Bài giảng Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương 1: Đại cương về tiền tệ - Đặng Thị Quỳnh Anh

Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 1 ĐẠI CƯƠNG VỀ TIỀN TỆ CHÖÔNG 1 ThS. Đặng Thị Quỳnh Anh Khoa Tài chính – ĐHNH TP.HCM NOÄI DUNG 1. Sự ra đời và phát triển của tiền tệ 2. Bản chất của tiền tệ 3. Các hình thái tiền tệ 4. Chức năng của tiền tệ: 5. Vai trò của tiền tệ 6. Chế độ tiền tệ 1.Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa tieàn teä Söï ra ñôøi cuûa tieàn teä: Caùc hình thöùc trao ñoåi haøng hoùa  Trao ñoåi tröïc tieáp: haøng – haøng  Trao ñoåi giaùn tieáp thoâng qua vaät trung gian H - Vaät trung gian - H Giai ñoaïn baùn Giai ñoaïn mua  Ñaëc ñieåm vaät trung gian o Laø nhöõng haøng hoaù coù giaù trò söû duïng caàn thieát chung cho nhieàu ngöôøi o Coù theå baûo toàn laâu ngaøy vaø phoå bieán o Ñaëc tröng cho ñòa phöông Söï ra ñôøi cuûa tieàn teä Caùc loaïi hình khaùc nhau cuûa tieàn teä baèng haøng hoùa Nôi ñaõ söû duïng Goã höông Hawaii Luùa, gaïo Phillipines Haït tieâu Indonesia Traø Nhieàu vuøng ôû chaâu AÙ Ñoàng Ai Caäp, Vieät Nam Noâ leä Luïc ñòa chaâu Phi,Nigeria Vaûi luïa Trung Quoác Röôïu vang UÙùc Da Phaùp vaø YÙ Con boø Aán Ñoä Söï ra ñôøi cuûa tie àn te ä Söï phaùt trieån cuûa quan heä trao ñoåi haøng hoùa laøm thay ñoåi hình thöùc trao ñoåi haøng hoùa (tröïc tieáp sang giaùn tieáp) vaø laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï ra ñôøi cuûa tieàn teä. Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 2 Söï phaùt trieån cuûa tieàn teä Tiền hàng hóa Tiền kim loại Tiền giấy khả hoán Tiền giấy bất khả hoán Tiền điện tử Tại sao vàng được coi là hàng hóa lý tưởng phù hợp với vai trò làm tiền tệ? Tại sao tiền điện tử đem lại những lợi ích to lớn nhưng không thể thực hiện 100% các giao dịch không dùng tiền mặt? Tác động của tiền điện tử đối với chính sách tiền tệ như thế nào? 2.BAÛN CHAÁT CUÛA TIE ÀN TEÄ  Caùc tính chaát cuûa tieàn teä • Tính oån ñònh giaù trò • Tính deã phaân chia • Tính laâu beàn • Tính deã vaän chuyeån • Tính thuaàn nhaát 2.Baûn chaát cuûa tieàn teä  Quan ñiểm của K .Marx: Tiền tệ laø một haøng hoùa, song laø một haøng hoùa ñaëc bieät ñöôïc taùch ra khỏi thế giới haøng hoùa, laøm vaät ngang giaù chung ño lường vaø bieåu thò giaù trò cuûa taát caû caùc haøng hoùa khaùc. Quan ñiểm kinh tế hoïc hieän ñaïi Tiền tệ laø phương tiện trao ñổi, người ta khoâng caàn quan taâm ñeán giaù trị nội taïi cuả tiền laø ñuû giaù hay khoâng ñuû giaù maø baát cöù vaät naøo coù theå chuyeån ñoåi ra haøng hoùa ñaùp öùng cho nhu caàu giao dòch hay thanh toaùn ñeàu laø tieàn 3. Caùc hình thaùi tieàn teä a. Caên cöù vaøo giaù trò cuûa tieàn teä Tieàn thöïc Daáu hieäu giaù trị (tín teä) b. Caên cöù vaøo tính vaät chaát cuûa tieàn teä Tieàn maët Tieàn ghi soå (buùt teä) Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 3 3. Caùc hình thaùi tieàn teä a. Caên cöù vaøo giaù trò cuûa tieàn teä Tieàn thöïc: laø hình thaùi tieàn teä coù ñaày ñuû giaù trò noäi taïi, löu thoâng ñöôïc laø nhôø giaù trò cuûa chính baûn thaân noù (tieàn vaøng, tieàn baïc) Tieàn daáu hieäu (tín teä) laø hình thaùi tieàn teä, löu thoâng ñöôïc khoâng phaûi nhôø giaù trò cuûa baûn thaân maø laø nhôø söï tín nhieäm quy öôùc cuûa xaõ hoäi, cuûa luaät ñònh ñoái vôùi noù (tieàn ñuùc baèng ñoàng, keõm, nhoâm.. vaø tieàn giaáy) 3. Caùc hình thaùi tieàn teä b. Caên cöù vaøo tính vaät chaát cuûa tieàn teä Tieàn maët: laø tieàn vaät chaát ñöôïc quy ñònh moät caùch cuï theå veà hình daùng, kích thöôùc, troïng löôïng, maøu saéc, teân goïi. Coù khaû naêng thanh khoaûn cao nhaát nhöng khoâng sinh laõi. Tieàn ghi soå (buùt teä): laø tieàn teä phi vaät chaát, toàn taïi döôùi hình thöùc nhöõng con soá ghi treân taøi khoaûn taïi ngaân haøng. Thaûo luaän Câu 1: Tieàn thöïc vaø daáu hieäu giaù trò khaùc nhau nhö theá naøo? Câu 2: Öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa löu thoâng tieàn thöïc vaø daáu hieäu giaù trò? 4.CHÖÙC NAÊNG CUÛA TIEÀN TEÄ  Thöôùc ño giaù trò  Phương tiện trao ñoåi  Phöông tieän caát tröõ Thöôùc ño giaù trò  Duøng ñeå ño löôøng vaø bieåu hieän giaù trò cuûa caùc haøng hoùa khaùc. Giaù trò cuûa haøng hoùa sau khi ño löôøng ñöôïc bieåu hieän baèng nhöõng ñôn vò tieàn teä goïi laø giaù caû haøng hoùa.  Ñeå ño löôøng giaù trò haøng hoùa phaûi laø tieàn coù giaù trò nhöng khoâng caàn phaûi coù tieàn thöïc söï  Taêng cöôøng tính hieäu quaû cuûa xaõ hoäi Số mặt hàng (n) Số lượng giá trong nền kinh tế đổi chác n*(n-1)/2 Số lượng giá trong nền kinh tế tiền tệ (n) 3 10 100 1.000 10.000 3 45 4.950 499.500 49.995.000 3 10 100 1.000 10.000 Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 4 Phöông tieän trao ñoåi  Tieàn thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän trao ñoåi khi tieàn laøm trung gian cho quaù trình trao ñoåi vaø thanh toaùn caùc khoaûn nôï  Phöông tieän löu thoâng: tieàn teä laøm moâi giôùi cho quaù trình trao ñoåi haøng hoùa, söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoùa.  Phöông tieän thanh toaùn: söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä taùch rôøi hoaëc ñoäc laäp töông ñoái so vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoùa.  Phaûi laø tieàn thöïc söï Phöông tieän caát tröõ  Tieàn taïm thôøi ruùt khoûi löu thoâng, trôû veà traïng traùi naèm im ñeå döï tröõ giaù trò, thöïc hieän caùc chöùc naêng trao ñoåi trong töông lai.  Phaûi laø tieàn thöïc söï, coù giaù trò, oån ñònh vaø beàn vöõng 5.Vai troø cuûa tieàn teä trong neàn kinh teá  Goùp phaàn thuùc ñaåy tính hieäu quaû cuûa neàn kinh teá  Coâng cuï tích luõy vaø taäp trung voán cho xaõ hoäi  Goùp phaàn phaùt trieån caùc quan heä kinh teá quoác teá  Coâng cuï quaûn lyù kinh teá vó moâ 6.Cheá ñoä tieàn teä  Khaùi nieäm chế ñoä tieàn teä  Noäi dung cheá ñoä tieàn teä  Caùc cheá ñoä tieàn teä theá giôùi  Cheá ñoä tieàn teä Vieät Nam Khaùi nieäm cheá ñoä tieàn teä Cheá ñoä tieàn teä laø toaøn boä nhöõng quy ñònh mang tính phaùp luaät veà hình thöùc toå chöùc löu thoâng tieàn teä cuûa moät nöôùc trong ñoù caùc yeáu toá khaùc nhau cuûa löu thoâng tieàn teä ñöôïc keát hôïp moät caùch thoáng nhaát. Noäi dung cuûa cheá ñoä tieàn teä Phương tiện tiền tệ Đơn vị tiền tệ Cơ chế đúc tiền Cơ chế phát hành tiền giấy -Tiền đúc bằng kim loại - Tiền giấy, bút tệ -Tên gọi, ký hiệu - Hàm kim lượng - Kết cấu của đơn vị tiền tệ -Tự do - Hạn chế -Chủ thể phát hành - Nguyên tắc phát hành Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 5  Đơn vị tieàn teä cuûa Anh laø Sterling, kyù hieäu quoác gia laø £, maõ ISO GBP, haøm kim löôïng 1 GBP = 7,32 gram vaøng  Ñôn vò tieàn teä cuûa Myõ laø ñoàng ñoâla, kyù hieäu $, maõ ISO USD, haøm kim löôïng 1 USD = 1,504 gram vaøng  Ñôn vò tieàn teä cuûa Phaùp laø ñoàng france, kyù hieäu F, maõ ISO FRF, haøm kim löôïng 1 FRF = 0,065 gram vaøng Ví dụ  Cô cheá ñuùc tieàn  Cô cheá ñuùc tieàn töï do ñöôïc nhaø nöôùc aùp duïng phoå bieán ñoái vôùi tieàn kim loaïi quyù.  Cô cheá ñuùc tieàn baét buoäc ñöôïc nhaø nöôùc giöõ ñoäc quyeàn ñeå phaùt haønh caùc loaïi tieàn khoâng ñuû giaù  Cô cheá phaùt haønh tieàn giaáy NHTW thoáng nhaát quaûn lyù löu thoâng tieàn teä vaø ñieàu tieát quaù trình cung öùng tieàn teä bao goàm caû tieàn maët vaø quaù trình taïo ra buùt teä cuûa caùc NHTM nhaèm oån ñònh tieàn teä cho neàn kinh teá. Caùc yeáu toá cuûa löu thoâng tieàn teä Cheá ñoä song baûn vò Cheá ñoä ñôn baûn vò Cheá ñoä ngoaïi teä baûn vò Caùc cheá ñoä tieàn teä treân theá giôùi Khaùi nieäm Laø cheá ñoä tieàn teä trong ñoù cuøng moät luùc coù hai thöù kim loaïi ñoùng vai troø laøm vaät ngang giaù chung vaø laø cô sôû cuûa toaøn boä cheá ñoä löu thoâng tieàn teä cuûa moät nöôùc. Ñaëc ñieåm  Ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc ñöôïc xaùc ñònh baèng moät troïng löôïng coá ñònh cuûa hai kim loaïi laø baïc vaø vaøng.  Ngöôøi daân ñöôïc töï do ñuùc tieàn vaø töï do löu thoâng tieàn  Tieàn ñuùc coù khaû naêng thanh toaùn giöõa caùc quoác gia Cheá ñoä song baûn vò Cheá ñoä song baûn vò Baûn vò song song tieàn ñuùc baèng vaøng vaø tieàn ñuùc baèng baïc ñöôïc löu thoâng töï do theo giaù trò thöïc teá treân thò tröôøng Baûn vò keùp tieàn ñuùc baèng vaøng vaø tieàn ñuùc baèng baïc ñöôïc löu thoâng theo tyû giaù baét buoäc do nhaø nöôùc quy ñònh Laø cheá ñoä tieàn teä trong ñoù laáy moät thöù kim loaïi quyù naøo ñoù ñoùng vai troø laøm vaät ngang giaù chung vaø laø cô sôû cuûa toaøn boä cheá ñoä löu thoâng tieàn teä cuûa nöôùc ñoù.  Cheá ñoä baûn vò baïc  Cheá ñoä baûn vò vaøng coå ñieån  Cheá ñoä baûn vò vaøng môùi Cheá ñoä ñôn baûn vò Bài giảng LTTCTT 9/7/2017 Th.S Đặng Thị Quỳnh Anh 6  Ñaëc ñieåm  Tieàn vaøng ñöôïc töï do ñuùc theo tieâu chuaån giaù caû do nhaø nöôùc quy ñònh  Tieàn vaøng ñöôïc töï do löu thoâng giöõa caùc nöôùc  Caùc loaïi daáu hieäu giaù trò löu haønh song song vôùi tieàn vaøng ñöôïc töï do chuyeån ñoåi ra vaøng. Cheá ñoä baûn vò vaøng coå ñieån  Taùc duïng  Thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa neàn saûn xuaát  Ñem laïi söï oån ñònh cao cho löu thoâng tieàn teä  Giuùp phaùt trieån heä thoáng tín duïng vaø ngoaïi thöông  Haïn cheá  Caùc quoác gia khoâng kieåm soaùt ñöôïc chính saùch tieàn teä.  Chính saùch tieàn teä treân theá giôùi bò chi phoái lôùn bôûi vieäc saûn xuaát vaøng vaø vieäc phaùt hieän caùc moû vaøng Cheá ñoä baûn vò vaøng suïp ñoå vaøo naêm 1914 - 1918 Cheá ñoä baûn vò vaøng Caùc nöôùc thöøa nhaän ñoàng baûng laø ñồng tieàn döï tröõ vaø thanh toaùn quoác teá Laø cheá ñoä baûn vò vaøng caét xeùn Caùc nöôùc coù theå chuyeån ñoåi giaùn tieáp laáy vaøng thoi thoâng qua quan heä hoái ñoaùi vôùi baûng Anh 20/09/1931 Chính phuû Anh tuyeân boá ñình chæ ñoåi baûng Anh ra vaøng ñoàng thôøi phaù giaù ñoàng baûng 33% Cheá ñoä baûn vò vaøng môùi (baûn vò baûng Anh 1918 -1931) Laø cheá ñoä tieàn teä trong ñoù moät nöôùc quy ñònh ñôn vò tieàn teä cuûa mình theo moät ngoaïi teä nhaát ñònh. Cheá ñoä tieàn teä theo khu vöïc Cheá ñoä baûn vò ñoâ la Myõ Cheá ñoä tieàn teä taäp theå Cheá ñoä ngoaïi teä baûn vò  Ñoàng USD vôùi tieâu chuaån giaù caû 1USD = 0,8886gr vaøng, ñöôïc caùc nöôùc coâng nhaän laø phöông tieän caát tröõ vaø thanh toaùn quoác teá.  Myõ vaø IMF phaûi ñaûm baûo ñoåi USD ra vaøng cho caùc nöôùc thaønh vieân.  Caùc nöôùc thaønh vieân cam keát giöõ tyû giaù giöõa ñoàng tieàn nöôùc mình vôùi ñoàng ñoâ la Myõ oån ñònh, bieân ñoä bieán ñoäng tyû giaù laø +/-1% Cheá ñoä baûn vò ñoâ la Myõ (1945 - 1973)  Đồng SDR (special drawing right)  Đồng EURO Cheá ñoä tieàn teä taäp theå