Quản lý chất lượng sản phẩm in

Chöông 1 MAÄT ÑOÄ VAØ PHEÙP ÑO MAÄT ÑOÄ Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 1 user defined screen 100 75 50 25 top: 25c,16m,16y; bot: 25k top: 50c,39m,39y; bot: 50k top: 7 0 defined screen Copyright © 1997!2001, Guser screen SWOP SWOP ! 133 lin Gray 20% 75% Ño maät ñoä laø phöông phaùp ño reû vaø phoå bieán nhaát trong lónh vöïc cheá baûn vaø in. Caùc maùy ño maät ñoä ñöôïc duøng nhö caùc thieát bò caàm tay hay döôùi daïng caùc thieát bò ño töï ñoäng (caùc maùy ño maät ñoä töï ñoäng keùo thang ño vaøo vaø ño töøng oâ kieåm tra). Coù hai loaïi maùy ño maät ñoä ñöôïc duøng cho caùc muïc ñích khaùc nhau: ♣ Caùc maùy ño maät ñoä thaáu minh ñöôïc duøng trong cheá baûn ñeå ño ñoä ñen cuûa phim (ñeá trong). ♣ Caùc maùy ño maät ñoä phaûn xaï ñöôïc duøng ñeå ño hình aûnh in (ñeá ñuïc). Nguyeân lyù ño cuûa maùy ño maät ñoä phaûn xaï Trong kyõ thuaät ño maät ñoä phaûn xaï, lôùp möïc in seõ ñöôïc chieáu saùng bôûi moät nguoàn saùng. Tia saùng ñi qua lôùp möïc trong vaø ñöôïc haáp thuï moät phaàn. Phaàn aùnh saùng khoâng ñöôïc haáp thuï bò phaân taùn nhieàu bôûi neàn giaáy in (hoaëc caùc vaät lieäu khaùc). Phaàn aùnh saùng phaûn Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 2 xaï naøy laïi ñi qua lôùp möïc moät laàn nöõa vaø laïi bò haáp thuï. Phaàn aùnh saùng coøn laïi khoâng bò haáp thuï seõ ñi ñeán boä caûm nhaän cuûa maùy ño vaø ñöôïc chuyeån thaønh tín hieäu ñieän. Keát quaû cuûa vieäc ño vôùi maùy ño maät ñoä phaûn xaï ñöôïc thoâng baùo döôùi daïng caùc ñôn vò maät ñoä. Trong quaù trình ño, caùc heä thoáng thaáu kính ñöôïc duøng ñeå taäp trung aùnh saùng. Caùc kính loïc phaân cöïc duøng ñeå traùnh söï khaùc bieät trong caùc giaù trò ñöôïc ño töø beà maët möïc in coøn öôùt vaø ñaõ khoâ. Caùc kính loïc maøu thích hôïp ñöôïc duøng cho caùc maøu ño.Hình veõ treân giaûi thích nguyeân lyù naøy, laáy moät maøng möïc maøu ño laøm ví duï. Moät caùch lyù töôûng, aùnh saùng traéng Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 3 chieáu tôùi bao goàm caùc phaàn phoå Red, Green, Blue baèng nhau. Möïc in chöùa caùc haït maøu haáp thuï phaàn phoå Red vaø phaûn xaï phaàn phoå Green vaø Blue maø chuùng ta goïi laø maøu Cyan (Cyan=Green + Blue). Caùc maùy ño maät ñoä ñöôïc duøng ñeå ño trong phaïm vi khoaûng haáp thuï cuûa moãi maøu, nôi maät ñoä vaø ñoä daøy lôùp möïc töông quan chaët cheõ vôùi nhau. Trong ví duï cuûa chuùng ta, moät kính loïc Red ñöôïc söû duïng chæ cho caùc tia saùng Red ñi qua vaø chaën caùc tia saùng Blue vaø Green laïi. Maät ñoä cuûa moät lôùp möïc chuû yeáu phuï thuoäc vaøo caùc haït möïc, maät ñoä taäp trung cuûa caùc haït möïc vaø ñoä daøy cuûa lôùp möïc. Ñoái vôùi moät loaïi möïc, maät ñoä laø pheùp ño ñoä daøy lôùp möïc chöù noù khoâng cho ta bieát gì veà maøu saéc cuûa möïc. Söû duïng caùc kính loïc trong ño maät ñoä Caùc kính loïc maøu vaø caùc kính loïc ñoä saùng Caùc kính loïc maøu trong moät maùy ño maät ñoä ñöôïc duøng phuø hôïp vôùi hieäu quaû haáp thuï cuûa caùc maøu Cyan, Magenta vaø Yellow. Caùc tieâu chuaån chung nhö DIN 16 536 vaø ISO/ANSI 5/3 xaùc ñònh caùc baêng truyeàn phoå vaø caùc vò trí töông öùng cuûa söï truyeàn qua toái ña. Caùc kính loïc maøu baêng roäng vaø baêng heïp ñöôïc neâu ra ôû ñaây lieân heä ñeán tieâu chuaån A vaø T trong ISO moät caùch töông öùng. Caùc kính loïc baêng heïp phaûi Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 4 ñöôïc söû duïng vì söï khaùc bieät keát quaû ño cuûa caùc loaïi kính loïc cuûa caùc nhaø saûn xuaát khaùc nhau thaáp hôn so vôùi kính loïc baêng roäng. Caùc kính loïc maøu phaûi luoân ñöôïc choïn löïa sao cho maøu cuûa noù laø maøu buø cuûa maøu möïc in ñöôïc ño. Maøu ñen ñöôïc ño vôùi moät kính loïc thò giaùc ñöôïc ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi caûm nhaän ñoä saùng phoå cuûa maét ngöôøi. Caùc maøu ñaëc bieät ñöôïc ño vôùi kính loïc cho giaù trò ño cao nhaát. Ba hình minh hoaï trang keá beân cho thaáy caùc ñöôøng cong phaûn xaï phoå cuûa caùc maøu Cyan, Magenta vaø Yellow cuøng caùc kính loïc maøu töông öùng theo DIN 16 536. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 5 Möïc in Maøu kính loïc Cyan Red Magenta Green Yellow Blue Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 6 Caùc kính loïc phaân cöïc Caùc maùy ño maät ñoä coù theå ñöôïc duøng ñeå ño caû lôùp möïc öôùt laãn khoâ. Caùc maøu möïc öôùt coù moät beà maët phaúng vaø choùi saùng. Trong suoát quaù trình khoâ, möïc in hoaø hôïp vôùi caáu truùc khoâng ñeàu ñaën cuûa beà maët giaáy vaø hieäu quaû phaûn chieáu bò giaûm ñi. Neáu moät lôùp möïc ñöôïc ño laïi sau khi ñaõ khoâ thì keát quaû ño seõ khaùc. Ñeå loaïi tröø hieäu öùng naøy hai kính loïc phaân cöïc vôùi caùc ñöôøng cheùo nhau ñöôïc laép ngang qua ñöôøng ñi cuûa tia saùng. Caùc kính loïc phaân cöïc chæ cho pheùp aùnh saùng dao ñoäng theo moät phöông nhaát ñònh ñi qua vaø chaën laïi caùc soùng aùnh saùng dao ñoäng theo phöông khaùc. Moät phaàn caùc tia saùng ñöôïc phaân cöïc bôûi kính loïc phaân cöïc ñaàu tieân seõ phaûn xaï theo hieäu öùng töø lôùp möïc töùc laø khoâng thay ñoåi phöông dao ñoäng cuûa noù. Kính loïc phaân cöïc thöù hai ñöôïc ñaët ôû goùc 900 so vôùi kính loïc phaân cöïc ñaàu tieân ñeå chaën caùc tia saùng phaûn xaï ngöôïc laïi theo hieäu öùng göông naøy. Tuy nhieân caùc tia saùng xuyeân qua lôùp möïc vaø bò phaûn chieáu bôûi lôùp möïc hay neàn vaät lieäu in seõ maát phöông phaân cöïc ban ñaàu cuûa chuùng. Vì leõ ñoù chuùng coù theå ñi qua kính loïc phaân cöïc thöù hai vaø tôùi boä caûm nhaän tín hieäu cuûa maùy ño maät ñoä. Baèng caùch chaën caùc phaàn töû aùnh saùng phaûn xaï töø beà maët möïc in coøn öôùt ta coù theå coù ñöôïc giaù trò ño xaáp xæ baèng nhau cho möïc in coøn öôùt vaø ñaõ khoâ. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 7 Do bò chaën bôûi caùc kính loïc phaân cöïc neân caùc tia saùng tôùi ñöôïc boä caûm nhaän cuûa maùy ño seõ ít hôn. Vì leõ ñoù caùc giaù trò ño ñöôïc töø caùc maùy ño coù kính loïc phaân cöïc seõ thaáp hôn khi ño bôûi caùc maùy ño khaùc. Caùc giaù trò ño trong pheùp ño maät ñoä Caùc maùy ño maät ñoä hieån thò caùc soá ño cuûa chuùng cho maät ñoä möïc D döôùi daïng soá logarit. Ñoù laø tyû soá logarit giöõa aùnh ñöôïc haáp thuï bôûi moät neàn traéng tham chieáu* vôùi löôïng saùng ñöôïc haáp thuï cuûa lôùp möïc ñöôïc ño. Trong thöïc teá caùc soá lieäu maät ñoä möïc haàu nhö ñöôïc goïi chung laø “maät ñoä”. Giaù trò maät ñoä möïc ñöôïc tính toaùn theo coâng thöùc sau: Heä soá phaûn xaï β ñöôïc tính toaùn nhö sau: Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 8 Vôùi Lep laø moät löôïng saùng phaûn xaï töø möïc in vaø Lew laø löôïng saùng phaûn xaï töø neàn traéng tham chieáu. Heä soá phaûn xaï β laø tyû soá giöõa aùnh saùng phaûn xaï töø moät maãu ño (möïc in) vaø töø moät ñieåm traéng (giaù trò tham chieáu). Vôùi giaù trò β ñöôïc tính toaùn theo nhö treân, maät ñoä ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: Coù moät moái töông quan chaët cheõ giöõa ñoä daøy lôùp möïc vaø maät ñoä möïc. Hình veõ döôùi ñaây cho thaáy raèng vôùi ñoä daøy lôùp möïc taêng, söï phaûn xaï aùnh saùng giaûm vaø giaù trò maät ñoä taêng. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 9 Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 10 4 Ñoà thò treân cho thaáy moái töông quan giöõa ñoä daøy lôùp möïc vaø maät ñoä möïc cuûa 4 maøu cô baûn trong in offset. Ñöôøng thaúng ñöùng ñaùnh daáu khoaûng ñoä daøy lôùp möïc xaáp xæ 1mm thöôøng ñöôïc duøng trong in offset. Ñoà thò cuõng cho thaáy raèng caùc ñöôøng cong maät ñoä doác ôû phaàn ñaàu vaø raát ngang khi ñoä daøy lôùp möïc cao nhaát ñaït ñöôïc. Töø ñoä daøy lôùp möïc naøy trôû leân haàu nhö khoâng coù söï gia taêng maät ñoä möïc naøo nöõa thaäm chí neáu vieäc ño ñöôïc thöïc hieän treân moät hoäp chöùa ñaày möïc thì giaù trò maät ñoä cuõng seõ khoâng cao hôn. Tuy nhieân, ñoä daøy cuûa lôùp möïc naøy khoâng coøn thích hôïp cho in offset. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 11 Ño maät ñoä Laáy ñieåm zero treân giaáy traéng Tröôùc khi baét ñaàu ño, caùc maùy ño maät ñoä phaûi ñöôïc ñònh chuaån veà zero treân neàn traéng cuûa giaáy (neàn traéng tham chieáu) ñeå loaïi tröø caùc aûnh höôûng veà maøu saéc vaø ñaëc tính beà maët cuûa giaáy leân vieäc xaùc ñònh ñoä daøy lôùp möïc in. Vì muïc ñích naøy, maät ñoä cuûa giaáy traéng lieân heä ñeán “neàn traéng tuyeät ñoái” ñöôïc ño vaø soá ño naøy ñöôïc xaùc laäp laø zero (D=0.00). Maät ñoä toâng nguyeân Soá ño treân moät vuøng toâng nguyeân ñöôïc coi nhö maät ñoä toâng nguyeân (DV). Noù ñöôïc ño treân daûi kieåm tra quaù trình in ñöôïc in treân tôø in ñaët thaúng goùc vôùi höôùng in. Ngoaøi caùc phaàn töû kieåm tra khaùc, daûi kieåm tra in coøn coù caùc oâ toâng nguyeân cho caû 4 maøu cô baûn vaø neáu caàn thieát coøn coù caùc maøu boå sung. Maät ñoä toâng nguyeân cho pheùp kieåm tra vaø duy trì ñoä daøy lôùp möïc ñeàu ñaën (trong khoaûng dung sai nhaát ñònh) treân toaøn boä tôø in vaø quaù trình in. Maät ñoä taàng thöù Maät ñoä taàng thöù ñöôïc ño treân caùc oâ taàng thöù cuûa daûi kieåm tra in. Trong vuøng ño khoaûng 3 ñeán 4 mm coù söï phoái hôïp giöõa caùc ñieåm tram vaø neàn traéng cuûa giaáy, gioáng nhö khi ñöôïc nhìn bôûi maét ngöôøi. Giaù trò ño ñöôïc laø maät ñoä möïc taïi moät giaù trò taàng thöù (% dieän tích ñieåm tram). Tyû leä giöõa dieän tích cuûa Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 12 caùc ñieåm tram vaø toång dieän tích beà maët taïi vuøng ñöôïc ño caøng lôùn thì ñoä daøy lôùp möïc caøng cao vaø giaù trò maät ñoä taàng thöù caøng lôùn. Dieän tích che quang hoïc hieäu duïng (giaù trò taàng thöù treân tôø in) Khi vuøng tram ñöôïc ño baèng moät maùy ño maät ñoä, noù khoâng phaûi laø ñoä che phuû dieän tích hình hoïc töùc laø tyû leä dieän tích giöõa caùc ñieåm tram vaø neàn traéng cuûa giaáy maø laø ño ñoä che dieän tích quang hoïc hieäu duïng. Söï khaùc bieät giöõa ñoä che dieän tích hình hoïc vaø ñoä che dieän tích quang hoïc hieäu duïng ôû choã laø caû khi Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 13 quan saùt laãn khi ño maät ñoä thì phaàn aùnh saùng chieáu tôùi ñi vaøo trong neàn giaáy taïi caùc ñieåm khoâng ñöôïc in bò giöõ laïi beân döôùi caùc haït tram trong quaù trình phaûn xaï vaø coi nhö ñöôïc haáp thuï. Hieäu öùng naøy ñöôïc goïi laø “söï taùn quang”. Noù laøm cho caùc ñieåm tram xuaát hieän veà phöông dieän quang hoïc to hôn kích thöôùc thaät cuûa noù. Ñoä che dieän tích quang hoïc hieäu duïng phoái hôïp caû ñoä che dieän tích hình hoïc laãn söï gia taêng dieän tích quang hoïc. Caùc öùng duïng cô baûn cuûa maùy ño maät ñoä trong vieäc kieåm tra chaát löôïng Töø caùc giaù trò ño maät ñoä toâng nguyeân vaø maät ñoä taàng thöù ta coù theå tính ñöôïc söï gia taêng taàng thöù vaø ñoä töông phaûn in. Tuy nhieân tröôùc tieân taát caû caùc thieát bò ño phaûi ñöôïc caân chænh veà zero treân neàn giaáy traéng. Giaù trò taàng thöù trong in Töø caùc giaù trò maät ñoä toâng nguyeân (DV) vaø giaù trò maät ñoä cuûa taàng thöù ñöôïc ño (DR), giaù trò taàng thöù (% dieän tích ñieåm tram) cuûa tôø in FD coù theå tính ñöôïc baèng phöông trình Murray - Davies Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 14 Söï gia taêng taàng thöù Söï gia taêng taàng thöù Z(%) laø hieäu soá giöõa giaù trò taàng thöù ño ñöôïc treân tôø in (FD) vaø giaù trò taàng thöù ñaõ bieát treân phim (FF). Ñoä töông phaûn in Ñoä töông phaûn in töông ñoái cuõng ñöôïc tính töø giaù trò maät ñoä toâng nguyeân DV vaø maât ñoä toâng tram DR. Giaù trò DR ôû ñaây toát nhaát neân ñöôïc ño ôû toâng ¾ (Toâng 75%). Söï nhaän möïc Söï nhaän möïc ñöôïc tính toaùn töø caùc giaù trò maät ñoä toâng nguyeân cho moãi maøu rieâng bieät, noù cuõng ñöôïc tính töø caùc oâ maøu toâng nguyeân ñöôïc in choàng 2 maøu vaø 3 maøu treân thang kieåm tra in töông öùng vôùi thöù töï maøu in. Söï nhaän möïc ñöôïc tính toaùn baèng coâng thöùc sau cho thaáy tyû leä % söï truyeàn moät lôùp möïc naøy leân treân moät lôùp möïc khaùc. Maøu naèm beân döôùi (maøu in ñaàu tieân leân giaáy) ñöôïc coi laø coù tình traïng nhaän möïc 100%. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 15 In choàng 2 maøu vôùi D1+2 Maät ñoä möïc in cuûa caû hai maøu D1 Maät ñoä möïc cuûa lôùp möïc in ñaàu tieân D2 Maät ñoä möïc cuûa lôùp möïc in sau cuøng Chuù yù: Taát caû caùc maät ñoä möïc phaûi ñöôïc ño vôùi kính loïc maøu buø daønh cho maøu in thöù 2. In choàng 3 maøu vôùi D1+2+3 Maät ñoä möïc in cuûa caû ba maøu D3 Maät ñoä möïc cuûa lôùp möïc in sau cuøng D1+2 Maät ñoä möïc cuûa hai lôùp möïc in ñaàu tieân Chuù yù: Taát caû caùc maät ñoä möïc phaûi ñöôïc ño vôùi moät kính loïc maøu buø daønh cho maøu in thöù ba. Coâng thöùc treân cuõng ñöôïc duøng trong boä phaän kieåm tra chaát löôïng CPC 21 cuûa Heidelberg. Theâm vaøo ñoù coøn coù caùc phöông phaùp khaùc ñeå tính toaùn vieäc nhaän möïc. Taát caû caùc phöông phaùp naøy ñang Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 16 coøn laø caùc vaán ñeà tranh luaän, do caùc giaù trò ñaït ñöôïc hieåu moät caùch quaù cöùng ngaéc. Tuy nhieân, ñeå so saùnh giöõa caùc laàn in vaø ñaëc bieät laø giöõa caùc tôø in trong cuøng moät ñôït in thì chuùng thöïc söï coù yù nghóa. Giaù trò FA caøng cao vieäc nhaän möïc caøng toát. Caùc giôùi haïn cuûa maùy ño maät ñoä Cuõng gioáng nhö kyõ thuaät taùch maøu, caùc maùy ño maät ñoä hoaït ñoäng vôùi caùc kính loïc ñöôïc ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi 4 maøu cô baûn. Chuùng cung caáp moät giaù trò töông ñoái veà ñoä daøy lôùp möïc nghóa laø chuùng khoâng ño söï theå hieän quang hoïc cuûa maøu. Caùc yeáu toá naøy ñaët ra moät soá giôùi haïn nhaát ñònh cho vieäc öùng duïng caùc maùy ño. Baûng phía treân lieät keâ caùc lónh vöïc aùp duïng tieâu bieåu khi so saùnh vôùi maùy ño maøu vaø maùy ño phoå. Moät baát lôïi chuû yeáu cuûa pheùp ño maät ñoä laø caùc maät ñoä maøu gioáng nhau khoâng nhaát thieát daãn tôùi caùc caûm nhaän quang hoïc gioáng nhau. Ñaây laø tröôøng hôïp khi caùc chaát lieäu maøu ñöôïc so saùnh cho thaáy söï khaùc bieät giöõa chuùng vôùi nhau. Vì leõ ñoù caùc giaù trò tham chieáu coù theå khoâng ñöôïc laáy töø caùc baûn in thöû hay caùc maãu khaùc. Caùc haïn cheá cuûa 3 kính loïc maøu Red, Green, Blue laø töông ñoái quan troïng. Khi caùc maøu maãu ñöôïc phoái troän bôûi nhieàu hôn 4 maøu cô baûn thì vieäc ño caùc maøu boå sung trôû thaønh moät vaán ñeà nan giaûi. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, khoâng coù kính loïc naøo thích hôïp cho Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 17 Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 18 caùc maøu boå sung nhö theá keát quaû laø caùc giaù trò maät ñoä möïc ño ñöôïc quaù thaáp vaø söï gia taêng taàng thöù cuõng sai. Vieäc söû duïng caùc maùy ño maät ñoä cuõng bò pheâ phaùn khi kieåm tra maøu treân cô sôû caùc oâ taàng thöù choàng nhieàu maøu nhö laø caùc oâ kieåm tra söï caân baèng xaùm. Neáu moät oâ caân baèng xaùm ñöôïc ño vôùi 3 kính loïc maøu thì caùc giaù trò maät ñoä möïc ñaït ñöôïc khaùc vôùi caùc giaù trò nhaän ñöôïc khi ño rieâng töøng maøu baèng kính loïc daønh cho noù. Ñieàu naøy xaûy ra vì moãi moät maøu möïc trong 3 maøu möïc in seõ goùp phaàn vaøo toång maät ñoä möïc vaø caùc maøu cô baûn khoâng phaûi laø nhöõng möïc in hoaøn haûo (haáp thuï hoaøn haûo 1/3 vuøng quang phoå thaáy ñöôïc vaø phaûn xaï 2/3 coøn laïi) neân chuùng seõ haáp thuï theâm caùc khoaûng phoå maø leõ ra chuùng khoâng ñöôïc haáp thuï. Caùc maùy ño maät ñoä raát höõu ích trong vieäc theo doõi quaù trình in cuûa moät maùy in 4 maøu. Trong taát caû caùc tröôøng hôïp khaùc caùc maùy ño maät ñoä ñeàu bò giôùi haïn khi söû duïng. Hai ví duï döôùi ñaây cho thaáy caùc maøu boå sung ñöôïc ño vôùi maùy ño maät ñoä nhö theá naøo. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 19 Toâng maøu “xaùm” ñöôïc trình baøy ôû ñaây coù ñoä phaûn xaï töông ñoái cao, hôi giaûm ñi veà phía khoaûng phoå Blue (380 - 500 nm). Do vaäy giaù trò maät ñoä cao nhaát (0.17 ) ñöôïc ño vôùi moät kính loïc maøu Blue. Giaù trò thaáp naøy khoâng theå thay ñoåi moät caùch deã daøng, vì thay ñoåi ñoä daøy lôùp möïc chæ daãn tôùi laøm thay ñoåi khoâng ñaùng keå maät ñoä. Vì leõ ñoù treân thöïc teá caùc maøu nhaït chuû yeáu ñöôïc ñaùnh giaù baèng maét treân cô sôû tôø in khaùch haøng ñoàng yù vaø ñöôïc ñieàu chænh thuû coâng. Caùc maøu boå sung HKS 8 vaø HKS 65 ôû ví duï thöù 2 naøy coù söï khaùc bieät hoaøn toaøn veà toâng maøu vaø coù theå thaáy ñöôïc töø ñöôøng cong phaûn xaï phoå cuûa noù. Ñoái vôùi caû hai maøu söï haáp thuï trong phaïm vi phoå Blue (380 - 500 nm) laø lôùn nhaát. Vaø keát quaû laø maät ñoä cao Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 20 nhaát (1.6 cho moãi maøu) ñöôïc ño baèng kính loïc maøu Blue. Do vaäy caùc giaù trò maät ñoä baèng nhau ñöôïc ño bôûi cuøng moät kính loïc maøu khoâng coù nghóa laø caùc toâng maøu cuûa chuùng nhö nhau! Vì vaäy söï theå hieän cuûa moät maøu chæ coù theå ñaùnh giaù ñöôïc bôûi pheùp ño maøu. Caùc löu yù khi thöïc haønh ño maät ñoää Caùc tieâu chuaån caân chænh luoân ñöôïc cung caáp keøm theo töøng thieát bò. Vieäc caân chænh caên baûn neân ñöôïc tieán haønh theo chæ daãn trong saùch höôùng daãn söû duïng, sau ñoù caùc maùy ño maät ñoä ñöôïc thieát laäp caùc thoâng soá ñeå ño cho phuø hôïp vôùi caùc maøu theo caùc höôùng daãn vaø ñònh giaù trò zero cho neàn giaáy traéng. Neáu maùy ño maät ñoä khoâng theå traû veà 0.00 cho neàn giaáy traéng thì caùc giaù trò ño ñöôïc phaûi tröø bôùt ñi maät ñoä cuûa giaáy traéng (ñieàu naøy chæ xaûy ra vôùi caùc maùy ño maät ñoä cuõ). Khi xaùc ñònh maät ñoä phaûi löu yù raèng haàu heát caùc vaät lieäu in (tröø kim loaïi vaø moät soá loaïi plastic) ñeàu cho aùnh saùng maët sau qua. Vì theá aûnh höôûng cuûa beà maët maø maãu ño ñöôïc ñaët leân treân ñoù phaûi ñöôïc caân nhaéc kyõ. Caùc chuyeân gia khuyeán caùo raèng vaät lieäu ñöôïc in 1 maët phaûi ñöôïc ño khi maãu ño naèm treân beà maët traéng vaø vaät lieäu ñöôïc in caû 2 maët khi ño phaûi ñaët maãu ño leân neàn ñen. Tuøy thuoäc vaøo daïng caáu taïo hình hoïc cuûa caùc maùy ño maät ñoâä phaûn xaï, caùc giaù trò ño ñöôïc phuï thuoäc chuû yeáu vaøo Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 21 khoaûng caùch. Ñeå ñaûm baûo cho caùc thieát bò ño ñaùng tin caäy, caùc maãu ño phaûi ñöôïc ñaët treân moät beà maët phaúng vaø khoâng bò ñaùnh daáu bôûi baát kyø thöù gì. Caùc maøu pha ñöôïc ño baèng caùch thieát laäp caùc thoâng soá trong maùy ño maät ñoä ñeå taïo ra caùc giaù trò cao nhaát. Trong tröôøng hôïp caùc thieát bò coù boä phaän töï ñoäng choïn kính loïc thì caùc kính loïc ñuùng seõ ñöôïc choïn moät caùch töï ñoäng. Löu yù veà caân chænh maùy ño maät ñoä Giaù trò ño ñöôïc treân giaáy traéng tuøy thuoäc vaøo loaïi giaáy vaø kính loïc. Trong tröôøng hôïp caùc pheùp ño ñöôïc tieán haønh treân nhieàu loaïi giaáy khaùc nhau thì thieát bò phaûi ñöôïc ñaët veà giaù trò zero taïi beà maët traéng cuûa giaáy tröôùc khi ño. Löu yù khi ño maät ñoä cheânh leäch giöõa möïc öôùt vaø möïc khoâ Söû duïng maùy ño maät ñoä quang hoïc khoâng coù kính phaân cöïc ñeå ño caùc giaù trò maät ñoä. Khi möïc coøn öôùt, maät ñoä D = 1,45 , cuõng taïi ñieåm ñoù khi möïc ñaõ khoâ sau hôn 30 phuùt coù maät ñoä D = 1,38. Vaäy maät ñoä cheânh leäch giöõa möïc öôùc vaø möïc khoâ laø 0,07. Neáu maät ñoä möïc khoâ ño ñöôïc laø D = 1,40 thì maät ñoä möïc öôùt thöïc söï laø D = 1,40 + 0,07 = 1,47. ° Löu yù luoân giöõ cho ñaàu ño cuûa maùy ño maät ñoä quang hoïc ñöôïc saïch seõ. ° Caùc giaù trò maät ñoä chæ coù tính chaát töông ñoái, chuùng khoâng theå deã daøng chuyeån töø giaù trò naøy sang Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 22 giaù trò khaùc. Möïc cuûa caùc haõng saûn xuaát khaùc nhau hay ngay caû nhöõng loaïi möïc khaùc nhau cuûa cuøng moät haõng saûn xuaát ñeàu coù caùc giaù trò maät ñoä khaùc nhau, ngay caû khi ta in treân cuøng moät loaïi giaáy vôùi cuøng ñoä daøy lôùp möïc. ° Ñeå kieåm soaùt maät ñoä trong quaù trình in ñoøi hoûi phaûi coù caùc thang kieåm tra chính xaùc (vd: thang kieåm tra cuûa FOGRA - PMSI, FOGRA - PMS). ° Caùc pheùp ño maät ñoä thöôøng cung caáp caùc baùo caùo khoâng chính xaùc veà toâng maøu cuûa möïc in thí duï nhö maøu Magenta ñöôïc taïo ra “aám hôn” hay “laïnh hôn”. Chæ coù caùc thieâát bò ño maøu môùi cung caáp caùc giaù trò ñaùng tin caäy veà tính chaát naøy. ° Vieäc caân chænh maùy ño maät ñoä coù lieân quan ñeán giaáy traéng phaûi ñöôïc kieåm tra nhieàu laàn moãi ngaøy vôùi moãi maøu. ° Neân söû duïng maùy ño maät ñoä quang hoïc vôùi cheá ñoä töï ñoäng choïn kính loïc vaø tính toaùn ñöôïc kích thöôùc haït tram cuõng nhö söï gia taêng taàng thöù. Maät ñoä vaø pheùp ño maät ñoä 23 Thuaät ngöõ maät ñoä möïc öôùt ñöôïc duøng ñeå dieãn taû giaù trò maät ñoä ño ñöôïc töø maãu 30 giaây sau khi in. Thuaät ngöõ maät ñoä möïc khoâ duøng ñeå dieãn taû giaù trò ño ñöôïc töø maãu toái thieåu 30 phuùt sau khi in. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 24 user defined screen 100 75 50 25 top: 25c,16m,16y; bot: 25k top: 50c,39m,39y; bot: 50k top: 7 0 defined screen Copyright © 1997!2001, Guser screen SWOP SWOP ! 133 lin Gray 20% 75% Chöông 2 CAÙC PHEÙP ÑO MAØU Caùc pheùp ño maøu Ño maøu Caùc maøu ñöôïc ño baèng phöông phaùp kích thích 3 giaù trò maøu gioáng nhö caûm nhaän cuûa maét ngöôøi hoaëc ño phoå phaûn xaï. Veà nguyeân taéc, caáu taïo cuûa caùc thieát bò ño maøu phaûi tuaân theo phöông thöùc töông töï maét ngöôøi nhìn maøu. (Xem hình trang beân) Möïc (maãu ño) ñöôïc chieáu saùng bôûi moät nguoàn saùng phaùt xaï. Moät phaàn aùnh saùng chieáu tôùi bò maãu ño haáp thuï vaø phaàn coøn laïi phaûn xaï. AÙnh saùng phaûn xaï ñöôïc maét ngöôøi thu nhaän. Khi aùnh saùng chieáu tôùi maét, caùc teá baøo hình noùn nhaïy vôùi caùc maøu Red, Green, Blue bò kích thích vaø ñöôïc caùc teá baøo thaàn kinh thò giaùc chuyeån tín hieäu kích thích tôùi naõo boä cho pheùp caûm nhaän maøu. Tieán trình caûm nhaän maøu töï nhieân naøy ñöôïc moâ phoûng laïi trong caùc thieát bò ño. Trong quaù trình ño aùnh saùng ñöôïc chieáu tôùi maãu ño. AÙnh saùng phaûn xaï ñi qua moät heä thoáng oáng kính vaø tôùi boä caûm bieán, boä caûm bieán naøy duøng ñeå ño cöôøng ñoä aùnh saùng cuûa moãi maøu vaø chuyeån tín hieäu caûm nhaän ñöôïc cho moät maùy tính. Taïi ñoù, caùc tín hieäu naøy ñöôïc ñoái chieáu vôùi giaù trò caûm nhaän töông öùng cuûa 3 loaïi teá baøo hình noùn trong maét ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh theo chuaån quan saùt cuûa CIE. Keát quaû nhaän ñöôïc laø caùc giaù trò kích thích X, Y vaø Z. Sau cuøng, caùc giaù trò naøy ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh caùc ñoä maøu hay caùc toaï ñoä cuûa caùc khoâng gian maøu khaùc (thí duï nhö CIE LAB hay CIE LUV). Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 26 Caùc pheùp ño maøu 27 Caùc giaù trò kích thích 3 thaønh phaàn/ Ñieåm traéng tham chieáu Trong ño maøu, vieäc xaùc ñònh caùc giaù trò kích thích 3 thaønh phaàn töø caùc vaät phaûn xaï hoaëc phaùt xaï ñoøi hoûi nhöõng ñieàu kieän phaûi ñöôïc chuaån hoaù tröôùc. Haàu heát caùc ñieàu kieän ñöôïc chuaån hoaù naøy ñöôïc nhaø saûn xuaát thieát bò ño döï kieán coá yù ñeå ngöôøi söû duïng ñöøng quan taâm xa hôn nöõa. Tuy nhieân, trong pheùp ño maøu cuûa vaät theå coù 3 yeáu toá thöôøng thay ñoåi vaø phaûi ñöôïc ngöôøi söû duïng ñieàu chænh, ñoù laø: ñieåm traéng tham chieáu, loaïi aùnh saùng vaø ngöôøi (chuû theå) quan saùt. Thoâng thöôøng, caùc giaù trò ño maøu lieân quan tôùi ñoä traéng tuyeät ñoái. Vì theá, vieäc caân chænh chính laø caân chænh caùc ñôn vò ño laàn löôït theo moät ñoä traéng tuyeät ñoái theo lyù thuyeát. Ngöôïc vôùi pheùp ño maät ñoä, giaáy chæ ñöôïc duøng nhö ñieåm traéng tham chieáu trong nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä. Caùc ñieàu kieän chieáu saùng chuaån Khoâng coù aùnh saùng - khoâng coù maøu saéc. Nhöng ñieàu naøy cuõng coù nghóa loaïi aùnh saùng ñoù aûnh höôûng ñeán vieäc caûm nhaän maøu cuûa chuùng ta. Maøu saéc cuûa aùnh saùng ñöôïc xaùc ñònh bôûi thaønh phaàn quang phoå cuûa noù. Trong töï nhieân, aùnh saùng maët trôøi, tuyø theo thôøi tieát cuõng nhö muøa vaø töøng thôøi ñieåm trong ngaøy ñeàu coù aûnh höôûng ñeán thaønh phaàn quang phoå aùnh saùng. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 28 Caùc pheùp ño maøu 29 Caùc nhaø ñaïo dieãn phim hoaëc nhieáp aûnh gia thöôøng phaûi ñôïi moät thôøi gian daøi cho ñeán khi ñieàu kieän chieáu saùng ñaït ñöôïc nhö yù hoï. Hôn nöõa, coù söï khaùc bieät trong thaønh phaàn quang phoå cuûa ñeøn chieáu saùng nhaân taïo. Moät vaøi loaïi ñeøn taïo ra aùnh saùng hôi ngaû sang ñoû trong khi loaïi ñeøn khaùc toaû ra aùnh saùng hôi ngaû sang luïc hoaëc xanh nhaït. Söï phaûn xaï phoå vaø caûm nhaän maøu thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän chieáu saùng. Do ñoù, vieäc xaùc ñònh caùc giaù trò kích thích 3 thaønh phaàn phaûi döïa treân cô sôû aùnh saùng chuaån. Theo tieâu chuaån, söï phaân boá cöôøng ñoä saùng cho caùc loaïi aùnh saùng khaùc nhau naèm trong khoaûng giöõa 380 vaø 780 nm (caùch nhau töøng khoaûng 5 nm). Hình minh hoaï ôû treân cho thaáy söï phaân boá phoå cho caùc nguoàn chieáu saùng chuaån A, C, D50 vaø D65. Caùc nguoàn chieáu saùng chuaån C, D50 vaø D65 töông ñoàng nhö aùnh saùng trung bình ban ngaøy vôùi cöôøng ñoä böùc xaï cao nhaát ôû vuøng maøu tím. Hình minh hoaï keá beân cho thaáy thaønh phaàn cuûa nguoàn saùng D65. Moät nguoàn chieáu saùng chuaån A coù cöôøng ñoä ñænh (cöôøng ñoä cao nhaát) naèm trong vuøng maøu Red thì noù ngaû ñoû (aùnh saùng buoåi chieàu vaø ñeøn ñieän) Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 30 Ngöôøi quan saùt chuaån Caùc ñöôøng cong phoái hôïp maøu Moãi ngöôøi coù 3 ñöôøng cong phoái hôïp maøu ñeå öôùc löôïng caùc maøu Red, Green vaø Blue. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhìn maøu bình thöôøng thì caùc ñöôøng cong naøy haàu nhö gioáng nhau. Vì theá, caùc maøu chæ ñöôïc caûm nhaän khaùc nhau taïi caùc vuøng bieân. Thí duï, vaãn coù nhöõng maøu ñöôïc ngöôøi naøy caûm nhaän laø xanh ngaû luïc, nhöng ngöôøi khaùc laïi cho laø luïc ngaû xanh. Ñoù laø lyù do taïi sao, ñoái vôùi vieäc ño maøu, caàn thieát phaûi ñònh nghóa moät caù nhaân vôùi caûm nhaän veà maøu bình thöôøng ñöôïc xem nhö laø “ngöôøi quan saùt chuaån”. Moät loaït caùc cuoäc thöû nghieäm toaøn dieän vôùi moät soá löôïng lôùn cho nhöõng ngöôøi nhìn maøu bình thöôøng ñöôïc tieán haønh vaøo naêm 1931. Treân cô sôû thöû nghieäm naøy, caùc ñöôøng cong phoái hôïp maøu x_, y_ vaø z_ ñöôïc xaùc ñònh vaø trôû thaønh caùc tieâu chuaån quoác gia vaø quoác teá nhö DIN 5033 vaø ISO/ DC 12 647.Vieäc nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh cho ngöôøi quan saùt ôû goùc 20 . Goùc quan saùt trong boái caûnh caùc tieâu chuaån cuûa pheùp ño maøu laø goùc nhìn vaøo moät vuøng Caùc pheùp ño maøu 31 maøu ñang ñöôïc quan saùt (xem hình veõ beân). Thí duï: neáu moät vuøng maøu coù ñöôøng kính 3,5cm ñöôïc quan saùt ôû khoaûng caùch 1m thì goùc nhìn maøu chính xaùc laø 20. Naêm 1964, cuoäc thöû nghieäm töông töï ñaõ ñöôïc laëp laïi nhöng vôùi goùc quan saùt 100, vaø cuõng nhö tröôùc, caùc keát quaû ñöôïc trôû thaønh tieâu chuaån boå sung. Ngöôøi ta coøn goïi goùc quan saùt 100 laø “ngöôøi quan saùt chuaån 1964”. Ño maøu baèng maùy ño phoå Caùc giaù trò maøu tieâu chuaån ñöôïc tính töø ñöôøng cong böùc xaï cuûa nguoàn saùng S(l), phaûn xaï phoå ño ñöôïc töø moät maãu ño (l) cuõng nhö laø caùc ñöôøng cong phoái hôïp maøu x_ (l), y_ (l) vaø z_ (l) cuûa chuaån quan saùt. Daáu l ñeå giöõa 2 daáu ngoaëc ñôn cho thaáy raèng vieäc tính toaùn phuï thuoäc vaøo böôùc soùng l cuûa aùnh saùng (vd: trong böôùc soùng giöõa khoaûng 400-700 nm, caùch khoaûng 5 nm). Trong böôùc ñaàu tieân cuûa vieäc tính toaùn, caùc giaù trò cuûa haøm böùc xaï cuûa nguoàn chieáu saùng chuaån S(l) ñöôïc nhaân vôùi giaù trò phoå phaûn xaï b(l) cuûa maãu ño cho moãi böôùc soùng. Keát quaû laø coù ñöôøng cong môùi - ñöôøng cong kích thích maøu j(l). Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 32 ÔÛ böôùc thöù hai, caùc giaù trò töø ñöôøng cong kích thích maøu ñöôïc nhaân vôùi caùc giaù trò töø ñöôøng cong phoái hôïp maøu x_ (l), y_ (l) vaø z_ (l). Keát quaû cho ra 3 ñöôøng cong môùi. Cuoái cuøng, baèng pheùp tích phaân vaø nhaân vôùi caùc thoâng soá ñöôïc chuaån hoaù, caùc giaù trò kích thích 3 thaønh phaàn X, Y, Z ñöôïc tính töø caùc vuøng naèm trong ñöôøng cong baèng pheùp tích phaân khieán noù coù khaû naêng moâ taû maøu ño moät caùch chính xaùc. Caùc pheùp ño maøu 33 Khoaûng sai bieät maøu ∆E Khoaûng sai bieät maøu laø pheùp ño khoaûng caùch giöõa hai vò trí maøu trong khoâng gian maøu (thí duï giöõa maøu treân baøi maãu vaø maøu treân tôø in). Khoâng gian maøu CIE ñaõ ñöôïc giaûi thích trong chöông “Caùc heä thoáng phaân loaïi maøu”. Nhöng khoâng gian maøu naøy coù moät nhöôïc ñieåm chuû yeáu, ñoù laø: khoâng phaûi taát caû caùc maøu ñöôïc caûm nhaän bôûi maét ngöôøi taïi caùc vò trí khaùc nhau ñeàu coù ñoä khaùc bieät töông öùng vôùi vieäc caûm nhaän. MacAdam, moät ngöôøi Myõ ñaõ nghieân cöùu söï kieän naøy trong moät loaït caùc thöû nghieäm. OÂng ñaõ phaân tích vaø minh hoaï caùc keát quaû theo hình sau. Hình veõ cho thaáy caùi goïi laø hình elip MacAdam ñöôïc phoùng ñaïi gaáp 10 laàn. Vì khoâng gian maøu CIE laø khoâng gian maøu 3 chieàu neân hình elip thöïc söï laø caùc khoái elip. Kích thöôùc cuûa caùc khoái elip naøy laø moät söï ño ñaïc töø ngöôõng caûm nhaän cuûa caùc ñoä leäch maøu (moãi khoái elip ñöôïc nhìn töø taâm vaø cho töøng toâng maøu rieâng bieät). Heä thoáng naøy khoâng ñöôïc söû duïng trong thöïc teá ñeå öôùc löôïng khoaûng sai bieät maøu vì noù nguï yù raèng caùc dung sai coù theå chaáp nhaän ñöôïc ñeàu khaùc nhau giöõa caùc toâng maøu. Ñeå vieäc tính toaùn khoaûng sai bieät maøu ñaùng tin caäy hôn, caàn phaûi coù moät khoâng gian maøu, trong ñoù nhöõng söï khaùc bieät veà maøu ñöôïc caûm nhaän nhö nhau ñeàu coù cuøng moät trò soá nhö nhau. CIE LAB vaø CIE LUV laø hai heä thoáng coù öu ñieåm nhö Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 34 theá. Chuùng ñöôïc phaùt trieån baèng caùch chuyeån ñoåi toaùn hoïc töø khoâng gian maøu CIE. Thoâng qua söï chuyeån ñoåi naøy, caùc khoái elip MacAdam vôùi caùc kích thöôùc khaùc nhau ñöôïc aùnh xaï leân caùc khoái caàu coù kích thöôùc gioáng nhö nhau. Baèng caùch naøy, maét ngöôøi caûm nhaän söï sai bieät maøu cho taát caû caùc maøu nhö nhau. Caùc pheùp ño maøu 35 Vaøo naêm 1976, caùc khoâng gian maøu CIE LAB vaø CIE LUV- caùc khoâng gian maøu söû duïng thoâng duïng nhaát trong ngaønh in ñöôïc tieâu chuaån hoaù quoác teá. Hình minh hoaï cho thaáy caùc vò trí cuûa caùc truïc a* vaø b* cuûa khoâng gian maøu CIE LAB trong baûng maøu xy. Caùc khoâng gian maøu khaùc nhö heä thoáng CMC vaø khoâng gian maøu Munsell cuõng ñöôïc söû duïng taïi Myõ. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 36 Khoâng gian maøu CIE LAB Khoâng gian maøu CIE LAB ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát cho vieäc ño maøu vaät theå (möïc in), thí duï, ñeå pha moät coâng thöùc möïc hay kieåm tra chaát löôïng in. Caùc toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø maøu ñöôïc veõ treân caùc truïc a* vaø b*. Truïc a chaïy töø -a* (Green) ñeán +a* (Red) vaø truïc b chaïy töø -b* (Blue) ñeán +b* (Yellow). Truïc ñoä saùng L* coù giaù trò töø 0 (ñen ôû ñaùy) ñeán 100 (traéng ôû ñænh). Hình minh hoaï döôùi ñaây chæ ra khoâng gian maøu CIE LAB duøng ñeå ño maøu caùc vaät theå. Vì noù laø keát quaû cuûa quaù trình chuyeån ñoåi neân hình daïng cuûa noù khaùc vôùi khoâng gian maøu CIE. Cuõng vaäy, hình daïng cuûa moãi giaù trò ñoä saùng thay ñoåi vôùi L*. Caùc pheùp ño maøu 37 Trong hình minh hoaï, maët caét ngang qua khoâng gian maøu CIE LAB cho thaáy caùc maøu cuûa vaät theå coù giaù trò ñoä saùng L* = 50. Vuøng maøu Green ñöôïc thu heïp laïi vaø vuøng maøu Blue ñöôïc thaáy roõ hôn. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi söû duïng trong thöïc teá, giaûn ñoà naøy raát caàn thieát. L* = 75.3 coù nghóa laø moät maøu saùng naèm giöõa vaøng vaø ñoû côø coù giaù trò a* = 51.2 vaø b* = 48.4. Vì leõ ñoù, ta coù theå ñoaùn ñaây laø moät maøu cam saùng. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 38 Nhöõng sai bieät maøu ñöôïc tính baèng caùch söû duïng coâng thöùc sau: ∆ L* = L*act - L*ref ∆ a* = a*act - a*ref ∆ b* = b*act - b*ref ∆ E*ab = ∆ L*2 + ∆ a*2 + ∆ b*2 Ví duï: Maøu tham chieáu ñaõ bieát giaù trò. Maøu ño ñöôïc. L* 70.0 75.3 a* 55.0 51.2 b* 54.0 48.4 Keát quaû: Maøu tham chieáu vaø maøu ño coù vò trí khaùc nhau treân khoâng gian maøu neân maøu cuûa chuùng khaùc nhau. Caùc pheùp ño maøu 39 Maøu tham chieáu: laø maøu ñöôïc choïn ñeå laøm chuaån hay maøu caàn phaûi phuïc cheá laïi. Keát quaû tính ñöôïc: ∆ L* = 75.3 - 70.0 = 5.3 ∆ a* = 51.2 - 55.0 = - 3.8 ∆ b* = 48.4 - 54.0 = - 5.6 ∆ E*ab = 5.32 + (- 3.8)2 + (-5.6)2 = 8.6 Söï khaùc bieät veà vò trí maøu coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Vì vieäc chuyeån ñoåi khoâng tuyeán tính neân caùc quy luaät cuûa khoâng gian maøu CIE khoâng aùp duïng ñöôïc cho khoâng gian maøu CIE LAB. Khoâng gian maøu CIE LUV Khoâng gian maøu CIE LUV cuõng ñöôïc taïo thaønh qua söï chuyeån ñoåi töø khoâng gian maøu CIE nhöng söû duïng coâng thöùc chuyeån ñoåi khaùc. Ba truïc toïa ñoä ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc giaù trò L*, u* vaø v*. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 40 ∆ E naèm giöõa 0 vaø 1 Thoâng thöôøng söï khaùc bieät naøy khoâng theå caûm nhaän ñöôïc. ∆ E naèm giöõa 1 vaø 2 Khaùc bieät raát nhoû, chæ caûm nhaän ñöôïc bôûi ngöôøi coù kinh nghieäm. ∆ E naèm giöõa 2 vaø 3.5 Khaùc bieät töông ñoái, coù theå caûm nhaän ñöôïc bôûi ngöôøi khoâng coù kinh nghieäm. ∆ E naèm giöõa 3.5 vaø 5 Khaùc bieät lôùn. ∆ E lôùn hôn 5 Khaùc bieät raát lôùn. Vì khoâng gian maøu CIE LUV vaø CIE LAB laø keát quaû cuûa söï chuyeån ñoåi khaùc nhau neân chuùng coù hình daïng khaùc nhau. Caû hai khoâng gian naøy ñeàu ñöôïc duøng ñeå ño maøu cuûa vaät theå. Hình minh hoaï döôùi ñaây cho thaáy, maët caét ngang qua khoâng gian maøu CIE LUV cho caùc maøu cuûa vaät theå coù ñoä saùng L* = 50 . Vuøng maøu Green treân khoâng gian maøu CIE LUV ñöôïc ñònh vò gaàn taâm hôn so vôùi khoâng gian maøu CIE LAB, hôn nöõa, vuøng maøu Blue cuõng roäng hôn. Khoâng gian maøu CIE LUV thöôøng ñöôïc duøng cho vieäc ñaùnh giaù maøu treân maøn hình (thí duï nhö treân maùy queùt hay maùy tính). Öu ñieåm cuûa noù laø coù söï chuyeån ñoåi tuyeán tính ñeå taát caû caùc tính caân ñoái cuûa khoâng gian maøu CIE ñöôïc giöõ nguyeân khoâng ñoåi (khaùc vôùi khoâng gian maøu CIE LAB). Caùc pheùp ño maøu 41 Khoâng gian maøu CIE LCH Thuaät ngöõ CIE LCH ñöôïc söû duïng khi toaï ñoä cöïc C (khoaûng caùch so vôùi taâm) vaø goùc toâng maøu h ñöôïc duøng thay cho caùc truïc toaï ñoä Cartesian a, b hay u, v trong khoâng gian maøu CIE LAB hay CIE LUV. Khoâng gian maøu CIE LCH laø khoâng gian maøu boå sung. Ñoái vôùi khoâng gian maøu CIE LUV vieäc tính toaùn cuõng töông töï. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 42 Ñoä saùng L* giöõ nguyeân khoâng ñoåi. Goùc toâng maøu h*ab ñöôïc tính bôûi coâng thöùc: h = arctan ( ).b*a* Cöôøng ñoä maøu C*ab ñöôïc tính bôûi coâng thöùc: C*ab = a*2 + b*2. Vò trí maøu thöïc: L*=75.3 C*=70.5 h*=43.40. Heä CMC CMC laø moät caùch öôùc löôïng söï khaùc bieät vò trí maøu treân khoâng gian maøu CIE LAB, ñöôïc phaùt trieån taïi Anh naêm 1988 bôûi Uyû Ban Ño Ñaïc Maøu Saéc cuûa Hieäp Hoäi Caùc Nhaø Cheá Taïo Maøu Vaø Thuoác Nhuoäm. Noù khoâng moâ taû söï caûm nhaän khaùc bieät maøu (nhö CIE LAB hay CIE LUV). Thoâng thöôøng söï thay ñoåi maøu gaàn truïc ñoä saùng ñöôïc caûm nhaän nhieàu hôn söï thay ñoåi veà ñoä baõo hoaø maøu. Hôn nöõa, söï khaùc bieät ñoä baõo hoøa maøu deã daøng ñöôïc chaáp nhaän hôn laø goùc toâng maøu. Hình veõ cho thaáy nguyeân lyù ñaùnh giaù maøu CMC cho caùc vò trí maøu khaùc nhau trong khoâng gian maøu CIELAB. Moãi hình elip chæ ra caùc vò trí vôùi söï khaùc bieät maøu khoâng ñoåi phuø hôïp vôùi coâng thöùc CMC. Ta coù theå thaáy roõ raøng laø caùc hình elip (khoaûng dung sai trong khoâng gian maøu CMC) trong vuøng khoâng gian maøu nhoû hôn so vôùi hình elip taïi vuøng coù ñoä baõo hoaø cao. Theâm vaøo ñoù hình daïng cuûa chuùng ñöôïc thieát laäp sao cho goùc toâng maøu nhoû hôn ôû ñoä baõo hoaø maøu. Caùc hình elip cuõng coù khaû naêng ñöôïc ñieàu chænh rieâng reõ giöõa söï khaùc bieät ñoä saùng vaø toâng maøu. Söï ñieàu chænh naøy ñöôïc thöïc hieän bôûi hai heä soá l vaø c. (l laø heä soá ño ñoä saùng vaø c laø heä soá ño löôøng toâng maøu thöôøng = 1). Ngaønh coâng nghieäp deät thöôøng duøng tyû leä l : c = 2 : 1 ñieàu naøy coù nghóa laø söï bieán ñoåi gaáp ñoâi veà ñoä saùng seõ ñöôïc chaáp nhaän nhö ñoä bieán ñoåi veà toâng maøu. Caùc pheùp ño maøu 43 Tyû leä naøy coù theå ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu öùng duïng ñang ñöôïc baøn luaän. Vì vaäy caùc giaù trò veà söï khaùc bieät vò trí maøu coù yù nghóa vaø coù theå so saùnh ñöôïc chæ trong moái lieân heä vôùi caùc heä soá ño löôøng. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 44 Heâï Munsell Munsell ñaõ phaùt trieån moät heä thoáng phaân loaïi maøu vôùi khoaûng caùch veà söï khaùc bieät maøu ñeàu nhau vaøo naêm 1905. Trong heä thoáng naøy caùc maøu ñöôïc saép xeáp theo toâng maøu, ñoä saùng vaø ñoä baõo hoøa maøu. Caùc toâng maøu cô baûn laø Red, Yellow, Green, Blue vaø Purple (ñoû tía). Heä thoáng ñöôïc phaùt haønh vaøo naêm 1915 döôùi daïng “Saùch maøu Munsell” cho 40 toâng maøu, aùnh saùng loaïi C vaø maãu in treân giaáy saùng vaø boùng môø. Naêm toâng maøu cô baûn laïi ñöôïc chia nhoû ra thaønh 100 toâng, moãi toâng coù 16 ñoä baõo hoaø maøu vaø 10 möùc ñoä saùng. Hình minh hoaï cho thaáy moät maët caét 40 toâng maøu. Keát quaû cho ra moät khoâng gian maøu khoâng bình thöôøng, vì ñoái vôùi moät soá maøu vaø giaù trò ñoä saùng khoâng bao truøm taát caû moïi vuøng ño maøu. Toaï ñoä maøu Munsell khoâng theå chuyeån sang toaï ñoä maøu CIE. Caùc heä thoáng phaân loaïi maøu sau naøy laø caùc theû maøu DIN (DIN 6164). Heä Maøu Töï Nhieân NCS, heä maøu cuûa Hieäp Hoäi Quang Hoïc Hoa Kyø OSA vaø heä maøu thieát keá RAL (RAL-DS). Caùc pheùp ño maøu 45 Phöông phaùp kích thích ba thaønh phaàn maøu Caáu taïo cuûa caùc maùy ño kích thích 3 thaønh phaàn maøu gioáng vôùi caáu taïo cuûa maùy ño maät ñoä. Thay vì duøng 3 kính loïc maøu Red, Green, Blue vaø kính loïc thò giaùc ñeå loïc maøu ñen nhö maùy ño maät ñoä ngöôøi ta phoái hôïp nhieàu kính loïc ñeå moâ phoûng 3 ñöôøng cong phoái hôïp maøu x_, y_, z_. Tuy nhieân caùc maùy ño maøu theo phöông phaùp kích thích 3 thaønh phaàn maøu coù ñoä chính xaùc tuyeät ñoái thaáp hôn maùy ño phoå vì caùc ñöôøng cong phoái hôïp maøu coù theå ñöôïc moâ phoûng chính xaùc hay khoâng coøn Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 46 tuyø thuoäc vaø söï chieáu saùng chuaån. Tuy nhieân, chuùng thích hôïp cho vieäc ñaùnh giaù söï sai bieät maøu vì trong tröôøng hôïp naøy caùc giaù trò tuyeät ñoái khoâng caàn thieát phaûi coù ñoä chính xaùc. Theâm vaøo ñoù, caùc thieát bò duøng ñeå cheá taïo maùy ño theo phöông phaùp kích thích 3 thaønh phaàn maøu reû hôn nhieàu so vôùi maùy ño phoå. Vuøng ño ñöôïc chieáu saùng vôùi ñeøn coù caùc thaønh phaàn quang phoå gioáng nhö aùnh saùng chuaån. Trong ví duï döôùi ñaây cuûa chuùng ta, maøu Cyan ñang ñöôïc ño. Phoå phaûn xaï ñöôïc ño baèng vieäc phoái troän 3 kính loïc khaùc nhau vaø giaù trò kích thích X ñöôïc ño vôùi kính loïc Red, Y vôùi kính loïc Green vaø Z vôùi kính loïc Blue. Caùc pheùp ño maøu 47 Nguyeân taéc ño cuûa maùy ño maøu kích thích ba thaønh phaàn. Sau khi ño caùc giaù trò kích thích coù theå ñöôïc chuyeån ñoåi sang khoâng gian maøu (CIELAB hay CIELUV) ñeå coù theå ñaùnh giaù söï khaùc bieät maøu. Ño maøu phoå Trong tieán trình ño maøu phoå toaøn boä quang phoå thaáy ñöôïc töø 380 ñeán 780nm ñeàu ñöôïc ño. AÙnh saùng phaûn xaï töø lôùp möïc in ñöôïc taùch thaønh caùc thaønh phaàn phoå baèng moät thieát bò nhieãu xaï vaø ñöôïc ño baèng moät loaït caùc boä caûm bieán. Tuyø thuoäc vaøo ñoä chính xaùc yeâu caàu maø söï ñoàng nhaát cuûa aùnh saùng chieáu tôùi ñöôïc ño theo töøng khoaûng 1 nm, 5 nm hay 10 nm. Caùc giaù trò kích thích X, Y, Z ñöôïc tính töø caùc phoå phaûn xaï ñöôïc ño. Ñeå tính toaùn, caùc ñöôøng cong phoái hôïp maøu seõ ñöôïc löu trong maùy tính. Vì nhöõng ñöôøng cong naøy ñöôïc moâ phoûng bôûi caùc kính loïc neân ñoä chính xaùc tuyeät ñoái cuûa maùy ño phoå raát cao. Tuy nhieân, chuùng ñaét hôn nhieàu so vôùi caùc maùy ño theo phöông phaùp kích thích 3 thaønh phaàn. Ngoaøi ñoä chính xaùc tuyeät ñoái cao, moät öu ñieåm lôùn cuûa phöông phaùp ño maøu phoå laø noù coù theå ñoïc ñöôïc caùc giaù trò kích thích theo taát caû caùc loaïi nguoàn saùng vaø taát caû caùc chuaån quan saùt neáu caùc giaù trò ñoù ñöôïc löu trong maùy tính. Hôn theá nöõa chuùng coù theå tính maät ñoä maøu cho taát caû caùc tieâu chuaån kính loïc. Cho ñeán nay phöông phaùp ño phoå ñaõ döôïc aùp duïng nhieàu trong ngaønh coâng nghieäp cheá taïo möïc in. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 48 Trong quaù trình nghieàn möïc, caùc nhaø saûn xuaát möïc phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët theo caùc maãu maøu cho tröôùc. Ñieàu naøy raát quan troïng trong tröôøng hôïp möïc in ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá caùc maãu möïc phaûi ñöôïc ño baèng maùy ño phoå vaø tyû leä phoái troän caùc loaïi möïc in ñöôïc tính toaùn treân maùy tính qua chöông trình tính toaùn tæ leä möïc pha troän. Tröôùc ñaây trong caùc nhaø in ngöôøi ta khoâng theå khai thaùc toái öu maùy ño phoå bôûi vì chuùng quaù ñaét vaø coàng keành cuõng nhö khoâng theå söû duïng chuùng moät caùch tröïc tieáp cho caùc maøu cô baûn. Vì leõ ñoù chuùng chæ ñöôïc söû duïng ñeå ño caùc maøu ñaëc bieät vaø kieåm tra nguyeân vaät lieäu (thí duï giaáy vaø möïc in) vaø ngöôøi ta ñaõ khoâng quan taâm söû duïng chuùng trong vieäc kieåm soaùt chaát löôïng in. Nguyeân lyù ño cuûa boä phaän kieåm tra chaát löôïng phoå CPC 21 cuûa Heidelberg Taïi Drupa naêm 1990, haõng Heidelberg laø nhaø saûn xuaát ñaàu tieân vaø duy nhaát giôùi thieäu moät boä phaän ño phoå cho maùy in offset: CPC 21, boä phaän naøy ñöôïc noái tröïc tieáp vôùi caùc maùy in offset qua boä phaän kieåm tra maøu töï ñoäng töø xa CPC 1. Trong quaù trình ño, moät ñaàu ño seõ queùt qua daûi kieåm tra maøu ñeå ño phoå cuûa taát caû caùc phaàn töû kieåm tra, caùc nguoàn saùng treân chuaån A, C, D50 hay D65 vaø Caùc pheùp ño maøu 49 caùc chuaån quan saùt 1931 vaø 1964 coù theå ñöôïc söû duïng. Nguyeân lyù ño cuûa boä CPC 21 ñöôïc moâ taû trong hình veõ döôùi ñaây. Tröôùc tieân, nguoàn saùng ñöôïc chieáu tôùi maãu in qua göông phaûn xaï hình caàu ôû goùc tôùi 450. AÙnh saùng phaûn xaï taïi goùc 00 höôùng ñeán göông chuyeån höôùng roài ñi qua moät sôïi caùp quang daãn saùng töø ñaàu ño ñeán maùy ño phoå. Taïi ñoù aùnh saùng phaûn xaï töø maãu ño ñöôïc taùch thaønh caùc maøu phoå baèng moät boä phaän nhieãu xaï aùnh saùng hoaït ñoäng nhö moät laêng kính. Caùc diod quang seõ ño söï phaân boå böùc xaï treân toaøn boä daûi quang phoå thaáy ñöôïc (töø 380 ñeán 730nm) vaø Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 50 gôûi keát quaû ñeán maùy tính theo pheùp ño maøu. Keát quaû ñöa ra duôùi daïng caùc giaù trò kích thích X, Y, Z vaø caùc truïc toaï ñoä maøu x, y vaø Y. Caùc giaù trò coù theå ñöôïc ñoåi qua caùc khoâng gian maøu CIELAB hay CIELUV. Sau khi caùc giaù trò ño ñöôïc töø maãu in ñöôïc so saùnh vôùi caùc giaù trò tham chieáu ñaõ ñöôïc thieát laäp töø tröôùc (ñeå kieåm tra xem khoaûng dung sai DE coù phuø hôïp khoâng), caùc yeâu caàu söûa ñoåi seõ ñöôïc chuyeån qua CPC 1 ñeå noù truyeàn tín hieäu ñeán caùc loâ caáp möïc cuûa caùc boä phaän in ñeå chuùng tieán haønh ñieàu chænh ngay laäp töùc. Caùc daûi kieåm tra maøu vaø in thöû Caùc daûi kieåm tra in thöû Caùc tôø in thöû khoâng qua in thöû treân maùy in offset ngaøy caøng ñöôïc söû duïng nhieàu, vì chuùng reû hôn vaø coù theå taïo ra nhanh hôn caùc tôø in thöû baèng maùy in offset. Coù nhieàu phöông phaùp in thöû khaùc nhau, taát caû caùc phöông phaùp naøy ñeàu khoâng duøng möïc in off- set. Tuy nhieân, caùc chaát taïo maøu duøng in thöû (thí duï nhö boät hoaëc möïc nöôùc) vaø möïc in offset khaùc nhau veà thaønh phaàn. Haõng Heidelberg ñaõ phaùt trieån moät daûi kieåm tra in thöû ñaëc bieät (xem hình veõ döôùi ñaây). Caùc pheùp ño maøu 51 Daûi kieåm tra naøy coù caùc oâ vuoâng toâng nguyeân maøu Ñen, Cyan, Magenta vaø Yellow, coäng vôùi caùc oâ taàng thöù 70% cho moãi maøu, caùc oâ kieåm tra vieäc truyeàn möïc vaø caùc oâ xaùm goàm coù 70% Cyan, 60% Magenta vaø 60% Vaøng. Theâm vaøo ñoù coøn coù caùc phaàn töû giao dieän giuùp cho vieäc ñoïc töï ñoäng caùc giaù trò tham chieáu trong CPC 21. Khi caùc phaàn töû naøy ñöôïc boá trí vöøa khôùp, taát caû caùc phaàn töû kieåm tra seõ ñöôïc ghi nhaän. Treân cô sôû naøy, caùc giaù trò ñöôïc ño coù theå ñöôïc löu tröõ nhö caùc giaù trò tham chieáu. Caùc daûi kieåm tra maøu Daûi kieåm tra maøu cho vieäc ño ñaïc ñaëc bieät vôùi CPC21 cuõng ñöôïc phaùt trieån bôûi haõng Heidelberg vaø bao goàm caùc phaàn töû ño kieåm tra in thöû (ngoaïi tröø caùc phaàn töû giao dieän). Theâm vaøo ñoù caùc phaàn töû ño kieåm tra vieäc phôi baûn cho vieäc phôi baûn chuaån cuõng coù saün. Haõng Heidelberg cung caáp 3 daõi kieåm tra maøu khaùc nhau: daûi kieåm tra in loaïi 4GS (goàm caùc oâ kieåm tra xaùm vaø caùc oâ toâng nguyeân) cho in 4 maøu, daûi kieåm tra loaïi 6GS cho in 5 vaø 6 maøu vaø daûi kieåm tra loaïi 8GS cho in 7 vaø 8 maøu. Döõ lieäu veà caùc daûi kieåm tra maøu vaø kieåm tra in naøy cuûa caùc boä phaän ño maät ñoä cuõ hôn loaïi CPC 2- 01 ñöôïc löu tröõ trong CPC 21. Ngöôøi söû duïng cuõng coù theå naïp caùc daûi kieåm tra in boå sung baèng phöông phaùp thuû coâng. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 52 Kieåm soaùt möïc vôùi CPC 21 cuûa Heidelberg CPC 21 cho pheùp 3 daïng kieåm tra möïc: § Kieåm soaùt vieäc ño maøu treân cô sôû caùc oâ xaùm. § Kieåm soaùt vieäc ño maøu treân cô sôû caùc oâ maøu toâng nguyeân hoaëc oâ taàng thöù. § Kieåm soaùt vieäc ño maät ñoä treân cô sôû caùc oâ maøu toâng nguyeân vaø oâ taàng thöù. Kieåm soaùt maøu qua caùc oâ xaùm Vieäc caân baèng maøu laø tieâu chuaån quyeát ñònh ñeán caûm nhaän quang hoïc cuûa moät hình aûnh in. Caùc loãi veà caân baèng maøu coù theå thaáy roõ raøng ôû caùc oâ xaùm. Vì leõ ñoù ta coù theå söû duïng caùc oâ xaùm laøm cô sôû ñieàu chænh pheùp ño cuõng nhö ñeå kieåm tra vaø theo doõi tính oån ñònh cuûa quaù trình in. Caùc pheùp ño maøu thöïc söï thích hôïp cho vieäc naøy neân caùc möïc in Cyan, Magenta, Vaøng neân ñöôïc kieåm tra theo pheùp ño maøu treân cô sôû caùc oâ xaùm (neáu coù theå ñöôïc neân duøng caùc toâng 3/4). Caùc tieâu chuaån trong nhaø in laãn caùc giaù trò töø daûi kieåm tra in thöû coù theå ñöôïc söû duïng nhö caùc giaù trò tham chieáu. Caùc pheùp ño maøu 53 Hình treân cho thaáy maøn hình hieån thò cuûa CPC 21. Toaï ñoä cuûa maøu tham chieáu ñöôïc hieän ra treân maët phaúng toaï ñoä a-b ôû goùc treân beân traùi. Trong ví duï cuûa chuùng ta noù ñöôïc ñònh vò ôû taâm töùc laø naèm treân truïc saùng. Voøng troøn lôùn ôû giöõa maøn hình cho thaáy vuøng xung quanh toaï ñoä maøu tham chieáu ñöôïc phoùng lôùn. Ba voøng troøn ñaùnh daáu ñöôøng bieân cuûa 3 khoaûng dung sai ∆E gaàn, trung bình vaø roäng. Truïc ñoä saùng ñöôïc ñaët gaàn meùp beân phaûi cuûa maøn hình cuõng töông öùng vôùi toaï ñoä maøu tham chieáu vaø ôû ñaây 3 khoaûng dung sai cuõng ñöôïc ñaùnh daáu. Moãi moät daáu thaäp ñaùnh daáu vò trí cuûa caùc vuøng maøu leäch veà phía Yellow - Green vaø saùng hôn. Neáu söï sai leäch lôùn hôn khoaûng dung sai ∆E cho pheùp caùc boä phaän xöû lyù seõ töï ñoäng tính toaùn vieäc Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 54 chænh söûa caàn thieát cho maøu Cyan, Magenta vaø Yellow. Theâm vaøo vieäc ño phoå ôû oâ xaùm, vieäc ño phoå ôû caùc oâ kieåm tra maøu Cyan, Magenta vaø Yellow cuõng nhö caùc trò soá phoå ñoïc ñöôïc cuûa caùc oâ choàng maøu toâng nguyeân cuõng ñöôïc tính toaùn. Theo caùch naøy, taát caû caùc yeáu toá lieân quan cuõng phaûi caân nhaéc kyõ löôõng. Vieäc chænh söûa treân maùy in seõ ñöôïc thöïc hieän töï ñoäng qua boä phaän kieåm soaùt CPC 1. Kieåm soaùt maøu vôùi caùc oâ toâng nguyeân Vieäc kieåm tra caùc maøu toâng nguyeân noùi chung thích hôïp hôn cho maøu ñen vaø caùc maøu ñaëc bieät. Maøu ñen chuû yeáu aûnh höôûng ñeán ñoä saùng. Vì maét ngöôøi coù khuynh höôùng nhaïy vôùi caùc bieán ñoåi veà ñoä saùng hôn laø veà maøu, maøu ñen coù theå ñöôïc kieåm tra treân cô sôû caùc oâ toâng nguyeân. Kinh nghieäm cho thaáy raèng aûnh höôûng cuûa maøu ñen leân vieäc caân baèng maøu caàn thieát phaûi ñöôïc löu yù ñeán. Caùc maøu in boå sung ña soá ñöôïc in rieâng bieät vaø in neàn toâng nguyeân neân coù theå caûm nhaän vaø chænh söûa ñeå theo doõi noù treân cô sôû caùc oâ toâng nguyeân. Nhöng ôû caùc oâ kieåm tra toâng nguyeân vieäc ño phoå vaø tính toaùn maøu coù nhieàu öu ñieåm hôn so vôùi kieåm tra baèng vieäc ño maät ñoä: noù coù theå xaùc ñònh moät caùch chính xaùc caùc toâng maøu chuaån coù ñaït ñöôïc hay khoâng. Hôn theá nöõa caùc toaï ñoä maøu tham chieáu coù theå ñöôïc naïp vaøo döôùi daïng trò soá hay baèng vieäc ño caùc maãu. Ñieàu naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc baèng vieäc ño maät ñoä maøu. Caùc pheùp ño maøu 55 Sau laàn ño ñaàu tieân CPC 21 cho bieát caùc toaï ñoä maøu tham chieáu coù theå ñaït ñöôïc vôùi moät maøu maãu hay khoâng. Neáu khoâng, söï khaùc bieät toaï ñoä maøu coù theå xaûy ra ∆Ep seõ ñöôïc thoâng baùo. Hình treân cho thaáy maøn hình cuûa CPC 21 khi kieåm tra caùc oâ toâng nguyeân. Ôû phía treân beân traùi laø toaï ñoä maøu tham chieáu treân maët phaúng toaï ñoä a-b, voøng troøn ôû giöõa maøn hình laø vuøng phoùng lôùn cho thaáy caùc toaï ñoä maøu toát nhaát seõ ñaït ñöôïc vôùi dung sai nhoû nhaát ∆Epossible so vôùi toaï ñoä maøu tham chieáu. Toaï ñoä cuûa maøu tham chieáu theo lyù thuyeát ñöôïc ñaùnh daáu bôûi moät voøng troøn (Trong thí duï treân truïc Red naèm thaúng goùc vôùi truïc Yellow). Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 56 Neáu coù caùc ñoä leäch vöôït ra ngoaøi khoaûng dung sai cho pheùp caùc ñieàu chænh caàn thieát seõ ñöôïc tính toaùn laïi baèng maùy tính. Caùc soá lieäu phoå cuûa caùc oâ maøu toâng nguyeân ñôn hay caùc oâ maøu taàng thöù ñôn ñöôïc duøng ñeå tính toaùn. Kieåm soaùt maät ñoä toâng nguyeân Theâm vaøo caùc döõ lieäu maøu, caùc maùy ño phoå cuõng coù theå thieát laäp caùc giaù trò maät ñoä cho baát kyø kính loïc maøu naøo. Ñeå hoã trôï cho ngöôøi söû duïng, boä phaän CPC 21 cuûa Heidelberg cuõng cung caáp caùc giaù trò maät ñoä maøu ñoäc laäp vôùi caùc loaïi hình kieåm tra. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc leänh taùi baûn, caùc giaù trò tham chieáu maät ñoä maøu ñaõ ñöôïc tính toaùn roài thì vieäc kieåm soaùt maät ñoä toâng nguyeân cuõng ñöôïc söû duïng. Caùc pheùp ño maøu 57 Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 58 user defined screen 100 75 50 25 top: 25c,16m,16y; bot: 25k top: 50c,39m,39y; bot: 50k top: 7 0 defined screen Copyright © 1997!2001, Guser screen SWOP SWOP ! 133 lin Gray 20% 75% Chöông 3 CAÙC ÑAËC TRÖNG IN & THUOÄC TÍNH CUÛA CHUÙNG Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 59 Caùc ñaëc tröng in Ñoái vôùi cheá baûn, caùc ñaëc tröng in coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø " caùc aûnh höôûng ñöôïc keát hôïp cuûa moät soá caùc ñaëc tröng caàn phaûi ñöôïc buø tröø khi taïo ra caùc baûn taùch maøu". Trong quaù trình cheá baûn, caùc ñaëc tröng in xaùc ñònh söï caân chænh maùy queùt vaø thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo caùc döõ lieäu veà maät ñoä tôø in vaø caân baèng xaùm. Ñoái vôùi quaù trình in, caùc ñaëc tröng in ñöôïc ñònh nghóa laø : " taäp hôïp caùc ñaëc tröng coù aûnh höôûng ñeán phuïc cheá in vaø aûnh höôûng ñeán söï chính xaùc giöõa tôø in thöû vaø tôø in thaät cuõng nhö giöõa caùc tôø in trong moät laàn in hay giöõa nhieàu laàn taùi baûn" Caùc thuoäc tính cuûa caùc ñaëc tröng in Coù nhieàu yeáu toá bieán ñoåi gaây ra söï khaùc bieät giöõa tôø in thöû vaø tôø in thaät, giöõa caùc tôø in trong moät laàn in vaø giöõa caùc laàn in. Caùc yeáu toá naøy coù theå ñöôïc phaân thaønh caùc thuoäc tính cô baûn nhö sau:  Beà maët tôø in  Maøu möïc cô baûn (toâng maøu, maät ñoä)  Söï truyeàn toâng (gia taêng taàng thöù)  Maøu möïc sô caáp (söï nhaän möïc, thöù töï in choàng maøu)  Caân baèng xaùm. Maëc duø caùc thuoäc tính naøy ñöôïc lieät keâ nhö nhöõng thuoäc tính rieâng leû nhöng chuùng khoâng theå taùch rôøi Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 60 nhau maø trong thöïc teá chuùng coù aûnh höôûng qua laïi laãn nhau. Tuy nhieân chuùng ta caàn phaûi ño caùc thuoäc tính naøy moät caùch rieâng bieät ñeå coù theå xem xeùt aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán söï bieán ñoåi toång theå. Beà maët tôø in. Beà maët tôø in coù aûnh höôûng quan troïng ñeán caùc ñaëc tröng in xeùt caû veà yeáu toá thò giaùc laãn caùc thuoäc tính ño ñöôïc treân tôø in. Phaàn lôùn caùc kyõ thuaät vieân ngaønh in ñeàu traûi qua caùc khoù khaên khi coá gaéng in cho gioáng baøi in thöû (ñaõ ñöôïc in treân giaáy traùng phaán) vôùi giaáy in thaät laø giaáy khoâng traùng phaán. Caùc aûnh höôûng cuûa beà maët tôø in coù theå ñöôïc thaáy roõ raøng khi ño maät ñoä cuûa caùc loaïi giaáy khaùc nhau. Nhöõng söï khaùc bieät naøy cho thaáy nhöõng khoù khaên khi phaûi truyeàn taàng thöù treân caùc loaïi giaáy khaùc Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 61 Khoaûng maät ñoä toái ña coù theå ñaït ñöôïc khi in treân caùc loaïi giaáy khaùc nhau. LOAÏI GIAÁY KHOAÛNG MAÄT ÑOÄ Giaáy in baùo Giaáy khoâng traùng phaán Giaáy coucheù matt (beà maët khoâng boùng) Giaáy coucheù beà maët boùng 1.1 1.4 1.6 1.9 nhau. Chuùng cuõng cho thaáy roõ khi phuïc cheá hình maøu hay thaäm chí hình moät maøu coù moät söï khaùc bieät lôùn veà caùc ñaëc tröng in khi Ngoaøi nhöõng söï khaùc bieät veà maät ñoä coøn coù söï khaùc bieät veà khoaûng maøu phuïc cheá khi in treân caùc loaïi giaáy khaùc nhau. Hình veõ döôùi ñaây cho thaáy khoaûng phuïc cheá maøu khi in treân loaïi giaáy in baùo nhoû hôn nhieàu so vôùi khi in treân loaïi giaáy traéng coù traùng phaán, vì lyù do naøy maø khoaûng maøu saéc in treân giaáy in baùo thöôøng coù ñoä baõo hoaø maøu thaáp hôn khi Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 62 Giaáy in baùo Giaáy traéng coù traùng phaán in treân caùc loaïi giaáy khaùc. Maëc duø cuõng coù söï dòch chuyeån veà toâng maøu nhöng söï chuyeån dòch naøy khoâng theå xaùc ñònh moät caùch chính xaùc töø bieåu ñoà naøy vì möïc in söû duïng ñeå in treân hai loaïi giaáy naøy khaùc nhau. Caùc aûnh höôûng cuûa beà maët tôø in ñoái vôùi caùc toâng maøu möïc coù theå ñöôïc quan saùt moät caùch roõ raøng khi in cuøng moät loaïi möïc leân nhieàu loaïi giaáy khaùc nhau. Söï so saùnh nhö theá coù theå khoâng chính xaùc hoaøn toaøn vì söï sai bieät veà toâng maøu möïc bò aûnh höôûng chuû yeáu bôûi ñoä daøy lôùp möïc ñöôïc in leân caùc beà maët tôø in ñoù. Trong thöïc teá, söï sai bieät maøu seõ ít hôn neáu ñoä daøy lôùp möïc ñöôïc ñieàu chænh ñeå ñaït ñöôïc giaù trò ñoä saùng chung treân töøng loaïi giaáy. Ñoä sai bieät maøu cho moät khoaûng maät ñoä tieâu bieåu cuûa caùc loaïi giaáy ñöôïc theå hieän trong baûng döôùi ñaây. Khoaûng sai bieät maøu chæ ra trong baûng laø khoaûng sai bieät toái ña giöõa caùc loaïi giaáy trong cuøng moät nhoùm giaáy. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 63 Ta coù theå nhaän thaáy moät ñieàu thuù vò ôû ñaây laø söï sai bieät maøu giöõa caùc loaïi giaáy trong cuøng nhoùm giaáy khoâng traùng phaán khi in thaáp hôn so vôùi khi chöa in, caùc loaïi giaáy trong nhoùm giaáy coù traùng phaán thì ngöôïc laïi. Coù moät söï gia taêng khoaûng sai bieät maøu ñaùng keå khi taát caû caùc loaïi giaáy ñöôïc ñöa ra so saùnh, ñaây laø keát quaû cuûa söï khaùc bieät veà ñoä boùng, ñoä haáp thuï, ñoä nhaün beà maët vaø caùc ñaëc tröng quang hoïc cuûa caùc loaïi giaáy. Maøu saéc cuûa giaáy roõ raøng laø coù aûnh höôûngleân toâng maøu cuûa möïc in. Nhöng coù moät ñieàu caàn phaûi löu yù laø khi xem xeùt moät quaù trình phuïc cheá maøu, giaáy in maëc nhieân ñöôïc xem nhö moät neàn traéng tham chieáu vaø trong tieàm thöùc chuùng ta luoân coù söï ñieàu chænh naøy. Maøu saéc cuûa giaáy in coøn coù aûnh höôûng nhieàu hôn khi in caùc neàn maøu lôùn leân treân ñoù vì caùc neàn maøu naøy loaïi tröø baát kyø khaû naêng buø tröø naøo cuûa heä thoáng thò giaùc cuûa chuùng ta. Moät thuoäc tính nöõa bò aûnh höôûng beà maët cuûa tôø in chính laù söï gia taêng taàng thöù. Chuùng ta ñaõ bieát raèng söï gia taêng taàng thöù chính laø hieän töôïng caùc haït tram treân tôø in lôùn heân caùc haït tram treân phim, hieän töôïng naøy cuõng bò aûnh höôûng moät phaàn bôûi söï taùn xaï aùnh saùng treân beà maët tôø in, Coù moät söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa söï taùn xaï aùnh saùng treân beà maët giaáy traùng phaán vaø giaáy khoâng traùng phaán. Moät laàn nöõa ta laïi thaáy vieäc so saùnh giöõa caùc loaïi giaáy vôùi nhau khoâng hoaøn toaøn chính xaùc khi caùc thuoäc tính khaùc nhö maät ñoä vaø ñoä daøy lôùp möïc cuõng thay ñoåi. Tuy nhieân, caùc soá lieäu ño ñaïc cho thaáy coù moät söï khaùc bieät khoaûng 3% trong söï gia taêng taàng thöù ôû phaàn toâng trung gian Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 64 giöõa caùc loaïi giaáy traùng phaán cao caáp vaø caùc loaïi giaáy khoâng traùng phaán vaø söï gia taêng taàng thöù cao nhaát naèm ôû caùc loaïi giaáy khoâng traùng phaán. Ngoaøi caùc aûnh höôûng cuûa beà maët tôø in, khoaûng maät ñoä, söï gia taêng taàng thöù vaø khoaûng maøu phuïc cheá, chuùng ta cuõng phaûi xem xeùt caùc aûnh höôûng thò giaùc nhö caáu truùc beà maët tôø in vaø cac ñaëc tröng quang hoïc khaùc. Toâng maøu sô caáp Toâng cuûa caùc maøu möïc in cô baûn khi ñöôïc in leân moät loaïi giaáy cuï theå ñöôïc xaùc dònh bôûi caùc tieâu chuaån phuø hôïp, thí duï nhö tieâu chuaån BS 4666. Tuy nhieân cuõng coù söï bieán ñoåi veà toâng maøu giöõa caùc boä möïc cuûa caùc haõng saûn xuaát möïc khaùc nhau. Söï khaùc bieät veà toâng maøu giöõa caùc boä möïc seõ aûnh höôûng ñeán khoaûng maøu phuïc cheá vaø do vaäy cuõng aûnh höôûng ñeán keát quaû in khi in cuøng moät boä phim nhöng baèng nhieàu loaïi möïc khaùc nhau. Lyù do coù söï khaùc bieät veà toâng maøu chính laø giaù thaønh cuûa caùc loaïi haït maøu. Vì quaù trình in khoâng hoaøn haûo neân noù coù theå laøm taêng hay giaûm khoaûng maøu phuïc cheá taïi moät maøu naøo ñoù thí duï nhö maøu Red baèng caùch thay ñoåi caùc toâng maøu nhö Cyan vaø Magienta nhöng laïi laøm giaûm khoaûng maøu phuïc cheá cuûa caùc maøu khaùc. Thaäm chí neáu möïc in vaø beà maët tôø in gioáng nhau nhöng ñoä daøy lôùp möïc khaùc nhau thì caù toâng maøu cuõng seõ thay ñoåi. Hieäu öùng thò giaùc veà söï bieán ñoåi toâng maøu do ñoä daøy lôùp möïc cuõg gioáng nhö khi in Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 65 treân caùc loaïi giaáy khaùc nhau. Vieäc ñieàu chænh giaûm ñoä daøy lôùp möïc khi in treân giaáy traùng phaán hoaëc giaáy khoâng traùng phaán seõ laøm giaûm ñoä baõo hoaø maøu vaø khoaûng maät ñoä maøu phuïc cheá. Toâng maøu in thöù hai vaø thöù ba Caùc maøu möïc in thöù hai vaø thöù 3 bò aûnh höôûng bôûi toâng maøu möïc in vaø ñoä daøy lôùp möïc in tröôùc ñoù. Chuùng cuõng bò aûnh höôûng bôøi caùc ñaëc tröng veà söï truyeàn möïc. Trong thöïc teá coù nhieàu tôø in khi so caùc maøu möïc in ñaàu tieân thì gioáng nhau nhöng khi in choàng theâm moät maøu nöõa thì laïi nhìn khaùc nhau, ñaëc bieät khaùc nhau ôû ñoä baõo hoaø maøu. Coâng vieäc in nhieàu maøu bao goàm vieäc in choàng nhieàu lôùp möïc leân nhau vaø ñieàu quan troïng laø löôïng möïc in choàng leân moät maøu ñaõ ñöôïc in tröôùc ñoù cuõng cuõng ñöôïc chaáp nhaän nhö löôïng möïc in leân phaàn traéng cuûa giaáy (vuøng chöa in). Khaû naêng in choàng moät maøu naøy leân moät maøu khaùc ñöôïc goïi laø thuoäc tính truyeàn möïc. Vieäc truyeàn möïc keùm coù nghóa laø möïc in ñöôïc truyeàn leân treân moät lôùp möïc khaùc ít hôn löôïng möïc caàn thieát neân maøu toång hôïp bò ngaû sang maøu cuûa lôùp möïc in tröôùc ñoù. Truyeàn toâng Quaù trình tram hoaù hình aûnh taïo ra nhöõng söï bieán ñoåi veà ñoä baõo hoaø maøu, caùc ñieåm tram coù kích thöôùc khaùc nhau khi ñöôïc quan saùt töø moät khoaûng caùch Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 66 thích hôïp seõ ñöôïc hoaø troän bôûi quaù trình thò giaùc cuûa chuùng ta. Cöôøng ñoä cuûa maøu maø chuùng ta thaáy ñöôïc taïi baát kyø moät phaàn naøo treân thang ño kieåm tra toâng maøu phuï thuoäc vaøo caû löôïng möïc ñöôïc truyeàn leân giaáy laãn maät ñoä cuûa phaàn toâng nguyeân cuõng nhö kích thöôùc cuûa ñieåm tram ñöôïc in. Vì caùc ñieåm tram coù theå thay ñoåi kích thöôùc töø phim sang baûn in neân coù khaû naêng moät toâng maøu thay ñoåi khoâng phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi toâng maøu chung. Maëc duø kích thöôùc ñieåm tram coù theå bò thay ñoåi theo höôùng nhoû ñi nhöng thoâng thöôøng chuùng thay ñoåi theo höôùng lôùn leân (söï gia taêng taàng thöù). Vieäc giaûm ñoä daøy lôùp möïc coù theå cho pheùp ñaït ñöôïc moät toâng maøu naøo ñoù nhöng laïi laøm cho toâng maøu chung thay ñoåi nhieàu. Caùc ñaëc tröng in coøn bò aûnh höôûng nhieàu bôûi caùc hieäu öùng thò giaùc cuûa caùc ñieåm tram coù kích thöôùc khaùc nhau vaø söï khaùc bieät giöõa tôø in thöû vaø in thaät. Trong tình huoáng caùc ñieåm tram lôùn hôn möùc cho pheùp do loãi cuûa quaù trình cheá baûn thì khi in ta khoâng theå naøo ñaït ñöôïc maät ñoä yeâu caàu treân taát caû caùc toâng cuøng moät luùc. Maëc duø hieän nay caùc nhaø in ñaõ bieát nhieàu veà söï truyeàn toâng maøu nhöng phaàn lôùn caùc sai hoûng vaãn lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà kieåm soaùt söï truyeàn toâng hay phuïc cheá toâng khoâng chính xaùc ñaëc bieät laø söï sai bieät toâng maøu giöõa caùc tôø in thöû vaø in thaät (treân cuøng moät loaïi giaáy hay khaùc loaïi giaáy), giöõa caùc tôø in trong cuøng moät laàn in vaø giöõa caùc laàn in. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 67 Caân baèng xaùm Caân baèng xaùm khoâng phaûi laø yeáu toá töï bieán ñoåi maø bò bieán ñoåi do nhieàu yeáu toá khaùc. Neáu caùc lôùp möïc ñöôïc in choàng leân ñuùng nhö yeâu caàu thì ôû phaàn xaùm cuûa hình aûnh seõ coù maøu trung tính, neáu caùc lôùp möïc truyeàn leân nhau khoâng chính xaùc thì phaàn maøu xaùm cuûa hình aûnh seõ bò ngaû sang moät toâng maøu naøo ñoù. Nhö ta ñaõ phaân tích ôû treân söï truyeàn möïc chính xaùc coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö söï gia taêng taàng thöù…neân caân baèng xaùm cuõng phuï thuoäc vaøo toaøn boä caùc yeáu toá ñaõ keå treân. Caân baèng xaùm deã bò phaùt hieän baèng maét thöôøng khi in nhöõng aûnh coù maûng toâng xaùm lôùn nhöng laïi ít bò phaùt hieän khi in nhöõng hình coù nhieàu toâng maøu. Caân baèng xaùm thöïc chaát cuõng laø caân baèng maøu vì vieäc truyeàn toâng maøu khoâng chính xaùc ñöôïc phaùt hieän nhanh nhaát taïi nhöõng vuøng toâng xaùm. Xaùc ñònh qui caùch cuûa caùc ñaëc tröng in Aûnh höôûng cuûa caùc ñaëc tröng leân vieäc phuïc cheá maøu caàn phaûi ñöôïc moâ taû hay xaùc laäp thaønh qui caùch. Coù hai caùch xaùc laäp qui caùch. Moät qui caùch coù theå ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc thang kieåm tra in nhaèm thieát laäp caùc ñaëc tröng in caàn thieát cho moät baøi in hay moät tieâu chuaån in trong moät ñieàu kieän cuï theå. Moät qui caùch in nhö theá coù theå ñöôïc thieát laäp cho moät maùy in cuï theå hay moät nhoùm caùc maùy in. Moät Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 68 phöông phaùp khaùc ñeå xaùc laäp qui caùch laø tuaân thuû moät soá caùc tieâu chuaån in ñaõ ñöôïc coâng boá. Caùch ñaàu tieân neân ñöôïc thöïc hieän khi coâng vieäc in coù nhöõng ñieåm khoâng bình thöôøng thí duï nhö beà maët giaáy in ñaëc bieät hay ñoä phaân giaûi tram cao. Ñaây cuõng chính laø phöông phaùp toát nhaát khi caùc phim taùch maøu ñöôïc thöïc hieän döôùi söï kieåm soaùt cuûa nhaø in vì noù cho pheùp thieát laäp caùc ñieàu kieän toái öu cho quaù trình in cuûa nhaø maùy ngay taïi khaâu cheá baûn. Tuy nhieân khi caùc phim taùch maøu ñöôïc khaùch haøng cung caáp cho nhaø in vaø caùc boä phim naøy khoâng tuaân thuû caùc qui caùch maø nhaø in ñang söû duïng thì moät qui caùch tieâu chuaån seõ ñöôïc duøng ñeå thay theá Caùc qui caùch in tieâu chuaån Ñeå coù theå thoaû hieäp vôùi nhieàu qui caùch in khaùc nhau ngöôøi ta ñaõ ñöa ra caùc tieâu chuaån chung vaø chuùng ñöôïc coi nhö nhöõng tieâu chuaån coâng nghieäp thoâng thöôøng. Caùc qui caùch ñang duøng cho baùo vaø taïp chí laø tieâu chuaån cuûa hieäp hoäi caùc nhaø in ñònh kyø (FIPP) vaø qui caùch cho in baùo baèng phöông phaùp in offset cuûa Anh Quoác (UKONS). Caùc qui caùch töông töï cuõng ñöôïc aùp duïng ôû Hoa Kyø, ñoù la qui caùch cho in offset cuoän (SWOP) vaø qui caùch cho in quaûng caùo khoâng saáy (SNAP). Ngoaøi ra coøn nhieàu qui caùch nöõa maø caùc nhaø in phaûi löu yù tìm hieåu ñeå söû duïng cho phuø hôïp. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 69 Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 70 Söï chuyeån dòch taàng thöù trong caùc quaù trình phuïc cheá laø nhöõng nguyeân nhaân cô baûn gaây ra söï cheânh leäch caùc giaù trò maät ñoä giöõa baøi maãu vaø tôø in cuõng nhö giöõa caùc giai ñoaïn cuûa quaù trình phuïc cheá. Beân caïnh möïc in vaø maøu cuûa giaáy in, caùc thoâng soá quan troïng nhaát laø ñoä daøy lôùp möïc, giaù trò taàng thöù, caân baèng maøu, söï nhaän möïc vaø thöù töï choàng maøu. Ñoä daøy lôùp möïc Caûm giaùc veà maøu cuûa moät hình aûnh in phuï thuoäc vaøo lôùp möïc in ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh. Vì caùc lyù do kyõ thuaät, ñoä daøy lôùp möïc toái ña trong kyõ thuaät in offset vaøo khoaûng 3,5 mm. Ñoái vôùi giaáy traùng phaán vaø caùc maøu möïc theo tieâu chuaån DIN 16 539, caùc vò vò trí maøu chính xaùc coù theå ñaït ñöôïc vôùi ñoä daøy lôùp möïc naèm giöõa khoaûng 0,7 vaø 1,1 mm. Tuy nhieân, neáu söû duïng giaáy vaø möïc in khoâng thích hôïp ta khoâng theå phuïc cheá ñöôïc caùc maøu naèm ôû caùc goùc cuûa bieåu ñoà maøu CIE (caùc maøu coù ñoä baõo hoaø maøu cao nhaát). Khoaûng maøu coù theå phuïc cheá ñöôïc cuõng giaûm neáu ñoä baõo hoaø maøu khoâng ñuû. Trong minh hoaï moâ taû ôû trang beân, vuøng maøu traéng cho thaáy khoaûng maøu phuïc cheá bò thu heïp laïi khi in baèng caùc loaïi möïc khoâng ñaït chaát löôïng. Xeùt veà khía caïnh vaät lyù, aûnh höôûng cuûa ñoä daøy lôùp möïc leân caùc ñaëc tính quang hoïc coù theå ñöôïc giaûi thích nhö sau: Möïc in khoâng che phuû giaáy maø chuùng trong suoát. AÙnh saùng xuyeân qua möïc in. Trong quaù trình ñi qua möïc in, aùnh saùng seõ ñuïng phaûi caùc haït maøu, caùc haït maøu naøy seõ haáp thuï nhieàu hay ít caùc böôùc soùng naøo ñoù cuûa aùnh saùng. Söï taäp trung cuûa caùc haït maøu vaø ñoä daøy lôùp möïc caøng cao thì caøng coù nhieàu haït maøu ñuïng phaûi aùnh saùng vaø aùnh saùng seõ ñöôïc haáp thuï nhieàu hôn. Cuoái cuøng, caùc tia saùng tôùi ñöôïc beà maët giaáy maøu traéng vaø ñöôïc phaûn xaï. Trong quaù trình phaûn xaï, aùnh saùng laïi phaûi ñi qua ñoä daøy lôùp möïc moät laàn nöõa roài môùi tôùi maét ngöôøi quan saùt. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 71 x0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 y 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 520 530 540 550 560 570 580 590 490 480 470 450 400-380 600 610 620 650 700-780 E Y+C Y Y+M M M+C C Moät lôùp möïc in daøy haáp thuï nhieàu vaø phaûn xaï ít aùnh saùng hôn so vôùi lôùp möïc in moûng, vì leõ ñoù ngöôøi quan saùt caûm nhaän maøu toái hôn vaø coù ñoä baõo hoaø cao hôn. Vì vaäy, phaàn aùnh saùng ñi ñeán maét ngöôøi ñöôïc coi laø cô sôû ñeå ñaùnh giaù maøu. Söï chuyeån dòch taàng thöù trong quaù trình phuïc cheá Tieáp theo möïc in, caùc giaù trò toâng tram laø thoâng soá quan troïng nhaát ñeå ñaùnh giaù toâng maøu. ÖÙng vôùi moãi dieän tích (ñoä lôùn) cuûa ñieåm tram ta seõ coù moät giaù trò taàng thöù, ngöôøi ta thöôøng goïi laø giaù trò toâng tram F (%). Noù cho bieát tæ leä phaàn traêm veà dieän tích cuûa caùc ñieåm tram vaø phaàn giaáy traéng. Trong tröôøng hôïp giaáy traéng F=0%. Khi in phuû neàn F=100%. Neáu F=40% thì coù nghóa laø caùc ñieåm tram che 40% dieän tích vaø 60% dieän tích coøn laïi laø phaàn traéng cuûa giaáy. Caùc toâng maøu caøng saùng thì giaù trò toâng tram caøng nhoû. Söï dòch chuyeån taàng thöù Khi moät haït tram ñöôïc truyeàn töø phim sang baûn in roài töø baûn in qua taám cao su, roài cuoái cuøng truyeàn leân giaáy, haøng loaït caùc yeáu toá coù theå laøm thay ñoåi kích thöôùc hình hoïc cuûa noù. Söï thay ñoåi caùc giaù trò taàng thöù gaây ra bôûi caùc quaù trình treân coù theå ñöôïc buø tröø töø coâng ñoaïn cheá baûn. Moät ñöôøng cong moâ taû caùc ñaëc tính truyeàn taàng thöù Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 72 Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 73 coù theå ñöôïc veõ baèng caùch ño caùc thang kieåm tra in vaø so saùnh chuùng vôùi baøi maãu. Neáu trong toaøn boä quaù trình in (töø khi queùt hình cho ñeán khi in hoaøn chænh) neáu ñaït ñöôïc caùc thoâng soá so vôùi tieâu chuaån thì coù theå mong ñôïi saûn phaåm in ra gioáng baøi maãu. Tuy nhieân, söï dòch chuyeån taàng thöù laø vaán ñeà khoù cuûa ngaønh in khoâng theå thaáy tröôùc ñöôïc. Chuùng caàn ñöôïc löu yù, ñaëc bieät trong suoát quaù trình in. Caùc yeáu toá quan troïng nhaát laø: Ñöôøng ñi cuûa ñieåm tram Caùc yeáu toá aûnh höôûng Hình daïng ñieåm tram Phim Bình baûn EÙp phim Hieän phim Gôø caïnh phim, baêng keo, keo daùn Hoaù chaát, thôøi gian hieän Hai ñieåm tram treân phim (Phoùng ñaïi khoaûng 150 laàn) Baûn in Phôi baûn Laøm aåm Chaø möïc In Vaät lieäu in, ñoä maøi moøn theo soá löôïng in Thôøi gian phôi, huùt chaân khoâng, chieáu saùng ngang hoâng. Löôïng nöôùc aåm, ñoä pH, söùc caêng beà maët, ñoä cöùng cuûa nöôùc, nhieät ñoä. Ñoä daøy lôùp möïc, ñoä quaùnh, nhieät ñoä Quaù trình laên eùp Ñieåm tram treân baûn sau khi chaø möïc Ñieåm tram treân baûn tröôùc khi chaø möïc Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 74 Hieän töôïng haït tram to ra chính laø söï gia taêng dieän tích ñieåm tram trong quaù trình in khi so saùnh vôùi ñieåm tram treân phim. Söï gia taêng dieän tích naøy moät phaàn laø do quaù trình in, vaät lieäu in vaø maùy in vaø khoâng bò aûnh höôûng bôûi ngöôøi thôï in. ÔÛ moät goùc ñoä naøo ñoù ngöôøi thôï in cuõng goùp phaàn laøm taêng taàng thöù ñaëc bieät laø khi hoï ñieàu chænh vieäc caáp möïc. Ñöôøng ñi cuûa ñieåm tram Caùc yeáu toá aûnh höôûng Hình daïng ñieåm tram Taám cao su Cao su/ vaät lieäu in Vaät lieäu, tình traïng beà maët Quaù trình eùp laên Haït tram treân taám cao su Vaät lieäu in Truyeàn giaáy Ra giaáy Beà maët, chaát löôïng giaáy Söï aên khôùp khi truyeàn giaáy Queät lem Hình phoùng ñaïi cho thaáy roõ keát quaû toát nhaát cuûa moät ñieåm tram. Haït tram to ra SÖÏ TAÊNG / GIAÛM CAÙC GIAÙ TRÒ TOÂNG TRAM Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 75 Hieän töôïng caùc phaàn khoâng in (ñeå traéng) bò nhoû ñi cho ñeán khi bò bít haún. Ñoâi khi söï keùo dòch vaø ñuùp neùt cuõng gaây bít. Laø hieän töôïng caùc haït tram treân tôø in nhoû hôn so vôùi haït tram treân phim. Phaàn traéng bò bít Haït tram bò nhoû ñi Keùo dòch laø hieän töôïng hình daïng moät ñieåm tram thay ñoåi trong quaù trình in do chuyeån ñoäng töông ñoái giöõa baûn in vaø taám cao su, chính vì lyù do naøy maø moät ñieåm tram troøn coù theå bieán daïng thaønh hình baàu duïc. Keùo dòch phía goùc phaûi cuûa höôùng in ñöôïc goïi laø keùo dòch beân. Keùo dòch cheùo chæ xaûy ra khi caû hai daïng keùo dòch treân xaûy ra cuøng moät luùc. Trong in offset, ñuùp neùt coù nghóa laø moät ñieåm boùng khoâng mong muoán coù hình daïng gioáng nhö ñieåm tram xuaát hieän keá beân ñieåm tram. Laø söï bieán daïng cuûa ñieåm tram gaây ra bôûi caùc taùc ñoäng cô hoïc sau in. Thuaät ngöõ “queät lem” cuõng ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp möïc in dính vaøo maët löng cuûa tôø in sau noù. Haït tram bò keùo dòch Haït tram bò ñuùp neùt Haït tram bò queät lem SÖÏ BIEÁN DAÏNG ÑIEÅM TRAM Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 76 CAÙC ÑIEÅM CAÀN LÖU YÙ KHI KIEÅM TRA Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa thang kieåm tra, söï gia taêng taàng thöù coù theå ñöôïc kieåm tra baèng maét vaø ño ñöôïc. Ñeå phuïc vuï cho vieäc kieåm tra baèng maét, caùc thang tín hieäu raát höõu duïng. Hieän töôïng phaàn töû traéng bò bít coù theå theo doõi ñöôïc toát nhaát vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc phaàn töû ño tram vôùi caùc giaù trò taàng thöù cao. Hieän töôïng haït tram to ra vaø phaàn traéng bò bít chuû yeáu gaây ra bôûi söï caáp möïc quaù nhieàu vaø caáp khoâng ñuû nöôùc, aùp löïc in quaù lôùn giöõa baûn in vaø taám cao su, cao su caêng khoâng chaët. Hôn theá nöõa, caùc loâ chaø möïc vaø chaø baûn coù theå khoâng ñöôïc ñieàu chænh thích hôïp. Trong caùc ñieàu kieän in bình thöôøng vaø phôi baûn chính xaùc, caùc phaàn töû in thöôøng to hôn so vôùi phim. Caùc khieám khuyeát nhö bay baûn hoaëc tuï möïc coù theå laøm cho phaàn töû in nhoû laïi. Trong tröôøng hôïp ñoù ta neân khaéc phuïc nhö sau: thöôøng xuyeân lau röûa taám cao su vaø boä phaän möïc, thay ñoåi loaïi möïc in vaø thöù töï choàng maøu. Kieåm tra caùc loâ chaø baûn, aùp löïc in. Ñuùng Sai Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 77 CAÙC ÑIEÅM CAÀN LÖU YÙ KHI KIEÅM TRA Hieän töôïng keùo dòch thaáp nhaát ôû caùc loaïi tram ñöôøng. Caùc ñöôøng song song thöôøng chæ ra höôùng keùo dòch. Keùo dòch theo höôùng in thöôøng do sai leäch laên eùp giöõa oáng baûn vaø oáng cao su hoaëc do aùp löïc in quaù cao. Ñaây laø lyù do taïi sao quaù trình laên eùp in vaø aùp löïc in caàn ñöôïc kieåm tra thaän troïng nhaát. Ñuùp neùt ñöôïc kieåm tra baèng caùc phaàn töû duøng ñeå kieåm tra keùo dòch. Theâm vaøo ñoù, caùc haït tram phaûi ñöôïc kieåm tra baèng kính phoùng ñaïi vì tram ñöôøng baûn thaân noù khoâng cho pheùp phaân bieät giöõa keùo dòch vaø ñuùp neùt. Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra ñuùp neùt, haàu heát caùc nguyeân nhaân khoâng ít thì nhieàu ñeàu lieân quan ñeán giaáy in. Hieän töôïng queät lem ít khi xaûy ra vôùi caùc maùy in tôø rôøi hieän ñaïi. Nhöõng vuøng treân maùy in tôø rôøi, nôi tôø giaáy vaø maët giaáy môùi in tieáp xuùc cô hoïc laø nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra hieän töôïng queät lem. Queät lem coù theå xaûy ra khi xeáp choàng giaáy hoaëc khi in treân caùc maùy in ñaûo maët giaáy. Ñuùng Sai Caùc phaàn töû tín hieäu in keøm vôùi taøi lieäu nhö daûi SLUR laø moät coâng cuï coù giaù trò ñeå kieåm tra moät caùch nhanh choùng nhöõng söï thay ñoåi giaù trò taàng thöù. Caùc phaàn töû naøy phoùng ñaïi nhöõng loãi xaûy ra trong quaù trình in. Caùc loãi nhö haït tram bò to ra, bò thu nhoû, keùo dòch hay ñuùp neùt aûnh höôûng ñeán caùc phaàn töû tram haït nhuyeãn nhieàu hôn laø caùc phaàn töû tram haït lôùn. Nguyeân nhaân xaûy ra hieän töôïng naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi nhö sau: caùc ñieåm tram nhoû (tram ñoä phaân giaûi cao) taêng hoaëc giaûm dieän tích baèng vôùi söï taêng giaûm xaûy ra ñoái vôùi caùc haït tram lôùn (tram coù ñoä phaân giaûi thaáp) do vaäy khi in tram coù ñoä phaân giaûi cao ta seõ coù nhieàu haït tram hôn neân deã bò taêng hoaëc giaûm nhieàu hôn so vôùi tram thoâ. Ñoù chính laø lyù do taïi sao trong suoát quaù trình in coù nhieàu möïc in tuï quanh caùc haït tram mòn hôn vaø haäu quaû laø hình aûnh in ôû ñoä phaân giaûi cao seõ toái hôn. Hieän töôïng naøy laø cô sôû ñeå thieát laäp neân caùc phaàn töû tín hieäu vaø ño ñaïc. Caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa daûi SLUR seõ giaûi thích ngaén goïn cho hieän töôïng treân. Trong giaûi SLUR caùc phaàn töû tram thoâ (phaàn vieàn quanh) ñöôïc phoái hôïp vôùi caùc phaàn töû tram mòn (caùc con soá). Trong daûi thang kieåm tra SLUR coù caùc giaù trò toâng tram baèng nhau ñöôïc taïo ra töø tram thoâ. Caùc soá töø 0 tôùi 9 ñöôïc taïo ra töø tram mòn coù caùc giaù trò toâng thu nhoû daàn. Trong quaù trình in saûn löôïng, treân tôø in chuaån seõ coù soá 3 treân thang kieåm tra vaø khi naøo vuøng Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 78 tram thoâ xung quanh noù coù cuøng giaù trò toâng thì coù theå soá 3 khoâng coøn ñoïc ñöôïc nöõa. Tuy nhieân, neáu söï gia taêng taàng thöù xaûy ra trong suoát quaù trình in thì con soá cao hôn keá tieáp vôùi taàng thöù thaáp hôn seõ coù cuøng toâng vôùi vuøng tram thoâ bao quanh noù. Söï gia taêng taàng thöù caøng cao thì söï caân baèng toâng giöõa soá vaø vuøng tram thoâ bao quanh seõ dòch chuyeån veà con soá cao hôn. Ñoái vôùi hieän töôïng haït tram bò thu nhoû thì moïi vieäc dieãn ra ngöôïc laïi. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 79 Toát Haït tram to ra Haït tram nhoû ñi Keùo dòch beân Keùo dòch theo höôùng in Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 80 Trong tröôøng hôïp naøy caùc con soá 2, 1 hay thaäm chí 0 coù theå khoâng ñoïc ñöôïc. Caùc con soá chæ ñôn thuaàn cho bieát hieän töôïng gia taêng taàng thöù hoaëc hieän töôïng thu nhoû haït tram coù theå xaûy ra hay khoâng. Caùc nguyeân nhaân gaây ra hai hieän töôïng naøy phaûi ñöôïc xem xeùt baèng kính phoùng ñaïi treân tôø in hoaëc treân baûn in. Phaàn chöõ SLUR phía beân phaûi cuûa caùc con soá cho bieát tôø in daïng chuaån, haït tram to ra, keùo dòch hay ñuùp neùt. Khi in neáu hieän töôïng gia taêng taàng thöù xaûy ra thì chöõ SLUR seõ khoâng roõ raøng hôn so vôùi tôø in toát, maëc duø toaøn boä vuøng chöùa chöõ SLUR troâng toái hôn. Tuy nhieân, caùc ñieåm tram treân thang kieåm tra ít thích hôïp ñeå nhaän bieát söï keùo dòch hay ñuùp neùt. ÔÛ phaàn tram ta coù theå nhaän thaáy söï to ra nhöng söï bieán daïng ñieån hình keøm theo höôùng keùo dòch coù theå thaáy roõ hôn phaàn chöõ SLUR. Thí duï trong tröôøng hôïp keùo dòch theo höôùng in thì caùc ñöôøng keû naèm ngang taïo neân chöõ SLUR (song song vôùi caïnh nhíp) seõ roäng ra laøm ta thaáy roõ chöõ. Ngöôïc laïi, trong tröôøng hôïp keùo dòch beân, phaàn bao quanh chöõ SLUR coù caùc ñöôøng keû doïc seõ trôû neân toái hôn. Hình minh hoaï döôùi ñaây cho thaáy aûnh höôûng cuûa söï thay ñoåi giaù trò dieän tích ñieåm tram ñeán aûnh in, ñaây laø moät ví duï veà söï gia taêng taàng thöù. Thaäm chí neáu caùc ñieåm tram cuûa chæ moät maøu cô baûn lôùn hôn möùc yeâu caàu thì cuõng daãn ñeán söï thay ñoåi giaù trò toâng maøu. Dó nhieân, ñieàu naøy cuõng quan troïng ñoái vôùi vieäc truyeàn taàng thöù chính xaùc treân maùy in. Quaù trình truyeàn taàng thöù trong in offset (töø baûn sang cao su vaø töø cao su sang tôø in), thöôøng laøm cho caùc ñieåm tram lôùn hôn. Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø söï gia taêng taàng thöù. Caùc daûi thang kieåm tra giuùp kieåm soaùt ñöôïc chaát löôïng tôø in, nhöng chuùng khoâng cung caáp caùc thoâng Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 81 Ñuùng Sai tin veà caùc giaù trò sai leäch cuï theå vaø caùc loãi. Ñeå coù theå bieát ñöôïc chaát löôïng cuûa caùc giaù trò toâng caàn phaûi duøng ñeán caùc phöông phaùp ño. Söï gia taêng taàng thöù Söï gia taêng taàng thöù laø söï khaùc bieät giöõa caùc giaù trò toâng tram treân phim vaø treân tôø in. Ñaây laø keát quaû cuûa vieäc bieán daïng hình hoïc cuûa ñieåm tram laãn hieäu öùng quang hoïc (hieän töôïng taùn quang*) Cuõng gioáng nhö giaù trò toâng tram F, giaù trò gia taêng taàng thöù Z thöôøng ñöôïc tính baèng phaàn traêm (coâng thöùc tính söï gia taêng taàng thöù Z ñöôïc ñeà caäp ôû chöông 3.5.1). Söï gia taêng taàng thöù laø söï khaùc bieät giöõa giaù trò toâng tram khi in FD vaø giaù trò toâng tram treân phim FF. Vì söï gia taêng taàng thöù khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo caùc khoaûng giaù trò toâng, caùc soá lieäu veà söï gia taêng taàng thöù cuõng neân noùi roõ veà giaù trò taàng thöù töông öùng treân phim. Ví duï: ñoä gia taêng taàng thöù laø 15% ñoái vôùi FF = 40%, hoaëc goïn hôn laø Z40 = 15%. Caùc thieát bò ño hieän ñaïi cho bieát ñoä gia taêng taàng thöù moät caùch tröïc tieáp. Chuù yù: Ñoä gia taêng taàng thöù Z(%) laø hieäu soá giöõa giaù trò toâng tram khi in FD vaø giaù trò toâng tram treân phim FF. Do vaäy giaù trò naøy khoâng lieân quan ñeán giaù trò toâng tram treân phim FF. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 82 * Hieän töôïng taùn quang laø hieän töôïng aùnh saùng bò giöõ laïi treân tôø in, khoâng phaûn xaï laïi maét hay maùy ño. Ñöôøng ñaëc tröng in Söï bieán ñoåi giaù trò toâng tram khi in FD so vôùi giaù trò toâng tram treân phim FF coù theå ñöôïc moâ taû moät caùch roõ raøng ñeå ñieàu chænh quaù trình cheá baûn qua ñöôøng ñaëc tröng in. Ñeå xaùc ñònh ñöôøng ñaëc tröng in, ngöôøi ta söû duïng thang tram coù ít nhaát laø 3 naác taàng thöù vaø moät oâ toâng nguyeân, coù nhieàu thang ño coù caùc oâ chuyeån ñoåi giaù trò toâng töø 0% ñeán 100% vôùi caùc giaù trò toâng caùch nhau moät khoaûng 5%. Vôùi maùy ño maät ñoä ta coù theå ño maät ñoä möïc ôû toâng nguyeân vaø caùc baäc trong thang tram ñeå töø ñoù xaùc ñònh taàng thöù tram. Ñöa toaï ñoä caùc ñieåm ño ñöôïc vaøo ñoà thò ñaõ veõ saün caùc giaù trò taàng thöù treân phim töông öùng, ta seõ coù ñöôøng ñaëc tröng truyeàn taàng thöù töø phim sang tôø in khi quaù trình phôi baûn ñöôïc tieâu chuaån hoùa. Ñöôøng ñaëc tröng naøy chæ coù giaù trò ñoái vôùi söï phoái hôïp möïc in, giaáy, aùp löïc in, cao su vaø baûn in theo ñieàu kieän kieåm tra vì chuùng laø nhöõng yeáu toá töø ñoù maø ta xaùc ñònh ñöôøng ñaëc tröng. Neáu ngöôøi ta kieåm tra treân moät loaïi maùy in khaùc vôùi möïc in vaø giaáy khaùc thì moãi tröôøng hôïp seõ cho ra moät ñöôøng ñaëc tröng khaùc. Treân ñoà thò ñöôøng ñaëc tröng I nghieâng moät goùc 450 bieåu dieãn ñöôøng ñaëc tröng in lyù töôûng thoâng thöôøng khoâng ñaït ñöôïc. Trong tröôøng hôïp naøy caùc giaù trò taàng thöù treân phim vaø treân tôø in hoaøn toaøn truøng vôùi nhau. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 83 Ñöôøng ñaëc tröng II theå hieän taàng thöù tram ño ñöôïc treân tôø in chæ roõ söï thay ñoåi taàng thöù giöõa phim vaø tôø in. Thí duï giaù trò toâng tram treân phim laø 40% nhöng treân ñöôøng ñaëc tröng in thöù hai chæ ra giaù trò toâng treân tôø in laø 55%. Töø ñoù ta coù ñoä taêng theâm taàng thöù Z(%) = 55%-40% = 15%. Khi xaùc ñònh söï gia taêng taàng thöù trong quaù trình in, phaàn toâng trung gian noùi leân nhieàu yù nghóa nhaát. Ñöôøng ñaëc tröng in chæ ra raèng taïi phaàn toâng naøy caùc giaù trò taàng thöù dòch chuyeån nhieàu nhaát. Qua ñöôøng ñaëc tröng in thöù hai ta coù theå ñieàu chænh caùc giaù trò taàng thöù tram treân phim ñeå caân baèng vaø buø tröø cho ñoä gia taêng taàng thöù khi in. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 84 DV = 1.50 20% 30% 10% 40% 55% 15% 80% 90% 10% 100% 100% 0% Film Z (%) Tôø in F F F D Tôø in 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% Phim 90%80%70%60%50%40%30%20%10%0% Ñöôøng ñaëc tuyeán I Ñöôøng ñaëc tuyeán II Ñoä töông phaûn K(%) Ñoä töông phaûn in töông ñoái K(%) duøng ñeå kieåm tra ôû toâng ¾. Moät tôø in caàn coù ñoä töông phaûn cao heát möùc maø noù coù theå. Ñieàu ñoù coù nghóa laø caùc toâng nguyeân (in neàn) caàn coù maät ñoä möïc cao, nhöng toâng tram vaãn coøn hôû khoâng bò bít laïi (taàng thöù toái öu). Khi taêng löôïng möïc, maät ñoä möïc trong caùc ñieåm tram taêng leân vaø nhö vaäy ñoä töông phaûn cuõng taêng leân. Tuy nhieân, vieäc taêng löôïng möïc ñöôïc caáp chæ coù yù nghóa ñeán moät giôùi haïn nhaát ñònh, vì khi ñoä daøy cuûa lôùp möïc taêng leân vuôït quaù giôùi haïn ñoù, ñieåm tram to ra vaø phaàn traéng neàn giaáy ôû toâng ¾ bò bít laïi. Nhö vaäy, phaàn traéng treân giaáy bò giaûm bôùt daãn ñeán ñoä töông phaûn bò giaûm ñi. Neáu ta khoâng coù saün thieát bò ño hieån thò tröïc tieáp ñoä töông phaûn thì ñoä töông phaûn töông ñoái khi in coù theå tính toaùn hay xaùc ñònh treân cô sôû thang kieåm tra FOGRA PMS. Ñieåm töông phaûn töông ñoái ñöôïc söû duïng ñeå kieåm tra chaát löôïng ñieåm tram ôû toâng 3/4. Khi in saûn löôïng, maëc duø maät ñoä maøu möïc ôû toâng nguyeân khoâng thay ñoåi, nhöng khi trò soá ñoä töông phaûn K bò giaûm ñi thì ñoù laø luùc caàn lau röûa taám cao su. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 85 K(%) = . 100 (DV - DR) DV Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 86 Neáu maät ñoä möïc ôû toâng nguyeân ñaït yeâu caàu, caùc giaù trò ñoä töông phaûn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán quaù trình in nhö: ƒ Söï laên eùp in vaø aùp löïc in.ƒ Caùc taám cao su vaø tôø loùt.ƒ Söï laøm aåm baûn.ƒ Möïc in vaø phuï gia. Khoâng gioáng nhö söï gia taêng taàng thöù, giaù trò ñoä töông phaûn phuï thuoäc moät phaàn lôùn vaøo söï gia taêng maät ñoä ôû toâng neàn, neân noù khoâng ñöôïc coi laø moät bieán soá cho vieäc chuaån hoaù. Ñoù laø lyù do taïi sao cho ñeán nay taàm quan troïng cuûa noù ngaøy caøng giaûm ñi ñaùng keå. Caân baèng maøu Nhö ñaõ giaûi thích ôû phaàn treân, caùc toâng maøu ñöôïc phuïc cheá trong in boán maøu baèng söï phoái troän caùc thaønh phaàn khaùc nhau cuûa möïc Cyan, Magenta, Yellow vaø Black. Neáu thaønh phaàn phoái hôïp giöõa chuùng thay ñoåi chuùng seõ cho ra maøu khaùc. Ñeå traùnh ñieàu naøy thaønh phaàn caùc maøu caáu taïo neân toâng maøu mong muoán phaûi ñöôïc caân baèng chính xaùc vaø oån ñònh. Neáu chæ coù maøu Black thay ñoåi, toâng maøu trôû neân saùng hoaëc toái hôn, chuùng ta khoâng xem hieän töôïng naøy nhö toâng maøu bò roái loaïn. Tình traïng töông töï cuõng xaûy ra khi thaønh phaàn taát caû caùc maøu höõu saéc Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 87 thay ñoåi moät caùch töông ñoái ñeàu nhau vaø cuøng höôùng. Tuy nhieân, chuùng ta chæ can thieäp khi toâng maøu thay ñoåi. Söï thay ñoåi toâng nhö theá chæ xaûy ra khi caùc maøu phoái troän thay ñoåi khoâng ñeàu nhau hoaëc teä hôn neáu chuùng thay ñoåi theo höôùng ngöôïc nhau. Söï thay ñoåi caân baèng maøu coù theå nhaän ra raát roõ raøng treân caùc vuøng kieåm tra caân baèng xaùm. Vì leõ ñoù caân baèng maøu thöôøng ñöôïc goïi laø caân baèng xaùm. Söï gia taêng caùc bieán soá khoâng theå traùnh khoûi cuûa moãi loaïi möïc trong quaù trình in chuû yeáu phuï thuoäc vaøo nguyeân lyù caáu taïo aûnh ñöôïc choïn trong quaù trình cheá baûn. Tieáp theo ñaây, caùc daïng thieát laäp aûnh quan troïng nhaát seõ ñöôïc dieãn giaûi. Caùc bieåu ñoà giaûn löôïc cho thaáy caùc loaïi möïc lyù töôûng khoâng toàn taïi trong thöïc teá. Theâm vaøo ñoù coù nhöõng thay ñoåi veà maøu do vieäc nhaän möïc trong quaù trình in öôùt choàng öôùt (xem theâm chöông 2.5). Ñaây laø lyù do taïi sao trong thöïc teá caùc giaù trò taàng thöù thay ñoåi so vôùi giaù trò lyù thuyeát. Ñeå ñaït ñöôïc caùc toâng maøu ñeàu nhau, caùc oâ kieåm tra in choàng maøu phaûi ñöôïc chænh söûa töông öùng. Hoãn hôïp caùc saéc maøu Vieäc phoái troän maøu bao goàm caùc maøu sô caáp cuûa toång hôïp tröø Cyan (C), Magenta(M), Yellow (Y) vaø Black (K) thoâng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå nhaán theâm chieàu saâu cuûa hình aûnh vaø ñeå caûi thieän caùc ñöôøng vieàn. Caùc toâng maøu toái ñöôïc phuïc cheá baèng caùch phoái troän ba maøu sô caáp. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 88 Laáy ví duï, maøu möïc in Cyan trôû neân toái hôn neáu caùc thaønh phaàn baèng nhau cuûa Yellow vaø Magenta ñöôïc theâm vaøo vaø luùc ñoù thaønh phaàn cuûa chuùng phaûi ñöôïc duy trì thaáp hôn maøu Cyan. Tyû leä maøu Magenta vaø Yellow neáu ñöôïc phoái troän vôùi maøu Cyan cuøng tyû leä noù seõ taïo ra maøu ñen vaø vì theá noù laøm toái phaàn coøn laïi cuûa maøu Cyan. Ñieàu naøy ñöôïc minh hoaï baèng moät ví duï: Maøu naâu ñöôïc ñöa ra trong hình minh hoaï ñöôïc thieát laäp theo caáu truùc maøu 70% Cyan + 80% Magenta vaø 90% Yellow. Löôïng maøu phuû leân beà maët vaät lieäu leân ñeán 240%. Maøu Black khoâng ñöôïc söû duïng. Tuy nhieân do caùc maøu ñöôïc phoái troän vôùi tyû leä cao neân caân baèng maøu raát khoù ñöôïc duy trì trong suoát quaù trình in. Theâm vaøo ñoù, vôùi moät beà maët ñöôïc phuû möïc roäng nhö theá, thôøi gian khoâ vaø löôïng möïc tieâu thuï seõ gia taêng. Caáu truùc caùc maøu cuûa maøu naâu ñöôïc chæ ra ôû hình minh hoaï keá beân bao goàm hai maøu höõu saéc vaø 40% C 50% M 60% Y 30% K 180% C M Y K 100% 50% 0% Phaàn maøu Phaàn voâ saéc moät thaønh phaàn maøu voâ saéc (maøu ñen). Thaønh phaàn maøu voâ saéc ñöôïc phoái troâän bôûi 70% Cyan, 70% Magenta vaø 70% cho ra maøu xaùm (voâ saéc). 10% Magenta vaø 20% Yellow coøn laïi laø phaàn maøu höõu saéc. Hoãn hôïp caùc maøu höõu saéc vaø thay theá caùc maøu baèng maøu ñen Kyõ thuaät thay theá caùc maøu voâ saéc baèng maøu ñen (UCR - Under Color Removal) laø moät söï bieán ñoåi thaønh phaàn maøu höõu saéc vôùi moät thaønh phaàn maøu voâ saéc ñöôïc thay baèng maøu ñen. Giaû söû raèng 30% caùc maøu ñöôïc loaïi boû töø maøu naâu cuûa ví duï treân. Phaàn maøu voâ saéc bao goàm Cyan, Magenta vaø Yellow döôïc loaïi boû ñi 30% vaø thay theá bôûi phaàn maøu Black 30% töông öùng. Keát quaû laø beà maët phuû möïc khoâng coøn laø 240% nöõa maø chæ coøn 180% vôùi toâng maøu khoâng ñoåi. Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 89 C M Y K 100% 50% 0% 40% C 50% M 60% Y 30% K 180% Ñaây laø moät söï hoã trôï raát lôùn cho thôï in vì nguy cô thaám möïc qua giaáy ñöôïc giaûm thieåu vaø söï caân baèng maøu coù theå ñöôïc duy trì deã daøng hôn. Hoãn hôïp maøu voâ saéc Ngöôïc laïi vôùi söï phoái troän caùc maøu, trong vieäc phoái troän maøu voâ saéc taát caû caùc thaønh phaàn maøu voâ saéc ñöôïc thay theá bôûi maøu Black. Caùc toâng maøu vì theá khoâng coøn bò laøm toái baèng caùc maøu boå sung maø ñöôïc laøm toái baèng maøu Black. Caáu truùc voâ saéc ôû ví duï döôùi ñaây chæ goàm coù maøu ñoû, vaøng vaø ñen. Noùi chung beà maët giaáy ñöôïc phuû moät löôïng möïc khoâng quaù 100%. Kyõ thuaät naøy cho pheùp caùc thaønh phaàn maøu Cyan, Magenta vaø Yellow ñöôïc giaûm thieåu moät caùch ñaùng keå trong taát caû caùc hình aûnh vaø toâng maøu. Tieán trình in nhö theá trôû neân ñaùng tin caäy hôn vaø vieäc nhaän möïc ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 90 C M Y K 100% 50% 0% 0% C 10% M 20% Y 70% K 100% Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 91 Hoãn hôïp voâ saéc vôùi söï boå sung caùc maøu höõu saéc Vieäc theâm caùc maøu höõu saéc vaøo laø moät söï bieán ñoåi thaønh phaàn maøu voâ saéc. Neáu maät ñoä cuûa möïc in maøu ñen trung tính khoâng ñuû thì caùc maøu Cyan, Magenta vaø Yellow ñöôïc theâm vaøo caáu truùc maøu voâ saéc moät laàn nöõa ñeå caûi thieän chieàu saâu cuûa hình aûnh trung tính (theo ví duï ôû ñaây laø 25%) Kieåu phoái troän naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi ngaøy nay, noù ñaõ ñöôïc caûi thieän ñeå trôû thaønh moät phöông phaùp coù giaù trò trong thöïc teá vaø cho chaát löôïng in aûnh toát. In 5-6-7 maøu Kieåu in 4 maøu hieän ñaïi cho pheùp ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån chaát löôïng cao. Tuy nhieân, trong moät soá baøi maãu ta caàn moät söï phoái troän nhieàu maøu hôn ñeå ñaït ñöôïc yeâu caàu chaát löôïng cao nhaát. C M Y K 100% 50% 0% 25% C 35% M 45% K45% Y 150% Khoaûng maøu phuïc cheá coù theå ñöôïc nôùi roäng baèng caùch söû duïng caùc maøu ñaëc bieät (beân caïnh 4 maøu sô caáp cuûa toång hôïp tröø). Thí duï neáu maøu ñoû côø ñöôïc söû duïng boå sung cho 4 maøu cô baûn thì khoaûng maøu ñoû côø ñöôïc phuïc cheá coù theå ñöôïc môû roäng. Neáu caàn thieát moät vaøi maøu ñaëc bieät cuõng ñöôïc in boå sung theâm. Hình minh hoaï döôùi ñaây chæ ra caùc giaù trò maøu ño ñöôïc töø vieäc in 7 maøu ñöôïc ñònh vò trong bieåu ñoà maøu CIE. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 92 x0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 y 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 520 530 540 550 560 570 580 590 490 480 470 450 400-380 600 610 620 650 700-780 Y+C C C+M M Y+M Y C+G B M+B G G+Y R R+M Y+M B+C E Hình luïc giaùc naèm trong phaïm vi ñöôøng bieân cuûa bieåu ñoà maøu ñöôïc giôùi haïn bôûi vieàn ñen cho thaáy khoaûng maøu phuïc cheá töø caùc maøu in cô baûn Cyan, Magenta, Yellow (caùc giaù trò ñöôïc ño). Hình 12 caïnh bao quanh noù cho thaáy caùc khoaûng maøu coù theå ñöôïc nôùi roäng nhö theá naøo khi in theâm caùc maøu Red, Green vaø Blue. Söï nhaän möïc vaø thöù töï maøu in Söï nhaän möïc Moät bieán soá khaùc aûnh höôûng ñeán vieäc phuïc cheá toâng maøu laø tình traïng nhaän möïc. Noù chæ ra raèng moät lôùp möïc ñöôïc chaáp nhaän nhö theá naøo khi in leân moät lôùp möïc khaùc. Coù söï khaùc bieät khi in moät maøu leân giaáy traéng vaø leân moät maøu ñaõ in, khaùc bieät giöõa kieåu in öôùt choàng öôùt vaø öôùt choàng khoâ. Thuaät ngöõ in “öôùt choàng khoâ” ñöôïc duøng khi in moät lôùp möïc ñöôïc in tröïc tieáp leân beà maët vaät lieäu hoaëc moät lôùp möïc khaùc ñaõ khoâ. Ngöôïc laïi neáu möïc in ñöôïc in choàng leân moät lôùp möïc ñöôïc in tröôùc ñoù vaø coøn öôùt thì ta duøng thuaät ngöõ “öôùt choàng öôùt”. Ñoái vôùi maùy in nhieàu maøu thuaät ngöõ “öôùt choàng öôùt” thöôøng ñöôïc söû duïng. Neáu möïc phuû ñeàu vaø toâng maøu naèm ñuùng vò trí (toaï ñoä) ta goïi ñoù laø tình traïng nhaän möïc toát. Maëc khaùc, neáu toâng maøu mong muoán khoâng ñaït ñöôïc thì tình traïng nhaän möïc ñaõ bò sai (xaùo troän). Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 93 Ñieàu naøy cuõng xaûy ra ñoái vôùi taát caû caùc maøu möïc pha khaùc. Haäu quaû laø khoaûng phuïc cheá maøu bò thu nhoû vaø coù nhöõng saéc maøu khoâng theå taùi taïo ñöôïc. Neáu ñoä daøy lôùp möïc in ñuùng thì vò trí (toaï ñoä) caùc maøu Cyan, Magenta vaø Yellow ñöôïc ñaët ñuùng, neáu khoâng thì toaï ñoä caùc maøu Red, Green, Blue khoâng theå ñaït ñöôïc do loãi trong vieäc in choàng maøu trong quaù trình in. Bieåu ñoà maøu CIE döôùi ñaây cho thaáy aûnh höôûng cuûa söï nhaän möïc keùm hay thöù töï choàng maøu khoâng ñuùng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng tôø in. Vuøng traéng cho thaáy khoaûng toâng phuïc cheá bò thu heïp laïi do loãi cuûa söï nhaän möïc. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 94 x0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 y 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 520 530 540 550 560 570 580 590 490 480 470 450 400-380 600 610 620 650 700-780 E Y+C Y Y+M M M+C C Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 95 Thöù töï maøu in Hình minh hoaï döôùi ñaây cho thaáy caùc keát quaû cuûa ba laàn in choàng maøu khaùc nhau cuûa maøu Cyan vaø Magenta do vieäc thay ñoåi thöù töï choàng maøu giöõa chuùng. ÔÛ ví duï ñaàu moät lôùp möïc maøu Magenta ñöôïc in treân maùy in moät maøu laø maøu in ñaàu tieân. Sau ñoù lôùp möïc in maøu Cyan ñöôïc in choàng leân sau khi lôùp möïc thöù nhaát ñaõ khoâ (kieåu in öôùt choàng khoâ). Ñoä daøy lôùp möïc cuûa hai maøu ñeàu lyù töôûng, söï truyeàn möïc toát vaø toaï ñoä maøu mong muoán ñaït ñöôïc yeâu caàu. Ví duï thöù hai cho thaáy vieäc in choàng maøu treân maùy in nhieàu maøu. Ñaàu tieân moät lôùp möïc Magenta ñöôïc in treân giaáy khoâ (öôùt choàng khoâ). Sau ñoù lôùp möïc in cyan ñöôïc in leân treân lôùp möïc Magenta vaãn coøn öôùt (kieåu in öôùt choàng öôùt). Ngöôïc laïi vôùi lôùp möïc in Magenta ñöôïc chaáp nhaän toát bôûi giaáy in, söï nhaän lôùp möïc cyan khoâng ñaït (do vieäc ñoåi thöù töï in M M M C C C M C C M M C C M C M M C maøu trong quaù trình in choàng maøu). Keát quaû, ta seõ coù moät maøu ñoû côø ngaû xanh. Trong thí duï thöù 3, kieåu in öôùt choàng öôùt cuõng ñöôïc söû duïng nhöng thay ñoåi thöù töï in choàng maøu (in choàng Cyan leân Magenta). Keát quaû, ta coù maøu xanh ngaû ñoû . Khi in choàng 4 maøu thì thöù töï maøu Cyan- Magenta-Yellow- Blackthoâng thöôøng ñöôïc chaáp nhaän laø tieâu chuaån. Thöù töï in choàng maøu naøy cuõng laø cô sôû ñeå ñieàu chænh ñoä seäch cuûa möïc in trong quaù trình saûn xuaát möïc. Ñeå giaûm thieåu caùc loãi do söï nhaän möïc gaây ra, trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät, baûn in neân ñöôïc kieåm tra kyõ löôõng tröôùc khi gaén leân maùy. Laáy ví duï, ñoái vôùi caùc vuøng maøu toâng nguyeân keát quaû in seõ toát hôn khi in caùc maøu nhaït tröôùc vaø maøu ñaäm sau. Ñaëc bieät, ñieàu naøy ñöôïc aùp duïng khi in choàng caùc neàn tram vôùi neàn toâng nguyeân. Ñaàu tieân neàn tram neân ñöôïc in tröôùc leân giaáy traéng roài sau ñoù môùi in neàn ñaäm hôn leân treân noù. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 96 Caùc ñaëc tröng in vaø caùc thuoäc tính 97 Ño vaø kieåm tra caùc ñaëc tröng in 99 Chöông 4 ÑO VAØ KIEÅM TRA CAÙC ÑAËC TRÖNG IN Caùc loaïi thang kieåm tra Vieäc ño caùc ñaëc tính cuûa caùc ñaëc tröng in khoâng nhöõng quan troïng trong vieäc cung caáp caùc qui caùch trong caùc giai ñoaïn saûn xuaát in maø coøn giuùp kieåm soaùt keát quaû in thaät ñuùng nhö tôø in thöû. Caùc thoâng soá kieåm tra ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc phaàn töû kieåm tra ñöôïc gaén keøm hình aûnh in. Caùc daûi kieåm tra in. Caùc daûi kieåm tra in thöôøng coù caùc phaàn töû nhö baûng döôùi ñaây Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 100 Vò trí cuûa caùc thang kieåm tra treân tôø in Moät trong nhöõng ñieàu caàn caân nhaéc khi söû duïng caùc thang hay daûi kieåm tra in chính laø vò trí cuûa noù treân tôø in. Theo nguyeân taéc chung, noù phaûi ñöôïc ñaët taïi vò trí naøo maø coù theå bieåu thò toát nhaát tình traïng cuûa toaøn boä tôø in vaø sau ñoù noù phaûi ñöôïc caét hay daáu ñi trong quaù trình thaønh phaåm. Treân maùy in offset tôø rôøi, vò trí thuaän tieän nhaát ñeå ñaët thang kieåm tra caïnh ñuoâi cuûa tôø in, tuy nhieân taïi vò trí naøy giaáy thöôøng bò bieán daïng neân ta neân ñaët caùc thang kieåm tra taïi taâm hay nöûa phía treân cuûa tôø in. Treân maùy in cuoän möïc in gaàn nhö chaø lieân tuïc leân baûn in vì khoaûng hôû treân oáng baûn gaàn nhö khoâng ñaùng keå, vì vaäy vò trí ñaët tôø in khoâng quan troïng nhö in tôø rôøi, ngöôøi ta coù theå ñaët ôû nhöõng nôi thuaän tieän ñeå khi thaønh phaåm noù seõ bò caét ñi, traùnh ñaët thang kieåm tra taïi nhöõng vò trí maø baûn in bò ñuïc loã ñònh vò. Neân duøng thang kieåm tra naøo? Vieäc duøng thang kieåm tra naøo tuyø thuoäc vaøo nhöõng thuoäc tính in naøo maø ta muoán kieåm tra vaø phöông tieän kieåm tra laø gì? Neáu ta khoâng coù saün nhöõng thieát bò kieåm tra nhö maùy ño maät ñoä hay maùy ño maøu thì ta phaûi duøng nhöõng thang kieåm tra naøo coù theå giuùp ta kieåm tra caùc thuoäc tính in baèng caùch quan saùt qua kính luùp. Neáu khoâng coù maùy ño maøu maø chæ coù maùy ño maät ñoä thì phaûi tìm caùch boá trí thang ño sao cho qua maät ñoä caùc maøu ta coù theå kieåm tra ñöôïc maøu. Vieäc boá trí thang kieåm tra phaûi tuaân thuû caùc qui Ño vaø kieåm tra caùc ñaëc tröng in 101 caùch chuaån cuûa caùc nhaø saûn xuaát maùy in neáu nhö treân maùy in ñoù coù caùc thieát bò ño kieåm tra töï ñoäng. Caùc phaàn töû kieåm tra maøu möïc vaø ñoä daøy lôùp möïc Vieäc ño maät ñoä toâng nguyeân laø moät phöông thöùc hieäu quaû ñeå theo doõi vaø kieåm soaùt ñoä daøy lôùp möïc. Neáu chæ ñeå kieåm tra maät ñoä toâng nguyeân ta coù theå chæ boá trí caùc oâ toâng nguyeân cho caùc maøu cuõng nhö caùc oâ toâng nguyeân taïo ra do caùc maøu choàng leân nhau, vieäc taïo ra caùc oâ kieåm tra toâng nguyeân heát söùc ñôn giaûn. Tuy nhieân trong in offset chuùng ta phaûi ñoái maët vôùi caùc khoù khaên gaây ra do vieäc kieåm soaùt caù vuøng phuû möïc naèm theo chieàu ngang cuûa baûn in. Theo lyù thuyeát ta phaûi boá trí moät thang ño traûi daøi töø ñaàu naøy ñeán ñaàu kia theo chieàu ngang cuûa tôø in nhöng treân thöïc teá ñieàu naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vì neáu chieàu cao cuûa moät oâ kieåm tra laø 1 cm thì ta phaûi duøng ñeán 4 cm giaáy ( 4 maøu) ñeå chöùa caùc thang kieåm tra trong khi coøn nhieàu oâ kieåm tra caùc cuõng caàn ñöôïc in. Taát caû caùc thang kieåm tra hieän nay goàm coù moät soá oâ toâng nguyeân cho moãi maøu vaø chuùng ñöôïc boá trí theo töøng khoaûng laäp ñi laäp laïi doïc theo chieàu daøi cuûa thang kieåm tra. Neáu thang kieåm tra chæ duøng cho moät loaïi maùy in cuï theå naøo ñoù thì chieàu daøi cuûa thang kieåm tra seõ baèng ñoä roäng cuûa vuøng phuû möïc. Theo quan ñieåm kieåm soaùt vieäc caáp möïc thì caøng coù nhieàu oâ kieåm tra toâng nguyeân laäp ñi laäp laïi thì caøng Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm in 102 toát, tuy nhieân caøng coù nhieàu oâ kieåm tra toâng nguyeân thì caøng coù ít caùc oâ kieåm tra khaùc ñöôïc ñaët vaøo tôø in. Trong tröôøng hôïp ta khoâng coù thieát bò ño thì vieäc kieåm tra ñoä daøy lôùp möïc baèng caùch quan saùt coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng caùch duøng caùc ñöôøng coù ñoä daøy thay ñoåi keát hôïp vôùi caùc soïc traéng maûnh nhö hình döôùi ñaây. Caùc phaàn töû kieåm tra söï truyeàn möïc Ñeå kie