Mối quan hệ giữa ôzôn tầng mặt với NO, NO2 trong không khí xung quanh - Thực nghiệm tại khu vực đô thị của Hà Nội - Dương Thành Nam

Chuyên đề III, tháng 11 năm 201788 2. Phương pháp nghiên cứu 2.1. Khu vực nghiên cứu Hà Nội - thủ đơ của nước Việt Nam cĩ tốc độ đơ thị hĩa và cơng nghiệp hĩa cao, với 19 khu cơng nghiệp và cơng nghệ cao, khoảng 8 triệu người với mật độ hơn 2.000 người/1 km2 [11].Do quá trình đơ thị hĩa và nền kinh tế tăng trưởng mạnh trong những năm gần đây nên khu vực TP gặp nhiều vấn đề về mơi trường. Mật độ phương tiện giao thơng trong TP lớn, việc đốt cháy các nguyên liệu thải ra nhiều các chất gây ơ nhiễm mơi trường khơng khí xung quanh. 1. Đặt vấn đề Một trong những vấn đề chính gây ra bởi ơ nhiễm khơng khí ở khu vực đơ thị là sự cĩ mặt của các chất ơxy hĩa quang hĩa. Ơzơn (O3) và Nitrogen dioxide (NO2) đặc biệt quan trọng vì dễ gây tác động xấu đến sức khỏe con người. Nồng độ ơzơn tầng mặt hình thành phụ thuộc vào cường độ bức xạ mặt trời, nồng độ của NOx và VOCs (Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi). Cĩ nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trong những ngày ánh nắng mặt trời cao, nồng độ ơzơn tăng lên cùng với sự gia tăng của cường bức xạ mặt trời và nhiệt độ, trong khi đĩ nồng độ các chất ơxy hĩa quang hĩa cĩ thể giảm, đĩ là ơxit nitơ NOx (NO và NO2) và VOCs [1][2][3]. Do đĩ, nghiên cứu đặt ra mục tiêu tìm hiểu mối quan hệ giữa O3tầng mặt với NO, NO2 trong khu vực đơ thị của Hà Nội nhằm làm rõ hơn các mối tương quan giữa các chất ơ nhiễm khơng khí. Đây là một trong những nội dung nghiên cứu của đề tài khoa học cơng nghệ “Nghiên cứu xu hướng biến động nồng độ ơzơn trong khơng khí tại một số khu vực của Việt Nam và đề xuất phương án lồng ghép vào mạng lưới quan trắc mơi trường quốc gia” do Trung tâm Quan trắc mơi trường, Tổng cục Mơi trường chủ trì thực hiện. MỐI QUAN HỆ GIỮA ƠZƠN TẦNG MẶT VỚI NO, NO2 TRONG KHƠNG KHÍ XUNG QUANH - THỰC NGHIỆM TẠI KHU VỰC ĐƠ THỊ CỦA HÀ NỘI Dương Thành Nam Lê Hồng Anh Nguyễn Viết Hiệp (1) 1Trung tâm Quan trắc mơi trường, Tổng cục Mơi trường TĨM TẮT Ơzơn (O3) tầng mặt là một chất khí nhà kính ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe con người, các lồi sinh vật, cây trồng và là một trong những nhân tố dẫn đến tình trạng biến đổi khí hậu, gây ơ nhiễm thứ cấp trong mơi trường đơ thị. Nghiên cứu đã chứng minh mối quan hệ giữa nồng độ O3 và NO, NO2, NOx (NO + NO2). Kết quả cho thấy, nồng độ O3 trong ngày đạt tối đa vào thời điểm 13:00-14:00h, sau khi NO đạt đỉnh khoảng 5h và NO2đạt đỉnh khoảng 2h. Nồng độ O3 cũng cĩ quan hệ với tỷ lệ NO2/NO. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, nồng độ O3 bị ảnh hưởng bởi cường độ bức xạ mặt trời và các yếu tố khí tượng khác. Các tác nhân này đã dẫn đến hiện tượng nồng độ các chất ơ nhiễm nĩi chung và O3 nĩi riêng tăng cao vào mùa đơng. Từ khĩa: Ơzơn tầng mặt, khơng khí xung quanh, đơ thị Hà Nội, nghịch nhiệt. ▲Hình 1. Vị trí trạm quan trắc khơng khí tự động KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ Chuyên đề III, tháng 11 năm 2017 89 cao vào thời điểm 7:00 -9:00h, cùng với sự gia tăng của cường độ giao thơng. Vào buổi trưa, nồng độ các chất này xuống thấp do sự chuyển đổi thành các chất khác, trong đĩ cĩ O3, cũng như cĩ sự vận chuyển của các chất khí lên tầng cao hơn. Nồng độ của NO, NO2 đạt đỉnh lần thứ hai vào giờ cao điểm giao thơng 18:00 -19:00h. Tuy nhiên, nồng độ O3 thì vẫn tiếp tục giảm vào ban đêm do sự ổn định các khối khí và do thiếu ánh sáng mặt trời, giảm các phản ứng ơxi quang hĩa. Cơ chế chuyển đổi cĩ thể giải thích như sau: Vào ban ngày, khi cĩ sự ảnh hưởng của các tia mặt trời (<400 nm), xảy ra quá trình quang phân của NO2, do bức xạ UV mạnh, O3 hình thành phản ứng với hơi nước và tạo ra các gốc •OH[4], [5]: H2O +UV(photon) → •H + •OH (1) O3 + •H → O2 + •OH(2) NO2 + •OH → HNO3(3) Đây là nguyên nhân của việc suy giảm nồng độ NOx theo thời gian. Nồng độ NO2 bắt đầu tăng lên sau khoảng 1 giờ, sau khi nồng độ NO đạt giá trị cực đại. Thứ tự tăng dần theo thời gian lần lượt là NO → NO2 → O3, điều này cĩ thể lý giải là do khi ánh sáng mặt trời cịn yếu thì cĩ phản ứng giữa O3 và NO tạo thành NO2 (NO + O3 → NO2 + O2). Sau khi bức xạ mặt trời bắt đầu mạnh hơn thì xảy ra sự chuyển ngược nồng độ NO2 về NO tạo thành O3 (NO2 + hv + O2→NO + O3, hv đại diện cho năng lượng photon, cĩ bước sĩng 424 nm). Nồng độ O3 đạt đỉnh khoảng 5h sau khi NO đạt đỉnh. Sau khi O3 đạt đỉnh vào khoảng 13:00-14:00h (khi bức xạ mặt trời mạnh nhất, nhiệt độ bề mặt cũng đạt mức cực đại) thì nồng độ bắt đầu giảm dần từ 17:00h khi mà cường độ ánh nắng mặt trời bắt đầu giảm. Vào ban đêm, do sự ổn định của các khối khí làm hạn chế sự khuếch tán các khí lên tầng cao [6],[7]. Trong suốt thời gian ban đêm và sáng sớm, O3 tiếp tục phản ứng với NO được phát thải trong thời gian chiều tối, dẫn đến nồng độ O3 tiếp tục giảm và thấp vào ban đêm. Dữ liệu thu thập từ trạm quan trắc khơng khí tự động đặt tại địa chỉ số 556 đường Nguyễn Văn Cừ, quận Long Biên, TP.Hà Nội (Hình 1) và quản lý, vận hành bởi Trung tâm Quan trắc mơi trường - Tổng cục Mơi trường. 2.2. Thu thập dữ liệu Dữ liệu thu thập bằng thiết bị đo O3 (model APOA - 370) theo nguyên lý hấp thụ quang phổ hồng ngoại khơng phân tán (NDIR), điều biến dịng khí ngang và thiết bị đo NO-NO2-NOx (model APNA - 370) theo nguyên lý giảm áp suất quang hĩa (CLD), điều biến dịng khí ngang của hãng sản xuất Horiba, Nhật Bản. Nồng độ O3 và NO, NO2 đo liên tục (5 phút/lần), tính trung bình giờ trong tồn bộ thời gian từ 3/2012 - 2/2013 với tổng cộng 26.383.000 giá trị đo. Tỷ lệ dữ liệu thiếu 5,8% (là những giá trị bất thường, dữ liệu trong thời gian hiệu chỉnh máy hoặc thiết bị khơng hoạt động). Dữ liệu thiếu khơng được đưa vào tính tốn thống kê. 2.3. Phân tích dữ liệu Để phân tích các diễn biến nồng độ O3 và NO, NO2, NOx trong ngày và mối quan hệ giữa các thơng số, sử dụng số liệu trung bình giờ của các thơng số nĩi trên. Để so sánh nồng độ O3 giữa các mùa trong năm, sử dụng số liệu nồng độ trung bình trong ngày. 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 3.1. Biến động nồng độ O3 và NO, NO2, NOx trong ngày Sự biến đổi của nồng độ O3 và NO, NO2, NOx trong ngày được thể hiện ở Hình 2. Nhìn chung, chu trình ngày đêm của nồng độ O3 đạt đỉnh vào giữa ngày và thấp hơn vào ban đêm. Trong khi đĩ, nồng độ NO, NO2 (hay NOx) được ghi nhận cĩ 2 đỉnh cao vào 2 khung giờ cao điểm giao thơng buổi sáng và buổi chiều. Nồng độ O3 tăng cao nhất vào buổi trưa khi bức xạ mặt trời (UV) lớn nhất. Bức xạ mặt trời cao thúc đẩy quá trình hình thành các gốc OH tự do, là điều kiện để hình thành O3 từ các tiền chất như NO, NO2 và VOCs. Trong khi đĩ, NO, NO2 ghi nhận nồng độ tăng ▲Hình 2. Diễn biến nồng độ O3, NO, NO2và NOx trung bình giờ trong 24 giờ Chuyên đề III, tháng 11 năm 201790 tả bằng hàm đa thức O3 = 20* ([NO2]/[NO]) + 10 với R2 = 0,85. 3.4.Biến động nồng độ O3 và NO, NO2 theo mùa Nồng độ O3 và NO, NO2 theo mùa của các tháng trong năm thể hiện ở Bảng 2 và Hình 5, 6. Nồng độ O3 cĩ sự biến đổi rõ rệt giữa các mùa (xuân, hè, thu, đơng) với các giá trị lớn nhất lần lượt là 178,06 ug/ m3, 178,15 ug/m3, 209,93 ug/m3, 207,46 ug/m3 và giá trị trung bình tương ứng 55,76 ug/m3, 52,17 ug/m3, 68,37 ug/m3, 87,11 ug/m3. Vào mùa hè, thời gian cĩ nắng dài, nồng độ các chất O3, NO, NO2 trong khơng khí sẽ cao.Nhưng mùa hè cũng là mùa mưa, vào các ngày mưa, nồng độ các chất ơ nhiễm khơng khí giảm mạnh dẫn đến việc làm sạch khơng khí. Hình 6 cho thấy, vào mùa hè cĩ những ngày nồng độ O3 rất cao (178,15 ug/m3), nhưng xen vào đĩ là những ngày cĩ nồng độ rất thấp dẫn đến trung bình trong cả mùa nồng độ O3 khơng quá cao (52,17 ug/m3). Thêm vào đĩ, mùa hè hướng giĩ Đơng Nam chủ đạo, đây là giĩ thổi từ biển, phần nào gĩp phần khuếch tán các khí lên các tầng cao. Tương tự như O3, nồng độ các chất khí NO, NO2 cũng cĩ giá trị thấp nhất vào mùa hè (cả giá trị cao nhất và giá trị trung bình đều thấp hơn so với các mùa khác). Vào mùa đơng, thời gian chiếu sáng của mặt trời ít hơn so với mùa hè, nhưng các giá trị nồng độ O3 đo được vẫn cĩ những ngày đạt rất cao (207,46 ug/m3). Đồng thời, trong mùa đơng, do ít mưa, nên các khí ít cĩ khả năng được làm sạch. Ngồi ra, vào ban ngày trời vẫn cĩ nắng khiến cho lớp khơng khí bề mặt ấm hơn trong khi lớp khí ở trên càng lên cao càng giảm nhiệt độ, tới buổi tối, nhiệt độ của khối khí lạnh đi do phát ra bức xạ hồng ngoại dẫn đến nhiệt độ khơng khí tăng dần theo chiều cao (hiện tượng nghịch đảo nhiệt) [10]. Khối khơng khí chứa chất ơ nhiễm vào buổi sáng khơng thể bốc lên cao mà bị giữ lại tại mặt đất khiến Từ các phân tích trên cĩ thể thấy, nồng độ NOx cĩ sự tương quan nghịch với nồng độ O3.Trong khi O3 và NO2 là các chất ơ nhiễm thứ cấp thì NO là chất ơ nhiễm chính, được phát thải từ các hoạt động đốt cháy nhiên liệu. 3.2. Tương quan giữa O3 với NO, NO2 và NOx Cĩ thể thấy, O3 và NOx cĩ tương quan nghịch, hệ số tương quan (r = -0,61). Điều này phù hợp với nhận định đã nêu ở phần trên, cho thấy O3 được hình thành từ NOx và sự gia tăng nồng độ O3 dẫn đến sự suy giảm của nồng độ NOx. Tương quan giữa O3 và NO cũng là tương quan nghịch (r= -0,54). Mối tương quan này cho thấy, NO là tiền chất sơ cấp của quá trình hình thành O3,sau đĩ, cĩ sự chuyển hĩa qua lại giữa NO và NO2 để tạo thành hoặc phân huỷ O3. Ngồi ra cịn cĩ sự vận chuyển các khí NO, NO2 và O3 đi và đến từ nơi khác. Do đĩ, mối tương quan giữa O3 và NO cịn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. O3 và NO2 cĩ mối tương quan thuận ở mức yếu (r= 0,36). Do NO2 là chất thứ sinh, sự hình thành phụ thuộc vào quá trình chuyển hĩa từ NO, đồng thời lại bị phân huỷ để tạo O3, do đĩ nồng độ NO2 biến thiên liên tục. 3.3. Tương quan giữa và tỷ lệ giữa NO2và NO (NO2/NO) Theo các nghiên cứu [8], [9] thì các phản ứng cơ bản về sự hình thành và phân giải O3 được thể hiện bằng phương trình hĩa học dưới đây: NO + O3 → NO2 + O2 (4) NO2 + hv → NO + O (5) O + O2 → O3 + M (6) O3 + NO → NO2+ O2 (7) Trong đĩ: M đại diện cho một phân tử hấp thụ sự dư thừa của năng lượng và bảo đảm tính ổn định phân tử O3 đã được hình thành (thơng thường N2 hoặc O2). Tỷ lệ NO2/NO được sử dụng để xác định sự thay đổi cân bằng do sự hình thành O3 từ NO2. Khi tỷ lệ này cao, sự hình thành O3 thường được ghi nhận, do NO đã gĩp phần vào sự hình thành NO2 và phân hủy O3. Tỷ lệ này được tính tốn từ tỉ số trung bình giờ của NO2 và NO trong năm.Tỷ lệ NO2/NO cao trong giai đoạn O3 đạt đỉnh buổi chiều 14:00 -17:00h. Nồng độ O3bắt đầu tăng lên khi tỷ lệ NO2/NO cĩ giá trị thấp và ở giá trị NO2/NO cĩ giá trị cao thì nồng độ O3 dần ổn định và sau đĩ giảm dần. Tuy nhiên, một vài thời điểm ban đêm tỷ lệ NO2/NO đạt giá trị tương đối cao. Mặc dù vậy, nồng độ O3 vẫn ở ngưỡng thấp, do O3 tiếp tục bị phản ứng với NO được phát thải trong thời gian chiều tối và tạo thành NO2. Từ bộ số liệu trung bình giờ của các thơng số, mối tương quan giữa O3 và tỷ lệ NO2/NO cĩ thể được miêu ▲Hình 4. Sự thay đổi trung bình 24 giờ của nồng độ O3 theo tỷ lệ [NO2]/[NO] KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ Chuyên đề III, tháng 11 năm 2017 91 Bảng 2. Thống kê dữ liệu quan trắc theo mùa tại khu vực nghiên cứu Giá trị Mùa Thơng số Số lượng dữ liệu (n) Nhỏ nhất (ug/m3) Trung bình(ug/m3) Lớn nhất (ug/m3) Mùa xuân (Tháng 2-4) O3 2.184 1,83 54,76 178,06 NO 2.184 0,26 33,79 99,60 NO2 2.182 2,48 42,89 137,54 Mùa hè (Tháng 5-7) O3 2.206 6,15 52,17 178,15 NO 2.206 0,70 29,81 99,74 NO2 2.206 2,52 40,18 89,44 Mùa thu (Tháng 8-10) O3 2.205 0,44 68,37 209,93 NO 2.205 0,41 30,97 108,74 NO2 2.205 2,89 43,89 109,03 Mùa đơng (Tháng 11-1) O3 2.200 4,11 87,11 207,46 NO 2.200 0,25 30,42 129,60 NO2 2.200 2,48 41,76 118,25 cho nồng độ các chất ơ nhiễm giảm rất chậm vào buổi tối cộng thêm việc tích tụ sau nhiều ngày nên nồng độ của O3 vào khoảng thời gian này cĩ giá trị lớn và cĩ thể kéo dài trong nhiều ngày, dẫn đến nồng độ O3 trung bình của mùa đơng là cao nhất so với các mùa khác (87,11 ug/m3). Giĩ chủ đạo của mùa đơng là giĩ mùa Đơng Bắc (giĩ lạnh, khơ thổi từ lục địa Trung Quốc). Theo một số nghiên cứu, giĩ mùa Đơng Bắc một trong những nguồn đĩng gĩp các chất khí ơ nhiễm. Tuy nhiên, trong khuơn khổ bài báo, chưa đề cập đến vấn đề này. Mùa đơng, các khí NO và NO2 cũng tăng cao hơn so với các mùa khác (NO đạt giá trị cực đại 129,60 ug/m3 vào mùa đơng). Tuy nhiên đối với NO và NO2 vẫn cĩ những thời điểm tăng cao vào các mùa khác (NO2 đạt cực đại 137,54 ug/m3 vào mùa xuân và giá trị trung bình lớn nhất 43,89 ug/m3 vào mùa thu) cho thấy, các khí này chịu tác động đáng kể bởi các nguồn khác, bên cạnh yếu tố mùa. Nồng độ O3 và NOx đều đạt lớn nhất vào tháng 10, tháng 11 (Hình 5, Hình 6). Đây là thời điểm đầu mùa đơng, các yếu tố thuận lợi cho sự tích tụ các chất đều hội tụ, đồng thời, cũng là thời điểm bắt đầu cĩ những đợt giĩ mùa Đơng Bắc đầu tiên. Ngược lại, nồng độ O3 đạt giá trị nhỏ nhất vào tháng 7 (mùa hè) và NOx đạt giá trị nhỏ nhất vào tháng 4-5, đây là các tháng mùa hè, thời điểm cĩ mưa nhiều. ▲Hình 5. Biến thiên nồng độ O3 trung bình theo tháng ▲Hình 6. Biến động nồng độ O3, NO, NO2, NOx trung bình giờ theo tháng ▲Hình 7. Diễn biến nồng độ O3 theo dạng lịch Chuyên đề III, tháng 11 năm 201792 4. Kết luận Các kết quả cho thấy, chu trình ngày đêm của nồng độ O3 cĩ đỉnh vào khoảng giữa trưa và nồng độ nhỏ hơn vào ban đêm. Nồng độ O3 tăng chậm sau khi mặt trời mọc, đạt được giá trị lớn nhất vào ban ngày và giảm cho đến sáng hơm sau. Điều này là do hình thành quang hĩa của O3. Hình dạng và biên độ của chu trình O3 bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các điều kiện khí tượng (bức xạ mặt trời) và bởi các tiền chất (NOx). Khi nồng độ O3 đạt cực đại thì giá trị nồng độ NOx cũng cĩ sự suy giảm. Biến động nồng độ O3 theo mùa cho thấy, ngồi ảnh hưởng của các tiền chất NOx, cịn chịu sự ảnh hưởng lớn của thời tiết và khí hậu nhiệt đới giĩ mùa. Nồng độ O3, NO, NO2 vào mùa hè cĩ xu hướng giảm, trong khi đĩ, mùa đơng dưới sự tác động của hiện tượng nghịch nhiệt nên các khí bị hạn chế sự phát tán lên trên và tích tụ tại gần mặt đất, làm cho nồng độ chất ơ nhiễm tăng lên đáng kể. Tại khu vực đường Nguyễn Văn Cừ, nồng độ NO cĩ nguồn gốc từ khí thải xe cơ giới và chuyển đổi sang NO2, từ đĩ cĩ sự chuyển đổi thành O3. Nghiên cứu cho thấy cĩ mối tương quan giữa nồng độ O3 và NO, NO2, cũng như với tỷ lệ NO2/ NO. Kết quả nghiên cứu này chứng minh mối liên hệ với các tiền chất của O3, cũng là một trong những nguồn phát sinh O3, từ đĩ phục vụ cho việc kiểm sốt ơ nhiễm O3 bề mặt, đặc biệt đối với phát thải từ các phương tiện giao thơng trong thời gian tới■ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 L. J. Clapp and M. E. Jenkin, “Analysis of the relationship between ambient levels of O3, NO2 and NO as a function of NOx in the UK,” Atmos. Environ., vol. 35, no. 36, pp. 6391– 6405, 2001. 2 D. Domínguez-Lĩpez, J. A. Adame, M. A. Hernández- Ceballos, F. Vaca, B. A. De La Morena, and J. P. Bolívar, “Spatial and temporal variation of surface ozone, NO and NO2 at urban, suburban, rural and industrial sites in the southwest of the Iberian Peninsula,” Environ. Monit. Assess., vol. 186, no. 9, pp. 5337–5351, 2014. 3 F. Geng et al., “Characterizations of ozone, NOx, and VOCs measured in Shanghai, China,” Atmos. Environ., vol. 42, no. 29, pp. 6873–6883, 2008. 4 B. A. Pochopien, “Interactions of Antioxidants with NOx at Elevated Temperatures,” 2012. 5 Daniel J. Jacob, “Chapter 12 . Ozone Air Pollution,” Introd. to Atmos. Chem., no. chapter 11, pp. 232–243, 1999. 6 H. U. Ramírez-sánchez et al., “Temperature Inversions, Meteorological Variables and Air Pollutants and Their Influence on Acute Respiratory Disease in the Guadalajara Metropolitan Zone , Jalisco , Mexico,” vol. 2013, no. August, pp. 142–153, 2013. 7 S. Han, H. Bian, X. Tie, Y. Xie, M. Sun, and A. Liu, “Impact of nocturnal planetary boundary layer on urban air pollutants: Measurements from a 250-m tower over Tianjin, China,” J. Hazard. Mater., vol. 162, no. 1, pp. 264–269, 2009. 8 I. K. Punithavathy, S. Vijayalakshmi, and S. J. Jeyakumar, “Characteristic Behaviour of NO2 Pollutant Over a Rural Coastal Area Along the Bay of Bengal,” no. 2, pp. 2015–2018, 2017. 9 A. Hagenbjưrk, E. Malmqvist, K. Mattisson, N. J. Sommar, and L. Modig, “The spatial variation of O3, NO, NO2 and NO x and the relation between them in two Swedish cities,” Environ. Monit. Assess., vol. 189, no. 4, p. 161, 2017. 10 A. Notario et al., “Analysis of NO, NO2, NOx, O3 and oxidant (OX=O3+NO2) levels measured in a metropolitan area in the southwest of Iberian Peninsula,” Atmos. Res., vol. 104–105, no. 2, pp. 217–226, 2012. 11 Tổng cục Thống kê (2016)https://www.gso.gov.vn/default. aspx?tabid=714 CORRELATIONS BETWEEN SURFACE OZONE WITH NO AND NO2 IN AMBIENT AIR - CASE STUDY IN URBAN AREA OF HÀ NỘI CITY Dương Thành Nam, Lê Hồng Anh, Nguyễn Viết Hiệp Centre for Environmental Monitoring, Vietnam Environment Administration ABSTRACT Surface Ozone (O3) or Tropospheric Ozone is a greenhouse gas that pollutes the air. Ozone is harmful to humans, animals, plants and also causes climate change on Earth, as well a secondary pollutant in urban environment. This study found the correlations between O3 and NO, NO2 and NOx (NO+NO2) levels. The results of the O3 concentration reached the maximum at (13:00 - 14:00) PM, after NO the maximum of a3bout 5 hours and about 2 hours after NO2. This study also indicates that O3 concentrations are affected by sunshine intensity. The formula for calculating O3 by the NO2/NO ratio was developed for Hà Nội city. Seasonal and monthly results also explain some of the unusually high concentrations of pollutants in winter. Key words: Ozone surface, ambient air, Hà Nội city, winter temperature inversion.