như những nguyên nhân dẫn đến sai sĩt lệch lạc trong quá trình thực hiện các khoản tín dụng. - Trang thiết bị phục vụ hoạt động tín dụng: Trang thiết bị tuy khơng là yếu tố cơ bản nhưng cĩ gĩp phần khơng nhỏ trong việc nâng cao chất lượng tín dụng của ngân hàng. Nĩ là cơng cụ, phương tiện thực hiện tổ chức, quản lí, kiểm tra, kiểm sốt nội bộ. Đặc biệt với sự phát triển nhanh của cơng nghệ thơng tin hiện nay các trang thiết bị tin học đã giúp cho ngân hàng cĩ được thơng tin về các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, thị trường trong tương lai...và xử lí thơng tin nhanh chĩng kịp thời, chính xác, thiết lập tốt mối liên hệ chặt chẽ giữa các phịng ban, bộ phận. Trên cơ sở đĩ cĩ quyết định tín dụng đúng đắn nhanh chĩng, thúc đẩy nghiệp vụ tín dụng diễn ra mạnh mẽ với chất lượng cao hơn. 1.2.3.2. Các nhân tố từ phía khách hàng Khách hàng cĩ vai trị hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng tín dụng bởi họ là những người trực tiếp sử dụng các khoản tín dụng để đưa vào sản xuất kinh doanh và thực hiện chi trả cho ngân hàng. Một khoản tín dụng chỉ gọi là cĩ chất lượng khi mà nĩ được khách hàng sử dụng đúng mục đích và cĩ hiệu quả. Để đạt được điều đĩ bản thân khách hàng cũng cần phải chú trọng đến nhiều khía cạnh khác nhau như: trình độ, đạo đức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, khả năng tài chính... Cụ thể là: 29 Trình độ khả năng và đạo đức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo của doanh nghiệp: Trong điều kiện nền kinh tế thị trường cạnh tranh là một tất yếu. Để tồn tại các doanh nghiệp phải biết nắm bắt và tận dụng các cơ hội trong kinh doanh, điều này địi hỏi ban lãnh đạo của doanh nghiệp phải cĩ trình độ cĩ năng lực quản lí và ra quyết định. Khi việc kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra thuận lợi sẽ cĩ tác động tích cực đến khả năng trả nợ của doanh nghiệp cho ngân hàng. Ngồi ra, trình độ và đạo đức của người lãnh đạo cũng cĩ tác động rất lớn đến việc sử dụng vốn vay cũng như mong muốn trả nợ của doanh nghiệp từ đĩ tác động đến chất lượng của khoản tín dụng. Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp: Trên cơ sở nhận định, đánh giá chính xác tiềm năng thế mạnh của doanh nghiệp như: trình độ cơng nghệ, khả năng cạnh tranh của sản phẩm dịch vụ, xu hướng phát triển của mặt hàng xuất nhập khẩu của doanh nghiệp cùng với những khĩ khăn thuận lợi hiện tại và trong tương lai. Doanh nghiệp sẽ quyết định chiến lược mở rộng , thu hẹp hay giữ qui mơ kinh doanh ổn định từ đĩ xây dựng các kế hoạch cụ thể về sản xuất tiêu thụ. Việc xây dựng một chiến lược kinh doanh đúng đắn cĩ ý nghĩa quan trọng đến sự thành cơng hay thất bại của doanh nghiệp. Từ đĩ tác động đến khả năng huy động và trả nợ đối với các nguồn tài trợ. Tổ chức hoạt động sản xuất và cơng tác tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp: Hoạt động sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp được tổ chức hợp lí sẽ nâng cao được năng suất lao động, tiết kiệm được chi phí, hạ giá thành sản phẩm đồng thời tăng được doanh số bán hàng và tăng lợi nhuận. Doanh nghiệp sẽ cĩ điều kiện mở rộng sản xuất kinh doanh, tăng vịng quay và hiệu quả sử dụng vốn và như thế cũng chính là nâng cao được chất lượng các khoản tín dụng được cung cấp trong đĩ cĩ khoản tín dụng xuất nhập khẩu do ngân hàng tài trợ. Khả năng tài chính của doanh nghiệp: Đây là một yếu tố cĩ tác động đến việc lựa chọn các nguồn tài trợ của doanh nghiệp, bởi vì thường thì doanh 30 nghiệp chỉ đi vay khi mà khả năng tài chính của họ khơng đáp ứng được nhu cầu vốn cho hoạt động của mình. Mặt khác, khả năng tài chính của doanh nghiệp nĩ cịn là cơ sở để ngân hàng quyết định cĩ cho vay hay khơng, cho vay bao nhiêu và khả năng trả nợ của doanh nghiệp như thế nào. Điều này, cĩ ý nghĩa đến việc nâng cao chất lượng tín dụng từ cả hai phía ngân hàng và doanh nghiệp. 1.2.3.3 Các nhân tố khách quan khác. - Nhĩm nhân tố thuộc về mơi trường kinh tế: Đối với hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu nĩ cũng bị tác động bởi nhiều nhân tố thuộc mơi trường kinh tế như: các chiến lược phát triển kinh tế của Nhà nước, thị trường hàng hố xuất nhập khẩu, mức độ cạnh tranh trên thị trường , chu kì kinh doanh...Nhưng tác động cụ thể nhất đĩ là sự biến động của tỉ giá hối đối và lãi suất trên thị trường tiền tệ và lạm phát. Bởi vì, như ta đã biết nghiệp vụ tín dụng xuất nhập khẩu nĩ gắn với nghiệp vụ thanh tốn quốc tế (thường sử dụng nhiều loại tiền tệ khác nhau được qui đổi lẫn nhau thơng qua tỉ giá) và lãi suất của ngân hàng nĩ gắn với lãi suất trên thị trường, tín dụng ngân hàng là tín dụng bằng tiền tệ. Với vấn đề tỉ giá: Khi tỉ giá hối đối khơng ổn định. Chẳng hạn giảm đi thì các doanh nghiệp sẽ gặp khĩ khăn trong việc hồn trả khoản tín dụng vay bằng ngoại tệ trước đĩ, vì cần phải cĩ nhiều tiền vốn nội tệ hơn mới mua đủ số ngoại tệ cần để trả. Do vậy, các doanh nghiệp hoặc là sẽ hạn chế sử dụng vốn tín dụng hoặc sẽ khơng trả được nợ cho ngân hàng điều này làm cho tín dụng xuất nhập khẩu giảm cả về qui mơ và chất lượng. Với nhân tố lãi suất: mức độ phù hợp giữa lãi suất trên thị trường với mức lợi nhuận của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu trong nền kinh tế cũng ảnh hưởng tới chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu. Lợi nhuận ngân hàng thu được bị giới hạn bởi lợi nhuận của doanh nghiệp sử dụng vốn vay nên với mức lãi suất cao, các doanh nghiệp khơng trả được nợ, hoặc sẽ cĩ ý định khơng muốn trả nợ, từ đĩ hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng khơng cịn là địn bẩy để thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển và tất nhiên chất lượng tín dụng cũng giảm sút. 31 Lạm phát: Lạm phát cĩ tác động mạnh lên nhiều mặt như khả năng tiêu thụ hàng hố, giá cả thị trường, hiệu quả kinh doanh... Do vậy, nĩ tác động mạnh đến khơng chỉ hoạt động tín dụng mà cịn cả nền kinh tế. Chẳng hạn trong thời kì lạm phát cao sản xuất kinh doanh bị thu hẹp, đầu tư, tiêu dùng giảm, nhu cầu tín dụng giảm, vốn tín dụng đã thực hiện cũng khĩ cĩ thể sử dụng cĩ hiệu quả hoặc trả nợ đúng hạn cho ngân hàng. Ngồi ra cịn phải kể đến việc cơng chúng khơng muốn gửi tiền vào ngân hàng để đề phịng việc mất giá tiền tệ. Như thế việc đạt được chất lượng trong hoạt động tín dụng hầu như khơng thể. - Nhĩm nhân tố thuộc mơi trường pháp lí: Mơi trường pháp lí tác động đến hoạt động ngân hàng thơng qua hệ thống các luật và các văn bản pháp qui cĩ liên quan đặc biệt là các pháp lệnh của NHNN, các chủ trương chính sách phát triển kinh tế của Nhà nước. Sự thay đổi chủ trương chính sách của Nhà nước, các pháp lệnh ngân hàng của NHNN sẽ làm tăng cao hay giảm bớt chất lượng của hoạt động tín dụng điều này nĩ cần phải được đánh giá trong mối quan hệ với việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế hướng về xuất khẩu của Nhà nước, thực thi chính sách tiền tệ của NHNN. Bên cạnh đĩ cũng cần thấy rằng sự thay đổi mơi trường pháp lí cịn cĩ tác động rất lớn đến hoạt động của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu mà cụ thể là các chính sách về khuyến khích xuất khẩu hay hạn chế nhập khẩu. Tĩm lại, cĩ rất nhiều nhân tố tác động đến chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu. Song điều quan trọng khơng phải là biết tên các nhân tố đĩ mà cần phải hiểu rõ sự tác động của chúng và vận dụng sáng tạo trong điều kiện thực tế của ngân hàng sao cho sự vận dụng đĩ đtơi lại hiệu quả làm tăng được chất lượng của hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu. Với Ngân hàng Cơng thương Đống Đa việc áp dụng hình thức tín dụng xuất nhập khẩu đã đạt được đến mức độ nào, kết quả ra sao và đặc biệt là trong vấn đề chất lượng tín dụng, bên cạnh những mặt đã đạt được cịn cĩ những hạn chế gì cần được giải quyết. Ta xem xét và trả lời những câu hỏi này ở chương sau “ Thực trạng chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa”. 32 chương II: Thực trạng chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu tại chi nhánh ngân hàng cơng thương khu vực đống đa 2.1. Khái quát về chi nhánh Ngân hàng cơng thương đống đa 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng. Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa (ICBV) là một trong các chi nhánh của Ngân hàng cơng thương Việt Nam, đĩng tại trụ sở 187 Tây Sơn, Hà Nội. Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống ngân hàng cơng thương nĩi riêng và hệ thống Ngân hàng nĩi chung là hệ quả của cơng cuộc đổi mới đất nước. Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa ra đời trên cơ sở Ngân hàng Nhà nước quận Đống Đa (trước tháng 3 năm 1988). Sau khi nhà nước ban hành nghị định 53-HĐBT (ngày 26/3/1988), “đổi mới hoạt động hệ thống ngân hàng”, hệ thống Ngân hàng Nhà nước chuyển từ hệ thống ngân hàng một cấp sang hệ thống ngân hàng hai cấp. Ngân hàng Cơng thương Đống Đa ra đời là một chi nhánh của ngân hàng Cơng thương Việt Nam thực hiện đúng chức năng: kinh tế tiền tệ, tín dụng, dịch vụ ngân hàng và kinh doanh ngoại hối trên địa bàn quận Đống Đa nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế trên địa bàn khu vực. Tuy vậy địa điểm chính của ngân hàng thực sự là khồng thuận lợi , như trụ sở chính bị che khuất, việc đi lại giao thơng khơng thuận lợi, nhưng với sự năng động của mình, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa ngày càng kinh doanh cĩ hiệu quả, chữ tín ngày càng cao, trở thành một địa điểm tin cậy, cĩ sức thuyết phục đối với khách hàng.Điều này được thể hiện ở nhiều mặt trong hoạt động của ngân hàng. Quận Đống Đa với 26 phường, trên 40 vạn dân, được xếp vào một trong những quận rộng nhất và cĩ kinh tế phát triển nhất ở Hà Nội. Mặt khác đây là nơi tập trung nhiều doanh nghiệp quốc doanh lớn, đồng thời lại cĩ nhiều doanh nghiệp tập thể, liên doanh tư nhân hoạt động sản xuất đa dạng, nhiều lĩnh vực khác nhau.Đặc biệt, khu cơng nghiệp Thượng Đình và nhiều doanh nghiệp cùng tư nhân khác nằm rải rác trên 33 địa bàn đã tạo cho ICBV một thế mạnh rất lớn. Chẳng hạn như năm 1997, số khách hàng gửi tiết kiệm lên tới 82.600 người, ở một số quỹ tiết kiệm đĩng rải rác trên địa bàn khu vực. Đến năm 1998 số khách hàng mở tài khoản lên tới 200 doanh nghiệp và hộ tư nhân cá thể, số khách hàng gửi tiết kiệm lên tới 90000 người. Vì vậy một trong những vấn đề quan trọng được đặt ra hiện nay là phải khai thác, thu hút và giữ được khách hàng bằng uy tín của mình. Ngay từ khi mới thành lập, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã cĩ một mạng lưới kinh doanh rộng lớn với một trụ sở chính và mười bốn quỹ tiết kiệm phân bố đều khắp trong quận và vùng phụ cận. Ngân hàng cĩ một đội ngũ lãnh đạo cĩ trình độ chuyên mơn cao, cĩ năng lực và nhiệt tình trong cơng tác. Ban giám đốc thường xuyên nắm sát tình hình sản xuất kinh doanh trên địa bàn và của ngân hàng kịp thời giải quyết những khĩ khăn mới phát sinh, đặt ra mục tiêu và chủ chương hợp lý, đặc biệt là chủ chương xắp xếp đội ngũ cán bộ cơng nhân viên ngân hàng, Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa khơng những đã vượt qua thời kỳ khĩ khăn của ngân hàng (1989-1992) mà cịn đạt là ngân hàng kinh doanh hiệu quả trong nhiều năm liên tục. Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cũng luơn xây dựng cho mình một chiến lược kinh doanh đúng đắn, phù hợp với từng thời kỳ dựa trên bốn mục tiêu chủ yếu mà ngân hàng coi là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của mình: đĩ là kinh tế phát triển, an tồn vốn, tơn trọng pháp luật và lợi nhuận hợp lý. Kinh tế phát triển là mục tiêu hàng đầu của ngân hàng đầu của ngân hàng mà theo đĩ ngân hàng nên tạo mơi trường thuận lợi cho khách hàng kinh doanh, do hiệu quả của khách hàng và hiệu quả của ngân hàng và từ đĩ đổi mới lề lối làm việc . An tồn vốn là mục tiêu quan trọng, do vậy phải cĩ biện pháp cụ thể như: thẩm định kỹ trước, trong và sau khi cho vay. Điều này địi hỏi cấn bộ ngân hàng phải cĩ trác nhiệm , năng lực và kiến thức , phịng kiểm sốt phải hoạt động cĩ hiệu quả. Mục tiêu tơn trọng pháp luật đã chứng tỏ Ngân hàng Cơng thương Đống Đa khơng chỉ chạy theo lợi nhuận đơn thuần, mà lợi nhuận đạt được trên cơ sở hợp lý trong khuân khổ pháp luật chứ khơng phải bất 34 chấp pháp luật. Cịn với mục tiêu lợi nhuận hợp lý, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa luơn cho vay theo lãi suất chung trên thị trường chủ động da dạng hố các dịch vụ như : bảo lãnh, cầm cố, thu chi tiền mặt theo yêu cầu của khách hàng. Với một hướng đi đúng đắn như vậy, liên tục nhiều năm gần đây Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã đạt được mức lợi nhuận vượt kế hoạch, phục vụ kịp thời và cĩ hiệu quả nhu cầu vốn, tạo mơi trường cho các thành phần kinh tế phát triển sản suất kinh doanh, gĩp phần đưa nền kinh tế thị trường theo hướng cơng nghiệp hố, hiện đại hố củng cố vai trị chủ đạo của kinh tế quốc doanh. 2.1.2. Cơ cấu tổ chức  Bộ máy lãnh đạo của ngân hàng Cơng thương Đống Đa gồm : một giám đốc, hai phĩ giám đốc và các phịng ban : kinh doanh đối nội, kinh doanh đối ngoại, kế tốn tài chính, tiền tệ kho quỹ, kiểm sốt, thơng tin điện tốn, tổ chức hành chính và hai phịng giao dịch.  Các dịch vụ Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cung cấp cho khách hàng gồm: Nhận tiền gửi cĩ kỳ hạn, khơng kỳ hạn bằng VND và ngoại tệ ; phát hành kỳ phiếu trái phiếu ngân hàng ; cho vay ngắn hạn cho vay trung dài hạn ; mở L/C ; thanh tốn quốc tế ; kinh doanh ngoại tệ ; chuyển tiền. 2.1.3.Tình hình hoạt động sản suất kinh doanh của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa Những năm vừa qua là một giai đoạn hết sức khĩ khăn đối với Việt Nam nĩi chung và đối với hoạt động của tồn ngành ngân hàng nĩi riêng. Chúng ta phải đối dầu với hai cơn bão lớn: ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tiền tệ khu vực và những thiên tai nặng nề liên tiếp. Tuy vậy, Việt Nam đã vươn lên và trụ vững trước những khĩ khăn thách thức đĩ. Hồ chung thành quả của cả nước, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã khơng ngừng nỗ lực để khẳng định uy tín và vị thế của mình trên thị trường khu vực cũng như quốc tế. Và mặc dù cịn cĩ những mặt hạn chế nhưng ngân 35 hàng đã đạt những kết quả khá khả quan trong hoạt động kinh doanh. Điều này được thể hiện ở những mặt chủ yếu sau: Về huy động vốn Chính sách nguồn vốn được coi là một trong những chính sách quan trọng quyết định sự thành cơng của ngân hàng. Vì vậy, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa luơn luơn xác định tạo vốn là khâu mở để xây dựng một mặt bằng ổn định và vững chắc cho các hoạt động kinh doanh. Với phương châm coi nguồn vốn trong nước là quyết định, vốn nước ngồi là quan trọng và nhận thức được vai trị của mối tương quan giữa vốn nội tệ và vốn ngoại tệ, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã dạng hố nguồn vốn bằng nhiều biện pháp và thơng qua các kênh khác nhau trong ngân hàng, chú trọng tăng tỷ trọng vốn trung và dài hạn bằng các biện pháp như: tăng tiền gửi tiết kiệm của dân cư, đồng thời khai thác triệt các nguồn tài trợ của các tổ chức tài chính- tiền tệ quốc tế... Kết quả của những nỗ lực trên của ngân hàng là trong nhiều năm liên tục nguồn vốn huy động của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa luơn tăng trưởng đáng kể và cơ cấu nguồn vốn cũng thay đổi theo hướng tích cực : vốn trong nước chiếm tỷ lệ cao, vốn huy động dài hạn tăng... Cụ thể : - Về tổng nguồn vốn: Nguồn vốn các năm đều tăng cả về số tương đối và số tuyệt đối. Năm 1999 tổng nguồn vốn đạt 1375 tỷ đồng, năm 2000 đạt 1429,5 tỷ đồng, (năm 1999 so với năm 2000 tăng chậm là do cuối năm 1999 chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Thanh Xuân tách khỏi chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa). Năm 2001 tổng nguồn vốn đạt 1850 tỷ đồng tăng 29,4% so với năm 2000, trong ki đĩ nguồn vốn huy động cũng tăng lên tương ứng. Điều này cho thấy sự phát triển nhanh chĩng và vững chắc trong hoạt động quản lí kinh doanh của ngân hàng và Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã tạo được uy tín đối với khách hàng trong việc huy động vốn. Để xem xét rõ hơn cơ cấu nguồn vốn giai đoạn 1999 – 2001 ta cĩ biểu 1 36 Biểu 1 : Cơ cấu nguồn vốn giai đoạn 1999 – 2001 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1999 2000 2001 TG tiÕt kiƯm TG cđa c¸c TCKT Kú phiÕu 37 - Về cơ cấu nguồn vốn: Tiền gửi tiết kiệm năm 1999 chiếm 70,5% tổng nguồn vốn, năm 2000 là 82,6% so với năm 1999. Đến năm 2001 tiền gửi tiết kiệm chiếm 64,9% tổng nguồn vốn giảm so với năm 2000 là 177,7%. Trongkhi đĩ tiền gửi của các tổ chức kinh tế tăng nhanh: Năm 2001 tiền gửi của các tổ chức kinh tế đạt 650 tỉ đồng bằng 165,3% so với năm 2000 tăng 405 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 35,1% tổng nguồn vốn. Điều này cho chúng ta thấy rằng nguồn vốn của chi nhánh khơng ngừng tăng trưởng, đáng kể là tiền gửi của một số doanh nghiệp mới mở tài khoản cĩ hoạt động lớn. Do vậy cĩ sự thay đổi về cơ cấu nguồn vốn theo hướng cĩ lợi cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Về sử dụng vốn: Tương ứng với nguồn vốn về tổng tài sản: các năm từ 1999 đến năm 2001 đều tăng năm sau cao hơn năm trước với tốc độ tăng bình quân hàng năm trên 16%. - Về hoạt động tín dụng: Từ năm 1999- 2000 cơ cấu vốn tín dụng của ngân hàng thay đổi đáng kể theo hướng giảm cho vay trung và dài hạn. Về việc sử dụng vốn các năm từ 1999 đến năm 2001 đều tăng năm sau cao hơn năm trước được thể hiện thơng qua biểu 2. 38 Biểu 2 : Tình hình sử dụng vốn giai đoạn 1999 - 2001 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 1999 2000 2001 DS cho vay DS thu nỵ D­ nỵ 39 Tỷ lệ cho vay trung và dài hạn trong tổng doanh số cho vay năm 2000 là 4,5% giảm so với tỷ trọng 6,5% so với năm 1999 (do Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Thanh Xuân tách khỏi Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa). Nhưng đến năm 2001 tỷ trọng cho vay trung và dài hạn là 17,7% so với năm 2000. Như vậy từ năm 1999- 2001 doanh số cho vay trung và dài hạn tăng trung bình 7,6% và doanh số cho vay từ năm 1999- 2001 giảm 440 tỷ đồng. Doanh số thu nợ năm 2000 giảm 21,4%, với 335 tỷ đồng so với năm 1999, doanh số thu nợ năm 2001 giảm 170 tỷ đồng so với năm 2000 bằng 13,8%. Doanh số thu nợ từ 1999-2001 giảm trung bình 17,6% năm. Như vậy ta cĩ thể rút ra kêt luận mặc dù ngân hàng đã giảm doanh số cho vay rất nhiều so với năm 1999 nhưng doanh số thu nợ vẫn giảm. để đạt được hiệu quả cao Ngân hàng phải đè cao những giải pháp nhằm cải thiện cơng tác thu nợ của ngân hàng. Để đánh giá tồn diện tình hình sử dụng vốn ta xét chỉ tiêu dư nợ. Năm 2001, tổng dự nợ các loại tăng 33,8% so với năm 2000 vàtăng so với năm 1999 là 17,8%. Trong đĩ tín dụng trung và dài hạn tăng nhanh cả về tỷ trọng trong tổng dư nợ và mức tăng trên cho thấy nhu cầu vốn trung và dài hạn ngày càng tăng trong nền kinh tế. - Về hoạt động bảo lãnh: cùng với nghiệp vụ kinh doanh, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cịn thực hiện các nghiệp vụ bảo lãnh như: bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh tạm ứng. Các doanh nghiệp được chi nhánh bảo lãnh chúng thầu đều vay vốn ngân hàng để thực thiện hợp đồng. Hoạt động bảo lãnh ngày càng phát triển và đạt hiệu quả cao, tổng dư nợ bảo lãnh tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2001 là 313.000.000.000 trong đĩ bảo lãnh trung và dài hạn chiếm trên 90% - Về hoạt động kinh doanh ngoại tệ: quán triệt tinh thần của ban giám đốc: “Phịng Kinh doanh Đối ngoại phải đảm bảo đủ nguồn vốn ngoại tệ đáp ứng đủ nhu cầu thanh tốn của khách hàng. Chú trọng khai thác những nguồn ngoại tệ cĩ giá cả hợp lý.” Mặc dù kinh doanh trong điều kiện hết sức khĩ khăn, đặc biệt là ảnh hưởng của tình trạng nhập siêu. Vì vậy, dù khơng đủ lượng ngoại tệ tại chỗ để đáp ứng đủ 40 nhu cầu của khách hàng, nhưng được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Ban lãnh đạo Chi nhánh, sự hỗ trợ rất hiệu quả của Ngân hàng Cơng thương Việt Nam nên Ngân hàng Cơng thương Đống Đa vẫn đáp ứng một cách tương đối đầy đủ về nhu cầu ngoại tệ, giữ được những khách hàng truyền thống cĩ dự nợ cao. Tuy nhiên, tình trạng khan hiếm ngoại tệ cĩ thể tiếp tục ảnh hưởng khơng nhỏ tới cơ cấu khách hàng trong thời gian tới. 2.2. Thực trạng hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại chi nhánh ngân hàng CƠNG THƯƠNG khu vực ĐốNG ĐA. 2.2.1. Đặc điểm hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa. Sự chuyển đổi nền kinh tế theo xu hướng mở cửa đã thúc đẩy hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của Việt nam phát triển mạnh mẽ ở hầu hết các ngành, lĩnh vực. Lĩnh vực cơng thương nghiệp mà Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đang phục vụ cũng nảy sinh những nhu cầu nhập khẩu cấp thiết về vật tư, hàng hố, máy mĩc, thiết bị và nhu cầu hỗ trợ cho xuất khẩu của các tổng cơng ty, các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu thuộc mọi thành phần kinh tế vay vốn để thu mua, sản xuất , chế biến, kinh doanh hàng hố trong danh mục được phép xuất nhập khẩu theo qui định. Sớm nhận thấy vấn đề đĩ Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã mở rộng hoạt động sang lĩnh vực tài trợ kinh doanh xuất nhập khẩu. Về đặc điểm chung tín dụng xuất nhập khẩu của chi nhánh cũng giống các ngân hàng khác. Tuy nhiên nĩ cĩ một số điểm khác biệt đĩ là: - Mặc dù đã tiến hành đa dạng hố khách hàng, song do luơn phải bám sát nhiệm vụ chính là phục vụ lĩnh vực cơng thương nghiệp nên khách hàng chủ yếu vẫn là các Doanh nghiệp Nhà nước. - Trong tổng doanh số cho vay thì tỉ trọng tín dụng cho nhập khẩu máy mĩc thiết bị chiếm tỉ trọng lớn. Điều này xuất phát từ các lí do như nền kinh tế Việt Nam cịn nghèo, nhu cầu về máy mĩc cơng nghệ lớn mặt khác tại chi nhánh nhận thức về 41 cho vay xuất khẩu cịn nhiều hạn chế dẫn đến nắm bắt nhu cầu và triển khai cho vay khĩ khăn. Đây chính là một trong những vấn đề mà chi nhánh cần xem xét giải quyết để cĩ thể đẩy mạnh được hoạt động tín dụng xuất khẩu và tạo được cơ cấu tín dụng phù hợp cho giai đoạn phát triển sau này. - Hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của chi nhánh được thực hiện trên cơ sở phối hợp giữa nhiều phịng ban khác nhau gồm: các phịng tín dụng, phịng nguồn vốn. Điều này một mặt tạo điệu kiện cho việc cung cấp tín dụng được diễn ra thuận lợi chính xác hơn song mặt khác cũng gây những khĩ khăn trong việc điều hành quản lí điều hành hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng. 2.2.2. Các hình thức và qui trình tín dụng xuất nhập khẩu của chi nhánh Ngân hàng Cơng thương khu vực Đống Đa Do tín dụng xuất nhập khẩu cịn nhiều mới mẻ và do một số hạn chế riêng nên tại các ngân hàng thương mại Việt Nam nĩi chung và Ngân hàng Cơng thương Đống Đa nĩi riêng mới chỉ áp dụng một số ít các hình thức cho xuất khẩu cũng như nhập khẩu. Tuy nhiên, về qui trình chung của hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ICBV cũng tương tự các ngân hàng khác và cĩ thể sơ lược như sau: Bước 1: Tìm kiếm dự án Đây là giai đoạn cần thiết phải cĩ sự phối hợp giữa các phịng ban và các chi nhánh để tiếp cận với các dự án cĩ hiệu quả. Thơng qua mối quan hệ của các phịng ban nĩi trên Ngân hàng sẽ nắm được tình hình phát triển của các ngành, lĩnh vực và các đơn vị cụ thể cũng như nhu cầu vốn của họ qua đĩ tìm kiếm các dự án cĩ hiệu quả và xem xét đáp ứng một cách nhanh chĩng và thuận tiện nhất. Với tình hình cạnh tranh trong ngành ngân hàng như hiện nay thì đây cĩ thể coi là hoạt động mang tính sống cịn đối với khơng chỉ Ngân hàng Cơng thương Đống Đa. Bước 2: Tiến hành thẩm định và xét duyệt dự án: 42 Sau khi tìm được dự án, các cán bộ tín dụng tiến hành phân tích tín dụng trên các mặt: Phân tích đánh giá dự án, phân tích đánh giá doanh nghiệp, dự báo khả năng hồn trả. Bước 3: Hồn chỉnh hồ sơ vay vốn Sau khi được chấp nhận cán bộ tín dụng hướng dẫn khách hàng lập bộ hồ sơ vay vốn bao gồm: + Các văn bản pháp lý về quyết định thành lập doanh nghiệp, giấy phép đăng kí kinh doanh xuất nhập khẩu, quyết định bổ nhiệm giám đốc, kế tốn trưởng... + Hồ sơ kinh tế và quản lí khách hàng gồm : Luận chứng kinh tế kĩ thuật của dự án đã được phê duyệt, đơn xin vay vốn, hợp đồng xuất nhập khẩu, tờ trình, hợp đồng tín dụng , bảng cân đối tài sản và báo cáo kết quả kinh doanh 3 năm liền, số hiệu tài khoản đã mở và các tài liệu liên quan khác như hồ sơ thế chấp, cầm cố, bảo lãnh, các hình thức đảm bảo nợ vay... Bước 4: Thực hiện giải ngân Sau khi các doanh nghiệp hồn thành hồ sơ vay vốn và các thủ tục cần thiết thì ngân hàng bắt đầu giải ngân. Số lượng mỗi lần giải ngân và thời gian giải ngân như trong hợp đồng tín dụng. Bước 5: Kiểm tra và giám sát sử dụng vốn vay Định kì cán bộ tín dụng xuống chi nhánh và cơ sở để kiểm tra cà xem xét tình hình sử dụng vốn vay xem cĩ thực hiện đúng như hợp đồng hay khơng và qua đĩ tìm ra những thiếu sĩt để xử lí. Bước 6: Thu nợ gốc, lãi vay và xử lí nợ Ngân hàng thực hiện thu nợ gốc và lãi vay theo thoả thuận trong hợp đồng. Đến ngày trả nợ các doanh nghiệp phải chủ động chi trả nếu khơng ngân hàng sẽ cĩ quyền trích thu từ tài khoản của doanh nghiệp. Nếu hết hạn doanh nghiệp khơng trả được nợ ngân hàng sẽ chuyển sang nợ quá hạn và tính lãi phạt. Nếu vì một lí do nào đĩ được ngân hàng chấp nhận doanh nghiệp cĩ thể xin gia hạn nợ theo qui định tín dụng. 43 Bước 7: Kết thúc hợp đồng Sau khi doanh nghiệp đã trả hết nợ gốc và lãi ngân hàng sẽ cùng doanh nghiệp thực hiện tất tốn hợp đồng Trên đây là qui trình chung tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa, cịn đối với mỗi hình thức tín dụng khác nhau chi nhánh lại cĩ những qui trình cụ thể hơn mà ta sẽ xem xét ở phần sau. + Các hình thức và qui trình tín dụng xuất nhập khẩu cụ thể Đối với xuất khẩu Chi nhánh cho các doanh nghiệp xuất khẩu thuộc mọi thành phần kinh tế vay vốn ngắn hạn để thu mua, sản xuất chế biến kinh doanh hàng hố trong danh mục được phép xuất khẩu theo qui định. Các doanh nghiệp muốn được vay vốn theo hình thức này phải thoả mãn một số điều:  Doanh nghiệp đĩ phải là doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu trực tiếp hoặc thu mua sản xuất, chế biến để uỷ thác xuất khẩu.  Các doanh nghiệp phải cĩ đủ những điều kiện của thể lệ tín dụng ngắn hạn hiện hành (cĩ tư cách pháp nhân, cĩ phương án sản xuất kinh doanh được ICBV chấp nhận).  Về đảm bảo nợ vay doanh nghiệp cĩ các hình thức sau: - Cĩ tài sản thế chấp cầm cố - Cĩ bảo lãnh của ngân hàng khác, của các cơng ty được thành lập theo quyết định 90, 91 - Cĩ sự bảo đảm bằng tài khoản tiền gửi đối ứng VND (để cho vay USD) hoặc tiền gửi USD (để cho vay VND) của doanh ngiệp hoặc tổng cơng ty. - Cầm cố bằng hối phiếu hoặc bộ chứng từ. - Khi cĩ L/C đã mở mà chi nhánh được chỉ định là ngân hàng chiết khấu và ngân hàng thơng báo. 44 - Nguồn thu từ hợp đồng xuất khẩu, hợp đồng uỷ thác (đối với doanh nghiệp khơng xuất khẩu trực tiếp) xác định rõ khả năng thanh tốn của bên mua và chỉ định thanh tốn về tài khoản của doanh nghiệp tại ngân hàng. - Cĩ hợp đồng xuất khẩu theo chương trình trả nợ nước ngồi của Chính phủ. Tuỳ theo mức độ tín nhiệm, khả năng thanh tốn hợp đồng xuất khẩu của doanh nghiệp vay vốn mà quyết định phối hợp, lựa chọn nhiều hình thức bảo đảm nợ vay khác nhau. Qui trình tín dụng. Khi cĩ nhu cầu vay vốn các doanh nghiệp phải gửi đến Ngân hàng Cơng thương Đống Đa hồ sơ xin vay bao gồm: 1) Hồ sơ liên quan đến tư cách pháp nhân như quyết định thành lập doanh nghiệp, giấy phép kinh doanh, điều lệ (nếu cĩ). 2) Các tài liệu về tình hình tài chính của doanh nghiệp gồm các báo cáo quyết tốn các năm trước và quý gần nhất tính đến thời điểm xin vay. 3) Đơn xin vay kèm theo phương án sản xuất kinh doanh. 4) Các tài liệu liên quan đến việc cho phép xuất khẩu theo pháp luật Việt Nam 5) Hồ sơ thế chấp cầm cố, bảo lãnh và các hình thức bảo đảm nợ vay khác. Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cĩ nhu cầu nhập khẩu nguyên vật liệu thì phải gửi kèm theo hợp đồng xuất khẩu và các văn bản khác theo qui định của chi nhánh. Sau khi hồn tất các điều kiện trên các doanh nghiệp tiến hành giải trình mục đích vay vốn, thanh tốn hiệu quả kinh tế và khả năng trả nợ của mĩn vay. Nếu chấp nhận, ngân hàng sẽ kí hợp đồng hay khế ước vay vốn với doanh nghiệp. Các hình thức tín dụng xuất khẩu : Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cĩ thể cho vay đối với nhà xuất khẩu theo các hình thức cụ thể: - Cho vay trước khi cĩ hợp đồng xuất khẩu: Doanh nghiệp trước khi cĩ hợp đồng xuất khẩu cĩ thể yêu cầu ngân hàng cho vay để bổ sung vốn lưu động, thu mua, dự trữ sản xuất hàng xuất khẩu. 45 Mức tối đa bằng tổng chi phí cần thiết để thu mua, dự trữ hàng xuất khẩu. - Cho vay sau khi kí hợp đồng xuất khẩu: Sau khi kí hợp đồng xuất khẩu các doanh nghiệp xuất khẩu cũng cĩ thể được chi nhánh xem xét cho vay để tiếp tục bổ sung vốn lưu động, thu mua sản xuất hàng xuất khẩu theo hợp đồng nhưng với điều kiện doanh nghiệp phải cam kết đảm bảo việc thanh tốn tiền hàng xuất khẩu sẽ được chuyển vào tài khoản của doanh nghiệp mở tại ngân hàng để trả nợ. Mức tối đa = tổng chi phí sản xuất ra trị giá hàng hố theo hợp đồng xuất khẩu đã kí - vốn tự cĩ và vốn ứng trước của người mua, các nguồn huy động khác. - Cho vay khi L/C đã được mở: sau khi nhận được L/C do ngân hàng nước ngồi phát hành nếu doanh nghiệp cĩ nhu cầu vay vốn lưu động để thu mua dự trữ sản xuất hàng hố xuất khẩu thì ngồi những hồ sơ kể doanh nghiệp cần phải gửi hợp đồng xuất khẩu tới ngân hàng và đáp ứng một số điều kiện: Cơng thương Đống Đa phải là ngân hàng thơng báo và thanh tốn L/C ; Ngân hàng phát hành L/C phải được chi nhánh chấp nhận ; trong L/c phải qui định rõ bộ chứng từ phải được xuất trình tại chi nhánh nếu khơng thì bản gốc của L/C phải do Ngân hàng Cơng thương Đống Đa nắm giữ. Mức cho vay tối đa theo hình thức này khơng vượt quá trị giá L/C. Trường hợp doanh nghiệp đã được ngân hàng cho vay để thực hiện hợp đồng thì chi nhánh chỉ cho vay bổ sung phần vốn chênh lệch. - Cho vay cầm cố hối phiếu: Sau khi xuất hàng cĩ được hối phiếu nếu nhà xuất khẩu cĩ nhu cầu vay vốn sẽ được chi nhánh xem xét cho vay theo hình thức cầm cố hối phiếu. Mức cho vay tối đa khơng vượt quá 80% trị giá hối phiếu, trừ một số trường hợp được bảo lãnh khả năng thanh tốn hoặc với khách hàng lớn cĩ quan hệ lâu dài mức cho vay cĩ thể đạt tới 90%-95% trị giá hối phiếu. Khi nhận được tiền hàng chi nhánh sẽ thanh tốn lãi phải thu, tự động thu hồi nợ gốc đã cho vay và lãi. Lãi được tính từ ngày phát tiền vay đến ngày ngân hàng thu 46 được tiền từ ngân hàng phát hành L/C hoặc từ doanh nghiệp, phần cịn lại ngân hàng chuyển trả theo yêu cầu của doanh nghiệp.  Phương pháp cho vay: Chi nhánh cĩ thể cho vay theo quí hoặc cả mùa vụ (nếu doanh nghiệp sản xuất kinh doanh xuất khẩu ổn định) và ngân hàng sẽ xác định hạn mức tín dụng thường xuyên để kí hợp đồng. Với các doanh nghiệp cĩ nhu cầu vốn khơng thường xuyên, ICBV áp dụng phương pháp cho vay theo mĩn (cho vay từng lần) tương ứng với mức độ đảm bảo nợ vay.  Thời hạn cho vay : Chi nhánh cho vay tối đa khơng quá 12 tháng và được xác định phù hợp với chu kì sản xuất kinh doanh và luân chuyển hàng hố hoặc thời hạn thực hiện hợp đồng hoặc thời hạn thanh tốn của L/C.  Lãi suất cho vay: Lãi suất cho vay thực hiện theo hướng dẫn cụ thể của Tổng giám đốc trong từng thời kì và tương ứng với loại tiền vay. Với các khách hàng cĩ quan hệ lâu dài, cĩ quan hệ vay trả thường xuyên, cam kết bán lại ngoại tệ cho ngân hàng khi cĩ doanh thu hàng xuất khẩu thì sẽ được cho vay với lãi suất ưu đãi. Trường hợp cĩ tiền gửi VND làm đảm bảo thì được cho vay với lãi suất thấp.  Thực hiện phát tiền vay: Việc phát tiền vay được dựa trên hợp đồng kinh tế và chuyển thẳng đến đơn vị thụ hưởng. Trường hợp người bán khơng cĩ tài khoản thì được phép dùng tiền mặt hoặc ngân phiếu thanh tốn và việc phát tiền vay dựa trên hố đơn nhập kho, hợp đồng. Trường hợp ứng tiền để thu mua thì căn cứ vào tiến độ mua hàng giao giám đốc chi nhánh xem xét thực tế để quyết định cho vay. Sau từ 7-10 ngày kể từ khi phát tiền vay, chi nhánh phải kiểm tra việc sử dụng vốn vay.  Xử lí hợp đồng vi phạm: Nếu hợp đồng tín bị phá vỡ do các nguyên nhân như: a) Bên mua phá vỡ hợp đồng b) Bên mua hoặc ngân hàng bên mua bị phá sản. 47 c) Do hình thức thanh tốn khơng an tồn (chuyển tiền điện tử, nhờ thu...). d) Rủi ro hối đối, rủi ro chứng từ thanh tốn và các điều khoản bất lợi cho nhà xuất khẩu qui định trong hợp đồng xuất khẩu ... Doanh nghiệp khơng được hưởng các ưu đãi nêu trên và khoản nợ coi như đến hạn nếu trong 15 ngày sau đĩ doanh nghiệp khơng cĩ cách trả nợ cho ngân hàng. Đối với nhập khẩu Với các doanh nghiệp nhập khẩu Ngân hàng Cơng thương Đống Đa áp dụng các hình thức sau: *Cho vay mở L/C AT SIGHT - hình thức tín dụng tài trợ chủ yếu cho hoạt động nhập khẩu. Hiện nay tại Chi nhánh tài trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu chủ yếu dưới hình thức L/C AT SIGHT. Cụ thể về hình thức này như sau : Theo cơng văn 2725/ CV – NHCT5 ra ngày 29 tháng 09 năm 2000 về hướng dẫn việc mở và thanh tốn L/C AT SIGHT của Tổng giám đốc Ngân hàng Cơng thương Việt Nam thì việc mở L/C AT SIGHT phải tuân theo những qui định dưới đây : Mở l/c at sight : Khách hàng cĩ nhu cầu nhập vật tư, hàng hố, máy mĩc thiết bị ... mà trong hợp đồng ngoại thương qui định thanh tốn bằng phương thức tín dụng chứng từ trả tiền ngay (gọi tắt là L/ C AT SIGHT) được Ngân hàng cơng thương xem xét cho mở L/C AT SIGHT. Trường hợp mở L/C AT SIGHT thanh tốn bằng nguồn vốn của khách hàng : Khách hàng phải ký quỹ. Mức ký quỹ tuỳ thuộc vào khả năng khách hàng đĩ thuộc vào đối tượng nào. + 100% giá trị L/ C AT SIGHT : Với khách hàng cĩ nhu cầu nhập khẩu vật tư, hàng hố, máy mĩc thiết bị thanh tốn bằng L/C AT SIGHT sẽ được bộ phận thanh tốn quốc tế tiếp nhận và giải quyết. 48 + Trường hợp ký quỹ dưới 100% giá trị L/C. Chỉ áp dụng đối với những khách hàng cĩ tình hình tài chính lành mạnh, quan hệ tín dụng với ngân hàng và với các ngân hàng khác sịng phẳng, khơng cĩ nợ quá hạn, cĩ lãi treo. Mức ký quỹ tuỳ thuộc vào từng loại hình doanh nghiệp : Với doanh nghiệp Nhà nước : - Khách hàng cĩ tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. a. Các Tổng cơng ty 90, 91 cĩ thể xem xét ký quỹ. b. Các đơn vị thành viên Tổng cơng ty 90, 91, doanh nghiệp Nhà nước thuộc Bộ,Tỉnh, Thành phố : Mức ký quỹ tối thiểu bằng 5% giá trị L /C. c. Các đối tượng khác : Mức ký quỹ tối thiểu bằng 20% giá tri L / C. - Khách hàng khơng cĩ tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. a. Các Tổng cơng ty 90, 91 tối thiểu bằng 5% giá trị L /C. b. Các đơn vị thành viên Tổng cơng ty 90, 91, doanh nghiẹp Nhà nước thuộc Bộ, Tỉnh, Thành phố : Mức ký quỹ tối thiểu bằng 10% giá trị L /C. c. Các đối tượng khác : Mức ký quỹ tối thiểu bằng 30% giá trị L/ C. Đối với khách hàng là doanh nghiệp ngồi quốc doanh: a. Mức tối thiểu bằng 50% giá trị L / C đối với khách hàng cĩ tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. b. Và 80% giá trị L/C đối với khách hàng cĩ tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. Trường hợp khách hàng mở L/C AT SIGHT thanh tốn bằng nguồn vốn vay của NHCT : Khi khách hàng cĩ nhu cầu vay vốn mở L/C nhập khẩu hàng hố. Ngân hàng sẽ tiến hành các bước xem xét thẩm định, quyết định cho vay, kiểm tra giám sát mĩn vay và các thủ tục khác như các mĩn vay bình thường và tiến hành mở L/C nếu khách hàng hội đủ các điều kiện vay v ốn. 49 Nếu ngân hàng duyệt cho vay theo phương thức cho vay từng lần (đối với cho vay ngắn hạn) hoặc phương thức cho vay theo dự án (đối với dự án trung dài hạn) thì trước khi mở L/C ngân hàng và khách hàng phải ký kết hợp đồng tín dụng. Nếu ngân hàng duyệt cho vay theo phương thức hạn mức tín dụng thì khi mở L/C khách hàng phải cam kết sử dụng vốn vay (theo mẫu đính kèm). + Mức ký quỹ : -Đối với cho vay ngắn hạn : Giám đốc chi nhánh xem xét định mức ký quỹ hoặc miễm mức ký quỹ tuỳ thuộc vào mức độ tín nhiệm của khách hàng với ngân hàng trong quan hệ tín dụng, khả năng tài chính, khả năng tiêu thụ hàng hố, hiệu quả kinh doanh, nguồn trả nợ của khách hàng. - Đối với mức cho vay trung dài hạn: a. Nếu khách hàng mở L/C AT SIGHT để thanh tốn 100% bằng vốn vay cho hàng nhập khẩu là máy mĩc thiết bị thì được miễn ký quỹ. b. Trường hợp trong dự án cĩ một phần cho vay nhập khẩu máy mĩc thiết bị thanh tốn bằng L/C AT SIGHT qua Ngân hàng Cơng thương Việt Nam, đơn vị phải trích trong nguồn vốn tự cĩ tham gia vào dự án vay tối thiểu là 5% giá trị L/C để ký quỹ nhưng phải đảm bao phần chênh lệch giữa giá trị L/C và số tiền ký quỹ khơng vượt quá phần vốn ngân hàng tham gia vào dự án. c. Trường hợp dự án cho vay vốn chỉ cĩ một phần nhập khẩu máy mĩc thiết bị, đơn vị ký quỹ tồn bộ phần vốn tự cĩ tham gia vào dự án xin vay để mở L/C nhập khẩu +Mức ký quỹ : Khi cho vay ngoại tệ mở và thanh tốn L/C, chi nhánh phải chấp hành nghiêm túc mức uỷ quyền cho vay ngoại tệ theo quy định tại văn bản 1581/CV – NHCT5 ngáy 01 tháng 07 năm 1999 và văn bản 1012/CV - NHCT5 ngày 21 tháng 04 năm 2000 của NHCTVN đồng thời phải đảm bảo khơng vượt mức dư nợ cho vay và bảo lãnh cao nhất đối với mọi khách hàng đã được NHCTVN uỷ quyền cho chi nhánh. 50 Thanh tốn L/C AT SIGHT. Khi L/C đến hạn ngân hàng cho khách hàng vay vốn để thanh tốn L/C với nước ngồi. Mức cho vay bằng chênh lệch giữa số tiền thực tế thanh tốn với nước ngồi trừ đi số tiền kỹ quỹ. Khách hàng phải ký vào giấy nhận nợ để hạch tốn vào tài khoản cho vay thích hợp. Trường hợp đến ngày thanh tốn L/C, khách hàng vì một lý do nào đĩ mà chưa kịp ký vào giấy nhân sự thì ngân hàng căn cứ vào hợp đồng tín dụng cho vay vốn (đã ký kết trước khi mở L/C), chứng từ thanh tốn L/C, ngân hàng tự động ghi nợ tài khoản cho vay của khách hàng việc quản lý theo dõi thu nợ , thu lãi thực hiện như khoản vay bình thường. *Cho vay ngắn hạn nhập khẩu hàng hố Ngân hàng Cơng thương Đống Đa, bên cạnh cho vay ngắn hạn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cũng thực hiện cho vay đối với các doanh nghiệp nhập khẩu để họ nhập khẩu hàng hố phục vụ kinh doanh. Tuy nhiên với các doanh nghiệp nhập khẩu hình thức tín dụng này ít dùng hơn so với các doanh nghiệp xuất khẩu . Cho vay trung, dài hạn nhập khẩu máy mĩc thiết bị, dây chuyền cơng nghệ sản xuất Đây là hình thức chủ đạo trong hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của ICBV hiện nay. Theo hình thức này ngân hàng sẽ cung cấp các khoản tín dụng trung và dài hạn cho các doanh nghiệp cĩ nhu cầu nhập khẩu máy mĩc thiết bị, dây chuyền cơng nghệ phục vụ đầu tư phát triển. Cho vay theo hình thức bảo lãnh nhập hàng trả chậm Ngồi các hình thức nếu trên đối với các doanh nghiệp Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cịn cho vay theo hình thức ngân hàng đứng ra bảo lãnh cho khách hàng nhập khẩu hàng hố từ nước ngồi thơng qua sự cam kết với ngân hàng nước ngồi trả nợ đúng hạn bằng việc mở L/C trả chậm cho khách hàng, nếu khách hàng khơng trả đúng hạn Ngân hàng Cơng thương Đống Đa sẽ đứng ra trả nợ thay cho doanh nghiệp và doanh nghiệp sẽ phải nhận nợ của ngân hàng. 51 2.3. Tình hình tín dụng xuất nhập khẩu tại Ngân hàng Cơng thương Đống Đa thời gian qua 2.3.1. Những mặt đạt được. Kết quả chung: Mặc dù lĩnh vực xuất nhập khẩu là một lĩnh vực cịn khá mới mẻ, nhưng từ khi bắt đầu đi vào hoạt động đến nay Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã thu được những thành cơng khơng nhỏ trong lĩnh vực này. - Về quan hệ hợp tác : Cho đến nay Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã thiết lập được nhiều mối quan hệ chặt chẽ với nhiều ngân hàng thương mại khác như : VCB, TECHCOMBANK, APBANK, HAHUBANK,… . Hiện nay hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu đã gĩp phần đa dạng hố các hoạt động ngân hàng quốc tế trong quá trình hội nhập, kết hợp với các dịch vụ hoạt động ngân hàng quốc tế khác, phục vụ tích cực cho nhiệm vụ của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa và sự phát triển hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam. - Về hoạt động nghiệp vụ : Trong ba năm liên tục từ năm 1999 đến năm 2001. Doanh số cho vay xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa luơn tăng trưởng ở mức cao trung bình năm 2000 tăng 93,95% so với năm 1999. Năm 2001 tăng 64,25% so với năm 2000. Điều này thể hiện thị trường xuất nhập khẩu đố với nhân hàng ngày càng được mở rộng. Bảng 3 : Doanh số cho vay xuất nhập khẩu giai đoạn 1999 - 2001 (đơn vị : 1000.000) Năm Doanh số cho vay Tăng so với năm trước (%) 1999 96725 ----- 2000 187600 93.95 2001 308141 64.25 52 Nguồn : Báo cáo Tổng kết hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu giai đoạn 1999-2001 Năm 1999 doanh số cho vay xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa chỉ đạt 96.725 triệu đồng , đến năm 2000 đã đạt 187.600 triệu đồng và năm 2001 doanh số cho vay xuất nhập khẩu đã đạt 308141 triệu đồng tăng 120541 triêụ đồng so với năm 2000. Về dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu : Năm 1999 đạt 84.320 triệu đồng , năm 2000 đạt 165205 triệu đồng , năm 2001 là năm hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đạt dư nợ cao nhất là 287.052 triệu đồng , gấp 3.4 lần năm 1999 và 1.7 lần năm 2000. Điều này cho thấy theo thời gian hoật động tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa càng tăng trưởng và khả năng đáp ứng vốn cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu ngày càng cao. Tỷ trọng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu trong tổng dư nợ tuy chưa cao , tuy nhiên tỷ lệ này được tăng dần qua các năm : 10.54% năm 1999 ; 23.6 % năm 2000 và năm 2001 là 30.2% chứng tỏ vai trị của tín dụng xuất nhập khẩu trong hoạt đơngj tín dụng của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa ngày càng quan trọng . Mặt khác , như ta đã biết giai đoạn từ năm 1999 đến nay là giai đoạn rất khĩ khăn đối với hoạt động kinh tế đối ngoại bởi ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ trong hku vực và sự chững lại của một số nền kinh tế các nước cĩ quan hệ bạn hàng với Việt Nam đã làm cho thị trường xuất nhập khẩu của nước ta bị thu hẹp , các doanh nghiệp xuất nhập khẩu gặp nhiều khĩ khăn về tiêu thụ hàng hố . Trong điều kiện đĩ mức tăng trưởng tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa vẫn dược duy trì ở mức cao và ổn định chứng tỏ khả năng và nỗ lực rất lớn của Chi nhánh trong lĩnh vực này. - Về cơ cấu tín dụng theo thời hạn : Năm 1999 tín dụng xuất nhập khẩu ngắn hạn là 37.728 triệu đồng chiếm 40% tổng dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu , Năm 2000 dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu ngắn hạn là 85906.6 triệu đồng chiếm 52% tổng dư nợ 53 tín dụng xuất nhập khẩu , Năm 2001 tỷ trọng này là 59% điều này thể hiện Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cĩ thể mở rộng và đáp ứng các khoản tín dụng cho những mĩn vay cĩ thời hạn ngắn cũng như dài hạn cho xuất nhập khẩu . Đồng thời ta thấy các khoản tín dụng xuất nhập khẩu ngắn hạn cĩ xu hướng tăng lên so với tín dụng xuất nhập khẩu trung và dài hạn , cũng cĩ nghĩa là nhu cầu về tín dụng ngắn hạn của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu là rất lớn . Đây là lợi thế mà chi nhánh cần quan tâm khai thác . - Cơ cấu tín dụng theo đối tượng khách hàng: Trong cơ cấu tín dụng xuất nhập khẩu theo đối tượng khách hàng thì tín dụng cho các doanh nghiệp ngồi quốc doanh mặc dù chưa nhiều nhưng đã được nâng nên qua các năm. Năm 1999, tín dụng cho các doanh nghiệp ngồi quốc doanh là 9%, đến năm 2000 tỷ lệ này đã tăng nên 15% và năm 2001 là 23%. Về số tuyệt đối doanh số cho vay đối với thành phần này tăng với tốc độ khá nhanh.Năm 2001, tăng gấp 2,5 lần so với năm 2000 và gấp 8 lần năm 1999. Điều này cho thấy rõ xu hướng đa dạng hố khánh hàng đã được chú trọng và các doanh nghiệp ngồi quốc doanh đang được chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa quan tâm hỗ trợ. Điều này được thể hiện ở biểu 3 Biểu 3 : Dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu giai đoạn 1999 – 2001 Các doanh nghiệp Nhà nước vẫn luơn là đối tượng khách hàng lớn của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa trong tất cả các lĩmh vực mà đặc biệt là trong lĩnh vực xuất nhập khẩu. Mặc dù tỷ trọng tín dụng cho các Doanh nghiệp nhà nướctuy cĩ C ho v a y D N NN 7 7 % C ho v a y D N NQD 2 3% Cho vay DNNN 85% Cho vay DNNQD 15% Cho vay DNNN 91% Cho vay DNNQD 9% Năm 1999 Năm 2000 Năm 2001 54 giảm song vẫn tăng cao về số tuyệt đối, điều này phản ánh thực tế khách hàng chủ yếu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa. * Tín dụng xuất khẩu: Những năm trước đây do đối tượng khách hàng chủ yếu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa là các doanh nghiệp hoạt động trong nước là chính nên các nhu cầu về tín dụng xuất khẩu rất thấp và chi nhánh hầu như khơng quan tâm theo dõi riêng mà tín dụng xuất khẩu được lồng ghép vào cho vay tín dụng chung. Khi nền kinh tế các nước khu vực ngày càng phát triển mạnh mẽ địi hỏi nền kinh tế Việt Nam phải cĩ những bước đột phá mới để hồ nhập vào vơí nền kinh tế khu vực và sự phát triển chung của nền kinh tế quốc tế, nhu cầu xuất hàng hố, các thiết bị của Việt Nam là rất cấp bách và Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã quan tâm đến tín dụng xuất khẩu thể hiện ở việc ngân hàng cho vay đối với các doanh nghiệp xuáat khẩu một số mặt hàng chủ yếu theo chương trình của chính phủ như: gạo, cà phê, cao su… .Tuy nhiên, hoạt động tín dụng xuất mới chỉ nặng về chính sách mà khơng mang tính chất thương mại nên cũng chưa được quan tâm đúng mức. Từ năm 1999 đến nay do nhu cầu về vốn cho hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp tăng lên và do chính sách đa dạng hố trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, Ngân hàng Cơng thương Đống Đa mới thực sự coi hoạt động tín dụng xuất khẩu là một nghiệp vụ kinh doanh của ngân hàng. Mặc dù mới đi vào hoạt động, tín dụng xuất khẩu của ngân hàng bước đã đạt được một số kết quả khả quan. Đáp ứng một phần nhu cầu vốn khơng nhỏ cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Cụ thể là: - Về quan hệ khách hàng: hiện nay ICBV đã là nhà tài trợ của rất nhiều các tổng cơng ty cĩ thế mạnh về xuất trên địa bàn, ngồi ra ngân hàng cũng quan tâm đến việc tài trợ cho các cơng ty liên doanh với nước ngồi. - Về hoạt động nghiệp vụ: hoạt động nghiệp vụ xuất khẩu đã được triển khai trên địa bàn thuộc ngân hàng, và tại một số doanh nghiệp cĩ tiềm năng xuất 55 khẩu mạnh đã triển khai tốt hoạt động này và đây là hạt nhân tốt để thúc đẩy việc thực hiện tốt trong hệ thống ngân hàng. - Kết quả hoạt động: dự nợ tín dụng mặc dù chiếm tỷ trọng chưa cao so với dự nợ tín dụng, nhưng đạt tốc độ tăng trưởng qua các năm: năm 1999 dư nợ tín dụng xuất khẩu đạt 26409,6 triệu đồng chiếm 28% trong tổng dư nợ xuất nhập khẩu, năm 2000 đạt 53262,1 triệu đồng chiếm 32,24% tổng dư nợ xuất nhập khẩu, năm 2001 98229,23 triệu đồng chiếm 34,22% tổng dư nợ xuất nhập khẩu. Tín dụng xuất khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa hiện nay 100% là cho vay ngắn hạn đáp ứng vốn lưu động tạm thời của các doanh nghiệp xuất khẩu. Tỷ trọng cho vay xuất khẩu đạt trung bình 63,3%, trong đĩ năm cao nhất là năm 1999 chiếm 70%. Hai năm trở lại đây tỷ trọng này cĩ giảm song khơng lớn (62% năm 2000 và 58% năm 2001) và dư nợ tuyệt đối vẫn tăng trong điều kiện hoạt động xuất khẩu gặp nhiều khĩ khăn. Tín dụng nhập khẩu: Hoạt động tín dụng nhập khẩu của Chi nhánh Ngân hàng Cơng thương Đống Đa được thực hiện sớm hơn tín dụng xuất khẩu do từ lâu chi nhánh đã là bạn hàng của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực cơng thương nghiệp cĩ nhu cầu lớn về nhập khẩu mĩc thiết bị sản xuất kinh doanh cũng như bởi nhiều năm trước đây nhu cầu nhập khẩu cuả nước ta về hàng hố lớn hơn nhiếu so với hiện nay vì các lí do: hoặc hàng của ta khơng sản xuất được hoặc sản xuất ra nhưng khơng xuất khẩu được do chất lượng kém, giá thành cao... Những năm gần đây hoạt động tín dụng nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa luơn đạt được những thành cơng mặc dù đấy khơng phải lĩnh vực chủ lực của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa, cụ thể: - Về quan hệ bạn hàng và mạng lưới hoạt động: hiện nay quan hệ trong hoạt động tín dụng cho nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cĩ thể coi là khá rộng. Ngân hàng đã thiết lập mối liên hệ tài trợ của rất nhiều dự án nhập khẩu với nhiều 56 ngân hàng trong và ngồi nước. Mạng lưới trong nước cũng khơng ngừng được mở rộng. Điều này cĩ ý nghĩa rất lớn đối với sự mở rộng và tăng cường khả năng cạnh tranh của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đối các ngân hàng khác. - Về kết quả hoạt động nghiệp vụ: dự nợ tín dụng nhập khẩu tăng mạnh trong điều kiện bất lợi về tỷ giá và đĩng gĩp một vai trị lớn trong việc hiện đại hố máy mĩc thiết bị, dây chuyền cơng nghệ, hàng hố của các doanh nghiêp. Năm 1999 dư nợ tín dụng nhập khẩu đạt 78662,88 triệu đồng, năm 2000 đạt 125555.8 triệu đồng, năm 2001 là 224647 triệu đồng. Tỷ trọng dư nợ tín dụng nhập khẩu đạt trung bình trên 79% trong tổng dư nợ xuất khẩu. Trong đĩ cho vay nhập khẩu chủ yếu là cho vay trung và dài hạn. Tỷ trọng tín dụng nhập khẩu ngắn hạn nhỏ so với tổng dư nợ nhập khẩu cho thấy hiện nay các dự án nhập khẩu mà Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đang đáp ứng vẫn là những dự án nhập khẩu lớn, việc vay trả diễn ra trong nhiều năm. Tình hình nợ quá hạn xuất nhập khẩu (XNK) của ICBV. Chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của ngân hàng được phản ánh khá rõ ở tình hình nợ quá hạn. Do vậy, sẽ là thiếu sĩt khi ta xem xét chất lượng của các khoản tín dụng xuất nhập khẩu của ICBV mà khơng chú ý đến nợ quá hạn của ngân hàng. So với các ngân hàng khác thì tỷ lệ nợ quá hạn xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa là thấp hơn khá nhiều. Chẳng hạn như ở chi nhánh ngân hàng EximBank Hà Nội một chi nhánh ngân hàng chủ lực trong kinh doanh đối ngoại thì tỷ lệ nợ quá hạn tín dụng xuất nhập khẩu năm 1998 là 9,9% năm 1999 cĩ hạ cũng chỉ ở mức 6,6%. Trong khi đĩ tỷ lệ này của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa giao động ở con số 3%. Đây cĩ thể xem là một thành tựu của ngân hàng hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã được hạ thấp các năm từ 1999- 2001. Năm 1999 tỷ lệ nợ quá hạn tín dụng xuất nhập khẩu là 3,15%, năm 2000 giảm xuống cịn 3% và đến năm 2001 là 2,89%. Những con số này phản ánh nỗ lực rất lớn của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa trong việc nâng cao chất lượng tín dụng xuất 57 nhập khẩu. Tỷ lệ nợ quá hạn xuất nhập khẩu được duy trì tương đối ổn định và ở mức cĩ thể chấp nhận được. Tỷ lệ nợ quá hạn thấp chủ yếu là do nợ quá hạn trung và dài hạn thấp. Năm cao nhất tỷ lệ nợ quá hạn trung và dài hạn mới chỉ là 2,6%. Nợ quá hạn trung và dài hạn thấp là do các nguyên nhân sau: + Thứ nhất: cho vay trung và dài hạn tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa thường cĩ thời hạn cho vay dài, thời kỳ trả nợi ổn định và các doanh nghiệp cĩ thể đề điều chỉnh kỳ trả nợ. Mặt khác, lãi suất của hình thức này thường thấp hơn các nguồn khác và người vay được lựa chọn lãi suất để hạn chế rủi ro do đĩ nĩ tạo cho các doanh nghiệp cĩ thời gian khai thác vốn và thu được lợi nhuận để trả nợ. + Thứ hai: là nỗ lực của cán bộ tín dụng trong việc việc xử lý và thu hồi nợ, một số khoản vay cần được điều chỉnh mức thu nợ hàng năm đã được xử lý kịp thời. Tỷ lệ nợ quá hạn tín dụng xuất nhập khẩu ngắn hạn cao hơn nhiều so với tín dụng trung và dài hạn với các lí do: - Cho vay ngắn hạn tập trung vào cho vay xuất khẩu mà các mặt hàng xuất khẩu như: nơng, lâm, thuỷ hải sản thường mang tính mùa vụ cao do đĩ thời điểm hồn trả thường sai lệch so sới thời điểm các doanh nghiệp xuất khẩu thu được tiền hàng. - Cho vay ngắn hạn tín dụng xuất nhập khẩu thường gặp những khĩ khăn do sự biến động giá cả tỷ giá hơn so với cho vay trung dài hạn. - Do cĩ tâm lí là những khoản vay ngắn hạn thường nhỏ và phân tán ở nhiều khách hàng khác nhau nên việc thẩm định đối với các khoản tín dụng này cịn lỏng lẻo, sự quản lí, đơn đốc thu hồi nợ thực hiện chưa được tốt. Năm 1999 là năm tỷ lệ nợ quá hạn tín dụng trung ngắn hạn XNK cao nhất 3,8% đây là thời kì thị trường thế giới cĩ những biến động lớn làm ảnh hưởng lớn đến giá cả hàng hố XNK. Sự mất giá của một số đồng tiền trong khu vực làm khả năng cạnh hàng hố XNK của họ tăng lên, các doanh nghiệp XNK của ta gặp nhiều 58 khĩ khăn hơn nữa đối với các doanh nghiệp nhập khẩu, sự biến động tỷ giá làm cho khả năng trả nợ của họ khơng được đảm bảo. Qua những số liệu và việc phân tích ở trên ta cĩ thể thấy được Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đã đạt những kết kết quả khá tốt về mặt chất lượng tín dụng cho XNK. Điều đĩ được phản ánh thơng qua sự trợ vốn kịp thời và cĩ hiệu quả cho nhiều ngành, nhiều dự án XNK quan trọng của các doanh nghiệp cũng như của đất nước, sự tin tưởng của khách hàng cũng như sự gia tăng về các mối quan hệ của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa với các bạn hàng trong nước và quốc tế. Ngồi ra, với những chỉ tiêu cụ thể về tổng dư nợ tăng, nợ quá hạn giảm đã cho thấy tín dụng XNK của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa đang dần được nâng cao. Tuy vậy bên cạnh những kết quả đã đạt được, đối với vấn đề chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của Ngân hàng Cơng thương Đống Đa cịn cĩ nhiều hạn chế cần quan tâm. 2.3.2. Hạn chế Thứ nhất, nguồn vốn cho xuất nhập khẩu chưa đáp ứng yêu cầu: Hiện nay nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu ngày càng cao trong khi ngân hàng chưa cĩ một nguồn vốn lớn, ổn định để đáp ứng nhu cầu này ngân hàng thường phải sử dụng các nguồn vốn vay thương mại trên thị trường với lãi cao và thời hạn ngắn. Ngồi ra với nguồn vốn huy động từ dân cư và các tổ chức kinh tế thì nguồn vốn trung dài hạn cịn thấp, số tiền gửi thanh tốn chưa cao gây khĩ khăn trong việc triển khai các dự án tài trợ trung dài hạn cĩ giá trị lớn. Nguyên nhân của hạn chế này là do nhiều phía : đối với người gửi tiền họ cịn thiếu tin tưởng vào sự ổn định tiền tệ, sự bùng nổ của lạm phát trong những năm trước đây đã tác động đến tâm lý của khách hàng khi đem tiền vào gửi tại ngân hàng. Bởi vậy, họ thường chỉ gửi tiền tại ngân hàng trong thời gian ngắn. Đối với Ngân hàng do mới đi vào hoạt động tín dụng xuất nhập khẩu nên chưa tạo được các mối quan hệ lâu dài và ổn định với bạn hàng. Mặt khác, với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu nơng lâm thuỷ hải sản thường mang 59 tính thời vụ và phụ thuộc khá nhiều vào tự nhiên do