Luận văn Tự động trả lời điện thoại

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ KHOA ÑIEÄN_ÑIEÄN TÖÛ LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP ÑEÀ TAØI : TÖÏ ÑOÄNG TRAÛ LÔØI ÑIEÄN THOAÏI Sinh vieân thöïc hieän : PHAÏM KHAÉC THUAÀN Lôùp : 98ÑT01 Giaùo vieân höôùng daãn : PHAÏM HUØNG KIM KHAÙNH TP. HOÀ CHÍ MINH 2 - 2003 Hoï vaø teân: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lôùp: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nghaønh: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Khoùa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1- Ñaàu ñeà luaän vaên: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2- Cô sôû ban ñaàu: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3- Noäi dung caùc phaàn thuyeát minh: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4- Caùc baûn veõ ñoà thò: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5- Caùn boä höôùng daãn: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6- Ngaøy giao nhieäm vuï: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7- Ngaøy hoaøn thaønh nhieäm vuï: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thoâng qua boä moân Ngaøy . . . . thaùng . . . . naêm 2002 Caùn boä höôùng daãn Chuû nhieäm boä moân (Kyù teân vaø ghi roõ hoï teân ) ( Kyù teân vaø ghi roõ hoï teân ) Ä ÑAÏI HOÏC KYÕ THAÄT COÂNG NGHEÄ KHOA ÑIEÄN _ÑIEÄN TÖÛ ---o0o--- Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam Ñoäc Laäp – Töï Do – Haïnh Phuùc ---o0o--- KHOA ÑIEÄN BOÄ MOÂN ÑIEÄN – ÑIEÄN TÖÛ NHIEÄM VUÏ LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN PHAÛN BIEÄN ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... Lôøi môû ñaàu Töø giöõa nhöõng naêm 80 ñeán nay coâng ngheä cheá taïo linh kieän baùn daãn coù nhöõng phaùt trieãn ñaäm neùt ñeå hoã trôï cho söï phaùt trieãn cuûa coâng ngheä thoâng tin, vaø söï töï ñoäng hoùa trong coâng nghieäp, … Vôùi ñoä tích hôïp ngaøy caøng cao, coâng suaát tieâu taùn beù hôn, thoâng minh hôn noù ñaõ laøm thay ñoåi haün caáu truùc cuûa neàn coâng nghieäp hieän taïi. Böôùc vaøo ñaàu theá kyû 21 kyõ thuaät ñieän töû_vi ñieän töû seõ laø “Chieác chìa khoùa kyõ thuaät“ cho caùc nöôùc treân theá giôùi böôùc vaøo kyû nguyeân môùi_ kyû nguyeân cuûa coâng ngheä thoâng tin. Tuy chæ môùi thaâm nhaäp vaøo nöôùc ta nhöng coâng ngheä thoâng tin ñaõ phaùt trieãn raát nhanh vaø ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong neàn coâng nghieäp nöôùc nhaø. Heä thoáng vieãn thoâng, dòch vuï khaùch haøng, thoâng tin di ñoäng, nhaén tin caøng phaùt trieãn vôùi tính hieän ñaïi vaø töï ñoäng hoùa ngaøy caøng cao. Trong quyeån luaän vaên naøy em muoán trình baøy loaïi “Maïch Töï Ñoäng Traû Lôøi Ñieän Thoaïi“, ñaây laø loaïi maïch coù raát nhieàu öùng duïng trong thöïc teá vaø ñaõ ñöôïc caùc haõng ñieän töû lôùn saûn xuaát vaø tung ra thò tröôøng. Do kieán thöùc coøn non keùm, kinh nghieäm ít oûi vaø thôøi gian coù haïn, chaéc chaén raèng taäp luaän vaên naøy ít nhieàu khoâng theå traùnh khoûi thieáu soùt, kính mong quí thaày coâ vaø baïn beø vui loøng boû qua vaø ñoùng goùp yù kieán ñeå taäp luaän vaên ngaøy caøng hoaøn thieän hôn. Cuoái cuøng em xin chaân thaønh caùm ôn khoa Ñieän – Ñieän Töû vaø quyù thaày coâ ñaõ daøy coâng daïy doã höôùng daãn em suoát khoaù hoïc vaø ñaëc bieät caùm ôn thaày PHAÏM HUØNG KIM KHAÙNH , ngöôøi ñaõ nhieät tình höôùng daãn vaø giuùp ñôõ em trong suoát thôøi gian laøm ñeà taøi ñeå luaän vaên cuûa em ñöôïc hoaøn thaønh vôùi thôøi gian sôùm nhaát vaø hoaøn chænh nhaát. Xin caùm ôn taát caû caùc baïn cuøng lôùp ñaõ ñoùng goùp yù kieán vaø taøi lieäu ñeå cho taäp luaän vaên ñöôïc hoaøn taát. Tp Hoà Chí Minh Ngaøy 22 thaùng 01 naêm 2003 Sinh vieân thöïc hieän: PhaïmKhaéc Thuaàn MUÏC LUÏC CHÖÔNG I : TOÅNG ÑAØI ÑIEÄN TÖÛ I. SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÃN TOÅNG ÑAØI II. GIÔÙI THIEÄU 1. Ñònh Nghóa 2. Phaân Loaïi III. SÔ ÑOÀ KHOÁI TOÅNG ÑAØI ÑIEÄN THOAÏI 1. Khoái Chuyeån Maïch 2. Khoái Baùo Hieäu 3. Khoái Ñieàu Khieån 4. Ngoaïi Vi Thueâ Bao Vaø Trung Keá CAÙC KYÕ THUAÂT CHUYEÅN MAÏCH ÑIEÄN TÖÛ BAÙO HIEÄU TRONG TOÅNG ÑAØI 1. Giôùi Thieäu Chung 2. Caùc Heä Thoáng Baùo Hieäu 3. Vai Troø Cuûa Heä Thoáng Baùo Hieäu Keânh Chung Soá 7 NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TOÅNG ÑAØI CHÖÔNG II : KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ MAÙY ÑIEÄN THOAÏI I. NGUYEÂN TAÉC CAÁU TAÏO MAÙY ÑIEÄN THOAÏI II. CHÖÙC NAÊNG TOÅNG QUAÙT CUÛA MAÙY ÑIEÄN THOAÏI III. PHAÂN LOAÏI CAÙC KIEÅU ÑIEÄN THOAÏI 1. Phaân Loaïi Theo Phöông Thöùc Tieáp Daây 2. Phaân Loaïi Theo Tính Naêng Söû Duïng IV. YEÂU CAÀU VEÀ MAÏCH ÑIEÄN MAÙY ÑIEÄN THOAÏI CHÖÔNG III : MAÏNG ÑIEÄN THOAÏI I. MAÏNG PHAÂN CAÁP VAØ MAÏNG CHUYEÅN MAÏCH II. CAÙC ÑAËC TÍNH TRUYEÀN CUÛA MAÏNG ÑIEÄN THOAÏI 1. Tieáng Doäi. 2. Daõi Thoâng. 3. Caùc Cuoän Phuï Taûi 4. Suy Hao Tín Hieäu, Caùc Möùc Coâng Suaát Vaø Nhieãu. III. VOØNG NOÄI BOÄ VAØ TÍN HIEÄU BAÙO CHÖÔNG IV : GIÔÙI THIEÄU LINH KIEÄN I. OPTO 4N35 II. VI MAÏCH THUAÄT TOAÙN TL082 CHÖÔNG V : THIEÁT KEÁ CHI TIEÁT I. SÔ ÑOÀ KHOÁI TOÅNG QUAÙT II. MAÏCH GIAO TIEÁP ÑÖÔØNG DAÂY III. MAÏCH ÑEÁM HOÀI CHUOÂNG IV. MAÏCH CONTROL RELAY V. MAÏCH HYBRID VAØ MAÏCH LOÏC VI. MAÏCH BUSY TONE VII. MAÏCH TAÏO TAÛI GIAÛ KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I: TOÅNG ÑAØI ÑIEÄN TÖÛ I. SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN TOÅNG ÑAØI: Naêm 1876 vieäc truyeàn tieáng noùi qua khoaûng caùch xa baèng sôïi caùp ñoàng trôû thaønh hieän thöïc khi Alexander Graham Bell phaùt minh ra maùy ñieän thoïai. Heä thoáng toång ñaøi nhaân coâng ñöôïc goïi laø toång ñaøi cô ñieän ñöôïc xaây döïng ôû New Haven cuûa Myõ naêm 1878 laø toång ñaøi thöông maïi ñaàu tieân treân theá giôùi. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng veà caùc dòch vuï ñieän thoaïi moät caùch thoûa ñaùng, heä thoáng toång ñaøi töï ñoäng ñöôïc A.B Strowger cuûa Myõ phaùt minh naêm 1889. Phieân baûn caûi tieán moâ hình naøy goïi laø heä thoáng toång ñaøi kieåu Strowger trôû thaønh phoå bieán vaøo caùc naêm 20, trong heä thoáng Strowger, caùc cuoäc goïi ñöôïc keát noái lieân tieáp tuøy theo caùc soá ñieän thoaïi trong heä thaäp phaân vaø do ñoù ñöôïc goïi laø heä thoáng töøng naác. Sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù II, nhu caàu veà caùc toång ñaøi coù khaû naêng xöû lí caùc cuoäc goïi töï ñoäng nhanh choùng taêng leân. Ñeå phaùt trieãn loaïi heä thoáng toång ñaøi naøy yeâu caàu phaûi coù söï tieáp caän môùi hoaøn toaøn, do caàn phaûi giaûi quyeát caùc vaán ñeà phöùc taïp veà tính cöôùc vaø ñoái vôi vieäc xuaát hieän moät cuoäc goïi môùi ñoøi hoûi phaûi xöû lyù nhieàu tieán trình. Heä toång ñaøi vôùi caùc thanh ngang doïc ñöôïc ra ñôøi. Heä toång ñaøi vôùi caùc thanh ngang doïc ñöôïc ñaëc tröng bôûi vieäc taùch bieät hoaøn toaøn chuyeån maïch cuoäc goïi vaø caùc maïch ñieàu khieån. Ñoái vôùi chuyeån maïch ngang doïc, loaïi thanh ngang doïc kieåu môû ñoùng ñöôïc söû duïng, baèng caùch söû duïng loaïi chuyeån maïch naøy coù moät boä phaän môû ñoùng coù söû duïng rôø-le ñieän töø. Chaát luôïng cuûa cuoäc goïi ñöôïc caûi thieän raát nhieàu. Ngoaøi ra ngöôøi ta coøn söû duïng moät heä dieàu khieån chung ñeå ñieàu khieån ñoàng thôøi moät soá tröôøng chuyeån maïch. khi ñoù laø caùc xung quay soá ñöôïc löu tröõ vaøo caùc maïch nhôù vaø sau ñoù baèng moät thuaät toaùn ñöôïc xaùc ñònh tröôùc, caùc thoâng tin ñòa chæ thueâ bao bò goïi seõ ñöôïc phaân tích ñeå löïa choïn, thieát laäp tuyeán noái tôùi thueâ bao bò goïi. Naêm 1965 toång ñaøi ñieän töû coù dung luôïng lôùn ñöôïc goïi laø ESS No.1 ñöôïc laép ñaët vaø ñöa vaøo khai thaùc thaønh coâng ôû Myõ. Töø ñoù môû ra moät kæ nguyeân môùi cho heä thoáng toång ñaøi ñieän töû. Heä thoáng ESS No.1 laø moät heä toång ñaøi söû duïng caùc maïch ñieän töû, bao goàm caùc vi maïch xöû lí vaø caùc boä nhôù ñeå löu tröõ chöông trình cho quaù trình xöû lí cuoäc goïi vaø khai thaùc baûo döôõng. Nhôø ñoù ñaõ taêng ñöôïc toác ñoä xöû lí cuoäc goïi, dung löôïng toång ñaøi ñöôïc taêng leân ñaùng keå. Ngoaøi ra heä tôûng ñaøi ñieän töû coøn taïo ñöôïc nhieàu dòch vuï môùi cung caáp cho ngöôøi söû duïng, ñoàng thôøi ñeå vaän haønh vaø baûo döôõng toát hôn, toång ñaøi naøy ñöôïc trang bò chöùc naêng töï chaån ñoaùn. Taàm quan troïng cuûa vieäc trao ñoåi thoâng tin vaø soá lieäu moät caùch kòp thôøi coù hieäu quaû ñang trôû neân quan troïng hôn khi xaõ hoäi tieán ñeán theá kæ thöù 21. Ñeå ñaùp öùng moät phaïm vi roäng caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi soáng trong giai ñoaïn ñaàu cuûa kæ nguyeân thoâng tin, caùc dòch vuï môùi nhö dòch vuï truyeàn soá lieäu, dòch vuï truyeàn hình bao goàm caû dòch vuï ñieän thoaïi truyeàn hình, caùc dòch vuï thoâng tin di ñoäng ñang ñöôïc phaùt trieån vaø thöïc hieän. Nhaèm thöïc hieän coù keát quaû caùc dòch vuï naøy, IDN (maïng soá tích hôïp) coù khaû naêng keát hôïp coâng ngheä chuyeån maïch vaø truyeàn daãn thoâng tin qua quaù trình xöû lí soá laø moät ñieàu kieän tieân quyeát. Ngoaøi ra vieäc ñieàu cheá xung maõ PCM ñöôïc duøng trong caùc heä thoáng truyeàn daãn ñaõ ñöôïc aùp duïng cho caùc heä thoáng chuyeån maïch ñeå thöïc hieän vieäc chuyeån maïch soá. Döïa vaøo coâng ngheä PCM, moät maïng ña dòch vuï soá (ISDN) coù theå xöû lí nhieàu luoàng vôùi caùc dòch vuï khaùc nhau ñang ñöôïc phaùt trieån hieän nay. II. GIÔÙI THIEÄU: 1 Ñònh nghóa: Toång ñaøi laø moät heä thoáng chuyeån maïch, noù coù nhieäm vuï keát noái caùc cuoäc lieân laïc töø thieát bò ñaàu cuoái chuû goïi (calling side) ñeán thieát bò ñaàu cuoái bò goïi (called side). 2 Phaân loaïi : 2.1 Toång ñaøi nhaân coâng: Toång ñaøi nhaân coâng ra ñôøi töø khi môùi baét ñaàu hình thaønh heä thoáng thoâng tin ñieän thoaïi. Trong toång ñaøi naøy, vieäc ñònh höôùng thoâng tin ñöôïc thöïc hieän bôûi söùc ngöôøi. Noùi caùch khaùc vieäc keát noái thoâng thoaïi cho caùc thueâ bao ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc thao taùc tröïc tieáp cuûa con ngöôøi. Ngöôøi thöïc hieän caùc thao taùc naøy ñöôïc goïi laø ñieän thoaïi vieân. Nhieäm vuï cuûa ñieän thoaïi vieân trong toång ñaøi naøy bao goàm: - Nhaän bieát nhu caàu cuûa thueâ bao goïi baèng caùc tín hieäu ñeøn baùo hoaëc chuoâng keâu, ñoàng thôøi ñònh vò ñöôïc thueâ bao goïi. - Tröïc tieáp hoûi thueâ bao goïi xem coù nhu caàu thoâng thoaïi vôùi thueâ bao bò goïi naøo. - Tröïc tieáp caáp chuoâng cho thueâ bao bò goïi baèng caùch ñoùng boä chuyeån maïch cung caáp doøng ñieän AC ñeán thueâ bao bò goïi neáu thueâ bao naøy khoâng baän. - Trong tröôøng hôïp thueâ bao bò goïi baän, ñieän thoaïi vieân seõ traû lôøi cho thueâ bao goïi bieát. - Khi thueâ bao bò goïi nghe ñöôïc aâm hieäu chuoâng vaø nhaác maùy, ñieän thoaïi vieân nhaän bieát ñieàu naøy vaø ngaét doøng chuoâng, keát noái hai thueâ bao cho pheùp ñaøm thoaïi. - Neáu moät trong hai thueâ bao gaùc maùy (theå hieän qua ñeøn hoaëc chuoâng), ñieän thoaïi vieân nhaän bieát ñieàu naøy vaø tieán haønh giaûi toûa cuoäc goïi, baùo cho thueâ bao coøn laïi bieát cuoäc ñaøm thoaïi ñaõ chaám döùt. Nhö vaäy nhöõng toång ñaøi nhaân coâng ñaàu tieân, caùc cuoäc ñaøm thoaïi ñeàu ñöôïc thieát laäp bôûi ñieän thoaïi vieân noái daây baèng phích caém hay khoùa di chuyeån. Taïi toång ñaøi phaûi coù moät maùy ñieän thoaïi vaø caùc nguoàn ñieän DC, AC ñeå cung caáp cho cuoäc ñaøm thoaïi, ñoå chuoâng. Nhöôïc ñieåm cuûa toång ñaøi nhaân coâng: - Thôøi gian keát noái laâu. - Deã bò nhaàm laãn do thao taùc baèng tay. - Vôùi dung löôïng lôùn, keát caáu thieát bò toång ñaøi phöùc taïp neân caàn coù nhieàu ñieän thoaïi vieân laøm vieäc cuøng moät luùc môùi ñaûm baûo thoâng thoaïi cho caùc thueâ bao moät caùch lieân tuïc. 2.2/ Toång ñaøi töï ñoäng: Cuøng vôùi söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, nhaát laø kyõ thuaät ñieän töû, toång ñaøi ñieän thoaïi ñaõ chuyeån sang moät phöông thöùc hoaït ñoäng hoaøn toaøn môùi, phöông thöùc keát noái thoâng thoaïi töï ñoäng. 2.3/ Toång ñaøi cô ñieän: Kyõ thuaät chuyeån maïch chuû yeáu nhôø vaøo caùc chuyeån maïch baèng cô khí ñöôïc ñieàu khieån baèng caùc maïch ñieän töû. Trong toång ñaøi cô ñieän vieäc nhaän daïng thueâ bao goïi, xaùc ñònh thueâ bao bò goïi, caáp caùc aâm hieäu, keát noái thoâng thoaïi… ñeàu ñöôïc thöïc hieän moät caùch töï ñoäng nhôø vaøo caùc maïch ñieàu khieån baèng ñieän töû cuøng vôùi caùc boä thao taùc chuyeån maïch baèng cô khí. So vôùi toång ñaøi nhaân coâng, toång ñaøi cô ñieän coù caùc öu ñieåm lôùn sau: - Thôøi gian keát noái thoâng thoaïi nhanh hôn. - Dung löôïng toång ñaøi coù theå taêng leân nhieàu. - Giaûm nheï coâng vieäc cuûa ñieän thoaïi vieân. Tuy nhieân buoåi ñaàu ra ñôøi noù vaãn coøn toàn taïi moät soá nhöôïc ñieåm: - Thieát bò khaù coàng keành. - Tieâu toán nhieàu naêng löôïng. - Giaù thaønh caùc boä chuyeån ñoåi baèng cô khí khaù cao, tuoåi thoï keùm. - Ñieàu khieån keát noái phöùc taïp. Caùc nhöôïc ñieåm caøng theå hieän roõ khi dung löôïng toång ñaøi caøng lôùn. 2.4/ Toång ñaøi ñieän töû: Cuøng vôùi söï phaùt trieãn cuûa linh kieän baùn daãn, caùc thieát bò ngaøy caøng trôû neân thoâng minh hôn, giaù thaønh ngaøy caøng giaûm. Noù laàn löôït thay theá phaàn cô khí coøn laïi cuûa toång ñaøi cô ñieän. Vieäc thay theá naøy laøm cho toång ñaøi goïn nheï raát nhieàu, thôøi gian keát noái thoâng thoaïi nhanh hôn, naêng löôïng tieâu taùn ít hôn. Dung löôïng toång ñaøi taêng leân ñaùng keå. Coâng taùc söûa chöõa baûo trì, phaùt hieän hö hoûng cuõng deã daøng hôn. Chính vì vaäy toång ñaøi ñieän töû hieän nay ñaõ haàu nhö thay theá hoaøn toaøn toång ñaøi nhaân coâng vaø toång ñaøi cô ñieän treân theá giôùi. Hieän nay treân maïng vieãn thoâng Vieät Nam coù 5 loaïi toång ñaøi sau : - Toång ñaøi cô quan PABX: ñöôïc söû duïng trong caùc cô quan, khaùch saïn vaø thöôøng söû duïng trung keá CO-Line(central office). - Toång ñaøi noâng thoân (Rural Exchange): ñöôïc söû duïng ôû caùc xaõ, khu daân cö ñoâng, chôï vaø coù theå söû duïng taát caû caùc loaïi trung keá. - Toång ñaøi noäi haït LE (Local Exchange): ñöôïc ñaët ôû trung taâm huyeän tænh vaø söû duïng taát caû caùc loaïi trung keá. - Toång ñaøi ñöôøng daøi TE (Toll Exchange): duøng ñeå keát noái caùc toãng ñaøi noäi haït ôû caùc tænh vôùi nhau, chuyeån maïch caùc cuoäc goïi ñöôøng daøi trong nöôùc. - Toång ñaøi cöûa ngoõ quoác teá (Gateway Exchange): toång ñaøi naøy duøng ñeå choïn höôùng vaø chuyeån maïch caùc cuoäc goïi vaøo maïng quoác teá ñeå noái caùc quoác gia vôùi nhau, coù theå chuyeån taûi cuoäc goïi quaù giang. III SÔ ÑOÀ KHOÁI TOÅNG ÑAØI ÑIEÄN THOAÏI: Giao tieáp thueâ bao Giao tieáp trung keá Caùc ñöôøng Caùc ñöôøng thueâ bao trung keá 1 Khoái chuyeån maïch: 1.1/ Chöùc naêng: Chöùc naêng chuû yeáu cuûa khoái naøy laø thöïc hieän thieát laäp tuyeán noái giöõa moät ñaàu vaøo baát kì vôùi moät ñaàu ra baát kì. Ñoái vôùi heä thoáng chuyeån maïch soá, ñeå thieát laäp tuyeán ñaøm thoaïi giöõa hai thueâ bao caàn phaûi thieát laäp tuyeán noái cho caû 2 höôùng: ñi vaø veà. Chuyeån maïch Baùo hieäu thueâ bao Baùo hieäu trung keá Ñieàu khieån 1.2/ Yeâu caàu: Khoái chuyeån maïch phaûi ñaûm baûo ñöôïc khaû naêng ñaáu noái giöõa moät ñaàu vaøo baát kì vôùi moät ñaàu ra baát kì, noùi caùch khaùc khoái chuyeån maïch phaûi coù ñoä tieáp thoâng hoaøn toaøn (chuyeån maïch khoâng vöôùng – non blocking). 1.3/ Caáu taïo: Bao goàm chuyeån maïch ñieän cô (chuyeån maïch töøng naác, chuyeån maïch ngang doïc), chuyeån maïch ñieän töû analog, digital…. Trong toång ñaøi soá tröôøng chuyeån maïch soá laø tröôøng chuyeån maïch maø tín hieäu chuyeån maïch qua ñoù daïng soá (digital). Tröôøng chuyeån maïch soá coù caùc caáu truùc khaùc nhau tuøy theo dung löôïng toång ñaøi vaø caùc nhaø saûn xuaát toång ñaøi maø caùc tröôøng chuyeån maïch coù caùc loaïi caáu truùc khaùc nhau. 2 Khoái baùo hieäu: 2.1/ Chöùc naêng: Thöïc hieän vieäc trao ñoåi thoâng tin baùo hieäu thueâ bao, thoâng tin baùo hieäu ñöôøng trung keá lieân ñaøi ñeà phuïc vuï cho quaù trình thieát laäp, giaûi phoùng caùc cuoäc goïi. Caùc thoâng tin naøy ñöôïc trao ñoåi vôùi caùc heä thoáng ñieàu khieån ñeå thöïc hieän quaù trình xöû lyù cuoäc goïi (quaù trình tìm choïn vaø thieát laäp, giaûi phoùng tuyeán noái cho cuoäc goïi). + Baùo hieäu thueâ bao toång ñaøi Bao goàm nhöõng thoâng tin ñaëc tröng baùo hieäu cho caùc traïng thaùi: ¾ nhaác toå hôïp – hook off ¾ ñaët toå hôïp – hook on ¾ thueâ bao phaùt xung thaäp phaân ¾ thueâ bao phaùt xung ña taàn DTMF ¾ thueâ bao aán phím Flash (chaäp nhaû nhanh phím toå hôïp) … + Baùo hieäu toång ñaøi thueâ bao Ñoù laø caùc thoâng tin baùo hieäu veà caùc aâm baùo nhö sau: ¾ aâm môøi quay soá ¾ aâm baùo baän ¾ aâm baùo taéc ngheõn ¾ hoài aâm chuoâng ¾ xung tính cöôùc 12 Khz, 16 Khz töø toång ñaøi ñöa tôùi ¾ ngoaøi ra coøn coù caùc baûng tin thoâng baùo khaùc vaø doøng ñieän chuoâng 25Hz, 75V-90V töø toång ñaøi ñöa tôùi thueâ bao khi thueâ bao bò goïi. Baùo hieäu trung keá: laø quaù trình trao ñoåi thoâng tin veà caùc ñöôøng trung keá (roãi, baän, thoâng tin ñòa chæ, thoâng tin cöôùc, …) giöõa hai hoaëc nhieàu toång ñaøi vôùi nhau. Trong maïng hôïp nhaát IDN coù 2 phöông phaùp baùo hieäu trung keá ñöôïc söû duïng: ¾ Baùo hieäu keânh rieâng CAS ¾ Baùo hieäu keânh chung CCS 2.2/ Yeâu caàu: Heä thoáng baùo hieäu cuûa toång ñaøi phaûi coù khaû naêng töông thích vôùi caùc heä thoáng baùo hieäu cuûa caùc toång ñaøi khaùc nhau trong maïng vieãn thoâng thoáng nhaát, thuaän tieän cho söû duïng, deã daøng thay ñoåi theo yeâu caàu cuûa maïng löôùi. 3 Khoái Ñieàu Khieån: 3.1/ Chöùc naêng: Phaân tích xöû lí caùc thoâng tin töø khoái baùo hieäu ñöa tôùi ñeå thieát laäp hoaëc giaûi phoùng cuoäc goïi. Caùc cuoäc goïi coù theå laø cuoäc goïi noäi haït, cuoäc goïi ra, cuoäc goïi vaoø, cuoäc goïi chuyeån tieáp… Thöïc hieän tính cöôùc cho caùc cuoäc goïi, thöïc hieän chöùc naêng giao tieáp ngöôøi- maùy, caäp nhaät döõ lieäu. Ngoaøi ra khoái ñieàu khieån coøn coù chöùc naêng thuoäc veà khai thaùc baûo döôõng heä thoáng ñeå ñaûm baûo cho heä thoáng hoaït ñoäng tin caäy. 3.2/ Yeâu caàu: Coù ñoä tin caäy cao, coù khaû naêng phaùt hieän vaø ñònh vò hö hoûng nhanh choùng, chính xaùc, thuû tuïc khai thaùc baûo döôõng linh hoaït, thuaän tieän cho ngöôøi söû duïng, khaû naêng phaùt trieãn dung löôïng thuaän tieän… 3.3/ Caáu truùc: Bao goàm taäp hôïp caùc boä xöû lyù, boä nhôù (cô sôû döõ lieäu), caùc thieát bò ngoaïi vi: baêng töø, ñóa cöùng, maøn hình, maùy in… heä thoáng ñieàu khieån coù caáu truùc taäp trung, phaân taùn vaø caáu truùc ñieàu khieån giöõa caáu truùc taäp trung vaø phaân taùn. Caùc thieát bò ñieàu khieån phaûi ñöôïc trang bò döï phoøng ñeå ñaûm baûo ñoä tin caäy heä thoáng. 4 Ngoaïi Vi Thueâ Bao, Trung Keá: 4.1/ Chöùc naêng: Thöïc hieän chöùc naêng giao tieáp giöõa caùc ñöôøng daây thueâ bao, caùc ñöôøng trung keá vôùi khoái chuyeån maïch. Thueâ bao ñöôïc trang bò coù theå laø thueâ bao Analog, Digital tuøy theo caáu truùc maïng toång ñaøi. Trung keá ñöôïc trang bò coù theå laø trung keá Analog, Digital. 4.2/ Yeâu caàu : Coù khaû naêng ñaáu noái caùc loaïi thueâ bao, trung keá khaùc nhau: nhö thueâ bao analog thoâng thöôøng, thueâ bao soá… ñöôøng trung keá analog, ñöôøng trung keá digital… coù trang bò caùc thieát bò phuï trôï ñeå phuïc vuï cho quaù trìng xöû lyù cuoäc goïi (taïo caùc loaïi aâm baùo, thu phaùt xung, baûn tin thoâng baùo, ño thöû…) 4.3/ Caáu truùc: Ngoaïi vi thueâ bao thöôøng coù caáu truùc laø boä taäp trung thueâ bao ñeå thöïc hieäm taäp trung löu löôïng treân caùc ñöôøng daây thueâ bao thaønh moät soá ít ñöôøng PCM noäi boä coù maät ñoä löu thoaïi raát nhieàu ñeå ñöa tôùi tröôøng chuyeån maïch thöïc hieän ñieàu khieån ñoåi noái thieát laäp tuyeán ñaøm thoaïi (ñoái vôùi cuoäc goïi ra). Ngoaïi vi trung keá thöïc hieän söï phoái hôïp veà toác ñoä, pha, toå chöùc caùc keânh thoaïi treân tuyeán PCM giöõa ñöôøng PCM ñaáu noái lieân ñaøi vaø ñöôøng PCM ñaáu noái noäi boä trong toång ñaøi. IV CAÙC KYÕ THUAÄT CHUYEÅN MAÏCH ÑIEÄN TÖÛ: 1 Caùc Kyõ Thuaät Chuyeån Maïch: 1.1 Chuyeån maïch theo phöông phaùp keát noái khoâng gian (space switch): Chuyeån maïch khoâng gian thöôøng ñöôïc söû duïng cho chuyeån maïch töông töï. Ngoaøi ra coøn ñöôïc söû duïng keát hôïp vôùi chuyeån maïch thôùi gian trong caùc heä chuyeån maïch TST, STS, TSTS… Caáu taïo chung cuûa chuyeån maïch khoâng gian laø caùc ma traän tieáp ñieåm N ñaàu vaøo vaø M ñaàu ra. Moãi ñaàu vaøo baàt kì trong caùc ñaàu vaøo coù theå ñöôïc noái vôùi baát kì ñaàu ra naøo trong M ñaàu ra. Coù 2 loaïi chuyeån maïch khoâng gian laø: chuyeån maïch khoâng gian tieáp thoâng hoaøn toaøn (non-blocking) vaø chuyeån maïch khoâng gian tieáp thoâng khoâng hoaøn toaøn (blocking). • Chuyeån maïch tieáp thoâng hoaøn toaøn: 1 2 3 ….. M 1 2 3 . . . N M = N Soá ñaàu vaøo N vaø soá ñaàu ra M baèng nhau. Nhö vaäy taïi moät thôøi ñieåm ñaàu vaøo baát kì seõ coù ít nhaát moät tieáp ñieåm noái vôùi ñaàu ra baát kì. Khaû naêng thoâng thoaïi laø 100%. • Chuyeån maïch tieáp thoâng khoâng hoaøn toaøn: Soá ñaàu vaøo N lôùn hôn soá ñaàu ra M. khaû naêng keát noái ñaàu vaøo vôùi ñaàu ra laø: 1 2 3 . . . M 1 2 3 N > M . . N • Chuyeån maïch nhieàu taàng : Heä thoáng chuyeån maïch moät taàng duøng ma traän tieáp ñieåm vuoâng hay chöõ nhaät coù nhöôïc ñieåm laø: khi muoán keát noái moät thueâ bao vôùi moät aâm hieäu hay moät thueâ bao khaùc thì phaûi ñoùng moät tieáp duy nhaát töông öùng. Do ñoù neáu tieáp ñieåm naøy hoûng thì thueâ bao ñoù seõ bò coâ laäp. Hôn nöõa soá tieáp ñieåm taêng theo luõy thöøa baäc 2 vôùi soá thueâ bao neân phaàn cöùng cuûa toång ñaøi seõ phöùc taïp vaø khoâng coù tính kinh teá khi toång ñaøi coù dung löôïng lôùn. Ñeå giaûm soá tieáp ñieåm trong khi vaãn caàn phaûi taêng dung löôïng thueâ bao, ngöôøi ta duøng phöông phaùp chuyeån maïch nhieàu taàng. N ñaàu vaøo ñöôïc chia thaønh N/n nhoùm, moãi nhoùm goàm n keânh. Caùc nhoùm naøy laø ma traän caáp thöù nhaát. Caùc ñaàu ra cuûa noù thaønh ñaàu vaøo caùc ma traän caáp thöù hai vaø cöù nhö vaäy cuoái cuøng coù N lôùn ñaàu ra. Caùc thieát bò noái ñaàu vaøo cuûa noù vôùi caáp 1, ñaàu ra vôùi caáp cuoái cuøng. Hình sau ñaây minh hoïa chuyeån maïch 3 taàng. 1 1 N nj nj N ñaàu ñaàu vaøo 1 1 ra nj nj 1 1 nj nj Coù k ma traän caáp 2. Moãi ma traän caáp 1coù N ñaàu vaøo vaø k ñaàu ra noái vaøo ma traän caáp 2. Moãi ma traän caáp 2 coù α = N/ n ñaàu vaøo vaø α ñaàu ra noái vôùi taát caû caùc ma traän caáp 1 vaø 3. Toång soá tieáp ñieåm cuûa heä thoáng chuyeån maïch: NX = 2Nk + k(N / n )2 n k n k n k α α α α α α k n k n k n Giaû söû muoán thieát laäp ñöôøng noái töø a ñeán b, tröôøng hôïp xaáu nhaát laø (n-1) ñaàu vaøo vaø(n-1) ñaàu ra cuûa caáp giöõa ñang duøng. Nhö vaäy coù (2n-2) boä chuyeån maïch cuûa taàng trung taâm khoâng cho pheùp ñi töø a ñeán b. neáu coù theâm moät boâï chuyeån maïch ôû taàng trung taâm thì vieäc ngeõn seõ khoâng xaûy ra. Nghóa laø toång soá ma traän ôû taàng giöõa ñeå taéc ngeõn khoâng xaûy ra laø: k=(2n-2) + 1 =2n-1 vôùi k toái thieåu ñeå khoâng taéc ngheõn ôû treân ta coù: NX = 2N(2n-1) + (2n-1)(N/ n)2 Xaùc ñònh n ñeå NX ñaït giaù trò cöïc tieåu. Laáy ñaïo haøm baäc nhaát cuûa NX theo n roài cho baèng 0 ta tìm ñöôïc giaù trò n: n = (N/ n)1/2 Vaäy giaù trò cöïc tieåu cuûa NX laø: NXMIN = 4n[(2N)1/2 – 1] Laø caùc giaù trò toái öu khi phaân chia soá ñöôøng thueâ bao trong moãi nhoùm vaø soá tieáp ñieåm toái thieåu ñeã thoõa maõn non-blocking. Ta nhaän thaáy soá tieáp ñieåm taêng theo tæ leä soá muõ 3/2 so vôùi möùc taêng dung löôïng cuûa toång ñaøi, ñieàu naøy laøm giaûm soá tieáp ñieåm ñaùng keå trong quaù trình thieát keá caùc toång ñaøi coù dung löôïng lôùn vaø cöïc lôùn, ñöôïc minh hoïa trong baûng sau : Soá ñöôøng noái Soá tieáp ñieåm CM 3 taàng Soá tieáp ñieåm CM ñôn taàng 128 7680 16384 512 63488 622144 3048 516096 4.2*106 8912 4.2*106 6.7*107 • Öu vaø khuyeát ñieåm cuûa chuyeån maïch khoâng gian: Maïng chuyeån maïch khoâng gian laø 1 loaïi chuyeån maïch ñaàu tieân trong kyõ thuaät chuyeån maïch. Theá heä thöù 1 laø vieäc ñieàu khieån keát noái caùc ma traän chuyeån maïch thöïc hieän bôûi con ngöôøi. Vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät ñieän töû caùc toång ñaøi naøy daàn daàn ñöôïc ñieän töû hoùa. Öu ñieåm cuûa phöôbg thöùc keát noái naøy laø keát caáu ñôn giaûn, chaát löôïng thoâng thoaïi cao vì tín hieäu ñöôïc truyeàn tröïc tieáp maø khoâng ñi qua moät phöông thöùc ñieàu cheá naøo caû. Tuy nhieân chuyeån maïch khoâng gian ngaøy nay ít ñöôïc söû duïng do caùc nguyeân nhaân sau: neáu dung löôïng toång ñaøi lôùn thì keát caáu raát phöùc taïp, khoâng theå phaùt trieån theo ñaø soá hoùa cuûa tín hieäu, vieäc giaûm giaù thaønh lieân tuïc caùc linh kieän soá so vôùi linh kieän analog laøm cho toång ñaøi duøng chuyeån maïch soá ngaøy moät phaùt trieån. 1.2/ Chuyeån maïch theo phöông phaùp phaân chia thôøi gian: • Phöông thöùc gheùp keânh PAM (Pulse Amplitude Modulation): Ñeå giaûm bôùt aûnh höôûng cuûa nhieãu treân ñöôøng truyeàn ngöôøi ta tieán haønh rôøi raïc hoùa tín hieäu lieân tuïc theo thôøi gian thaønh caùc xung rôøi raïc. Quaù trình ñoù ñöôïc goïi laø quaù trình laáy maãu tín hieäu analog. Theo dònh lyù Shannon thì taàn soá laáy maãu phaûi lôùn hôn toái thieåu 2fmax (vôùi f laø taàn soá tín hieäu laáy maãu) thì môùi coù khaû naêng phuïc hoài laïi daïng tín hieäu analog ban ñaàu. Ñieàu naøy cho pheùp khi truyeàn tín hieäu, khoâng nhaát thieát phaûi truyeàn toaøn boä tín hieäu ñoù, chæ caàn truyeàn nhöõng giaù trò ñaõ laáy maãu töø tín hieäu. ÔÛ ñaàu thu coù theå phuïc hoài laïi nguyeân daïng tín hieäu ban ñaàu. Khaûo saùt tín hieäu thoaïi, ngöôøi ta nhaän thaáy phoå tín hieäu thoaïi phaàn lôùn naèm trong daõi taàn töø 300 ñeán 3400 Hz. Nhö vaäy chæ caàn taàn soá laáy maãu tín hieäu thoaïi f = 2*3.4 = 6.8 KHz laø ñuû phuïc hoài laïi daïng tín hieäu ban ñaàu ôø ñaàu thu. Trong thöïc teá do ñaùp öùng cuûa boä loïc trong quaù trình khoâi phuïc laïi daïng tín hieäu khoâng ñöôïc lyù töôûng, neân ngöôøi ta duøng taàn soá laáy maãu laø 8KHz cao hôn taàn soá laáy maãu tính toaùn moät ít. Quaù trình laáy maãu chính laø quaù trình ñieàu bieân xung PAM. Caùc xung ñöôïc taïo ra trong quaù trình laáy maãu ñöôïc truyeàn ñi treân keânh truyeàn. Nhöôïc ñieåm cuûa toång ñaøi PAM laø tín hieäu sau khi phuïc hoài seõ bò meùo daïng so vôùi tín hieäu ban ñaàu. Maët khaùc neáu caùc khe thôøi gian khoâng ñöôïc ñònh thôøi chính xaùc seõ deã truøng laép nhau gaây neân hieän töôïng nhieãu xuyeân keânh. Ñeå traùnh hieän töôïng naøy thì giöõa 2 keânh caàn coù khoaûng baûo veä. Khi dung löôïng taêng leân thì khoaûng baûo veä heïp laïi vaø hieän töôïng nhieãu naøy caøng deã xaûy ra. Do ñoù gheùp keânh PAM khoâng thích hôïp vôùi toång ñaøi coù dung löôïng lôùn. Ts T Ts : chu kì laáy maãu T1 : thôøi gian giöõa 2 maãu lieân tieáp cuûa cuøng moät tín hieäu Keânh truyeàn tín hieäu PAM T2 : khoaûng baûo veä choáng xuyeân keânh Keânh1 Keânh 2 Keânh N T2 Ts 1 1 2 2 keânh PAM N N Nguoàn phaùt Nguoàn thu Sô ñoà keát noái thueâ bao chuyeån maïch PAM Thueâ bao 1 Thueâ bao 2 Theâu bao N • Phöông phaùp gheùp keânh PCM (Pulse Code Modulation): PCM laø heä thoáng soá coù theå moâ taû nhö moät phöông phaùp chuyeån ñoåi thoâng tin töông töï thaønh soá. Heä thoáng xöû lyù vaø bieán ñoåi tín hieäu töông töï thaønh PCM döïa treân 2 nguyeân taéc lyù thuyeát sau: - Lyù thuyeát veà rôøi raïc hoùa cuûa Shannon - Lyù thuyeát veà tín hieäu soá nhò phaân Töø chuoãi xung PAM ngöôøi ta nhaän thaáy khi truyeàn caùc xung naøy bieân ñoä caùc xung seõ suy giaûm khoâng ñeàu nhau do taùc ñoäng cuûa nhieãu ngaãu nhieân treân keânh truyeàn. Do vaäy ñeå traùnh tình traïng naøy ngöôøi ta Ñieàu khieån thöïc hieän vieäc maõ hoùa bieân ñoä caùc xung sau khi laáy maãu baèng moät chuoãi nhò phaân roài môùi ñöa leân keânh truyeàn. Do quy luaät bieán ñoåi cuûa tin töùc tín hieäu thoaïi coù tính ngaãu nhieân neân taäp caùc giaù trò xung PAM voâ cuøng lôùn, ñeå ñôn giaûn hôn vaø gaàn ñuùng thì caùc xung PAM ñöôïc qua boä löôïng töû hoùa (neùn haïn bieân). YÙù nghóa quan troïng cuûa boä löôïng töû hoùa laø gaàn ñuùng hoùa caùc xung PAM coù bieân ñoä xuaát hieän xung quanh möùc chuaån PAMo. Vaäy PAMo = PAM + x, trong ñoù x laø löôïng töû sai soá. Daïng tín hieäu ñöôïc löôïng töû hoùa naøy ñöa vaøo boä maõ hoùa ñeå chuyeån ñoä lôùn bieân ñoä caùc xung sang daïng moät cuïm bit nhò phaân (thöôøng laø 8 bit goïi laø moät töø maõ) bieãu dieãn bieân ñoä naøy. Ñaây laø tín hieäu truyeàn treân keânh truyeàn PCM. ÔÛ ñaàu thu tín hieäu ñöôïc phuïc hoài, söûa sai vaø ñöa vaøo boä giaûi maõ ñeå phuïc hoài laïi tín hieäu thoaïi. • Chuyeån maïch TSI: Tín hieäu töø N ñaàu phaùt qua boä doàn keânh vaø bieán ñoåi A/D ñöôïc ñöa vaøo boä nhôù RAM theo thöù töï oâ nhôù noäi dung töø 1 ñeán N töông öùng vôùi 1 ñeán N thueâ bao ôû Nû khe trong khung treân ñöôøng truyeàn. Ñòa chæ ghi ñöôïc cung caáp bôûi boä queùt ñòa chæ tuaàn töï (time slot counter). Khi ñoïc döõ kieäu ra töø Ram ñòa chæ ñoïc khoâng coøn tuaàn töï maø theo moät trình töï do CPU saép ñaët trong quaù trình chuyeån maïch. 1 1 2 2 N N A/D D/A Boä nhôù noäi dung Boä ñeám doàng boä Boä nhôù ñòa chæ Chuyeån maïch TSI cho pheùp hoaït ñoäng ñoàng boä vaø song song, ñôn giaûn nhöng soá löôïng thueâ bao phuï thuoäc vaøo toác ñoä truy xuaát vaø kích thöôùc boä nhôù. Deå daøng taêng dung löôïng thueâ bao baèng caùch taêng boä nhôù maø maïch khoâng caàn thay ñoåi nhieàu, tuy nhieân luùc ñoù ñoä treã seõ taêng. Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa chuyeån maïch TSI ngöôøi ta phoái hôïp chuyeån maïch thôùi gian vaø khoâng gian. Ñoù laø caùc chuyeån maïch: • Chuyeån maïch TS (Time Space Switching) : 1 1 n n 1 1 n n Trong chuyeån maïch TS boä chuyeån maïch TSI ñöôïc ñöa vaøo moät ma traän vuoâng chuyeån maïch khoâng gian. Vôùi caáu hình chuyeån maïch naøy cho pheùp taêng soá löôïng thueâ bao raát lôùn. Tuy nhieân nhöôïc ñieåm chuyeån maïch TS laø vaán ñeà ngheõn maïch khi 2 ñaàu vaøo cuûa moät nhoùm noái vôùi 2 ñaàu ra coù cuøng khe thôøi gian. • Chuyeån maïch TST (Time Space Time): 1 1 n n 1 1 n n Vôùi sô ñoà chuyeån maïch TST ta traùnh ñöôïc tröôøng hôïp taéc ngheõn nhö ôû chuyeån maïch TS. T SPACE SWITCH N*N T T SPACE SWITCH N*N T T T V. BAÙO HIEÄU TRONG TOÅNG ÑAØI: 1 Giôùi Thieäu Chung: 1.1/ Ñònh nghóa: Trong maïng vieãn thoâng baùo hieäu ñöôïc coi nhö laø moät phöông tieän ñeå trao ñoåi thoâng tin vaø caùc leänh töø ñieåm naøy ñeán ñieåm khaùc, caùc thoâng tin vaø caùc leänh naøy lieân quan ñeán quaù trìng thieát laäp, giaùm saùt vaø giaûi phoùng cuoäc goïi. 1.2/ Phaân loaïi heä thoáng baùo hieäu: Thoâng thöôøng heä thoáng baùo hieäu ñöôïc chia laøm 2 loaïi ñoù laø: • Baùo hieäu thueâ bao: laø baùo hieäu giöõa thieát bò ñaàu cuoái vôùi toång ñaøi, thöøông thieát bò ñaàu cuoái laø maùy ñieän thoaïi. • Baùo hieäu trung keá: laø quaù trình baùo hieäu giöõa caùc toång ñaøi vôùi nhau. Ta coù sô ñoà toång quan veà heä thoáng baùo hieäu nhö sau: Baùo hieäu trung keá goàm 2 loaïi : • Baùo hieäu keânh keát hôïp CAS (baùo hieäu keânh rieâng): laø heä thoáng baùo hieäu maø trong ñoù thoâng tin baùo hieäu naèm trong keânh thoaïi hoaëc trong keânh coù lieân quan chaët cheõ vôùi keânh thoaïi. • Baùo hieäu keânh chung CCS : laø heä thoáng baùo hieäu maø trong ñoù thoâng tin baùo hieäu naèm trong moät keâng taùch bieät vôùi caùc keânh Baùo hieäu Baùo hieäu thueâ bao Baùo hieäu trung keá Baùo hieäu keânh keát hôïp CAS Baùo hieäu keânh chung-- CCS thoaïi, keânh baùo hieäu naøy ñöôïc söû duïng chung ñeå baùo hieäu cho moät soá lôùn caùc keânh thoaïi. 1.3/ Caùc chöùc naêng cuûa baùo hieäu: Coù theå toång quaùt caùc chöùc naêng cuûa baùo hieäu nhö sau: chöùc naêng giaùm saùt, chöùc naêng tìm choïn, chöùc naêng khai thaùc vaø baûo döôõng maïng. • Chöùc naêng giaùm saùt: chöùc naêng naøy ñöôïc söû duïng ñeå nhaän bieát söï thay ñoåi veà traïng thaùi cuûa ñöôøng daây thueâ bao hoaëc cuûa trung keá (bao goàm caùc tín hieäu: nhaác maùy chieám, nhaác maùy traû lôøi, traïng thaùi ñöôøng daây baän-roãi-giaûi phoùng…). Caùc tín hieäu giaùm saùt coù theå ôû daïng coù doøng (khoâng doøng) hoaëc laø caùc maõ nhò phaân ñaëc tröng cho töøng traïng thaùi. • Chöùc naêng tìm choïn: lieân quan chaët cheõ ñeán quaù trình xöû lyù cuoäc goïi nhö : trao ñoåi caùc thoâng tin ñòa chæ, ñaëc tính thueâ bao. Trong quaù trình baùo hieäu, chöùc naêng tìm choïn phaûi ñöôïc thöïc hieän trong moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh thöôøng ñöôïc goïi laø thôøi gian treã quay soá (PDD - Post Delay Dialing), ñoù laø khoaûng thôøi gian ñöôïc xaùc ñònh töø khi thueâ bao chuû goïi phaùt xong caùc con soá ñòa chæ thueâ bao bò goïi cho ñeán khi nhaän ñöôïc hoài aâm chuoâng, yeâu caàu thôøi gian treã PDD caøng nhoû caøng toát. Ngoaøi ra yeâu caàu ñoái vôùi heä thoáng baùo hieäu maø cuï theå laø chöùc naêng tìm choïn phaûi coù ñoä tin caäy cao, toác ñoä baùo hieäu nhanh, hieäu quaû. • Chöùc naêng khai thaùc vaø baûo döôõng maïng : phuïc vuï cho vieäc khai thaùc duy trì söï hoaït ñoäng cuûa maïng löôùi. Caùc tín hieäu baùo hieäu thuoäc chöùc naêng naøy goàm: - Nhaän bieát vaø trao ñoåi caùc thoâng tin veà traïng thaùi taét ngheõn cuûa maïng. - Thoâng baùo veà traïng thaùi thieát bò, ñöôøng trung keá. - Cung caáp caùc thoâng tin tính cöôùc. - Cung caáp caùc thoâng tin veà loãi trong quaù trình truyeàn thoâng tin baùo hieäu. 2 Caùc Heä Thoáng Baùo Hieäu: 2.1/ Baùo hieäu thueâ bao : Quaù trình thueâ bao ñöôïc phaân thaønh 2 höôùng theo giaûn ñoà sau: * Baùo hieäu thueâ bao toång ñaøi: - Tín hieäu nhaác maùy: ñeå thöïc hieän moät cuoäc goïi, thueâ bao chuû goïi nhaác maùy, ñoäng taùc naøy seõ taïo ra moät tín hieäu göûi ñeán toång ñaøi (coù doøng ñieän maïch voøng treân ñöôøng daây thueâ bao khoaûng 20 mA) thoâng baùo raèng thueâ bao caàn thieát laäp cuoäc goïi. - Tín hieäu quay soá: khi thueâ bao nghe ñöôïc aâm môøi quay soá (dial tone), thueâ bao thöïc hieän phaùt thoâng tin ñòa chæ tôùi toång ñaøi baèng caùch quay soá hoaëc aán phím soá. Caùc thoâng tin ñòa chæ coù theå laø xung thaäp phaân hoaëc xung ña taàn DTMF. Taïi toång ñaøi seõ coù thieát bò thu töông öùng ñeå thu caùc thoâng tin ñòa chæ naøy. - Tín hieäu Flash: (chaäp nhaû nhanh tieáp ñieåm toå hôïp): trong quaù trình ñaøm thoaïi thueâ bao coù theå söû duïng moät soá dòch vuï ñaëc bieät baèng caùch aán phím Flash, khi ñoù maïch voøng ñöôøng daây thueâ bao seõ bò caét maïch trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, Tín hieäu nhaác maùy AÂm môøi quay soá Hoài aâm chuoâng Tín hieäu chuoâng Thueâ bao B nhaác maùy Ñaøm thoaïi Ñaët maùy Ñaët maùy Thueâ bao goïi Toång ñaøi Thueâ bao bò goïi Caùc thoâng tin ñòa chæ thueâ bao toång ñaøi xaùc nhaän ñöôïc traïng thaùi naøy bieát raèng thueâ bao söû duïng dòch vuï ñaëc bieät. * Baùo hieäu toång ñaøi thueâ bao: Thoâng tin baùo hieäu theo höôùng töø toång ñaøi tôùi thueâ bao coù moät soá loaïi nhö sau: _ Doøng chuoâng 25Hz, 75-90V: doøng chuoâng ñöôïc cung caáp tôùi thueâ bao bò goïi khi goïi ñeán ñeå thoâng baùo cho thueâ bao bò goïi bieát. _ Caùc loaïi aâm baùo: - AÂm môøi quay soá: laø aâm lieân tuïc ñeå thoâng baùo vôùi thueâ bao chuû goïilaø thueâ bao chuû goïi coù quyeàn thieát laäp lieân laïc, luùc naøy thueâ bao coù theå baét ñaàu quay soá, khi thueâ bao quay con soá ñaàu tieân toång ñaøi seõ caét maïch ñieän caáp aâm môøi quay soá. - Hoài aâm chuoâng: ñeå thoâng baùo cho thueâ bao chuû goïi bieát laø thueâ bao bò goïi ñang ñoå chuoâng, toång ñaøi phaûi göûi moät loaïi aâm baùo ñaëc bieät goïi laø hoài aâm chuoâng. Khi thueâ bao bò goïi nhaác maùy traû lôøi, toång ñaøi seõ caét maïch ñieän caáp hoài aâm chuoâng. - AÂm baùo baän: thueâ bao chuû goïi seõ nghe ñöôïc moät loaïi aâm baùo ñoù laø loaïi aâm baùo ngaét quaõng theo nhòp nhanh, ñeå thoâng baùo raèng thueâ bao bò goïi ñang baän hoaëc bò hoûng khoâng coù khaû naêng noái tôùi ñöôïc. - AÂm baùo taéc ngheõn: khi thueâ bao thieát laäp cuoäc goïi ra treân ñöôøng daây trung keá, neáu toång ñaøi khoâng chieám ñöôïc moät trung keá roãi cho cuoäc goïi ra ñoù, thì toång ñaøi seõ thieát laäp ñaàu noái “aâm baùo taét ngheõn“ tôùi thueâ bao chuû goïi. Ngoaøi ra toång ñaøi coøn cung caáp cho thueâ bao moät soá aâm baùo vaø baûn tin thoâng baùo khaùc. Taát caû caùc loaïi aâm baùo ñoù ñeàu ñöôïc soá hoùa vaø löu tröõ trong vi maïch EPROM, moãi moät aâm baùo chieám moät vuøng nhôù nhaát ñònh. 2.2/ Baùo hieäu trung keá lieân ñaøi: ÔÛ heä thoáng baùo hieäu truyeàn thoáng, khi thueâ bao muoán thieát laäp moät cuoäc goïi lieân ñaøi, taïi toång ñaøi chuû phaûi thöïc hieän quaù trình baùo hieäu vôùi toång ñaøi bò goïi (toång ñaøi chöùa thueâ bao bò goïi hay coøn goïi laø toång ñaøi keát cuoái). Quaù trình baùo hieäu ñoù ñöôïc phaân laøm tieán trình baoù hieäu ñoù laø: - Baùo hieäu ñöôøng (Line signaling): ñeå trao ñoåi baùo hieäu veà trung keá, söï chieám duøng, xaùc nhaän chieám duøng vaø giaûi toûa tuyeán noái. - Baùo hieäu ghi phaùt (register signaling): ñeå baùo hieäu veà caùc thoâng tin ñòa chæ, caùc ñaëc tính thueâ bao, caùc yeâu caàu veà phaùt thoâng tin ñòa chæ, thay ñoåi nhoùm baùo hieäu, traïng thaùi thueâ bao… Aâm baùo Nhòp thôøi gian Taàn soáA6 Aâm môøi quay soá 425Hz Hoài aâm chuoâng 425Hz 1s 5s 1s Aâm baùo baän 425Hz 0,25s 0,25s Aâm baùo ngheõn 425Hz Aâm chæ daãn 1s 1,5s 1s 425Hz Aâm baùo ñaëc bieät 0,25s 0,75s 1800Hz 1400Hz 950Hz Baùo hieäu giöõa caùc toång ñaøi 2.3/ Heä thoáng baùo hieäu keânh keát hôïp CAS trong maïng soá hôïp nhaát: Heä thoáng baùo hieäu keânh keát hôïp CAS hay coøn goïi laø heä thoáng baùo hieäu keânh rieâng ñöôïc söû duïng trong maïng soá hôïp nhaát IDN goàm hai tieán trình: baùo hieäu ñöôøng vaù baùo hieäu ghi phaùt. • Baùo hieäu ñöôøng: Trong caáu truùc khung tín hieäu soá PCM 30/32, khe thôøi gian 16 (TS16) ñöôïc daønh cho baùo hieäu ñöôøng. Ñeå baùo hieäu veà traïng thaùi cuûa töøng ñöôøng trung keá trong moät khung PCM, ngöôøi ta taäp hôïp 16 khung PCM lieân tieáp taïo thaønh moät caáu truùc ña khung, trong ñoù TS16 cuûa khung 0 cuûa caáu truùc ña khung ñöôïc söû duïng ñeå ñoàng chænh ña khung vaø caûnh baùo maát ñoàng chænh ña khung. TS16 cuûa khung 1 trong caáu truùc ña khung mang thoâng tin baùo hieäu ñöôøng cho keânh 1 vaø keânh Tín hieäu baùo chieám Coâng nhaän chieám Traû lôøi Ñaøm thoaïi Xoùa höôùng veà Xoùahöôùng ñi Thueâbao A Thueâ bao B Toång ñaøi Toång ñaøi Caùc con soá thueâ bao B 16, TS16 cuûa khung 2trong caáu truùc ña khung seõ mang thoâng tin baoù hieäu ñöôøng cho keânh 2 vaø 17, cöù nhö theá cho ñeán TS16 cuûa khung 15 mang thoâng tin baùo hieäu ñöôøng cho keânh 15 vaø 30. Baùo hieäu ñöôøng cuõng goàm hai höôùng ñi vaø veà vaø goàm nhöõng tín hieäu ñaëc tröng cho caùc traïng thaùi ñöôøng trung keá. Baûng sau seõ moâ taû caùc traïng thaùi cuûa ñöôøng trung keá trong baùo hieäu ñöôøng. Treân baûng chuùng ta thaáy ñeå baùo hieäu cho moät keânh thoaïi ta chæ caàn 2 bit (a, b) ñeå baùo hieäu veà caùc traïng thaùi, coøn caùc bit coøn laïi (c, d) khoâng söû duïng neân khoâng mang yù nghóa gì. • Baùo hieäu ghi phaùt: Baùo hieäu ghi phaùt goàm coù caùc tín hieäu baùo cho höôùng ñi vaø caùc tín hieäu baùo cho höôùng veà ñeå truyeàn ñi caùc thoâng tin. • Baùo hieäu kieåu töøng chaëng (Link –By-Link). • Baùo hieäu kieåu xuyeân suoát (End- to- End). + Baùo hieäu kieåu töøng chaëng: Khi thueâ bao thöïc hhieän cuoäc goïi lieân ñaøi (ví duï qua hai toång ñaøi trung gian qua hai hình veõ döôùi). Taïi toång ñaøi chuû goïi sau khi thu ñaày ñuû con soá thueâ bao bò goïi: 011-15-3455 (maõ vuøng + maõ toång ñaøi + danh baï thueâ bao), toång ñaøi chuû goïi seõ göûi ñeán toång ñaøichuyeån tieáp (EX2) toaøn boä con soá ñoù. Traïng thaùi maïch Höôùng baùo hieäu Höôùng ñi Höôùng veà trung keá af bf aB bB roãi/ giaûi phoùng höôùng ñi / höôùng veà 1 0 1 0 chieám höôùng ñi 0 0 1 0 coâng nhaän chieám höôùng veà 0 0 1 1 traû lôøi höôùng veà 0 0 0 1 giaûi phoùng höôùng veà höôùng veà 0 0 1 1 giaûi phoùng höôùng ñi höôùng ñi 1 0 0 1 giaûi phoùng ñaáu / noái höôùng veà 1 0 1 0 khoùa höôùng veà 1 0 1 1 Taïi EX2 khi nhaän ñöôïc caùc con soá ñoù seõ xaùc ñònh ñöôïc höôùng caàn ñaáu noái nhôø maõ vuøng 011. Toång ñaøi EX2 seõ baùo hieäu ñeán toång ñaøi lieân quan EX3 baèng caùch göûi ñi caùc con soá coøn laïi (15-3455). Khi toång ñaøi EX3 thu ñöôïc con soá 15-3455 noù xaùc ñònh maõ cuûa toång ñaøi bò goïi laø 15 vaø thieát laäp tuyeán baùo hieäu vôùi toång ñaøi bò goïi, luùc naøy EX3 seõ gôûi danh baï thueâ bao bò goïi (3455) tôùi toång ñaøi bò goïi –EX4 ñeå toång ñaøi bò goïi xöû lyù cuoäc goïi vaøo. Nhö vaäy chuùng ta thaáy ñoái vôùi cuoäc goïi lieân ñaøi nhö treân vöøa trình baøy quaù trình baùo hieäu lieân ñaøi ñöôïc thöïc hieän töøng chaëng moät. toaøn boä quaù trình treân ñöôïc moâ taû nhö giaûn ñoà sau: VEÕ GIAÛN ÑOÀ +Baùo hieäu kieåu xuyeân suoát: Khi thueâ bao thöïc hieän moät cuoäc goïi lieân ñaøi (ví duï qua hai toång ñaøi trung gian nhö hình veõ döôùi). Taïi toång ñaøi chuû goïi sau khi thu ñaày ñuû con soá thueâ bao bò goïi, trong ví duï naøy laø: 011-15-3455 (maõ vuøng+maõ toång ñaøi+danh baï thueâ bao). Ngay khi toång ñaøi chuû goïi göûi ñeán toång ñaøi chuyeån tieáp (EX2) maõ vuøng (011), taïi toång ñaøi chuyeån tieáp EX2 nhaän ñöôïc maõ vuøng seõ xaùc ñònh vaø thieát laäp ngay tuyeán noái vôùi toång ñaøi EX3. Vaøo thôøi ñieåm naøy quaù trình baùo hieäu ñöôïc thöïc hieän giöõa toång ñaøi EX2 vaø EX3 thoâng qua tuyeán noái maø EX2 vöøa thieát laäp.   Ex1 011 153445 011 15 3445 3445 Ex2 Ex3 Ex4 Tieáp ñoù, toång ñaøi EX3 nhaän ñöôïc maõ toång ñaøi keát cuoái EX4 (15), toång ñaøi EX3 seõ xaùc ñònh vaø thieát laäp tuyeán noái höôùng ñeán toång ñaøi EX4. Vaøo thôøi ñieåm naøy quaù trình baùo hieäu ñöôïc thöïc hieän toång ñaøi EX1 vaø EX4 thoâng qua tuyeán noái maø EX2 vaø EX3 vöøa thieát laäp. Luùc naøy, toång ñaøi EX1 seõ baùo hieäu vôùi toång ñaøi keát cuoái EX4 veà soá thueâ bao bò goïi (3455). Toång ñaøi EX4 seõ thöïc hieän vieäc xöû lyù cuoäc goïi vaøo ñeå ñaáu noái tôùi thueâ bao bò goïi. Toaøn boä quaù trình treân ñöôïc moâ taû nhö giaûn ñoà ôû hình sau: A B Nhaän xeùt: Qua hai kieåu baùo hieäu treân, chuùng ta thaáy ñoái vôùi baùo hieäu kieåu xuyeân suoát thôøi gian thöïc hieän cho moät cuoäc goïi lieân ñaøi seõ nhoû hôn so vôùi baùo hieäu kieåu töøng chaëng, do hai toång ñaøi chuyeån tieáp EX2-EX3 chæ xöû lyù caùc con soá lieân quan ñeán toång ñaøi ñoù (cuï theå laø: EX2 chæ xöû lyù 011 vaø EX3 chæ xöû lyù 15). Coøn ñoái vôùi baùo hieäu kieåu töøng chaëng caùc toång ñaøi chuyeån tieáp EX2, EX3 phaûi thu caû con soá thueâ bao bò goïi ñoù laø thoâng tin khoâng caàn thieát ñoái vôùi nhöõng toång ñaøi ñoù. Thôøi gian baùo hieäu giöõa caùc toång ñaøi theo kieåu töøng chaëng coøn keùo daøi hôn nöõa neáu caùc toång ñaøi chöùc naêng hoûi veà soá thueâ bao chuû goïi. Vieäc toå chöùc maïng baùo hieäu phuï thuoäc vaøo raát nhieàu vaøo caáu truùc toå chöùc maïng vieãn thoâng cuõng nhö caùc chính saùch veà cöôùc trong 011 153445 011 15 3445 EX1 EX2 EX3 EX4 B maïng.Vì vaäy coù nhöõng maïng vieãn thoâng ngöôøi ta keát hôïp giöõa hai kieåu baùo hieäu, ñoaïn baùo hieäu töøng chaëng ñoaïn baùo hieäu xuyeân suoát. Heä thoáng baùo hieäu R2-CCITT trong maïng IDN Heä thoáng baùo hieäu R2-CCITT thuoäc baùo hieäu keát hôïp, ñoù laø moät heä thoáng baùo hieäu söû duïng maõ ña taàn MFC vaø thöïc hieän chöùc naêng baùo hieäu ghi phaùt. Chuùng ta bieát raèng ngay khi toång ñaøi chuû goïi nhaän ñöôïc tín hieäu baùo hieäu ñöôøng coâng nhaän chieám,toång ñaøi seõ thöïc hieän quaù trình baùo hieäu ghi phaùt R2. Ñeå thöïc hieän ñöôïc vieäc truyeàn ñi caùc thoâng tin ñòa chæ, caùc ñaëc tính thueâ bao cuõng nhö caùc tín hieäu ñieàu khieån ngöôøi ta söû duïng caùc toå hôïp tín hieäu trong baêng taàn thoaïi. Cuï theå ngöôøi ta söû duïng toå hôïp hai trong saùu taàn soá ñeå ñaëc tröng cho moät tín hieäu nhaát ñònh ví duï nhö caùc con soá thaäp phaân töø 0-9… Baùo hieäu ghi phaùt goàm caùc tín hieäu baùo hieäu cho höôùng ñi vaø baùo hieäu cho höôùng veà. Tuy nhieân ñoái vôùi moät höôùng, neáu chæ söû duïng 15 toå hôïp tín hieäu baùo hieäu nhö trình baøy ôû treân thì seõ khoâng ñuû caùc thoâng tin baùo hieäu caàn thieát cho quaù trình thieát laäp cuoäc goïi. Vì vaäy, ngöôøi ta taïo ra cho moãi höôùng baùo hieäu hai nhoùm tín hieäu baùo hieäu, höôùng ñi coù nhoùm I, nhoùm II, höôùng veà coù nhoùm A, nhoùm B. Vieäc thay ñoåi nhoùm baùo hieäu trong quaù trình baùo hieäu giöõa hai toång ñaøi ñöôïc thöïc hieän nhôø moät toå hôïp tín hieäu baùo hieäu ñieàu khieån xaùc ñònh. Chuù yù veà phöông thöùc truyeàn thoâng tin baùo hieäu R2- MFC. Trong quaù trình trao ñoåi thoâng tin baùo hieäu R2- MFC coù hai phöông thöùc truyeàn thoâng tin baùo hieäu ñoù laø: Baùo hieäu kieåu baét buoäc (compelled signaling) Baùo hieäu kieåu khoâng baét buoäc (non-compelled signaling) Baùo hieäu kieåu baét buoäc (compelled signaling) Khi thöïc hieän quaù trình trao ñoåi thoâng tin baùohieäu giöõa hai toång ñaøi, kieåu baùo heäu baét buoäc laø khi toång ñaøi chuû goïi phaùt ñi moät thoâng tin naøo ñoù, toång ñaøi bò goïi nhaän ñöôïc thoâng tin ñoù phaûi traû lôøi cho chuû goïi baèng moät toå hôïp tín hieäu baùo hieäu nhaát ñònh. Khi ñoù toång ñaøi chuû goïi môùi tieáp tuïc phaùt ñi tín hieäu tieáp theo. Ta coù sô ñoà moâ taû kieåu baét buoäc: Baùo hieäu kieåu khoâng baét buoäc (non-compelled signaling) Khaùc vôùi baùo hieäu kieåu baét buoäc, toång ñaøi chuû goïi göûi ñi moät vaøi con soá tôùi toång ñaøi ñoái phöông, toång ñaøi ñoái phöông göûi tín hieäu coâng nhaän (ACK) sau khi nhaän ñöôïc tín hieäu ñoù. Toång ñaøi chuû goïi laïi göûi ñi moät vaøi con soá tieáp theo. Vaø cöù nhö vaäy cho ñeán keát thuùc phaùt caùc thoâng tin ñòa chæ tôùi toång ñaøi ñoái phöông. Phöông thöùc baùo hieäu kieåu baét buoäc coù ñoä tin caäy cao nhöng thôøi gian baùo hieäu lôùn hôn so vôùi phöông thöùc baùo hieäu kieåu khoâng baét buoäc. Phöông thöùc baùo hieäu kieåu khoâng baét buoäc chæ ñöôïc söû duïng ñoái vôùi caùc cuoäc goïi qua veä tinh do khoaûng caùch töø caùc traïm veä tinh tôùi maët ñaát raát lôùn, aûnh höôûng tôùi thôøi gian truyeàn ñöa tín hieäu baùo hhieäu – coù nghóa laø cuõng aûnh höôûng tôùi thôøi gian thieát laäp cuoäc goïi. Toång Ñaøi A Toång ÑAØI B Thoâng tin ñòa chæ (con soá thöù nhaát) Coâng nhaän ñaõ nhaän ñöôïc con soá thöù nhaát Thoâng tin ñòa chæ (con soá thöù hai) ACK ñaõ nhaän ñöôïc con soá thöù hai Thoâng tin ñòa chæ (con soá thöù n) ACK ÑAÕ NHAÄN ÑÖÔC CON SOÁ THÖÙ N Nhaän xeùt veà baùo hieäu keânh rieâng: Phaàn treân chuùng ta vöøa cuøng nhau phaân tích caáu truùc, caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng baùo hieäu keânh keát hôïp CAS, cuï theå laø baùo hieäu R2 CCITT. Qua ñoù chuùng ta thaáy raèng heä thoáng baùo hieäu R2 ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu veà thoâng tin thoaïi. Tuy nhieân heä thoáng baùo hieäu naøy coøn bò haïn cheá so vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa kyõ thuaät vieãn thoâng – tin hoïc cuõng nhgö ñoøi hoûi ngaøy caøng cao veà caùc dòch vuï treân maïng vieãn thoâng. Cuï theå heä thoáng baùo hieäu R2 môùi cung caáp ñöôïc caùc dòch vuï cô baûn laø trao ñoåi thoâng tin thoaïi, caùc dòch vuï môùi, tính naêng baûo döôõng coøn bò haïn cheá nhieàu. Ñoù laø do caùc toå hôïp baùo hieäu ñöôïc söû duïng cho quaù trình baùo hieäu giöõa hai toång ñaøi chæ laø 60 toå hôïp baùo hieäu (cho caû hai huôùng ñi/veà). Maët khaùc thôøi gian baùo hieäu cho moät cuoäc goïi lieän ñaøi khaù daøi, ñaëc bieät ñoái vôùi cuoäc goïi phaûi ñi qua nhieàu Nodes chuyeån maïch (9 – 14 sec/cuoäc). Chuùng ta haõy cuøng nhau xem xeùt moät phöông thöùc baùo hieäu môùi, phöông thöùc baùo hieäu naøy khoâng nhöõng ñaùp öùng ñöôïc dòch vuï thoaïi maø coøn cung caáp nhieàu dòch vuï phi thoaïi, caùc tính naêng khai thaùc baûo döôõng maïng baùo hieäu phong phuù, thôøi gian thieát laäp cuoäc goïi nhanh hôn so vôùi baùo hieäu keânh keát hôïp CAS. Ñoù laø heä thoáng baùo hieäu keâng chung soá 7 (CCS – Common Channel Signaling). Hieän nay heä thoáng baùo hieäu keânh chung soá 7 (CCS No 7) ñöôïc söû duïng roäng raõi treân phaïm vi toaøn theá giôùi, ôû Vieät Nam heä thoáng baùo hieäu naøy cuõng ñaõ ñöôïc ñöa vaøo söû duïng ôû moät soá toång ñaøi lôùn. 2.4 Baùo hieäu keânh chung (Common channel signaling): Khaùi nieäm veà baùo hieäu keânh chung CCS: Ñònh nghóa: Baùo hieäu keâng chung laø heä thoáng baùo hieäu söû duïng chung hoaëc moät soá ñöôøng soá lieäu baùo hieäu (Signaling Data Link) ñeå truyeàn thoâng tin baùo hieäu phuïc vuï cho nhieàu ñöôøng trung keá thoaïi/soá lieäu. Ñònh nghóa treân ñöôïc toång quaùt töø sô ñoà sau: Trong ñoù : SP: Signaling point: Ñieåm baùo hieäu SPC: Signaling point code: Maõ ñieåm baùo hieäu Caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maïng baùo hieäu keâng chung vaø caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa noù: 1o : Ñöôøng soá lieäu baùohieäu SDL (Signaling Data Link) Toång Ñaøi A SP SPC Toång Ñaøi B SP SPC Nhoùm trung keá Keânh baùo hieäu Nhoùm keânh baùo hieäu (Link set) Nhoùm trung keá SPC=x Toång Ñaøi A SPC=y Toång Ñaøi B Keânh baùo hieäu Nhoùm keânh baùo hieäu (Link set) SPbSPa Toång ñaøi C SPc STP SPC=z Ñöôøng soá lieäu baùohieäu SDL hoaëc coøn goïi laø keânh baùo hieäu, ñoù laø tuyeán noái xaùc ñònh ñöôïc söû duïng ñeå truyeàn ñi nhöõng thoâng tin baùo hieäu theo moät thuû tuïc ñöôïc xaùc ñònh giöõa hai toång ñaøi. Link set: Moät soá keânh baùo hieäu ñöôïc nhoùm laïi laø taäp hôïp caùc keânh baùo hieäu hoaëc coøn ñöôïc goïi laø nhoùm keânh baùo hieäu. 2o : Ñieåm baùo hieäu SP (Signaling point) Moãi toång ñaøi trong maïng baùo hieäu keânh chung ñöôïc goïi laø SP, moãi ñieåm baùo hieäu SP trong maïng baùo hieäu ñöôïc ñaëc tröng bôûi moät maõ ñieåm baùo hieäu (Signaling Point Code). Taïo nhaän xöû lyù baûn tin. 3o :Ñieåm chuyeån tieáp baùo hieäu STP (Signaling Transfer Point) SPT laø ñieåm chuyeån tieáp baùo hieäu, STP khoâng coù chöùc naêng xöû lyù cuoäc goïi. STP thöïc hieäbn chöùc naêng chuyeån tieáp baûn tin baùo hieäu giöõa ñieån baùo hieäu ñi (Spa) vaø ñieåm baùo hieäu ñích (SPb). Toå chöùc, phaân caáp maïng baùo hieäu keânh chung CCS Tuyø theo caùch toå chöùc maïng baùo hieäu maø ta coù maïng baùo hieäu kieåu keát hôïp (Associated Mode) vaø kieåu caän keát hôïp (Quasi – Associated Mode). Maïng baùo hieäu kieåu keát hôïp (Associated Mode) Nhoùm trung keá Ñöôøng baùo hieäu Hình maïng baùo hieäu kieåu keát hôïp Ñoù laø maïng baùo hieäu maø giöõa hai toång ñaøi ngoaøi caùc keâng trung keá thoaïi ñöôïc ñaáu noái tröïc tieáp coøn coù caùc keânh baùo hieäu ñöôïc ñaáu noái tröïc tieáp. Maïng baùo hieäu kieåu keát hôïp thöôøng ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp löu löôïng thoaïi giöõa hai toång ñaøi lôùn (soá caùc ñöôïc trung keá thoaïi lôùn). Maïng kieåu caän keát hôïp (Quasi – Associated Mode) TÑ A SPa TÑ B SPb Trong kieåu toå chöùc maïng baùo hieäu naøy, giöõa toång ñaøi Ñi vaø toång ñaøi Ñích chæ coù caùc keânh thoaïi, coøn thoâng tin baùo hieäu khoâng ñöôïc chuyeån tröïc tieáp maø phaûi qua ñieåm baùo hieäu laøm chöùc naêng ñieåm chuyeån tieáp baùo hieäu – SPT. Phaân caáp maïng baùo hieäu: Veà lyù thuyeát ta coù theå toå chöùc moät vaøi kieåu caáu truùc maïng coù khaû naêng ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu baùo hieäu giöõa caùc toång ñaøi ñaáu noái vôùi nhau. Chaúng haïn, moät caáu tröùc maø taát caû caùc toång ñaøi trong maïng ñeàu mang chöùc naêng laøm SPT. Moät caáu truùc khaùc coù hình sao, vôùi moät toång ñaøi laøm chöùc naêng SPT ñeå chuyeån thoâng tin baùo hieäu ñeán caùc toång ñaøi khaùc chæ coù chöùc naêng SP. Treân thöïc teá, ngöôøi ta söû duïng moät kieåu caáu truùc keát hôïp caû hai caáu truùc noùi treân. Maïng naøy söû duïng moät soá toång ñaøi laøm chöùc naêng STP. Vieäc trao ñoåi thoâng tin giöõa caùc toång ñaøi ôû caùc vuøng laân caän nhö vaäy hình thaønh moät maïng baùo hieäu ñöôøng truïc. Do ñoù chuùng ta coù caáu truùc goàm 3 möùc: Nhoùm trung keá SPC=x Toång Ñaøi A SPC=y Toång Ñaøi B Keânh baùo hieäu Nhoùm keânh baùo hieäu (Link set) SPbSPa Toång ñaøi C SPc STP Möùc 1 STP quoác gia Möùc 2 STP khu vöïc Möùc 3 ñieåm ñaàu cuoái baùo hieäu SP Hình veõ döôùi ñaây minh hoaï moät maïng baùo hieäu vôùi caáu truùc phaân caáp Baûn tin baùo hieäu trong baùo hieäu soá 7 Ñôn vò baùo hieäu (Sinaling Unit) Ñôn vò baùo hieäu laø moät baûn tin baùo hieäu (Message) ñöôïc truyeàn treân keânh baùo hieäu giöõa hai ñieåm baùo hieäu. Tuyø theo tình traïng truyeàn baûn tin baùo hieäu maø giöõa hai SP söû duïng caùc loaïi ñôn vò baùo hieäu. Toång quaùt ñôn vò baùo hieäu bao goàm caùc phaàn: Coù 3 kieåu ñôn vò baùo hieäu ñöôïc söû duïng truyeàn treân keânh baùo hieäu: 1o – Ñôn vò tin baùo MSU (Message Signaling Unit) 2o – Ñon vò baùo hieäu traïng thaùi keânh baùo hieäu LSSU (Link Status Signaling Unit) 3o – Ñôn vò baùo hieäu laáp ñaày FISU (Fill- in Signaling Unit) Trong ñoù: Ñôn vò tin baùo MSU SP1 SP1 STP quoác STP quoác STP quoác STP quoác STP vuøng STP vuøng STP vuøng STP vuøng SP1SP1 MSU chöùa nhöõng baûn tin baùo hieäu, nhöõng baûn tin naøy ñöôïc trao ñoåi giöõa hai toång ñaøi, ñoù laø caùc thoâng tin lieân quan ñeán quaù trình thieát laäp cuoäc goïi. Ñôn vò baùo hieäu traïng thaùi keânh baùo hieäu LSSU Chöùa nhöõng thoâng tin lieân quan ñeán söï hoaït ñoäng cuûa keânh baùo hieäu (ví duï nhö ñoàng chænh khung). LSSU chæ ñöôïc phaùt ñi khi khung baùo hieäu khoâng saün saøng truyeàn taûi thoâng tin baùo hieäu. Ñôn vò baùo hieäu laáp ñaày FISU Ñöôïc söû duïng ñeå phaùt hieän loãi truyeàn daãn treân keânh baùo hieäu trong tröôøng hôïp khoâng coù MSU naøo ñöôïc truyeàn. Nhaän xeùt: Treân ñaây chuùng ta vöøa xem xeùt moät soá khaùi nieäm veà maïng baùo hieäu keânh chung, caáu truùc cô baûn baùo hieäu keânh chung soá 7 … Ñaây laø vaán ñeà lyù thuù nhöng cuõng raát phöùc taïp, do ñoù caàn khaù nhieàu thôøi gian veà vaán ñeà naøy. 3. Vai troø cuûa heä thoáng baùo hieäu keânh chung soá 7 Naêm 1968, Hoäi ñoàng tö vaán veà ñieän baùo ñieän thoaïi quoác teá (CCITT, nay laø ITU-T) ñaõ ñöa ra khuyeán nghò veà heä thoáng baùo hieäu keânh chung ñaàu tieân, ñoù laø heä toáng baùo hieäu keânh chung soá 6 (CCIS), ñöôïc thieát keá toái öu cho löu löôïng lieân luïc ñòa, söû duïng caùc ñöôøng trung keá Analog. Caùc trung keá laømvieäc vôùi toác ñoä thaáp 2,4 Kbps. Vôùi ñoä daøi caùc baûn tin bò haïn cheá vaø khoânhg coù caáu truùc phaân möùc maø coù caáu truùc ñôn neân heä thoáng naøy khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi söï phaùt trieån cuûa maïng löôùi. Nhöõng naêm 79/80 CCITT ñaõ giôùi thieäu moät heä thoáng baùo hieäu keânh chung môùi, ñoù laø heä thoáng baùo hieäu soá 7 (CCS 7), ñöôïc thieát keá toái öu cho maïng quoác gia vaø quoác teá söû duïng caùc trung keá soá. Toác ñoä ñaït 64 Kbps. Trong thôøi gian naøy, giaûi phaùp phaân lôùp trong giao tieáp thoâng tin ñaõ ñöôïc phaùt trieån töông ñoái hoaøn chænh, ñoù laø heä thoáng giao tieáp (OSI), vaø giaûi phaùp phaân lôùp trong moâ hình OSI naøy ñaõ ñöôïc öùng duïng trong baùo hieäu soá 7 cuõng coù theå söû duïng treân caùc ñöôøng analog. Heä thoáng baùo hieäu soá 7 ñöôïc thieát keá khoâng chæ cho ñieàu khieån thieát laäp, giaùm saùt caùc cuoäc goïi ñieän thoaïi maø caû caùc dòch vuï phi thoaïi. Vôùi caùc öu ñieåm sau: • Toác ñoä cao: thôøi gian thieát laäp goïi nhoû hôn 1s trong haàu heát caùc tröôøng hôïp. • Dung löôïng lôùn: moãi ñöôøng baùo hieäu coù theå mang thoâng tin baùo hieäu cho ñeán vaøi traêm cuoäc goïi ñoàng thôøi . • Ñoä tin caäy cao: baèng söû duïng caùc tuyeán döï phoøng, maïng baùo hieäu coù theå hoaït ñoäng vôùi ñoä tin caäy cao. • Tính kinh teá: so vôùi heä thoáng baùo hieäu truyeàn thoáng, heä thoáng baùo hieäu soá 7 caàn raát ít thieát bò baùo hieäu. • Tính meàm deûo: heä thoáng goàm raát nhieàu tín hieäu, do vaäy coù theå söû duïng raát nhieàu muïc ñích khaùc nhau, ñaùp öùng ñöôïc söï phaùt trieån cuûa maïng trong töông lai. Vì nhöõng lyù do naøy, trong töông lai CCS7 seõ ñoùng vai troø raát quan troïng ñoái vôùi caùc dòch vuï môùi trong maïng nhö: - Maïng ñieän thoaïi coâng coäng – PSTN - Maïng soá lieân keát ña dòch vuï – ISDN - Maïng trí tueä – IN - Maïng thoâng tin di ñoäng soá – PLMN Treân maïng vieãn thoâng Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây heä thoáng baùo hieäu soá 7 cuõng ñöôïc ñöa vaøo söû duïng nhieàu R2 – CCITT vaø ñoàng thôøi ñang khai thaùc thöû nghieäm baùo hieäu soá 7 giöõa caùc toång ñaøi treân maïng. Trong töông lai vôùi nhöõng öu ñieåm saün coù, heä thoáng baùo hieäu soá 7 seõ ñöôïc söû duïng roäng raõi trongmaïng vieãn thoâng Vieät Nam. VI. NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TOÅNG ÑAØI: Khaùi nieäm veà quaù trình xöû lyù caùc cuoäc goïi: a. Cuoäc goïi noäi boä: Laø cuoäc goïi xaûy ra giöõa hai thueâ bao thuoäc cuøng moät toång ñaøi. b. Cuoäc goïi ra: Laø cuoäc goïi giöõa moät thueâ bao ôû toång ñaøi naøy goïi ñeán moät thueâ bao ôû toång ñaøi khaùc. c. Cuoäc goïi vaøo: Laø cuoäc goïi töø moät toång ñaøi khaùc goïi ñeán thueâ bao cuûa toång ñaøi ñang xeùt. d. Cuoäc goïi chuyeån tieáp: Laø cuoäc goïi giöõa hai thueâ bao thuoäc hai toång ñaøi treân maïng nhöng cuoäc goïi ñoù phaûi ñöôïc ñi qua toång ñaøi ñang xeùt (cuoäc goïi naøy laø taäp hôïp cuoäc goïi vaøo vaø cuoäc goïi ra). Chuù yù: Caùc thuaät ngöõ veà caùc cuoäc goïi nhö: cuoäc goïi noäi haït, cuoäc goïi ñöôøng daøi, cuoäc goïi quoác teá laø ñeà caäp ñeán cöï ly, phaân vuøng ñòa lyù cuûa caùc cuoäc goïi ñoù. Vôùi caùc cuoäc goïi vöøa ñöôïc ñònh nghóa ôû treân seõ coù nhöõng moái lieân heä nhaát ñònh vôùi vieäc caùc cuoäc goïi theo vuøng ñòa lyù nhö vöøa trình baøy. Ñoái vôùi cuoäc goïi noäi boä (Local Call) Thueâ bao nhaác maùy (Off – Hook): Khi thueâ bao nhaác maùy goïi ñi, maïch ñieän ñöôøng daây thueâ bao kín maïch, treân ñöôøng daây thueâ bao coù doøng ñieän maïch voøng khoaûng 20mA, boä thueâ bao seõ nhaän bieát ñöôïc traïng thaùi thueâ bao nhaác maùy (chöùc naêng giaùm saùt S) nhôø boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao naøy vaø thoâng baùo cho ñieàu khieån trung taâm. Ñieàu khieån trung taâm seõ thöïc hieän vieäc xaùc ñònh: soá maùy thueâ bao, loaïi maùy ñieän thoaïi, caùc dòch vuï maø thueâ bao caøi ñaët… Taát caû caùc thoâng tin ñoù ta taïm thôøi goïi chung laø caùc ñaëc tính cuûa thueâ bao chuû goïi. Thueâ bao nghe ñöôïc môøi quay soá (Dial Tone) Khi boä ñieàu khieån trung taâm ñaõ xaùc ñònh xong ñaëc tính cuûa thueâ bao chuû goïi vaø nhaän thaáy raèng thueâ bao coù quyeàn ñöôïc thieát laäp lieân laïc. Boä ñieàu khieån trung taâm yeâu caàu boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao thieát laäp ñaáu noái giöõa thueâ bao chuû goïi vôùi khe thôøi gian coù chöùa thoâng tin aâm môøi quay soá cuûa boä taïo aâm baùo. Ñoàng thôøi neáu maùy ñieän thoaïi laø maùy ñieän thoaïi ôû cheá ñoä phaùt xung ña taàn DTMF thì boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao cuõng thöïc hieän ñaáu noái thueâ bao chuû goïi vôùi moät boä thu xung ña taàn roãi (MF sig). Luùc naøy thueâ bao chuû goïi ñaõ nghe ñöôïc aâm môøi quay soá, coøn toång ñaøi thì saün saøng thu xung ña taàn DTMF töø thueâ bao chuû goïi ñöa tôùi. Thueâ bao chuû goïi quay soá ñaàu tieân cho ñeán con soá cuoái cuøng cuûa thueâ bao bò goïi: Giaû söû maùy ñieän thoaïi laø maùy ñieän thoaïi aán phím söû duïng cheá ñoä phaùt xung ña taàn DTMF. Khi thueâ bao quay con soá ñaàu tieân, maïch thu xung ña taàn nhaän ñöôïc seõ truyeàn cho boä ñieàu khieån thueâ bao, boä ñieàu khieån thueâ bao seõ truyeàn tieáp cho boä ñieàu khieån trung taâm. Boä ñieàu khieån trung taâm seõ yeâu caàu boä ñieàu khieån thueâ bao ngaét maïch caáp aâm môøi quay soá. Thueâ bao tieáp tuïc phaùt caùc con soá tieáp theo vaø boä ñieàu khieån trung taâm cuõng nhaän ñöôïc caùc con soá thueâ bao bò goïi theo maïch: Thueâ bao – Taäp trung thueâ bao – Thu xung ña taàn – Ñieàu khieån thueâ bao – Ñieàu khieån trung taâm. Ñieàu khieån trung taâm thöïc hieän phaân tích caùc con soá thu ñöôïc: Quaù trình phaân tích caùc con soá thueâ bao chuû goïi ñöôïc phaân thaønh hai böôùc nhoû sau: Phaân tích chæ soá tieàn ñònh (tieàn phaân tích) Ngay khi vöøa thu nhaän ñöôïc con soá ñaàu tieân cuûa thueâ bao bò goïi, ñieàu khieån trung taâm thöïc hieän quaù trình tieàn phaân tích ñeå xaùc ñònh loaïi cuoäc goïi ñoù laø: cuoäc goïi noäi haït, cuoäc goïi ra hay cuoäc goïi dòch vuï ñaëc bieät… Tröôøng hôïp naøy laø cuoäc goïi noäi haït (thueâ bò goïi vaø thueâ bao chuû goïi cuøng thuoäc moät toång ñaøi), boä ñieàu khieån trung taâm seõ xaùc ñònh soá con soá thueâ bao chuû goïi phaûi quay (ñaùnh soá thueâ bao ôû moät toång ñaøi noäi haït laø ñaùnh soá ñoùng – soá caùc con soá thueâ bao laø coá ñònh). Phaân tích – Bieân dòch: Khi thu nhaän tieáp caùc con soáthueâ bao chuû goïi, ñieàu khieån trung taâm thöïc hieän quaù trình phaân tích – bieân dòch. Quaù trình naøy toång ñaøi seõ thöïc hieän bieân dòch töø danh baï thueâ bao bò goïi thaønh chæ soá thieát bò thueâ bao bò goïi (töùc laø töø DN chuyeån thaønh EN). Noùi caùch khaùc laø heä thoáng seõ xaùc ñònh vò trí cuûa thueâ bao bò goïi, thueâ bao bò goïi thuoäc boä phaän taäp trung thueâ bao naøo, boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao naøo quaûn lyù vaø chæ soá cuûa keát caáu thueâ bao bò goïi. Ví duï: ÔÛ toång ñaøi TDX - IB ñoù laø: danh baï thueâ bao DN, chæ soá thieát bò thueâ bao EN, vaø boä xöû lyù thueâ bao SLP. Toång ñaøi OCB – 283 ñoùlaø: danh baï thueâ bao ND, chæ soá thieát bò thueâ bao NE vaø chæ soá CSN. Heä thoáng ñieàu khieån kieåm tra traïng thaùi thueâ bao bò goïi: Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc vò trí cuûa thueâ bao bò goïi, boä ñieàu khieån trung taâm seõ yeâu caàu boä ñieàu khieån thueâ bao cuûa thueâ bao bò goïi thöïc hieän kieåm tra thueâ bao bò goïi, neáu thueâ bao bò goïi roãi thì phaùt doøng chuoâng tôùi thueâ bao bò goïi. Giaû söû thueâ bao bò goïi roãi, thueâ bao bò goïi coù doøng chuoâng töø toång ñaøi ñöa tôùi, thueâ bao chuû goïi seõ nghe ñöôïc hoài aâm chuoâng töø toång ñaøi ñöa tôùi. Thueâ bao bò goïi nhaác maùy traû lôøi –tuyeán noái ñöôïc thieát laäp: Khi thueâ bao bò goïi nhaác maùy traû lôøi, boä ñieàu khieån ñöôøng daây cuûa thueâ bao bò goïi xaùc ñònh ñöôïc traïng thaùi naøy seõ thoâng baùo cho ñieàu khieån trung taâm, ñieàu khieån trung taâm seõ thöïc hieän thieát laäp tuyeán ñaøm thoaïi qua tröôøng chuyeån maïch trung taâm. Ñoàng thôøi caùc boä ñieàu caùc boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao lieân quan cuõng caét caùc maïch ñieän chuoâng, maïch ñieän taïo aâm vôùi thueâ bao bò goïi. Luùc naøy hai thueâ bao baét ñaàu ñaøm thoaïi vaø heä thoáng tính cöôùc baét ñaàu laøm vieäc. Caùc thieát bò phuï trôï cuõng ñaõ ñöôïc giaûi phoùng ñeå phuïc vuï cho caùc cuoäc noái khaùc, maïch ñaøm thoaïi giöõa hai thueâ bao ñöôïc giaùm saùt bôûi chöông trình tính cöôùc ôû boä ñieàu khieån tröôøng chuyeån maïch trung taâm. Keát thuùc ñaøm thoaïi moät trong hai thueâ bao ñaët maùy: Khi moät trong hai thueâ bao ñaët maùy, traïng thaùi ñoù cuïng ñöôïc boä ñieàu khieån ñöôøng thueâ bao töông öùng xaùc ñònh, nhöng trong tröôøng hôïp naøy thoâng tin nhaän ñöôïc laø thueâ bao ñaët maùy. Nhaän ñöôïc thoâng tin naøy boä ñieàu khieån trung taâm seõ thöïc hieän giaûi phoùng taát caû caùc tuyeán noái lieân quan, chöông trình tính cöôùc seõ keát thuùc vieäc tính cöôùc chovieäc ñaøm thoaïi ñoù vaø thöïc hieän löu thoâng tin cöôùc vaøo thieát bò nhôù: baêng töø hoaëc oå ñóa cöùng. • Ñoái vôùi cuoäc goïi ra: Thueâ bao nhaác maùy: Khi thueâ bao nhaác maùy goïi ñi, caùc coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän ôû caùc boä ñieàu khieån ñöôøng daây thueâ bao, boä ñieàu khieån trung taâm hoaøn toaøn töông töï nhö ñoái vôùi cuoäc goïi noäi boä vöøa trình baøy ôû treân. Thueâ bao nghe ñöôïc aâm môøi quay soá: Khi boä ñieàu khieån trung taâm ñaõ xaùc ñònh xong ñaëc tính cuûa thueâ bao chuû goïi vaø nhaän thaáy raèng thueâ bao coù quyeàn ñöôïc thieát laäp lieân laïc. Boä ñieàu khieån trung taâm yeâu caàu boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao thieát laäp ñaàu noái giöõa thueâ bao chuû goïi vôùi khe thôøi gian coù chöùa maùy aâm môøi quay soá cuûa boä taïo aâm. Ñoàng thôøi neáu maùy ñieän thoaïi laø maùy ñieän thoaïi ôû cheá ñoä phaùt xung ña taàn DTMF thì boä ñieàu khieån maïch ñieän thueâ bao cuõng thöïc hieän ñaàu noái thueâ bao chuû goïi vôùi moät boä thu xung ña taàn roãi. Luùc naøy thueâ bao chuû goïi ñaõ nghe ñöôïc aâm môøi quay soá, coøn toång ñaøi thì saün saøng thu xung ña taàn DTMF töø thueâ bao chuû goïi ñöa tôùi. Thueâ bao chuû goïi quay con soá ñaàu tieân cho ñeán soá cuoái cuøng cuûa thueâ bao bò goïi: Giaû söû maùy ñieän thoaïi laø maùy ñieän thoaïi aán phím thöïc hieän cheá ñoä phaùt xung ña taàn DTMF. Khi thueâ bao quay con soá ñaàu tieân, maïch thu xung ña taàn nhaän ñöôïc seõ truyeàn cho boä ñieàu khieån thueâ bao, boä ñieàu khieån thueâ bao truyeàn tieáp cho boä ñieàu khieån trung taâm. Boä ñieàu khieån trung taân seõ yeâu caàu boä ñieàu khieån thueâ bao ngaét maïch caáp aâm môøi quay soá. Thueâ bao tieáp tuïc phaùt caùc con soá tieáp theo vaø boä ñieàu khieån trung taâm cuõng nhaän ñöôïc caùc con soá thueâ bao bò goïi theo maïch: Thueâ bao – Taäp tung thueâ bao – Thu xung ña taàn – Ñieàu khieån thueâ bao – Ñieàu khieån trung taâm. Ñieàu khieån trung taâm thöïc hieän phaân tích caùc con soá thu ñöôïc: Quaù trình phaân tích caùc con soá thueâ bao chuû goïi ñöôïc phaân thaønh hai böôùc nhoû sau: Phaân tích chæ soá tieàn ñònh (tieàn phaân tích) Ngay khi vöøa thu nhaän ñöôïc con soá ñaàu tieân cuûa thueâ bao bò goïi, ñieàu khieån trung taâm thöïc hieän quaù trình tieàn phaân tích ñeå xaùc ñònh loaïi cuoäc goïi ñoù laø: cuoäc goïi noäi haït, cuoäc goïi ra hay cuoäc goïi dòch vuï ñaëc bieät… Tröôøng hôïp naøy laø cuoäc goïi ra (thueâ bao chuû goïi, thueâ bao bò goïi thuoäc hai toång ñaøi khaùc nhau). Phaân tích – tìm tuyeán noái thích hôïp: Vôùi moät hoaëc vaøi con soá ñaàu cuûa thueâ bao bò goïi, toång ñaøi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc loaïi cuoäc goïi, böôùc tieáp theo toång ñaøi thöïc hieän phaân tích, tìm tuyeán noái thích hôïp cho cuoäc goïi ra ñoù. Bôûi vì coù theå xaûy ra tröôøng hôïp höôùng ñi thoâng thöôøng cuûa cuoäc goïi ra ñoù bò taéc ngheõn (do thieáu ñöôøng trung keá, caùc ñöôøng trung keá bò söï coá…) thì khi ñoù heä thoáng seõ töï ñoäng tìm laáy moät höôùng traøn cuûa cuoäc goïi ra ñoù (neáu vieäc toå chöùc maïng vieãn thoâng ñaõ laäp saün höôùng naøy), neáu khoâng heä thoáng seõ ñieàu khieån caáp aâm baùo baän hoaëc baûn thoâng baùo cho thueâ bao chuû goïi ñeå thoâng tin veà tình traïng khoâng chieám ñöôïc moät ñöôøng trung keá roãi cho thueâ bao chuû goïi. Khi ñaõ chieám ñöôïc moät ñöôøng trung keá roãi cho cuoäc goïi ra, giöõa hai toång ñaøi thöïc hieän trao ñoåi caùc thoâng tin baùo hieäu caàn thieát ñeå phuïc vuï chovieäc thieát laäp tuyeán noái giöõa hai toång ñaøi. Taïo tuyeán cho cuoäc goïi ra: Khi toång ñaøi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc tuyeán ñi cho cuoäc goïi ra ñoù, toång ñaøi seõ thöïc hieän quaù trình baùo hieäu lieân ñaøi vôùi toång ñaøi ñoái phöông ñeå trao ñoåi thoâng tin lieân quan ñeán cuoäc goïi ra ñoù. Khi keát thuùc quaù trình baùo hieäu, toång ñaøi chuû goïi thöïc hieän thieát laäp taïo tuyeán noái giöõa hai thueâ bao chuû goïi vôùi keânh thoaïi vöøa ñöôïc chieám treân ñöôøng trung keá ñaáu noái giöõa hai toång ñaøi. Taïi toång ñaøi bò goïi seõ thöïc hieän quaù trình xöû lyù cuoäc goïi cho cuoäc goïi vaøo. Neáu thueâ bao bò goïi roãi, toång ñaøi bò goïi nhaän ñöôïc thoâng tin naøy seõ thöïc hieän tuyeán noái ñeå caáp hoài aâm chuoâng cho thueâ bao chuû goïi qua keânh trung keá vöøa chieám ñöôïc vaø thueâ bao chuû goïi saün saøng ñaøm thoaïi neáu thueâ bao bò goïi nhaác toå hôïp traû lôøi. • Ñoái vôùi cuoäc goïi vaøo, goïi chuyeån tieáp: Toång ñaøi nhaän bieát coù cuoäc goïi vaøo: Giöõa hai toång ñaøi ñöôïc trang bò caùc luoàng PCM, vaø giöõa chuùng luoân toàn taïi caùc phöông phaùp baùo hieäu nhaát ñònh: baùo hieäu keânh chung, baùo hieäu keânh rieâng. Vì vaäy, khi toång ñaøi ñoái phöông coù yeâu caàu veà moät cuoäc goïi ñeán, thoâng qua keát quaû cuûa quaù trình baùo hieäu lieân ñaøi maø toång ñaøi nhaän bieát ñöôïc coù cuoäc goïi ñeán (chi tieát veà quaù trình baùo hieäu lieân ñaøi seõ ñöôïc trình baøy cuï theå ôû phaàn sau). Cuõng nhôø quaù trình baùo hieäu lieân ñaøi maø toång ñaøi môùi nhaän ñöôïc thoâng tin veà caùc con soá thueâ bao bò goïi. Toång ñaøi thöïc hieän quaù trình tieàn phaân tích, phaân tích, bieân dòch taïo tuyeán: Khi thu ñöôïc moät, hai con soá ñaàu, boä ñieàu khieån trung taâm cuõng thöïc hieän nhö cuoäc goïi noäi boä: tieàn phaân tích. Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc chæ soá tieàn ñònh laø cuûa toång ñaøi ñoù thì toaøn boä caùc quaù trình xöû lyù cuoäc goïi seõ dieãn ra nhö ñoái vôùi cuoäc goïi noäi boä. Chæ coù moät ñieåm khaùc laø toång ñaøi phaûi thoâng baùo veà traïng thaùi, ñaëc tính thueâ bao bò goïi cho toång ñaøi ñoái phöông trong quaù trình baùo ñieän lieân ñaøi ñeå taïo ñieàu kieän hai toång ñaøi thieát laäp tuyeán noái thích hôïp. Tröôøng hôïp toång ñaøi sau khi thöïc hieän quaù trình tieàn phaân tích nhaän thaáy chæ soá tieàn ñònh (Prefix) thu ñöôïc khoâng thuoäc toång ñaøi mình thì khi ñoù toång ñaøi seõ thöïc hieän phaân tích trong cô sôû döõ lieäu cuûa mình vaø xaùc ñònh ñoù laø chæ soá tieàn ñònh cuûa toång ñaøi laân caän. Cuoäc goïi ñoù seõ ñöôïc toång ñaøi xöû lyù nhö moät cuoäc goïi ra. Nhìn veà toaøn cuïc töø khi nhaän ñöôïc cuoäc goïi vaøo cho ñeán khi taïo tuyeán noái cho cuoäc goïi ñoù goïi ra, ta noùi cuoäc goïi ñoù ñaõ ñöôïc chuyeån tieáp taïi toång ñaøi. Coøn goïi laø quaù trình xöû lyù cho cuoäc goïi chuyeån tieáp. CHÖÔNG II: KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ MAÙY ÑIEÄN THOAÏI I. NGUYEÂN TAÉC CAÁU TAÏO MAÙY ÑIEÄN THOAÏI: Maùy ñieän thoaïi laø thieát bò ñaàu cuoái cuûa heä thoáng ñieän thoaïi, noù ñöôïc laép ñaët taïi ñôn vò thueâ bao ñeå 2 ngöôøi ôû xa lieân laïc ñöôïc vôùi nhau. Hieän nay tuy coù nhieàu loaïi khaùc nhau nhöng noùi chung maùy ñieän thoaïi vaãn coù 3 phaàn chính: + Phaàn chuyeån ñoåi maïch ñieän: Phaàn naøy goàm heä thoáng laù mía tieáp ñieåm vaø coù caùc cô ñieän phuï coù nhieäm vuï ñoùng môû maïch ñieän khi coù yeâu caàu. + Phaàn thu phaùt tín hieäu goïi: Phaàn naøy goàm 2 phaàn chính: maùy phaùt ñieän quay tay vaø chuoâng maùy phaùt ñieän coù nhieäm vuï phaùt tín hieäu goïi leân ñöôøng daây vaø chuoâng coù nhieäm vuï bieán doøng tín hieäu goïi thaønh tín hieäu goïi. + Phaàn thu phaùt thoaïi : Goàm oáng noùi vaø oáng nghe, oáng noùi coù nhieäm vuï bieán ñoåi tín hieäu aâm thanh thaønh tín hieäu ñieän vaø oáng nghe ngöôïc laïi bieán ñoåi tín hieäu ñieän thaønh tín hieäu aâm thanh. Caû 2 ñöôïc laép chung trong moät boä phaän goïi laø toå hôïp. II. CHÖÙC NAÊNG TOÅNG QUAÙT CUÛA MAÙY ÑIEÄN THOAÏI : Ñoái vôùi moät maùy ñieän thoaïi duø laø loaïi nhaân coâng coå ñieån ñeán loaïi töï ñoäng ñieän töû hieän ñaïi ñeàu phaûi thöï hieän caùc chöùc naêng sau: - Phaùt xuaát “yù muoán söû duïng ñieän thoaïi“ khi toå hôïp ñöôïc nhaác leân. - Gôûi soá thueâ bao bò goïi vaøo heä thoáng baèng caùch quay soá hay aán nuùt tone. - Baùo hieäu coù cuoäc goïi ñeán baèng tieáng chuoâng reo hoaëc moät daïng tín hieäu khaùc. - Chuyeån ñoåi nhöõng dao ñoäng aâm thanh thaønh dao ñoäng ñieän, vaø ngöôïc laïi chuyeån caùc dao ñoäng ñieän thaønh aâm thanh. - Töï ñoäng ñieàu chænh nguoàn nuoâi, hoøa hôïp toång trôû, choáng traéc aâm vaø trieät caùc taïp aâm nhö tieáng lickic khi quay soá. - Baùo cho heä thoáng bieát cuoäc goïi chaám döùt khi ñaët toå hôïp xuoáng. Ngoaøi ra caùc maùy ñieän thoaïi ñaëc bieät coøn coù nhöõng chöùc naêng khaùc nhö: chuyeån tín hieäu tính cöôùc, giöõ maïch, truyeàn soá lieäu, thu phaùt voâ tuyeán… Sô ñoà khoái maùy ñieän thoaïi: III. PHAÂN LOAÏI CAÙC KIEÅU ÑIEÄN THOAÏI: 1 Phaân Loaïi Theo Phöông Thöùc Tieáp Daây: 1.1/ Maùy ñieän thoaïi nhaân coâng: Caùc loaïi maùy lieân laïc nhau qua toång ñaøi nhaân coâng goàm 2 loaïi: Chuoâng Nuùt gaït toå hôïp Thieát bò gôûi soá Trieät tieáng lickic Buø tröø chieàu daøi ñöôøng daây Cuoän caûm öùng OÁng noùi OÁng nghe Maïch caân baèng + Maùy ñieän thoaïi töø thaïch: Nguoàn cung caáp ñeå ñaøm thoaïi vaø goïi chuoâng ñeàu ñöôïc trang bò taïi töøng maùy leû, nguoàn ñaøm thoaïi thöôøng duøng pin, nguoàn goïi chuoâng laø maùy phaùt ñieän Megneto. + Maùy ñieän thoaïi coâng ñieän: Nguoàn cung caáp ñeå ñaøm thoaïi vaø ñeå goïi chuoâng ñöôïc ñaët taïi toång ñaøi, söû duïng nguoàn moät chieàu 48V. 1.2/ Maùy ñieän thoaïi töï ñoäng: + Lieân laïc vôùi nhau qua toång ñaøi töï ñoäng baèng caùch quay soá hay aán phím tone. + Nguoàn cung caáp ñeå ñaøm thoaïi laø nguoàn 1 chieàu 48V hay 60V. nguoàn ñeå goïi chuoâng töø 90-100V, taàn soá 16-25Hz. 2 Phaân Loaïi Theo Tính Naêng Söû Duïng: - Maùy ñeå baøn. - Maùy treo töôøng. - Maùy di ñoäng. - Maùy duøng trong haàm moû, treân taøu bieån… IV.YEÂU CAÀU VEÀ MAÏCH ÑIEÄN MAÙY ÑIEÄN THOAÏI: Baát cöù loaïi maùy ñieän thoaïi naøi veà nguyeân lyù cuõng phaûi thoõa maõn 3 yeâu caàu sau: • Khi maùy ñieän thoaïi khoâng laøm vieäc phaûi ôû traïng thaùi saün saøng tieáp nhaän cuoäc goïi. • Khi thu phaùt tín hieäu goïi boä phaän thu phaùt tín hieäu goïi phaûi taùch rôøi ñöôøng daây ñieän thoaïi, luùc ñoù treân ñöôøng daây chæ coøn tín hieäu goïi. • Khi thu phaùt tín hieäu ñaøm thoaïi boä phaän thu phaùt tín hieäu goïi laïi taùch ra khoûi ñöôøng ñieän, luùc ñoù treân ñöôøng daây chæ coøn doøng tín hieäu thoaïi. CHÖÔNG III: MAÏNG ÑIEÄN THOAÏI I. MAÏNG PHAÂN CAÁP VAØ MAÏNG CHUYEÅN MAÏCH: Duøng ñöôøng daây ñeå noái tröïc tieáp töøng maùy ñieän thoaïi vôùi taát caû nhöõng maùy khaùc laø ñieàu khoâng thöïc teá. May thay ñieàu naøy laø khoâng caàn thieát vì haàu heát caùc maùy ñieän thoaïi ñeàu khoâng söû duïng heát thôøi gian. Baèng caùch ñaùnh giaù xaùc suaát söû duïng, caùc coâng ty ñieän thoaïi ñaõ phaùt trieån moät maïng phöùc taïp duøng chung caùc ñöôøng daây trung keá vaø caùc ñaøi chuyeån maïch baäc thang ñöôïc phaân caáp (tiered). Maïng ñieän thoaïi naøy ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc teá cho vaán ñeà gheùp noái. Maïng ñieän thoaïi ôû Baéc Myõ söû duïng 5 möùc (hoaëc caáp) toång ñaøi chính hay caùc chuyeån maïch (switching center). Chuùng ñöôïc lieät keâ ôû hình 4.1(a). Möùc cao nhaát ñöôïc goïi laø caáp moät, laø trung taâm mieàn. Coù 12 trung taâm nhö vaäy phuïc vuï cho toaøn Baéc Myõ vaø 2 trung taâm ôû Canada ñaët taïi Montreal vaø Regina. Ñaøi caáp 5 coù möùc thaáp nhaát laø ñaøi cuoái ñöôïc keát noái vôùi thueâ bao. ÔÛ moät soá vuøng, ngöôøi ta laép toång ñaøi tadem ñeå cung caáp theâm caùc ñöôøng chuyeån maïch noäi boä giöõa caùc ñaøi cuoái. Toång ñaøi reõ nhaùnh hoaëc PBX laø nhöõng toång ñaøi nhoû ñöôïc söû duïng trong caùc toå chöùc thöông maïi. Noùi chung moãi caáp ñaøi chæ caàn gheùp noái tröïc tieáp vôùi moät trung taâm caáp treân vaø moät trung taâm caáp döôùi. Caùch gheùp nhö vaäy ñöôïc trình baøy bôûi caùc ñöôøng neùt lieàn trong hình 4.1(b). Tuy nhieân ñeå taêng khaû naêng phuïc vuï, ngöôøi ta laép theâm caùc ñöôøng daây tröïc tieáp giöõa caùc trung taâm khoâng keà nhau, ñöôïc trình baøy baèng caùc ñöôøng neùt ñöùt trong hình 4.1(b). ÔÛ moãi ñaøi, caùc cuoäc goïi ñöôïc truyeàn tôùi trung taâm cao hôn keá tieáp chæ khi naøo taát caû nhöõng ñöôøng daây tröïc tieáp ñeàu baän. Soá ñöôøng daây thoâng tin trung gian lôùn nhaát giöõa caùc thueâ bao laø 7 (caùc ñöôøng lieàn neùt) nhöng ña soá caùc cuoäc goïi söû duïng ít hôn. Trong nhöõng thôøi ñieåm baát thöôøng, nhö leã Noel, moät soá cuoäc ñaøm thoaïi bò taéc ngheõn bôûi vì ngay caû caùc ñöôøng daây ôû caùc möùc cao hôn cuõng ñaõ baän. Moät ñaøi cuoái coù theå thieát keá vôùi 10.000 ñöôøng daây thueâ bao, vaø nhö vaäy caùc thueâ bao ñöôïc phaân bieät baèng moät soá thaäp phaân coù 4 digit (4 soá) ñeå bieåu thò soá cuûa thueâ bao (telephone number), nghóa laø 4 soá cuoái trong soá caùc con soá cuûa moät soá ñieän thoaïi. Ba digit ñaàu cuûa moãi soá ñieän thoaïi ñeå phaân bieät caùc ñaøi cuoái vôùi nhau. Moãi vuøng coù 1.000 ñaøi cuoái seõ ñöôûc gaùn 3 digit ñaàu cho moãi ñaøi vaø goïi laø maõ vuøng (area code). Regional center Class 1 Sectional center Class 2 Primary center Class 3 Toll center Class 4 End office Class 5 (a) Switching centers Trunks  Subscr loods  HÌNH 4.1 Phaân caáp toång ñaøi. Moät ñaøi cuoái coù theå thieát keá vôùi 10.000 ñöôøng daây thueâ bao, vaø nhö vaäy caùc thueâ bao ñöôïc phaân bieät baèng moät soá thaäp phaân coù 4 digit (4 soá) ñeå bieåu thò soá cuûa thueâ bao (telephone number), nghóa laø 4 soá cuoái trong soá caùc con soá cuûa moät soá ñieän thoaïi. Ba digit ñaàu cuûa moãi soá ñieän thoaïi ñeå phaân bieät caùc ñaøi cuoái vôùi nhau. Moãi vuøng coù 1.000 ñaøi cuoái seõ ñöôûc gaùn 3 digit ñaàu cho moãi ñaøi vaø goïi laø maõ vuøng (area code). Voøng (loop) laø nhöõng ñöôøng thoâng tin hai daây keát noái vôùi moät thueâ bao. Nhöõng ñöôøng daây duøng chung bôûi nhieàu thueâ bao ñöôïc goïi laø trung keá (trunks). Caùc ñöôøng daây trung keá thöôøng laø loaïi 4 daây, ñoù laø nhöõng maïch hoaëc nhöõng keânh ñöôïc cung caáp cho caû hai höôùng thoâng tin. Caùc trung keá ôû möùc cao hôn thöôøng duøng phöông phaøp ñieàu cheá soùng mang ñeå doàn nhieàu keânh thoaïi gioáng nhau vaøo moät ñöôøng caùp ñoàng truïc daõi roäng, sôïi quang hay caùc tuyeán viba. Caù tuyeán thoâng tin naøy thöôøng coù caùc boä khueách ñaïi chuyeån tieáp daët ôû nhöõng nôi thích hôïp. Ví duï vaøi traêm keânh thoaïi ñöôcï doàn vaøo moät daây caùp ñoàng truïc, duøng ñieàu cheá ñôn bieân vaø doàn keânh theo phöông phaùp phaân chia taàn soá (FDM). Moät ñöôøng daây nhö vaäy ñoøi hoûi phaûi coù caùc boä chuyeån tieáp ñaët caùch nhau khoaûng 10 km. Khi thueâ bao nhaác maùy ñeå tieán haønh cuoäc goïi, thueâ bao naøy laøm ñoùng tieáp chuyeån maïch gaây ra moät doøng ñieän chaïy trong voøng thueâ bao. Thieát bò ôû ñaøi cuoái nhaän bieát traïng thaùi chuyeån maïch (off hook), boä choïn ñöôøng daây keát noái chuyeån maïch vôùi thueâ bao ñeå cung caáp moät chuoãi xung môøi quay soá (dial tone) vaø saün saøng nhaän caùc xung quay soá. Sau ñoù, thieát bò chuyeån maïch phaûi keát noái thueâ bao vôùi ñöôøng daây coù ñòa chæ laø soá ñieän thoaïi ñaõ quay. Taàng cuoái cuøng trong boä chuyeån maïch coù nhieäm vuï kieåm tra ñöôøng daây baän vaø phaûi cung caáp moät tín hieäu chuoâng tôùi thueâ bao (neáu baän-phaùt tín hieäu baän, neáu roãi-phaùt tín hieäu môøi quay soá). Töø baûng keát noái cuûa toång ñaøi nhaân coâng ñaàu tieân, kyõ thuaät toång ñaøi chuyeån maïch ñaõ phaùt trieån daàn leân qua nhieàu giai ñoaïn. * Toång ñaøi töï ñoäng ñaàu tieân söû duïng chuyeån maïch cô ñieän töøng naác. Toång ñaøi töøng naác ñoâi khi ñöôïc goïi laø toång ñaøi Strowger, ñaët theo teân cuûa nhaø phaùt minh. Ñaây laø moät chuyeån maïch quay troøn nhieàu naác, coù moät choåi queùt chung. Choåi queùt ñöôïc ñaët thaúng ñöùng, töông öùng vôùi soá ñaõ quay (bôûi caùc xung quay soá) deå choïn moät trong soá möôøi tieáp ñieåm tónh. Sau ñoù choåi queùt quay troøn ñeå choïn moät ñöôøng daây coù theå söû duïng trong soá möôøi caëp tieáp ñieåm ñöôïc ñaët treân moãi mieáng hoaëc naác. * Toång ñaøi cô ñieän keá tieáp laø toång ñaøi ngang doïc. Caùc tieáp ñieåm chuyeån maïch ngang doïc ñöôïc saép xeáp döôùi daïng ma traän vôùi moät nhoùm tieáp ñieåm ñöôïc ñaët taïi giao ñieåm cuûa haøng vaø coät. Moät boä chuyeån maïch ñieån hình coù 10 haøng 20 coät döôïc minh hoïa trong hình 4.2, coù moät boä 4 tieáp ñieåm ôû moãi ñieåm (crosspoint). Contacts Row select bar • • • 10*20 c rosspoints Select magne hold magnet column hold armature HÌNH 4.2 Chuyeån maïch ngang doïc Hai nhoùm nam chaâm ñieïân cho pheùp choïn tuaàn töï coät vaø haøng mong muoán. Nhö vaäy ta coù theå duy trì ñöôïc 20 voøng kín rieâng reõ. Boä chuyeån maïch ngang doïc taïo ñöôïc moät quaù trình coù theå taäp trung ñöôïc thieát bò chuyeån maïch goïi laø ñieàu khieån chung (common control), ñieàu naøy khoâng thöïc hieän ñöôïc trong boä chuyeån maïch töøng naác. Vaøo naêm 1970 ngöôøi ta ñaõ giôùi thieäu loaïi toång ñaøi ñieåu khieån baèng maùy tính coù löu tröõ chöông trình. Caùc heä thoáng ñaàu tieân nhö vaäy söû duïng loaïi chuyeån maïch ngang doïc. Sau naøy heä thoáng coù löu tröõ chöông trình söû duïng caùc rôle tieáp ñieåm kín (reed relay: coïng tieáp ñieåm) nhoû hôn vaø nhanh hôn. Caùc tieáp ñieåm naøy ñöôïc cheá taïo baèng vaät lieäu saét töø, vì vaäy chuùng seõ huùt laãn nhau khi chòu taùc ñoäng cuûa löïc töø ñöôïc taïo ra bôûi cuoän daây bao quanh. Caùc coïng tieáp ñieåm naøy ñöôc ñaët trong oáng thuûy tinh chöùa nitô. Trong luùc ñoù kyõ thuaät IC ñaõ coù nhöõng tieán boä lôùn veà chuyeån maïch ñieän thoaïi. Söï phaùt trieån cuûa chuyeån maïch töông töï duøng transitor hieäu öùng tröôøng (FET), caùc boä bieán ñoåi A/D vaø D/A vaø caùc boä vi xöû lyù ñaõ laø coâng cuï ñeå khai sinh ra chuyeån maïch soá. * Heä thoáng chuyeån maïch ñieän töû hoaøn toaøn soá ñaàu tieân ñöôïc giôùi thieäu vaøo khoaûng naêm 1975. Trong heä thoáng soá, caùc tín hieäu analog ñöôïc laáy maãu vaø ñöôïc maõ hoùa baèng caùch söû duïng boä ñieàu maõ xung (PCM) 8 bit. Caùc maãu töï 8 bit töø nhieàu thueâ bao döôïc doàn theo phöông phaùp phaân chia thôøi gian vaøo caùc khung (frame) vaø ñöôïc mang treân caùc bus chung trong thieát bò chuyeån maïch. Trong chuyeån maïch soá, ngoaøi chuyeån maïch vaät lyù hoaëc chuyeån maïch khoâng gian thoâng thöôøng, ta coøn caàn theâm chuyeån maïch thôøi gian. Chuyeån maïch thôøi gian ñeå laøm treå hoaëc ñeå ñeäm trong boä nhôù truy xuaát ngaãu nhieân (RAM) caùc maãu töï töø moät thueâ bao sao cho phuø hôïp vôùi khe thôøi gian TDM cuûa moät thueâ bao khaùc. Khaùi nieäm naøy ñöôïc minh hoïa trong hình 4.3.  n 2 1 n 2 1 n …… 2 1 n …… 2 1 Time & Space switch Hình 4.3 Chuyeån maïch TDM Boä chuyeån maïch soá cung caáp chuyeån maïch thôøi gian vaø chuyeån maïch khoâng gian caàn thieát cho N module, moãi module chöùa n maùy ñieän thoaïi hoaëc n keânh. Trong maïng ñieän thoaïi coâng coäng, n thöôøng laø 24. Trong hình 4.3, keânh 4 cuûa module 1 ñöôïc noái keát vôùi keânh 2 1 1 2 2 3 3 n n A.D A.D D.A D.A cuûa module N. Thoâng thöôøng chuyeån maïch soá yeâu caàu coù chuyeån maïch thôøi gian ñeå phuø hôïp vôùi caùc khe thôøi gian bus TDM vaø chuyeån maïch khoâng gian ñeå noái caùc thueâ bao treân caùc bus khaùc nhau. II. CAÙC ÑAËC TÍNH TRUYEÀN CUÛA MAÏNG ÑIEÄN THOAÏI: 1.Tieáng doäi (echo): Nghe tieáng doäi gioïng noùi cuûa chính mình trong khi söû duïng ñieän thoaïi seõ raát khoù chòu. Tieáng doäi laø keát quaû cuûa söï phaûn xaï tín hieäu xaûy ra taïi nhöõng ñieåm khoâng phoái hôïp trôû khaùng doïc theo maïng ñieän thoaïi. Noùi chung, thôøi gian treã cuûa tieáng doäi daøi hôn vaø tín hieäu tieáng doäi maïnh hôn seõ laøm nhieãu loaïn ñeán ngöôøi noùi nhieàu hôn. Söï phoái trôû khaùng treân ñöôøng truyeàn thöôøng xaáu nhaát treân caùc voøng thueâ bao vaø taïi nôi giao tieáp vôùi ñaàu cuoái. ÔÛ ñaây vieäc phoái hôïp trôû khaùng raát khoù ñieàu khieån vì chieàu daøi cuûa voøng thueâ bao vaø caùc thieát bò thueâ bao quaù khaùc nhau. May thay, tieáng doäi nghe ñöôïc bôûi ngöôøi noùi ñaõ bò suy giaûm hai laàn: töø ngöôøi noùi ñeán ñieåm phaûn xaï vaø ngöôïc laïi. Ñeå thôøi gian treã ngaén ngöôøi ta theâm vaøo caùc boä suy hao ñeå laøm giaûm möùc tieáng doäi. Treân caùc ñöôøng truyeàn daøi ngöôøi ta phaûi söû duïng caùc boä trieät tieáng doäi ñaëc bieät. Tín hieäu thoaïi töø ngöôùi noùi ñöôïc boä suy hao nhaän bieát vaø laøm suy giaûm 60 dB treân ñöôøng veà. Boä trieät tieáng doäi seõ bò voâ hieäu hoùa (khöû hoaït) vaøi phaàn ngaøn giaây sau khi ngöôøi noùi ñaõ ngöng noùi. Boä trieät tieáng doäi cuøng coù theå bò khoaù neáu ngöôøi noùi vaø ngöôùi nghe ôû xa nhau. ÔÛ Baéc Myõ, boä trieät tieáng ñoäi ñöôïc söû duïng trong caùc maïch truyeàn tin khi thôøi gian treã cuûa moät voøng tín hieäu vöôït quaù 45 ms. Caùc cuoäc goïi giöõa caùc trung taâm mieàn cuûa maïng vaø moät soá caùc ñöôøng daøi khaùc thuoäc loaïi naøy. Ví duï, söï lan truyeàn thôøi gian treã treân caùc ñöôøng thoâng tin veä tinh coù theå vaøi traêm ms, neân ta phaûi söû duïng boä trieät tieáng doäi. Caùc boä trieät tieáng doäi ñöôïc voâ hieäu hoaù trong khi truyeàn döõ lieäu caùc cuoäc goïi. Söï ngaét vaøi ms trong khi boä trieät cuûa höôùng naøy taét vaø höôùng kia môû seõ laøm hö haïi döõ lieäu (vì döõ lieäu laø caùc tín hieäu xung neân söï ñoùng môû cuûa caùc boä trieät seõ aûnh höôûng ñeán caùc xung tín hieäu naøy). ÔÛ moãi maùy thu, caùc modem laøm suy giaûm tieáng doäi baèng boä ngoõ loïc vaøo. Ñieàu naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc bôûi vì soùng mang cuûa caùc keânh phaùt vaø thu cuûa moãi modem khaùc nhau. Ñaëc tính cuûa boä loaïi ñöôïc duøng trong maïng laø cho pheùp caùc boä phaän trieät tieáng doäi ñöôïc voâ hieäu hoùa moät caùch töï ñoäng. Boä loaïi ñöôïc kích khôûi khi moät trong hai beân phaùt ra moät tone 2025 Hz hoaëc 2100 Hz. Tone naøy phaûi ñöôïc keùo daøi ít nhaát 300 ms vaø möùc coâng suaát laø – 5 dBm. Khoaûng thôøi gian khoâng coù tín hieäu laø 100 ms hoaëc nhieàu hôn seõ laøm cho boä trieät tieáng doäi ñöôïc chuyeån maïch trôû laïi. Nhieäm vuï ñieàu khieån boä trieät tieáng doäi ñöôïc thöïc hieän bôûi modem cuûa ngöôøi söû duïng (DCE) vaø phaûi ñöôïc ñaët giöõa ñöôøng tín hieäu RTS (request to send) ñöôïc yeâu caàu bôûi trieát bò daàu cuoái (DTE) vaø ñöôøng tín hieäu CTS (clear to send) ñöôïc chaáp nhaän töø modem. 2.Daûi thoâng: Daûi thoâng cuûa maïng ñieän thoaïi xaáp xæ 300 Hz-3400 Hz. Daûi taàn soá naøy töông öùng vôùi phoå cuûa tín hieäu tieáng noùi. Moät ñaùp tuyeán taán soá tieâu bieåu ñöôïctrình baøy trong hình 4.6(a) Relative response (dB) 0 -2 -4 -6 -8 0 1 2 3 4 f (KHz) (a) Frequency response Relative delay (ms) 5 4 3 2 1 1 2 3 f (KHz) ( b ) Delay characteristic HÌNH 4.6 Ñaùp tuyeán taàn soá vaø ñaëc tính treã. Nhaéc laïi ôû chöông hai, moät heä thoáng truyeàn döõ lieäu thöïc teá baát kyø coù caùc ñöôøng truyeàn vaø/hoaëc caùc boä loïc seõ coù ñaùp tuyeán bieân ñoä vaø caùc ñaëc tín treã bieán ñoåi theo taàn soá. Thôøi gian treã bieán ñoåi ñöôïc sinh ra bôûi caùc bieán ñoåi thôøi gian lan truyeàn theo taàn soá. Hình 4.6(b) cho thaáy moät ñöôøng cong treã tieâu bieåu. Söï bieán doåi cuûa bieân ñoä vaø thôøi gian treã theo taàn soá seõ laøm meùo daïng bieân ñoä vaø pha. 3.Caùc cuoän phuï taûi: Ñoái vôùi moät ñöôøng truyeàn hai daây, heä soá suy hao α ñöôïc tính baèng phöông trình gaàn ñuùng. Khi phaân tích chi tieát ta thaáy raèng, söï suy hao cuûa moät ñöôøng daây coù theå giaûm neáu ñieän caûm L cuûa noù ñöôïc gia taêng, do ñoù taïo ra moät haèng soá nöõa trong daûi taàn soá tieáng noùi.Thöïc chaát L phaûi ñöôïcgia taêng nhieàu hôn ñieän caûm cuûa moät ñöôøng daây baát kyø. Ñeå giaûm söï suy haocuûa moät ñöôøng daây, ngöôøi ta ñaët noái tieáp vôùi ñöôøng daây caùc ñieän caûm rôøi raïc hoaëc “taäp trung”, goïi laø caùc cuoän phuï taûi. Caùc cuoän daây ñöôïc ñaët ôû nhöõng dieåm caùch ñeàu nhau ñeå ñaët ñöôïc hieäu quaû mong muoán. Moät daïng saép xeáp ñieån hình laø söû duïng caùc cuoän caûm 88mH ñaït caùch nhau 1,8 km. Khi söû duïng cuoän phuï taûi, söï suy hao cuûa ñöôøng daây ñöôïc giaûm vaø duy trì taàn soá töông ñoái leân tôùi taàn soá caét tôùi haïn, treân taàn soá caét naøy laø söï suy hao seõ gia taêng. Ñieàu naøy ñöôïc trình baøy trong hình 4.7. 6 88 mH 1,8 km loading 5 unloaded 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 (b) Altenuation with lurnced loading HÌNH 4.7 Cuoän phuï taûi vaø aûnh höôûng ñoái vôùi söï suy hao voøng thueâ bao. Vaän toác truyeàn lan cuûa moät ñöôøng daây coù phuï taûi cuõng taïo ra moät haèng soá nöõa, vaø nhoû hôn ñöôøng daây khoâng coù phuï taûi. Vieäc laøm cho Vp laø haèng soá seõ laøm cho giaûm ñöôïc meùo pha, tuy nhieân thôøi gian treã tuyeät ñoái laïi taêng leân vaø laøm xaáu ñi vaán ñeà tieáng doäi. Caùc cuoän daây phuï taûi phaûi ñöôïc di chuyeån theo caùc voøng thueâ bao ñeå caùc taàn soá treân giaù trò taàn soá caét ñöôïc boû ñi, tröôøng hôïp naøy duøng cho caùc ñöôøng daây truyeàn döõ lieäu toác ñoä cao. 4. Suy hao tín hieäu, caùc möùc coâng suaát vaø nhieãu: Treân maïng ñieän thoaïi coù n chuyeån maïch, söï maát maùt coâng suaát tín hieäu giöõa caùc thueâ bao bieán ñoäng maïnh trong khoaûng töø 10 dB tôùi 25 dB. Söï bieán ñoäng theo thôøi gian giöõa hai thueâ bao baát kyø nhoû hôn ± 6 dB. Tyû soá tín hieäu treân nhieãu S/N cuõng quan troïng nhö ñoä lôùn cuûa tín hieäu thu ñöôïc. Ñeå tín hieäu thu ñöôïc coù theå tin caäy ñöôïc, tyû soá S/N phaûi ít nhaát laø 30:1 (29,5 dB). Haàu heát nhieãu ñöôïc taïo ra treân maïng ñieän thoaïi coù theå chia laøm 3 loaïi: 1.Nhieãu nhieät vaø taïp aâm: (do söï phaùt xaï cuûa linh kieän trong boä khueách ñaïi) laø tieáng oàn ngaãu nhieân daûi roäng, ñöôïc taïo ra do söï chuyeån ñoäng vaø dao ñoäng cuûa caùc haït mang ñieän tích trong caùc thaønh phaàn khaùc nhau cuûa maïng. 2.Nhieãu ñieàu cheá noäi vaø xuyeân aâm: laø keát quaû cuûa söï giao thoa tín hieäu mong muoán vôùi caùc tín hieäu khaùc treân maïng. Caùc tín hieäu giao thoa naøy ôû treân moät ñoâi caùp ñaït keà caän vôùi ñoâi caùp ñang söû duïng cho tín hieäu mong muoán, hoaëc caùc tín hieäu ñöôïc ñieàu cheá treân caùc taàn soá soùng mang keà caän treân heä thoáng FDM. 3. Nhieãu xung: bao goàm caùc xung ñieän aùp hoaëc caùc xung nhaát thôøi, ñöôïc taïo ra chuû yeáu bôûi söï chuyeån maïch cô hoïc trong toång ñaøi, söï taêng voït cuûa ñieän aùp nguoàn hoaëc tia chôùp… Vieäc giaûm toái thieåu aûnh höôûng cuûa tieáng oàn treân tín hieäu thu laø ñieàu coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng caùch söû duïng vieäc truyeàn caùc möùc coâng suaát cao coù theå coù. Tuy nhieân caùc möùc tín hieäu cao treân maïng seõ laøm taêng söï ñieàu cheá noäi vaø xuyeân aâm. Caàn coù söï thoûa hieäp trong söï thieát laäp möùc truyeàn, möùc coâng