Luận văn Những giải pháp chủ yếu mở rộng thị trường tiêu thụ chè Việt Nam đến năm 2010

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ******* NGUYEÃN THÒ THANH HÖÔNG NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU MÔÛ ROÄNG THÒ TRÖÔØNG TIEÂU THUÏ CHEØ VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH NAÊM 2001 2 Môû ñaàu:- Cheø ñöôïc coi laø moät loaïi nöôùc giaûi khaùt coù nhieàu coâng naêng ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi, vì vaäy noù ñaõ trôû thaønh loaïi thöùc uoáng thoâng duïng ñoái vôùi nhaân daân toäc ta vaø nhieàu daân toäc treân theá giôùi. Caây cheø ñöôïc troàng ôû khoaûng 30 nöôùc treân theá giôùi, nhöng ñöôïc söû duïng haàu heát caùc nöôùc. ÔÛ Vieät Nam, lòch söû troàng cheø cuûa nöôùc ta coù töø raát laâu; nhöng caây cheø ñöôïc khai thaùc vaø troàng vôùi dieän tích lôùn baét ñaàu vaøo nhöõng naêm 1930 chuû yeáu ôû caùc vuøng Trung du, vuøng ñoài nuùi phiaù Baéc vaø Taây nguyeân. Töø naêm 1955 trôû laïi ñaây ngheà troàng cheø ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc chuù yù ñuùng möùc vaø chieám moät vò trí quan troïng trong ñôøi soáng kinh teá cuûa nhaân daân. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây saûn xuaát cheø ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thöùc uoáng cho nhaân daân ñoàng thôøi coøn xuaát khaåu ñaït kim ngaïch töø 50 ñeán gaàn 70 trieäu USD moãi naêm, Tuy coù thôøi gian giaù cheø xuoáng thaáp laøm cho ñôøi soáng ngöôøi troàng cheø gaëp nhieàu khoù khaên, nhöng nhìn chung veà toång theå caây cheø vaãn giöõ vò trí quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân. Ôû caùc vuøng troàng cheø chính ñeàu coù caùc nhaø maùy cheá bieán cheø keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp sô cheá thuû coâng goùp phaàn taïo vieäc laøm cho khoaûng 70 vaïn lao ñoäng, laøm taêng thu nhaäp cho moät boä phaän ñaùng keå nhaân daân mieàn nuùi, vuøng cao, phuû xanh ñaát troáng ñoài troïc, baûo veä moâi sinh. Vì vaäy phaùt trieån caây cheø ñöôïc Boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân ñaùnh giaù laø moät höôùng quan troïng nhaèm thuùc ñaåy toác ñoä taêng tröôûng cuûa noâng nghieäp vaø kinh teá noâng thoân nöôùc ta vaø caây cheø ñöôïc xem laø caây “xoaù ñoùi giaûm ngheøo” trong thôøi gian qua. Saûn phaåm cheø ñöôïc xem laø moät trong möôøi noâng saûn phaåm naèm trong chöông trình xuaát khaåu coù tieàm naêng lôùn cuûa ñaát nöôùc, vaø hieän nay ñöùng haïng thöù 9 trong 10 nöôùc xuaát khaåu cheø lôùn nhaát treân theá giôùi. Vieäc phaùt trieån cheø ôû nöôùc ta coù yù nghiaõ kinh teá - xaõ hoäi quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân. Nhu caàu tieàm naêng cuûa saûn phaåm naøy coøn raát lôùn, caàn ñöôïc nghieân cöùu caû veà maët lyù luaän laãn thöïc tieãn ñeå caùc doanh nghieäp cheø Vieät Nam coù theå môû roäng saûn xuaát, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï trong vaø ngoaøi nöôùc nhaèm khai thaùc heát tieàm naêng, theá maïnh cuûa ñaát nöôùc veà kinh doanh ngaønh naøy. Tuy vaäy trong boái caûnh moät neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi töø cô cheá taäp trung bao caáp sang cô cheá thò tröôøng; ñaëc bieät laø ñang trong tieán trình hoäi nhaäp caùc khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN -AFTA vaø WTO; Caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh cheø cuõng nhö caùc doanh nghieäp ngaønh khaùc gaëp phaûi nhöõng khoù khaên, luùng tuùng böôùc ñaàu, nhaát laø trong tieán trình hoäi nhaäp khu vöïc vaø toaøn caàu. Ñaëc bieät ñoái vôùi thò tröôøng noâng saûn phaåm nhö luùa gaïo, caø pheâ, tieâu, ñieàu...vaøo cuoái nhöõng naêm 1990 ñeán nay gaëp nhieàu khoù khaên veà thò tröôøng; ña soá saûn phaåm noâng nghieäp naèn trong tình traïng baûo hoaø, cung vöôït caàu, gaây söùc eùp leân giaù caû, ñaëc bieät saûn phaåm keùm söùc caïnh tranh veà chaát löôïng, giaù caû, tieáp thò daãn ñeán khoù khaên trong vieäc môû roäng thò tröôøng, coù luùc khoâng tieâu thuï ñöôïc gaây khoù khaên cho ñôøi soáng nhaân daân, vaø cuõng laø moät baøi toaùn nam giaûi cho caùc caáùp laõnh ñaïo. Tuy nhieân thôøi gian qua ngaønh cheø Vieät Nam vaãn giöõ ñöôïc möùc taêng tröôûng 3 cao, xuaát khaåu taêng cao vaø ñaõ chieám lónh ñöôïc moät soá thò tröôøng môùi keå caû caùc thò tröôøng khoù tính nhö Chaâu Aâu, Myõ, Phaùp, Nhaät nhöng vaãn laø tình traïng phaùt trieån theo chieàu roäng. Thieáu tính beàn vöõng, thò tröôøng coøn baáp beânh chöa coù maïng löôùi tieâu thuï oån ñònh, ngay caû caùc doanh nghieäp lôùn nhö Toång Coâng ty cheø Vieät nam vaø Coâng ty cheø Laâm Ñoàng vaãn coøn khoù khaên luùng tuùng trong vieäc môû roäng thò tröôøng keå caû thò tröôøng trong nöôùc. Ñeå ngaønh cheø Vieät Nam coù theå phaùt trieån oån ñònh vaø vöõng chaéc trong töông lai, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh, ñeå caây cheø trôû thaønh caây oån ñònh ñôøi soáng cho moät phaàn lôùn nhaân daân mieàn nuùi, trung du, goùp phaàn ñaùp öùng nhu caàu ngaøy moät taêng cuûa xaõ hoäi, giaûm bôùt khoaûng caùch tuït haäu giöõa caùc vuøng daân cö vaø ngaønh cheø thöïc söï laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn goùp phaàn coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù noâng nghieäp vaø noâng thoân nöôùc ta. Vaán ñeà coù yù nghiaõ quan troïng laø phaûi xaây döïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm cheø trong nöôùc vaø theá giôùi, giaûi quyeát toát ñaàu ra cho caây cheø ñeán naêm 2010 vaø taïo ñaø phaùt trieån cho nhöõng naêm tieáp theo. Ñeà taøi : “ Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cheø Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñöôïc nghieân cöùu nhaèm muïc tieâu goùp phaàn thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa Ngaønh trong nhöõng naêm saép tôùi. Ñaây laø moät vaán ñeà raát roäng lôùn bao goàm nhieàu khiaù caïnh khaùc nhau. Trong phaïm vi luaän vaên naøy chuùng toâi chæ giôùi haïn nghieân cöùu caùc noäi dung lieân quan tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp trong vieäc môû roäng thò tröôøng cheø. Noäi dung keát caáu cuûa luaän vaên bao goàm 3 chöông: Chöông I : Cô sôû lyù luaän veà thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng trong vieäc phaùt trieån caùc doanh nghieäp Chöông II : Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cheø treân theá giôùi vaø caùc doanh nghieäp kinh doanh cheø ôû Vieät Nam. Ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu nhöõng toàn taïi yeáu keùm vaø nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán thò tröôøng tieâu thuï cheø cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh cheø Vieäât Nam. Chöông III : Ñeà xuaát moät soá caùc giaûi phaùp chuû yeáu môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cheø cuûa caùc doanh nghieäp cheø Vieäât Nam, bao goàm caùc giaûi phaùp veà chieán löôïc thò tröôøng, naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm, giaûi phaùp veà toå chöùc saép xeáp ngaønh cheø, giaûi phaùp veà ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc . Thoâng qua luaän vaên, chuùng toâi nhaèm ñeán nhöõng vaán ñeà sau ñaây: - Trình baøy logic caùc vaàn ñeà hình thaønh neân lyù luaän töông ñoái hoaøn chænh veà thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. 4 - Toång hôïp phaân tích tình hình saûn xuaát - thò tröôøng cheø theá giôùi laøm roõ xu höôùng vaän ñoäng cuûa thò tröôøng cheø theá giôùi vaø trieån voïng cuûa thò tröôøng. ruùt ra moät soá kinh nghieäm cho vieäc toå chöùc, saép xeáp kinh doanh cheø trong ñieàu kieän cuûa Vieät Nam. - Phaân tích tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ngaønh cheø trong thôøi gian 5 naêm qua xaùc ñònh ñöôïc tieàm naêng to lôùn cuûa ngaønh cheø ñi saâu phaân tích hoaït ñoäng tieâu thuï cheø cuûa Vieät Nam treân caùc thò tröôøng theá giôùi, khu vöïc cuõng nhö noäi ñiaï töø naêm 1995 naêm trôû laïi ñaây ñeå tìm ra toàn taïi caàn khaéc phuïc vaø trieån voïng cuûa töøng thò tröôøng ñoái vôùi ngaønh cheø töø ñoù coù caùc bieän phaùp cuï theå ñoái vôùi töøng thò tröôøng cuï theå. - Nghieân cöùu caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán khaû môû roäng thò tröôøng cuûa saûn phaåm cheø Vieät Nam ñeå coù bieän phaùp taùc ñoäng ñeán noù. - Döï ñoaùn nhu caàu vaø thò tröôøng ñeå coù giaûi phaùp chieán löôïc nhaèm môû roäng thò tröôøng ñeán naêm 2010 ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp taêng cöôøng quaûn lyù nhaø nöôùc vaø ngaønh taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh cheø coù theå môû roäng tieâu duøng trong nöôùc cuõng nhö hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. 5 CHÖÔNG I Thò tröôøng vaø vai troø cuûa thò tröôøng trong vieäc phaùt trieån caùc doanh nghieäp. 1.1 Nhöõng quan nieäm veà thò tröôøng vaø kinh teá thò tröôøng 1.1.1 Caùc khaí nieäm veà thò tröôøng Thò tröôøng laø moät quaù trình trong ñoù ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn moät thöù haøng hoaù taùc ñoäng qua laïi nhau ñeå xaùc ñònh giaù caû vaø soá löôïng haøng hoaù. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng gaén lieàn vôùi söï hình thaønh, phaùt trieån cuûa saûn xuaát, löu thoâng haøng hoaù vaø löu thoâng tieàn teä. Thò tröôøng coù vai troø to lôùn thuùc ñaåy phaùt trieån, môû roäng saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù. Thò tröôøng laø nôi thöøa nhaän coâng duïng xaõ hoäi cuûa SP vaø lao ñoäng chi phí ñeå saûn xuaát ra noù. Thò tröôøng laø ñoøn baûy kích thích giaûm chi phí saûn xuaát, chæ roõ nhu caàu tieâu duøng cuûa xaõ hoäi veà soá löôïng, cô caáu vaø xu höôùng taêng hay giaûm cuûa haøng hoaù. Ñoù laø cô sôû ñeå ñieàu chænh saûn xuaát, baûo ñaûm cung - caàu hôïp lyù hôn. Vaán ñeà laø caùc DN caàn phaûi naém vöõng caùc thoâng tin veà thò tröôøng ñeå ñieàu chænh saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi quan heä cung caàu vaø thò hieáu cuûa khaùch haøng. Thò tröôøng coù vai troø quan troïng ñeán caùc quyeát ñònh cuûa DN. Thò tröôøng laø nôi maø ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn töï tìm ñeán vôùi nhau qua trao ñoåi, thaêm doø, tieáp xuùc ñeå nhaän laáy lôøi giaûi ñaùp maø moãi beân caàn bieát, thoâng qua thò tröôøng ba vaán ñeà cô baûn cuûa moät toå chöùc kinh teá laø : saûn xuaát caùi gì? Saûn xuaát nhö theá naøo? Vaø saûn xuaát cho ai? ñöôïc xaùc ñònh. Caùc DN khi xaây döïng chieán löôïc maø khoâng döïa vaøo thò tröôøng ñeå tính toaùn vaø kieåm chöùng soá cung, caàu thì chieán löôïc seõ khoâng coù cô sôû khoa hoïc vaø maát phöông höôùng. Ngöôïc laïi vieäc toå chöùc môû roäng thò tröôøng maø thoaùt ly söï ñieàu tieát cuûa coâng cuï chieán löôïc thì taát yeáu seõ daãn ñeán söï roái loaïn trong hoaït ñoäng kinh doanh. 1.1.2 Kinh teá thò tröôøng Kinh teá thò tröôøng laø loaïi kinh teá trong ñoù cung vaø caàu haøng hoaù gaëp gôõ caân baèng nhau treân thò tröôøng – Neàn kinh teá thò tröôøng chuû yeáu ñöôïc hình thaønh töø haøng hoaù, tieàn teä, ngöôøi tieâu duøng, caùc nhaø kinh doanh, töø ñoù hình thaønh caùc quan heä haøng – tieàn; mua-baùn; cung – caàu vaø giaù caû haøng hoaù treân thò tröôøng. Quan heä haøng –tieàn laø quan heä kinh teá cô baûn, moái quan heä naøy raát ña daïng vì haøng hoaù raát ña daïng. Kinh teá thò tröôøng hoaït ñoäng trong moâi tröôøng caïnh tranh do caùc quy luaät kinh teá khaùch quan chi phoái, goàm coù: quy luaät giaù trò, duy luaät cung caàu, quy luaät canh tranh, quy luaät toái ña hoaù lôïi nhuaän… Thò tröôøng maø nhaø nöôùc khoâng can thieäp vaøo laø thò tröôøng töï do, trong thò tröôøng naøy, caùc caù nhaân töï do theo ñuoåi quyeàn lôïi cuûa mình baèng caùch coá gaéng saûn xuaát ñeå thu lôïi nhuaän caøng nhieàu caøng toát, nhôø vaäy maø neàn kinh teá coù theå 6 ñieàu tieát thoâng qua cung- caàu, giaù caû ñeå quyeát ñònh caùc vaán ñeà saûn xuaát, tieâu duøng, theo Adam Smith “baøn tay voâ hình” seõ daãn daét tôùi choã laøm lôïi cho xaõ hoäi noùi chung. Neàn kinh teá thò tröôøng caøng phaùt trieån thì caøng naûy sinh ra nhieàu khuyeát taät nhö taïo ra tính chu kyø trong kinh teá, taïo ra söï baát coâng trong xaõ hoäi, phaân hoaù ngöôøi giaøu vaø ngöôøi ngheøo, boû qua nhieàu nhu caàu xaõ hoäi caàn thieát vì ñaàu tö khoâng coù lôïi. Do ñoù ñoøi hoûi chính phuû phaûi can thieäp vaøo taïo neân moâ hình kinh teá hoãn hôïp. Ngaøy nay khoâng coù moät quoác gia naøo treân theá giôùi keå caû caùc nöôùc chöa coù coâng nghieäp phaùt trieån ñeán caùc nöôùc haäu coâng nghieäp maø khoâng coù söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc vaøo neàn kinh teá thò tröôøng vôùi caùc lyù do khaùc nhau tuøy theo muïc tieâu, bieän phaùp, caùc giaûi phaùp xöû lyù trong vieäc ñieàu tieát, kieåm soaùt kinh teá thò tröôøng. Söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc baûo ñaûm cho söï vaän ñoäng cuûa thò tröôøng ñöôïc oån ñònh, nhaèm toái ña hoaù hieäu quaû kinh teá, baûo ñaûm ñònh höôùng chính trò cuûa neàn kinh teá, khaéc phuïc nhöõng khuyeát taät voán coù cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, taïo ra nhöõng coâng cuï quan troïng ñeå ñieàu tieát thò tröôøng ôû taàm vó moâ, haïn cheá tính töï phaùt cuûa noù. 1.2 Phaân loaïi thò tröôøng Trong kinh doanh ngöôøi ta döïa vaøo nhieàu tieâu thöùc khaùc nhau ñeå phaân loaïi thò tröôøng moãi caùch phaân loaïi coù moät yù nghóa quan troïng rieâng ñoái vôùi quaù trình kinh doanh. - Caên cöù vaøo quan heä mua baùn giöõa caùc nöôùc ngöôøi ta chia thaønh thò tröôøng trong moät nöôùc vaø thò tröôøng theá giôùi. Vôùi söï phaùt trieån kinh teá vaø söï phaân coâng lao ñoäng theá giôùi, kinh teá moãi nöôùc trôû thaønh moät maéc xích cuûa heä thoáng kinh teá theá giôùi do ñoù thò tröôøng moät nöôùc coù quan heä maät thieát vôùi thò tröôøng theá giôùi. Chính vì vaäy döï baùo ñöôïc söï taùc ñoäng thò tröôøng theá giôùi tôùi thò tröôøng noäi ñiaï laø caàn thieát cho söï thaønh coâng cuûa DN trong thò tröôøng noäi ñòa. - Caên cöù vaøo möùc ñoä xaõ hoäi hoaù cuûa thò tröôøng ngöôøi ta chia ra thaønh thò tröôøng khu vöïc vaø thò tröôøng thoáng nhaát toaøn quoác. Thò tröôøng khu vöïc bò chi phoái nhieàu cuûa caùc yeáu toá kinh teá xaõ hoäi, töï nhieân… cuûa khu vöïc, thò tröôøng thoáng nhaát toaøn quoác coù vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Caùc quan heä kinh teá dieãn ra treân thò tröôøng aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân. - Caên cöù vaøo haøng hoaù löu thoâng treân thò tröôøng ngöôøi ta chia thaønh thò tröôøng tö lieäu saûn xuaát vaø thò tröôøng tieâu duøng. - Caên cöù vaøo soá löôïng ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn treân thò tröôøng ngöôøi ta chia thaønh thò tröôøng ñoäc quyeàn vaø thò tröôøng caïnh tranh. - Caên cöù vaøo vai troø cuûa töøng khu vöïc thò tröôøng trong heä thoáng thò tröôøng, ngöôøi ta chia ra thò tröôøng chính. Thò tröôøng chính laø thò tröôøng coù khoái löôïng 7 haøng hoaù tieâu thuï treân thò tröôøng naøy chieám tuyeät ñaïi boä phaän so vôùi toång khoái löôïng haøng hoaù ñöôïc tieâu thuï treân caùc thò tröôøng. Treân thò tröôøng naøy soá löôïng caùc nhaø kinh doanh lôùn. Vaø caïnh tranh gay gaét, caùc quan heä kinh teá, giaù caû dieãn ra töông ñoái oån ñònh vaø aûnh höôûng ñeán caùc quan heä kinh teá, giaù caû treân caùc thò tröôøng khaùc. Caùc nhaø kinh doanh khi thaâm nhaäp ñöôïc vaøo thò tröôøng chính thì quaù trình kinh doanh an toaøn hôn. Vai troø cuûa thò tröôøng chính trong heä thoáng thò tröôøng cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi vieäc ra quyeát ñònh. 1.3 Phaân khuùc thò tröôøng vaø löïa choïn thò tröôøøng muïc tieâu 1.3.1 Phaân khuùc thò tröôøng Treân thò tröôøng, soá ngöôøi mua thöôøng raát ñoâng, phaân boá treân phaïm vi roäng coù nhöõng nhu caàu vaø thoùi quen khaùc nhau, moãi DN caàn phaûi phaùt hieän ra nhöõng phaàn thò tröôøng haáp daãn nhaát maø hoï coù khaû naêng phuïc vuï vaø mang laïi hieäu quaû nhaát. Nhu caàu cuûa moãi ngöôøi ñöôïc phuïc vuï moät caùch rieâng bieät laø ñieàu lyù töôûng nhaát, nhöng vieäc naøy khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoái löôïng ngöôøi mua quaù lôùn. Trong nhöõng ñieàu kieän nhö theá ngöôøi ta caàn phaân khuùc thò tröôøng ñeå phuïc vuï toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Vaäy phaân khuùc thò tröôøng coù theå ñöôïc hieåu laø moät quaù trình chia thò tröôøng thaønh nhöõng khuùc nhoû nhaèm thoûa maõn toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Treân thöïc teá thò tröôøng bao goàm nhieàu ngöôøi mua coøn ngöôøi mua thì khaùc nhau raát nhieàu veà caùc maët: nhu caàu, khaû naêng taøi chính, vò trí ñòa lyù, thaùi ñoä vaø thoùi quen. Moãi yeáu toá naøy ñeán löôït noù ñeàu coù theå duøng ñeå laøm cô sôû phaân khuùc thò tröôøng. Ñoái vôùi cheø laø loaïi SP khoâng ñoàng nhaát, coù raát nhieàu chuûng loaïi ñaùp öùng nhu caàu ña daïng, vôùi caùc chaát löôïng khaùc nhau vaø nhö vaäy giaù caû cuõng raát cheânh leäâch. Treân thò tröôøng coù raát nhieàu ngöôøi mua maø moãi loaïi ngöôøi mua coù nhu caàu tuyø theo tuoåi taùc, khu vöïc ñiaï lyù, thoí quen, taàng lôùp xaõ hoäi.... Vì vaäy vieäc tieán haønh phaân tích ñeå phaân thaønh caùc khuùc ñeå tuyø theo khaû naêng cuûa DN maø phuïc vuï laø ñieàu caàn thieát. + Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc ñòa lyù: Nguyeân taéc nayø ñoøi hoûi phaûi chia caét thò tröôøng thaønh nhöõng ñôn vò ñòa lyù khaùc nhau: Quoác gia, vuøng, tænh, thaønh phoá, xaõ...ví duï thò tröøông khu vöïc chaâu AÙ, Thò Tröôøng Trung Ñoâng, thò tröôøng noâng thoân, thò tröôøng thaønh thò... + Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc nhaân khaåu hoïc laø phaân thò tröôøng thaønh nhöõng nhoùm caên cöù vaøo nhöõng bieán nhaân khaåu hoïc nhö giôùi tính, tuoåi taùc, quy moâ gia ñình, möùc thu nhaäp, loaïi ngheà nghieäp, hoïc vaán, tín ngöôõng, chuûng toäc, daân toäc, bôûi vì nhu caàu, sôû thích, cöôøng ñoä tieâu duøng coù lieân quan ñeán caùc ñaëc ñieåm veà nhaân khaåu hoïc, ví duï nhöõng nöôùc Hoài giaùo thöôøng duøng cheø ñen coi cheø laø “Quoác thuyû”, Nhaät Baûn coù Ñaïo traø, Trung Quoác coù vaên hoaù traø Trung Hoa… +Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc taâm lyù hoïc: Ngöôøi mua ñöôïc phaân thaønh caùc nhoùm giai taàng xaõ hoäi, loái soáng hay ñaëc tính nhaân caùch. Caùc ñaëc tính giai taàng xaõ hoäi khaùc nhau coù aûnh höôûng ñeán haønh vi tieâu duøng moät loaïi haøng hoùa khaùc nhau, caùc baäc nho só , trí thöùc duøng traø ñeå thö giaõn, tu tónh tinh thaàn. 8 + Phaân khuùc thò tröôøng theo nguyeân taéc haønh vi: Phaân khuùc thò tröôøng treân cô sôû haønh vi ngöôøi mua ñöôïc chia thaønh nhoùm tuyø theo kieán thöùc, thaí ñoä cuûa hoï, tính chaát söû duïng haøng vaø phaûn öùng ñoái vôùi nhoùm haøng ñoù, bao goàm: lyù do mua haøng, nhöõng lôïi ích ñang tìm kieám, tình traïng ngöôøi söû duïng, nhö duøng cheø vì moät lyù do giaûm beùo, ngaên ngöøa beänh taät, hoaëc giaù trò tinh thaàn cuûa cheø theå hieän ôû tính thanh nhaõ cuûa SP naøy. 1.3.2 Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu Vieäc phaân khuùc thò tröôøng theo quan ñieåm cuûa marketing seõ xaùc ñònh ñöôïc khaû naêng cuûa caùc khuùc thò tröôøng khaùc nhau maø ngöôøi baùn döï ñònh tham gia. Sau ñoù coâng ty quyeát ñònh: caàn chieám bao nhieâu khuùc thò tröôøng? laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh khuùc thò tröôøng coù lôïi nhaát ñoái vôùi mình? Theo quan ñieåm cuûa Marketing coù ba phöông aùn chieám lónh thò tröôøng. marketing phaân bieät, marketing khoâng phaân bieät vaø marketing taäïp trung. + Marketing khoâng phaân bieät: Coâng ty coù theå boû qua caùc khaùc bieät cuûa caùc phaàn thò tröôøng vaø chaøo baùn SP ñoàng loaït nhö nhau treân toaøn boä thò tröôøng. Trong tröôøng hôïp naøy coâng ty khoâng taäp trung vaøo caùc nhu caàu khaùc nhau cuûa khaùch haøng maø taäp trung vaøo caùi gì chung cho taát caû caùc nhu caàu ñoù. Coâng ty döïa vaøo phöông phaùp phaân phoái ñaïi traø vaø quaûng caùo ñaïi chuùng. Phöông aùn naøy chi phí thaáp veà saûn xuaát vaø quaûng caùo. Vaø thöôøng saûn xuaát haøng hoaù cho caùc khuùc thò tröôøng raát lôùn, trong thôøi gian qua haàu heát laø ngaønh cheø söû duïng phöông phaùp naøy, chæ saûn xuaát moät loaïi cheø ñen CTC vaø OTD theo thieát bò Anh –AÁn cho taát caû caùc thò tröôøng. +Marketing coù phaân bieät: Coâng ty quyeát ñònh tham gia moät soá khuùc thò tröôøng vaø chuaån bò chaøo haøng rieâng cho töøng khuùc thò tröôøng ñoù. Xu höôùng ngayø nay coù nhieàu coâng ty söû duïng marketing coù phaân bieät. Ngaønh cheø cuõng caàn nghieân cöùu aùp duïng phöông phaùp naøy ñeå thoaû maûn toát hôn nhu caàu khaùch haøng. + Marketing taäp trung: Phöông aùn naøy coâng ty thay vì taäp trung vaøo phaàn nhoû cuûa moät phaàn thò tröôøng lôùn, coâng ty taäp trung vaøo phaàn lôùn cuûa moät hay nhieàu thò tröôøng nhoû. Phöông aùn naøy phuø hôïp vôùi nhöõng DN haïn cheá veà khaû naêng taøi chính. Vaø nhö vaäy baûo ñaûm cho mình vò trí vöõng chaéc vaø ñaït danh tieáng nhaát ñònh treân thò tröôøng ñoù. Tuy nhieân phöông aùn naøy coù theå ñaït ruûi ro cao töø phiaù khaùch haøng cuõng nhö ñoái thuû caïnh tranh. Vì vaäy coâng ty muoán ña daïng hoaù hoaït ñoäng cuûa mình baèng caùch chieám lónh nhieàu khuùc thò tröôøng khaùc nhau. Sau khi xaùc ñònh ñöôïc thò tröôøng muïc tieâu cuûa DN löïa choïn, laø thò tröôøng coù lôïi nhaát ñoái vôùi DN, vieäc caàn thieát laø thieát keá SP vaø hình aûnh cuûa Coâng ty laøm sao ñeå thò tröôøng muïc tieâu hieåu ñöôïc vaø ñaùnh giaù cao nhöõng gì coâng ty ñaïi 9 dieän so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh. Vieäc ñònh vò cuûa coâng ty phaûi döïa treân cô sôû hieåu roõ thò tröôøng muïc tieâu. 1.4 )- Caùc quy luaät cuûa thò tröôøng: 1.4.1)- Quy luaät cung - caàu Cung vaø caàu laø nhöõng phaïm truø cuûa saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù, coù quan heä maät thieát vôùi thò tröôøng, cung laø toång soá nhöõng haøng hoaù coù ôû thò tröôøng hoaëc coù khaû naêng cung caáp cho thò tröôøng. Cung bieåu hieän keát quaû saûn xuaát döôùi hình thöùc haøng hoaù. Nhö vaäy cung do saûn xuaát quyeát ñònh nhöng khoâng ñoàng nhaát vôùi saûn xuaát. Caàu laø nhu caàu xaõ hoäi; töùc laø bieåu hieän nhu caàu treân thò tröôøng vaø ñöôïc baûo ñaûm baèng löôïng tieàn töông öùng. Moät sôû thích, nhu caàu veà vaät phaåm naøo ñoù khi khoâng coù tieàn ñeå mua thì khoâng ñöôïc xem laø “caàu”. Quy moâ cuûa caàu phuï thuoäc vaøo toång soá tieàn cuûa ngöôøi tieâu duøng ñeå mua tö lieäu sinh hoaït vaø ngöôøi saûn xuaát ñeå mua tö lieäu saûn xuaát. Cung caàu coù quan heä maät thieát vôùi nhau ñeàu quan heä tröïc tieáp ñeán giaù caû. Giaù caû haøng hoaù naøo taêng leân seõ giaûm nhu caàu veà haøng hoaù ñoù nhöng laïi kích thích saûn xuaát. Tuy nhieân neáu nhaän thöùc ñuùng ñaén cung caàu thì coù theå taùc ñoäng leân chuùng. Caùc nhaø kinh teá hoïc coå ñieån vaø “ taân coå ñieån” nhö A.Smith, D. Ricardo, J. Say, L.Walras ñaõ nghieân cöùu saâu saéc quan heä cung caàu, J.say ñaõ neâu ra “quy luaät cung taïo ra caàu cuûa noù” L.walras trong lyù thuyeát caân baèng toång quaùt cho raèng, söùc caàu cuûa DN taêng leân laøm cho giaù tö baûn vaø lao ñoäng taêng leân, töùc laø chi phí saûn xuaát taêng leân. Ngöôïc laïi khi coù theâm haøng hoaù, DN seõ taêng cung treân thò tröôøng SP, do ñoù giaù caû haøng hoaù treân thò tröôøng naøy seõ giaûm xuoáng laøm cho thu nhaäp giaûm xuoáng. Khi thu nhaäp giaûm xuoáng ngang vôùi chi phí saûn xuaát thì cung vaø caàu ôû traïng thaùi caân baèng. DN seõ khoâng coù lôøi trong vieäc saûn xuaát theâm nöõa nhö vaäy giaù caû haøng hoùa oån ñònh laøm cho laõi suaát vaø tieàn löông oån ñònh, caû ba thò tröôøng: SP, tö baûn, lao ñoäng ñeàu ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng. OÂâng goïi laø caân baèng toång quaùt. J.M Keynes nhaø kinh teá hoïc Taân coå ñieån Anh, oâng kòch lieät pheâ phaùn lyù luaän caân baèng toång quaùt cuûa L.Walras. Trong thöïc teá söï maát caân ñoái giöõa cung vaø caàu thöôøng xuyeân xaûy ra trong quaù trình kinh teá, sôû dó coù tröôøng hôïp ñoù laø do caàu khoâng theo kòp cung vaø caàu laø moät nhaân toá tích cöïc, moät ñoäng löïc cuûa neàn kinh teá. Caàu coù vai troø tích cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá vì vaäy caàn phaûi taêng toång caàu, Toång caàu lôùn hôn toång cung seõ laøm gia taêng ñaàu tö do ñoù seõ taêng vieäc laøm vaø gia taêng thu nhaäp, cuoái cuøng saûn löôïng quoác gia taêng. Lyù thuyeát troïng caàu cuûa Keynes ñaõ ñöôïc chính phuû nhieàu nöôùc vaän duïng ñeå cöùu vaõn neàn kinh teá ra khoûi suy thoaùi. Trong thôøi gian qua chính phuû VN cuõng ñaõ vaän duïng lyù thuyeát naøy nhaèm muïc ñích kích caàu, kích thích taêng tröôûng kinh teá vaø ñaõ ñaït ñöôïc moät soá hieäu quaû ñaùng khích leä. + Nhöõng nhaân toá chuû yeáu aûnh höôûng ñeán caàu: 10 - Thu nhaäp: tieàn duøng ñeå mua haøng hoaù cuûa ngöôøi tieâu duøng taêng thì caàu haøng hoaù ñoù taêng tuy nhieân cuõng coù ngoaïi leä ñoái vôùi haøng hoaù thöù caáp coù caàu giaûm khi thu nhaäp taêng. Ñoái vôùi cheø laø moät loaïi ñoà uoáng khoâng theå thieáu ñoái vôùi moät boä phaân lôùn ngöôøi tieâu duøng vaø trôû thaønh nhu caàu tieâu duøng thöôøng xuyeân. Vôùi thu nhaäp bình quaân taêng theâm ngöôøi ta caøng tieâu duøng nhieàu hôn, caùc loaïi cheø coù chaát löôïng cao, loaïi cheø boå döôõng. Ngöôïc laïi cheø chaát löôïng keùm laø haøng thöù caáp coù caàu giaûm khi thu nhaäp taêng. - Giaù caû cuûa chính haøng hoaù ñoùù tyû leä nghòch vôùi caàu, trong ñieàu kieän caùc yeáu toá khaùc khoâng thay ñoåi, giaù cuûa haøng hoaù naøo giaûm thì caàu haøng hoaù ñoù taêng vaø ngöôïc laïi. - Giaù caû vaø soá löôïng cuûa haøng hoaù thay theá taùc ñoäng ñeán söï co giaõn cuûa caàu. Caùc SP nöôùc giaûi khaùt (NGK ) coù gaz, nöôùc khoaùng, nöôùc taêng löïc, bia, caø pheâ laø nhöõng saûn phaån thay theá cuûa cheø vaø laø ñoái thuû caïnh tranh quyeát lieät ñoái vôùi SP cheø treân thò tröôøng. Khi giaù caû vaø soá löôïng cuõng nhö chuûng loaïi cuûa caùc loaïi NGK thay ñoåi treân thò tröôøng daãn ñeán co giaõn cuûa caàu cheø treân thò tröôøng. - Khaåu vò vaø sôû thích nhö söï chuù yù ñeán söùc khoeû, thöùc aên giaûm beùo khoâng nhieãm chaát ñoäc, baûo veä söùc khoeû thì caàu taêng. Vì vaäy muoán bieát caàu cuûa moät loaïi haøng hoaù naøo ñoù caàn phaûi phaûi nhaän ñònh ñöôïc 4 yeáu toá naøy. + Nhöõng nhaân toá chuû yeáu aûnh höôûng ñeán cung : - Coâng ngheä cuûa ngöôøi saûn xuaát bao goàm caùc bí quyeát veà phöông phaùp saûn xuaát, trong noâng nghieäp veà coâng ngheä gioáng môùi, phöông phaùp chaêm soùc môùi vaø caùc saùng kieán. - Chi phí caùc yeáu toá ñaàu vaøo nhö lao ñoäng, maùy moùc vaø nguyeân, nhieân lieäu. - Söï ñieàu tieát cuûa chính phuû nhö chính saùch khuyeán khích ñaàu tö phaùt trieån ngaønh hoaëc nhöõng quy ñònh nghieâm ngaët veà veä sinh thöïc phaåm, chính saùch thueá...aûnh höôûng ñeán cung treân thò tröôøng. 1.4.2)- Quy luaät caïnh tranh Caïnh tranh treân thò tröôøng laø quaù trình caïnh tranh giöõa caùc DN hay caùc quoác gia vôùi nhau veà vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï moät loaïi SP naøo ñoù, nhaèm ñöùng vöõng treân thò tröôøng vaø laøm taêng theâm lôïi nhuaän cuûa mình. Caïnh tranh laø giaønh giaät nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå chieám öu theá trong saûn xuaát vaø tieâu thuï SP. Theo Micheal Porter Caïnh tranh trong moät ngaønh dieãn ra lieân tuïc, hieän traïng cuûa cuoäc caïnh tranh trong moät ngaønh phuï thuoäc vaøo naêm löïc löôïng canh tranh cô baûn nhö : quyeàn löïc cuûa ngöôøi cung öùng, quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua, nguy cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi, moái ñe doaï cuûa SP thay theá, cuoäc caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän taïi. Toaøn boä naêm löïc löôïng caïnh tranh naøy keát hôïp vôùi nhau xaùc ñònh cöôøng ñoä caïnh tranh vaø möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh, nhöõng löïc löôïng maïnh nhaát seõ thoáng trò vaø trôû thaønh troïng yeáu theo quan ñieåm xaây döïng chieán löôïc caïnh tranh. Ngaønh cheø löïc löôïng caïnh tranh maïnh nhaát laø: moái de doaï cuûa SP thay theá vaø caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän taïi treân thò tröôøng theá giôùi. 11 Sô ñoà 1: Naêm löïc löôïng ñieàu khieån cuoäc caïnh tranh trong ngaønh. Nguy cô ñe doaï töø ngöôøi Môùi vaøo cuoäc Khaû naêng Khaû naêng eùùp giaù cuûa ngöôøi baùn khaû naêng eùùp giaù cuûa ngöôøi mua Caùc ñoái thuû tieàm aån Caùc ñoái thuû caïnh tranh trong ngaønh Söï caïnh tranh giöõa caùc DN hieän Ngöôøi cung caáp Ngöôøi mua Nguy cô caùc SP thay theá DN thay theá Nguoàn : Chieán löôïc caïnh tranh Michael Porter Söùc maïnh cuûa aùp löïc caïnh tranh trong ngaønh seõ quyeát ñònh möùc ñoä ñaàu tö, cöôøng ñoä canh tranh vaø möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh. Khi caùc aùp löïc caïnh tranh caøng maïnh thì khaû naêng sinh lôøi vaø taêng giaù cuûa coâng ty ngaønh bò haïn cheá. Ngöôïc laïi, khi aùp löïc caïnh tranh yeáu ñoù laø cô hoäi cho caùc coâng ty thu ñöôïc lôïi nhuaän cao. Ñeå ñoái phoù thaønh coâng vôùi naêm löïc caïnh tranh vaø taïo ra tyû suaát lôïi nhuaän sieâu ngaïch cho DN. Theo Micheal Porter coù ba loaïi chieán löôïc caïnh tranh chung (nhöõng chieán löôïc naøy coù theå ñöôïc söû duïng rieâng reõ hoaëc keát hôïp vôùi nhau) cho vieäc taïo ra moät vò trí chaéc chaén laâu daøi vaø vöôït leân treân ñoái thuû caïnh tranh trong ngaønh. + Chieán löôïc nhaán maïnh chi phí: Chieán löôïc naøy ñöôïc hieåu laø DN ñeà ra muïc tieâu chi phí thaáp trong ngaønh ñang kinh doanh. Moät nhaø saûn xuaát coù chi phí thaáp phaûi tìm kieám vaø khai thaùc taát caû caùc nguoàn löïc coù thuaâän lôïi veà chi phí. Nhaø saûn xuaát vôùi chi phí thaáp ñieån hình thöôøng baùn SP tieâu chuaån vaø quan taâm tôùi quy moâ saûn xuaát coù hieäu quaû hoaëc khai thaùc nhöõng thuaän lôïi chi phí tuyeät ñoái töø moïi nguoàn löïc. Neáu moät DN coù theå duy trì ñöôïc möùc chi phí thaáp, khi ñoù seõ trôû thaønh moät DN coù hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh treân trung bình vôùi ñieàu kieän laø DN coù theå khoáng cheá giaù caû ôû möùc trung bình hoaëc gaàn vôùi möùc trung bình ngaønh. Chieán löôïc chi phí thaáp baûo veä coâng ty khoûi naêm löïc caïnh tranh vì raèng DN saûn xuaát ra caùc SP, dòch vuï vôùi chi phí thaáp, coù theå ñònh giaù baùn thaáp hôn so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh maø vaãn coù theå thu ñöôïc lôïi nhuaän ngang baèng vôùi caùc DN khaùc. Vaø khi caùc ñoái thuû haï giaù baùn baèng vôùi giaù DN ñaët ra, thì vôùi lôïi theá chi phí thaáp DN vaãn coù möùc lôïi nhuaän cao hôn. Vieäc ñaït ñöôïc möùc chi phí thaáp thöôøng ñoøi hoûi phaûi coù thò phaàn töông ñoái cao hoaëc nhöõng lôïi theá khaùc veà 12 nguyeân vaät lieäu. Moät lôïi theá khaùc nöõa cuûa chieán löôïc chi phí thaáp laø neáu chieán tranh giaù caû xaûy ra ôû vaøo giai ñoaïn baûo hoaø trong chu kyø soáng cuûa SP. DN coù chi phí thaáp seõ hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn caùc ñoái thuû caïnh tranh. + Chieán löôïc khaùc bieät hoaù SP: Ñoù laø chieán löôïc taïo ra söï ñoäc ñaùo duy nhaát cuûa SP dòch vuï ñöôïc thöøa nhaän trong toaøn ngaønh. Döïa treân nhöõng khiaù caïnh khaùc nhau cuûa SP, maø giaù trò ñöôïc chaáp nhaän bôûi ngöôøi mua. Khaùc bieät hoaù SP, neáu ñaït ñöôïc, seõ laø chieán löôïc taïo khaû naêng cho DN thu ñöôïc lôïi nhuaän cao hôn möùc bình quaân, bôûi vì noù taïo ra moät vò trí chaéc chaén cho DN trong vieäc ñoái phoù vôùi naêm löïc caïnh tranh. Khaùc bieät hoaù taïo ra söï caùch bieät ñoái vôùi ñoái thuû caïnh tranh vì coù nieàm tin cuûa khaùch haøng vaøo nhaõn hieäu SP. Khaùc bieât hoaù ñoâi khi loaïi tröø khaû naêng thò phaàn cao. Bôûi vì noù yeâu caàu nhaän thöùc veà tính rieâng bieät maø tính rieâng bieät thì khoâng ñi ñoâi vôùi thò phaàn cao. Tuy nhieân khi löïa choïn chieán löôïc khaùc bieät hoaù thì ñaõ ngaàm ñònh ñaùnh ñoåi vôùi lôïi theà chi phí neáu chieán löôïc naøy ñoøi hoûi phaûi coù chi phí cao. Chieán löôïc khaùc bieät hoaù SP ñoøi hoûi DN phaûi löïa choïn caùc thuoäc tính cuûa SP sao cho phaân bieät SP cuûa mình vôùi SP cuûa caùc ñoái thuû khaùc. + Chieán löôïc troïng taâm hoaù: Hai chieán löôïc chi phí thaáp vaø khaùc bieät hoaù coù theå phoái hôïp trong phaïm vi thò tröôøng maø DN coá gaéng ñaït ñöôïc öu theá caïnh tranh. Chieán löôïc taäp trung hoaù höôùng vaøo vieäc phuïc vuï thaät toát moät thò tröôøng muïc tieâu. Löïa choïn moät phaân khuùc hay moät nhoùm phaân khuùc thò tröôøng, treân cô sôû phaân khuùc ñoù tìm caùc bieän phaùp thích hôïp ñeå loaïi tröø ñoái thuû caïnh tranh. Trong chieán löôïc nhaán maïnh chi phí thì DN tìm kieám öu theá veà chi phí trong phaân khuùc muïc tieâu. Coøn trong chieán löôïc nhaán maïnh khaùc bieät hoaù, DN tìm kieám söï khaùc bieät veà SP hoaëc dòch vuï trong phaân khuùc muïc tieâu. Nhö vaäy chieán löôïc taäp trung troïng ñieåm chia thaønh hai höôùng nhö sau: - Chieán löôïc taäp trung hoaù treân cô sôû chi phí thaáp : Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu vaø kieám lôïi theá chi phí treân thò tröôøng muïc tieâu ñoù. - Chieán löôïc troïng taâm hoaù treân cô sôû khaùc bieät hoaù: DN ñi theo con ñöôøng chuyeân bieät hoaù SP vöôït troäi hôn ñoái thuû treân thò tröôøng muïc tieâu. Ñeå coù moät chieán löôïc môû roäng thò tröôøng thích hôïp, DN caàn phaûi caên cöù vaøo lôïi theá caïnh tranh vaø phaïm vi caïnh tranh cuûa DN maø choïn trong caùc chieán löôïc chung noùi treân, moái quan heä giöõa söï löïa choïn chieán löôïc môû roäng thò tröôøng vôùi hai yeáu toá: lôïi theá caïnh tranh vaø phaïm vi caïnh tranh nhö sau: Sô ñoà: 2 Ma traän lôïi theá vaø phaïm vi caïnh tranh cuûa Porter Lôïi theá caïnh tranh Muïc tieâu roäng Phaïm vi caïnh tranh Chi phí thaáp Khaùc bieät hoaù Muïc tieâu heïp Chieán löôïc taäp trung chi phí thaáp Chieán löôïc taäp trung khaùc bieät hoaù 13 Nhöõng yeáu toá xaùc ñònh lôïi theá caïnh tranh cuûa DN laø thò phaàn vaø khaû naêng rieâng coù cuûa DN nhö danh tieáng cuûa DN, uy tín cuûa SP. Thò phaàn caøng lôùn thì lôïi theá caïnh tranh caøng cao, thò phaàn lôùn DN seõ coù lôïi theá chi phí theo quy moâ, khaû naêng rieâng coù ñoäc ñaùo cuûa DN seõ thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa khaùch haøng. Ñeå coù theå môû roäng thò tröôøng, caùc DN caàn nghieân cöùu cuï theå caùc chieán löôïc neâu treân, chuaån bò caùc ñieàu kieän vaø khaû naêng cho DN, treân cô sôû caân nhaéc caùc yeáu toá veà quy moâ trình ñoä saûn xuaát, ñieàu kieän caïnh tranh, ñieàu kieän taøi chính ñeå coù giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng thích hôïp 1.5 Tính caáp thieát môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cheø VN. Ngaønh cheø VN coù vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Ñaùp öùng nhu caàu thöùc uoáng cho thò tröôøng noäi ñòa, XK thu kim ngaïch cho ngaân saùch quoác gia, giaûi quyeát vieäc laøm oån ñònh ñôøi soáng cho khoaûng gaàn 1 trieäu lao ñoäng thuoäc daân cö vaø ñoàng baøo mieàn nuùi vaø trung du goùp phaàn oån ñònh kinh teá - chính trò taây nguyeân mieàn nuùi. Phaùt trieån ngaønh cheø nhaèm thöïc hieän ñöôøng loái cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà chieán löôïc CNH-HÑH höôùng veà XK vaø CNH-HÑH noâng nghieäp vaø noâng thoân. Trong Ñaïi Hoäi toaøn Quoác laàn thöù IX laïi tieáp tuïc nhaán maïnh phaùt trieån caây cheø trong caùc caây coâng nghieäp daøi ngaøy gaén vôùi coâng nghieäp cheá bieán phuïc vuï cho XK ôû Trung du vaø mieàn nuùi, coù theå khaúng ñònh raèng caây cheø coù söù meänh quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá ñaát nöôùc, nhöng vaãn laø tình traïng phaùt trieån theo chieàu roäng, chöa toå chöùc chaët cheõ vaø keùm hieäu quaû. Qui moâ thò tröôøng cheø VN treân theá giôùi ôû möùc ñoä trung bình (khoaûng 4% thò phaàn cheø theá giôùi), thò tröôøng tuy ñaõ ñöôïc môû roäng ra tôùi khoaûng 45 nöôùc nhöng thöïc chaát chæ coù beà roäng chöa coù chieàu saâu caùc khaùch haøng chöa thöïc söï trung thaønh vôùi SP cheø VN. Chöa taïo ra ñöôïc caùc keânh phaân phoái vöõng chaéc, chaát löôïng cheø VN coøn thaáp, söùc caïnh tranh SP coøn keùm, giaù thaáp hôn giaù theá giôùi, noí chung thò tröôøng coøn beáp beânh. Thò tröôøng cheø noäi ñòa coù yù nghiaõ raát quan troïng khi thò tröôøng theá giôùi trong giai ñoaïn baûo hoaø. Tuy coù quy moâ lôùn nhöng chöa ñöôïc toå chöùc chaët cheõ, phaùt trieån moät caùch töï phaùt, möùc tieâu thuï raát thaáp so vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi vaø khu vöïc, SP tuy ñaõ ña daïng veà chuûng loaïi nhöng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc toaøn boä nhu caàu ngöôøi tieâu duøng, ñang bò caïnh tranh bôûi caùc loaïi NGK khaùc vaø ñang coù nguy cô bò caïnh tranh bôûi SP cheø nhaäp ngoaïi. Maët khaùc xu theá taát yeáu khaùch quan cuûa quaù trình toaøn caàu hoaù, hoaït ñoäng kinh doanh ngaøy nay ñang dieãn ra trong ñieàu kieän môùi, söï hoaït ñoäng cuûa DN gaén lieàn vôùi toaøn cuïc cuûa neàn kinh teá vôùi söï hoaø nhaäp vaøo khu vöïc vaø theá giôùi baèng söï tìm kieám vaø phaùt huy lôïi theá so saùnh trong moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét vaø döõ doäi. Cuøng vôùi xu theá ñoù VN ñang trong tieán trình hoäïi nhaäp vaøo khu vöïc maäu dòch töï do ASIAN -AFTA/CEFT hoaøn thaønh vaøo naêm 2006. Kyù keát hieäp ñònh thöông maïi Vieät -Myõ vaø tieán tôùi gia nhaäp vaøo toå chöùc thöông maïi quoác teá (WTO). Thò tröôøng quoác teá ngaøy caøng môû roäng hôn trong tieán trình hoäi nhaäp 14 chaéc chaén seõ taïo cô hoäi cho caùc DN cheø Vieäât Nam môû roäng thò tröôøng tieâu thuï, naém baét toát hôn xu theá quoác teá. Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi cuõng khoâng ít thöû thaùch maø ngaønh cheø VN phaûi ñoái maët nhö: söùc caïnh tranh cuûa SP cheø cuûa VN coøn yeáu do naêng suaát lao ñoäng thaáp, hieäu quaû saûn xuaát vaø chaát löôïng SP cuûa VN so vôùi caùc nöôùc treân khu vöïc vaø theá giôùi coøn thaáp, trình ñoä coâng ngheä vaø naêng löïc quaûn lyù chöa töông xöùng daãn ñeán söùc caïnh tranh yeáu, vì vaäy khoâng deã gì chieám lónh ñöôïc thò tröôøng lôùn theá giôùi nhö EU vaø Myõ. Ñoàng thôøi theo nguyeân taéc cuøng coù lôïi chuùng ta cuõng phaûi dôõ boû raøo caûn thueá quan, môû cöûa cho haøng hoaù nöôùc ngoaøi vaøo VN, söï caïnh tranh treân thò tröôøng noäi ñiaï caøng gay gaét hôn. Trong boái caûnh caïnh tranh mang tính toaøn caàu nhö ngaøy nay, ñeå caùc DN cuõng nhö ngaønh cheø VN coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån phaûi coù giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng, trong khi thò tröôøng noäi ñòa coù nhöng söùc mua coøn thaáp, thò tröôøng theá giôùi roäng lôùn nhöng chöa thöïc söï oån ñònh. Vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa SP cheø VN treân thò tröôøng theá giôùi vaø khu vöïc ñeå coù theå môû roäng thò tröôøng. Caùc DN phaûi töï nhìn nhaän ñaùnh giaù ñuùng veà trình ñoä, naêng löïc quaûn lyù, chieán löôïc phaùt trieån vaø kinh doanh, nguoàn löïc con ngöôøi, chaát löôïng vaø giaù thaønh SP, maïng löôùi tieâu thuï, khaû naêng tieáp thò ….thì môùi coù khaû naêng chieám lónh ñöôïc thò tröôøng theá giôùi vaø khu vöïc. Vì vaäy phaùt trieån caây cheø gaén lieàn vôùi chieán löôïc môû roäng thò tröôøng theá giôùi vaø trong nöôùc trong ñieàu kieän xu höôùng toaøn caàu hoaù neàn kinh teá laø moät vaán ñeà caáp thieát caàn ñaët ra. Trong phaïm vi luaän vaên naøy chuùng toâi xin ñöôïc nghieân cöùu vaø ñeà xuaát moät soá caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cheø xoay quanh caùc vaán ñeà taêng saûn löôïng, chaát löôïng vaø giaù trò cheø tieâu thuï vaø caùc bieän phaùp toå chöùc quaûn lyù ngaønh cheø phuø hôïp vôùi xu theá môùi. 15 CHÖÔNG II Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh cheø Vieät Nam 2.1 Lòch söû phaùt trieån - tình hình SXKD cheø theá giôùi. 2.1.1 Lòch söû phaùt trieån cheø theá giôùi Cho ñeán nay vaãn coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà nguoàn goác xuaát xöù cuûa cheø. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu vaø khaûo saùt tröôùc ñaây cho raèng nguoàn goác cuûa caây cheø laø ôû vuøng cao nguyeân Vaân Nam Trung Quoác, nôi coù khí haäu aåm öôùt vaø aám. Nhöõng taùc giaû khaùc thì cho raèng cheø coù nguoàn goác töø mieàn Baéc Mieán Ñieän hoaëc ôû VN. Cheø baét ñaàu laø thöù ñoà uoáng daønh rieâng caùc taàng lôùp quyù toäc vua chuaù vaø nhöõng ngöôøi giaøu coù vaø qua quaù trình phaùt trieån cuûa thöông maïi daàn daàn ñaõ trôû thaønh moät loaïi ñoà uoáng thoâng duïng treân toaøn theá giôùi nhö ngaøy nay vaø caây cheø ñaõ ñöôïc troàng ôû moät soá caùc quoác gia nhö moät ngaønh coâng nghieäp chính nhö Aán ñoä, Trung quoác, Nhaät baûn, Sri lanca, Indonesia.... Saûn phaåm cheø treân theá giôùi ñöôïc chia thaønh 3 loaïi caên baûn laø cheø ñen, cheø xanh, vaø cheø oolong. Cheø ñen laø loaïi cheø ñöôïc saûn xuaát theo coâng ngheä oxy hoaù hoaøn toaøn, ñöôïc cheá bieán theo 1 trong hai phöông phaùp laø phöông phaùp OTD vaø phöông phaùp CTC, laø loaïi cheø ñöôïc öa chuoäng taïi caùc nöôùc phöông Taây vaø Trung Ñoâng. Cheø xanh laø loaïi cheø ñöôïc cheá bieán boû qua giai ñoaïn oxy hoaù, cheø xanh laø SP chuû yeáu cuûa caùc nöôùc phöông Ñoâng vaø ñang ñöôïc söï öa chuoäng ôû Myõ vaø Chaâu Aâu. Cheø oolong laø cheø trung gian giöõa cheø xanh vaø cheø ñen veà mauø saéc vaø muøi vò, cheá bieán theo coâng ngheä oxy hoaù moät phaàn vaø ñöôïc öa chuoäng taïi Trung Quoác vaø caùc nöôùc Ñoâng AÙ. Ngaøy nay coù raát nhieàu loaïi cheø coù höông vò vaø hình thöùc khaùc nhau ñöôïc tieán trieån töø ba loaïi caên baûn naøy nhö laø cheø baùnh, cheø rôøi, cheø pheân, cheø thaûo moäc, cheø döôïc lieäu goàm SP goác laø cheø coù troän laãn moät soá phuï gia khaùc nhö hoa, quaû, voû, haït, laø vaø reã cuûa nhieàu loaïi caây troàng khaùc. Sau nhöõng thaäp nieân 70 cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coâng nghieäp khi ngöôøi tieâu duøng ñeà ra nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi caùc loaïi nöôùc uoáng nhanh choùng vaø thuaän tieän, veä sinh thì caùc nöôùc saûn xuaát cheø ñeàu laàn löôït nghieân cöùu caùc loaïi cheø theå loûng, tieän duïng vaø ñaõ ñöa vaøo thò tröôøng tieâu thuï moät soá caùc SP môùi nhö cheø hoaø tan, cheø lon, cheø hoa quaû… Cheø coøn ñöôïc coi laø SP coù nhieàu giaù trò döôïc lieäu coù lôïi cho söùc khoeû con ngöôøi. Beân caïnh caùc coâng naêng cuûa cheø ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc Nga vaø Nhaät Baûn khaùm phaù ra tröôùc ñaây, caùc nhaø khoa hoïc Nhaät baûn hieän ñaïi ñaõ tìm ra caùc ñaëc tính döôïc lieäu cuûa cheø xanh, ñaõ chöùng minh raèng chaát catechin trong cheø xanh coù aûnh höôûng ngaên chaën caùc chöùc naêng cuûa caùc chaát gaây ra ñoät bieán trong teá baøo con ngöôøi maø coù theå daãn ñeán ung thö. Cheø xanh coøn chöùa moät hoaù chaát choáng laïi nguyeân nhaân cuûa beänh cao huyeát aùp vaø ngheõn ñoäng maïch, choáng laõo hoa. Noùi chung khoa hoïc hieän ñaïi ngaøy caøng tìm ra nhöõng ñaëc 16 tính döôïc lieäu lyù thuù cuûa cheø maø caùc loaïi nöôùc giaûi khaùt (NGK) khaùc khoâng so saùnh ñöôïc. Coù theå keát luaän cheø luoân toàn taïi vôùi söï toàn taïi cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. 2.1.2 Tình hình saûn xuaát cheø theá giôùi. Caây cheø chæ thích hôïp ñöôïc trong nhöõng ñieàu kieän töï nhieân nhaát ñònh. Ngay caû nhöõng nöôùc coù ñieàu kieän thích hôïp cho caây cheø nhöng chaát löôïng cuõng khaùc nhau do caùc ñieàu kieän khí haäu, töï nhieân öu ñaõi khaùc nhau. Hieän nay treân theá giôùi coù khoaûng 30 nöôùc troàng ñöôïc cheø, taäp trung chuû yeáu ôû nhöõng nöôùc Chaâu aù vaø Chaâu Phi. Nhöõng nöôùc saûn xuaát cheø chính treân theá giôùi hieän nay laø Aán ñoä, Nhaät baûn, Srilanca, Trung Quoác, Kenya... Saûn xuaát cheø theá giôùi ngaøy caøng taêng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ña daïng cuûa theá giôùi. Tình hình bieán ñoäng cuûa saûn xuaát cheø theá giôùi theå hieän qua baûng soá lieäu sau. Baûng1: Tình hình saûn xuaát cuûa theá giôùi giai ñoaïn 1995-2000. ÑVT (1000 T) Quoác gia 1995 1996 1997 1998 1999 2000 BQ 5 naêm SL SL TT(%) SL TT(%) SL TT(%) SL TT(%) SL TT(%) Aán ñoä 753,922 780,03 104 810,61 104 870,46 107 805,612 93 823,39 102 107,9 China 580 600 103 616,3 103 620 101 675,8 109 680 101 103,3 Sri lanca 246,424 258,3 1044,8 258,8 100 262 101,3 284,149 108,7 306,79 108,1 104,6 Kenya 244,525 257 105 220,6 86 265,9 120 248,9 94 236,28 95 100 Indonesia 133,040 166,3 125 131 79 145 111 161,003 111 159,34 99 104,9 Cac nöôùc khaùc 559 548,37 98 629,69 115 798,64 127 710,536 89 658,17 93 104 Toång soá 2.517 2.610 103,7 2.667 102 2.962 111 2.886 97,4 2.864 99 102,7 Nguoàn : UK Tea Council Qua baûng soá lieäu coù theå thaáy raèng, saûn xuaát cheø theá giôùi coù toác ñoä taêng tröôûng bình quaân 2,7% trong giai ñoaïn 95-2000, toác ñoä taêng lôùn nhaát vaøo naêm 1998 laø 11% nhöng phaân boå saûn xuaát chæ taäp trung vaøo moät soá nöôùc, 5 nöôùc saûn xuaát haøng ñaàu trong 30 nöôùc saûn xuaát cheø chieám 77% toång SP saûn xuaát cuûa theá giôùi. coù theå noùi raèng saûn xuaát mang tính taäp trung cao vaøo moät nhoùm nöôùc coù lôïi theá so saùnh quoác teá, Ñaëc ñieåm saûn xuaát cuûa caùc nöôùc naøy laø : Aán Ñoä laø moät nöôùc saûn xuaát vaø tieâu thuï lôùn nhaát saûn löôïng cheø treân theá giôùi vôùi hai vuøng chuyeân canh saûn xuaát cheø taäp trung lôùn laø ôû vuøng Ñoâng Baéc Aán vaø Nam Aán. Saûn löôïng haøng naêm chieám khoaûng 30% cuûa saûn xuaát theá giôùi. Nhôø lôïi theá veà khí haäu thoå nhöôõng neân cheø coù naêng suaát cao (7,8 T/ha). Ñaëc ñieåm cuûa saûn xuaát cheø Aán ñoä laø troàng taäp trung baèng gioáng cheø Aán Ñoä laù to, SP chuû yeáu laø cheø ñen ñöôïc cheá bieán theo coâng ngheä CTC (88%) vaø moät phaàn theo coâng ngheä OTD (12%). Cheø Aán ñoä coù chaát löôïng ñöôïc öa chuoäng treân theá giôùi, hai tænh Assam vaø Darjeeling laø hai khu vöïc saûn xuaát cheø ñaëc saûn coù tieáng treân theá. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân giai ñoaïn naøy laø 1,9%. 17 Khaùc vôùi Aán ñoä cheø cuûa Trung quoác ñöôïc troàng vaø kinh doanh bôûi caùc toå chöùc saûn xuaát rieâng leû, ngheà troàng cheø Trung Quoác ñaõ coù moät lòch söû laâu ñôøi, caây cheø ñöôïc phaân boá treân phaïm vi roäng lôùn ôû caùc tænh. Ñieàu kieän töï nhieân, khí haäu Trung Quoác thích hôïp cho vieäc troàng cheø. Gioáng cheø chuû yeáu laø gioáng cheø Trung Quoác laù to vaø laù trung bình. Dieän tích vaøo khoaûng 1,13 trieäu hecta, vôùi saûn löôïng saûn xuaát ñöùng thöù hai treân theá giôùi. SP cuûa Trung Quoác SP cuûa Trung Quoác chuû yeáu laø cheø xanh cheø Oolong vaø caùc loaïi cheø nhaøi saûn xuaát theo coâng ngheä coå truyeàn Trung Quoác, chieám tyû troïng treân 90% phaàn coøn laïi laø cheø ñen. Veà chuûng loaïi bao goàm khoaûng 2000 loaïi cheø khaùc nhau nhöng noåi tieáng laø caùc loaïi cuûa Oolong veà höông vò nheï nhaøng vaø muøi thôm ñoäc nhaát cuûa noù ñöôïc. Toác ñoä taêng tröôøng bình quaân giai ñoaïn naøy laø 3,3%/naêm chuû yeáu laø cheø xanh. SriLanka laø nöôùc saûn xuaát ñöùng thöù ba treân theá giôùi sau Aán Ñoä vaø Trung Quoác, taäp trung vaøo caùc tænh mieàn trung, mieàn taây vaø mieàn baéc, ña soá dieän tích phaân boá ôû ñoä cao tröø 600m trôû leân, dieän tích vaøo khoaûng 187,309 ha ñöôïc troàng baèng caùc loaïi goáng Assam cuûa Aân Ñoä. cheø cuûa Sri Lanka chuû yeáu troàng baèng gioáng gheùp caønh neân coù ñaëc tröng chaát löôïng ñoàng nhaát vaø noåi tieáng ñöôïc ñaùnh giaù laø toát nhaát treân theá giôùi, naêng suaát bình quaân 7,15 T/ha. Saûn löôïng haøng naêm trung bình 250 - 300 ngaøn T chuû yeáu laø cheø ñen saûn xuaát theo coâng ngheä CTC. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân 4,6%/naêm Kenya laø moät nöôùc saûn xuaát cheø lôùn, dieän tích hôùn 110.000 ha taäp trung ôû caùc vuøng nuùi cao ôû ñoä cao töø 1600 – 3000 meùt, Saûn löôïng cheø cuûa Kenya thöôøng ôû möùc 245 –250 ngaøn T/naêm haàu heát laø cheø ñen CTC. Cheø laø nguoàn trao ñoåi ngoaïi thöông chính chieám töø 17-20% toång thu nhaäp cuûa ñaát nöôùc vì vaäy ngaønh cheø cuûa Kenya ñöôïc toå chöùc quaûn lyù chaët cheõ. 80% ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi nhöûng ngöôøi noâng daân quy moâ nhoû, phaàn coøn laïi ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi moät soá ngöôøi saûn xuaát quy moâ lôùn. SP cuûa caùc chuû traïi quy moâ nhoû baùn qua cô quan baûo trôï laø cô quan phaùt trieån cheø kenya (KTDA). Cô quan naøy coù traùch nhieäm thu gom cheá bieán vaø baùn SP cuûa caùc chuû traïi nhoû. Saûn löôïng saûn xuaát trong giai ñoaïn naøy khoâng taêng tröôûng do haïn haùn. Ngaønh cheø Indonesia phaùt trieån hôn 200 naêm qua, vôùi dieän tích troàng cheø khaùc vôùi caùc quoác gia khaùc veà maët vò trí, ñaát ñai vaø khí haäu, cheø ñöôïc troàng treân nuùi cao nôùi ñaát nuùi löûa vaø khí haäu nhieät ñôùi. SP chính laø cheø ñen, khoaûng 80% SP ñöôïc XK, chaát löôïng cheø Indonesia coù ñaëc tröng saùng vaø coù höông vò. toác ñoä taêng tröôûng bình quaân thôøi kyø ñaït cao nhaát trong nhoùm 5 nöôùc saûn xuaát haøng ñaàu laø 4,9 % Ñaëc ñieåm saûn xuaát cuûa caùc nöôùc naøy laø: + Vì laø ngaønh coâng nghieäp chính cuûa ñaát nöôùc, neân ñöôïc chính phuû caùc nöôùc quan taâm toå chöùc raát chaët cheõ, hoaït ñoäng cuûa Hieäp hoäi cheø raát maïnh. Ñaëc bieät Aán Ñoä Srilanka vaø Kenya ñöôïc toå chöùc quaûn lyù bôûi UÛy ban cheø quoác gia vaø caùc cô quan phaùt trieån cheø laø caùc cô quan thuoäc chính phuû. + Vôùi ñieàu kieän ñaát ñai, khí haäu thích hôïp vaø chuù troïng ñaàu tö neân saûn xuaát noâng nghieäp ñaït keát quaû cao: naêng suaát cao, chaát löôïng buùp cheø toát. + Ngoaøi coâng ngheä OTD caùc nöôùc Aán Ñoä, Srilanka vaø Kenya ñaõ phaùt minh ra coâng ngheä cheø maûnh CTC môùi vaø ñöôïc caùc nöôùc EU öa thích. 18 + Veà saûn phaåm, chaát löôïng noåi tieáng treân theá giôùi. + Laø nhöõng nöôùc coù lôïi theá caïnh tranh daãn ñaàu ngaønh veà saûn löôïng vaø chaát löôïng. + Rieâng Trung Quoác, noåi tieáng veà cheø Oolong vaø cheø xanh do gioáng cheø coù chaát löôïng cao nhöng phaàn lôùn tieâu duøng noäi ñòa, cheø ñen XK chieám tyû leä thaáp (15.000T/naêm) chaát löôïng ñöôïc ñaùnh giaù laø thaáp treân theá giôùi 2.13 Tình hình thò tröôøng cheø theá giôùi 2.131 Tình hình XK cheø treân theá giôùi Hieän nay treân theá giôùi coù khoaûng 30 nöôùc XK cheø, nhöng thò tröôøng ñöôïc chi phoái bôûi caùc quoác gia saûn xuaát lôùn. Ngoaøi hai nöôùc Aán ñoä vaø Trung Quoác, phaàn lôùn SP saûn xuaát ra tieâu duøng noäi ñòa thì caùc nöôùc Srilanka, Kenya, Indonesia SP chuû yeáu laø XK (töø 80% trôû leân) Baûng 2 : Bieán ñoäng thò tröôøng cuûa caùc nöôùc XK cheø lôùn giai ñoaïn 1995-2000 (ÑVT: 1000 T) Quoác gia 95 96 97 98 99 2000 TÑ taêng tröôûng BQ 5 naêm(%) Tyû troïng (%) Aán ñoä 158,3 138,4 191,5 180 180,0 201,09 106,3 15,29 Trung Quoác 169,8 173,1 205,3 219,3 202,7 227,65 106,4 17,3 Srilanka 178,0 218,7 267,7 270,9 268,3 280,133 110 21,3 Kenya 258,6 260,8 199,2 263,7 245,7 208,154 97,5 15,83 Indonesia 79,2 101,5 66,8 67,2 97,8 105 95 7,98 Caùc nöôùc khaùc 334,9 334,7 385,0 389,1 378,9 292,97 98,1 22,28 Toaøn theá giôùi 1.178,9 1.227,2 1.315,5 1.412,1 1.373,5 1.315,0 102,3 100 (Nguoàn soá lieäu : FAO Qua baûng soá lieäu treân cho thaáy raèng 5 nöôùc XK lôùn chieám 77,3% thò phaàn theá giôùi, trong ñoù Srilanka chieám thò phaàn lôùn nhaát laø 21,3% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân giai ñoaïn naøy laø 10%, Trung Quoác chieám 17,31% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân laø 6,3%, Aán ñoä chieám thò phaàn 15,29% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân laø 6,4%, Kenya chieám 15,83% giaûm thò phaàn trong thôøi kyø naøy laø 2,5%, Indonesia chieám 7,98% toác ñoä taêng tröôûng bình quaân laø 9,5%. Caùc nöôùc khaùc chieám 22,28 % giaûm 1% thò phaàn trong thôøi kyø naøy. Nhìn chung toác ñoä taêng cung treân thò tröôøng theá giôùi laø 2,3%, Srilanka laø nöôùc chieám öu theá lôùn nhaát treân thò tröôøng neân coù öu theá trong caïnh tranh, toác ñoä taêng thò phaân gaáp 4 laàn toác ñoä taêng cuûa toaøn theá giôùi Bieåu ñoà 1 : Thò phaàn cuûa caùc nöôùc XK chính naêm 2000 ( ÑVT : %) 1 5 ,2 9 % 1 7 ,3 1 % 2 1 ,3 0 % 1 5 ,8 3 % 7 ,9 8 % 2 2 ,2 8 % 0 ,0 0 % 5 ,0 0 % 1 0 ,0 0 % 1 5 ,0 0 % 2 0 ,0 0 % 2 5 ,0 0 % A án ñ o ä T r u n g Q u o ác S r i l a n k a K e n y a I n d o n e s i a C a ùc n ö ô ùc k h a ùc S e r i e s 1 19 Nguoàn : FAO Thò tröôøng XK chuû yeáu cuûa Srilanka laø caùc nöôùc trong khoái coäng ñoàng chung (CIS) chieám 20% SP, tieáp ñoù laø caùc nöôùc Vöông Quoác AÛ raäp chieám 15% . Nga vaø caùc nöôùc Trung Ñoâng laø nhöõng thò tröôøng nhaäp oån ñònh cuûa Srilanka. Ñaây laø nhöõng thò tröôøng coù truyeàn thoáng uoáng cheø vaø khoái löôïng tieâu thuï lôùn neân thò tröôøng cuûa Srilanka coù toác ñoä taêng tröôûng lôùn. Haàu heát SP cuûa Srilanka baùn taïi trung taâm ñaáu giaù quoác teá vaø coù maïng löôùi phaân phoái hoaøn haûo, coù hai loaïi cheø baùn theo xuaát xöù noåi tieáng treân theá giôùi laø cheø Ceylon vaø Dilmah.. Aán ñoä vaø Trung Quoác laø hai nöôùc saûn xuaát cheø lôùn nhaát theá giôùi nhöng laïi laø laø hai nöôùc coù saûn löôïng tieâu thuï noäi ñòa lôùn, saûn löôïng tieâu thuï chieám töø70- 75% toång SP saûn xuaát cuûa caû nöôùc. Nhöng vì daân soá ñoâng neân löôïng tieâu thuï bình quaân ñaàu ngöôøi xeáp vaøo loaïi thaáp treân theá giôùi. Thò tröôøng chuû yeáu cuûa Trung quoác laø Nhaät baûn vôùi 68% thò phaàn cheø xanh. Thò tröôøng chuû yeáu cuûa Aán Ñoä laø caùc nöôùc CIS ñöôïc baùn qua trung taâm ñaáu giaù quoác teá Calcutta, Cochin beân caïnh ñoù Aán ñoä coøn coù maïng löôùi phaân phoái Tata vaø Tetley phaân phoái cheø roäng khaép theá giôùi. Loaïi cheø noåi tieáng cuûa Aán ñoä ñöôïc baùn theo xuaát xöù laø cheø Darjeeling vôùi saûn löôïng haøng naêm khoaûng 40-50 ngaøn taán ñöôïc baùn vôùi giaù cao gaáp 3 ñeán 5 laàn cheø thoâng thöôøng. Kenya laø moät nöôùc chaâu phi XK moät löôïng lôùn cheø, laø ngaønh thu ngoaïi teä chính cho ñaát nöôùc naøy, SP chuû yeáu ñöôïc xuaát sang caùc nöôùc Tieåu Vöông quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, Pakistan, Lieân hieäp Vöông quoác Anh. Ngaønh cheø cuûa nöôùc naøy ñöôïc chính phuû raát quan taâm vaø ñöôïc toå chöùc raát chaët cheõ bôûi Uyû ban cheø Kenya, cô quan phaùt trieån cheø Kenya ( bao goàm caùc ngöôøi saûn xuaát cheø vaø caùc quan chöùc cuûa chính phuû). Thò phaàn giaûm trong thôøi gian qua laø do haïn haùn keùo daøi gaây aûnh höôûng ñeán phaùt trieån caây cheø. SP ñöôïc phaân phoái taïi trung taâm ñaáu giaù Mombassa. Indonesia laø moät nöôùc chaâu AÙ saûn xuaát cheø vôùi quy moâ lôùn. 80% saûn löôïng laø XK, thò tröôøng tieâu thuï oån ñònh cuûa Indonesia laø xu höôùng thò phaàn ngaøy caøng môû roäng do chính saùch cuûa chính phuû cuõng nhö ñieàu kieän töï nhieân öu ñaõi neân chaát löôïng cheø ñöôïc öa chuoäng. SP chuû yeáu laø cheø ñen OTD ñöôïc baùn qua trung taâm ñaáu giaù Jakarta Ñaëc ñieåm chung: + Chieám thò phaàn lôùn treân theá giôùi, chaát löôïng toát ñöôïc khaùch haøng öa thích coù maïng löôùi phaân phoái hoaøn haûo, vöõng chaéc, haàu heát baùn taïi caùc trung taâm ñaáu giaù quoác teá ñeán caùc nhaø phaân phoái lôùn treân theá giôùi +Ngoaøi vieäc xuaát thoâ laøm nguyeân lieäu ñoùng goí caùc nöôùc ñeàu coù coâng ngheä xuaát cheø tinh cheá sang caùc nöôùc vaø caùc loaïi ñaëc saûn baùn theo xuaát xöù coù giaù trò raát cao treân theá giôùi + Cheø Darjeeling vaø Atxam cuûa Aán Ñoä, cheø Ceylon vaø Dimah cuûa Srilanka ñöôïc baùn vôùi xuaát xöù treân theá giôùi coù giaù trò cao gaáp nhieàu laàn cheø thoâng thöôøng. 20 + Ngaønh cheø ñöôïc toå chöùc quaûn, lyù chaët cheõ baèng caùc cô quan thuoäc chính phu nhö UÛûy ban cheø quoác gia. 2.132 Tình hình nhaäp khaåu cheø treân theá giôùi. Theo ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia trong nhoùm caùc nöôùc saûn xuaát kinh doanh cheø thuoäc toå chöùc Noâng – Löông theá giôùi (FAO) ñeán cuoái theá kyû 20 ñaõ coù treân moät nöûa daân soá theáâ giôùi uoáng cheø. Haàu heát caùc nöôùc ñeàu coù ngöôøi uoáng cheø trong ñoù coù khoaûng 160 nöôùc coù nhieàu ngöôøi uoáng cheø, möùc tieâu thuï bình quaân treân ñaàu ngöôøi cuûa theá giôùi hieän nay laø 0,5 kg/ngöôøi/naêm. Nöôùc coù möùc tieâu thuï bình quaân ñaàu ngöôøi cao nhaát laø Ailen 3,09kg/ngöôøi/naêm. Nöôùc coù möùc tieâu duøng bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp laø Aán Ñoä, Trung Quoác, Myõ nhöng daân soá raát ñoâng neân laïi laø nöôùc coù möùc tieâu duøng löôïng cheø haøng naêm raát lôùn: Aán ñoä 620-650 ngaøn T cheø ñen/naêm; Trung Quoác 430-450 ngaøn T cheø xanh/naêm. Trong 131 nöôùc nhaäp cheø lôùn treân theá giôùi, caùc nöôùc haøng naêm nhaäp soá löôïng lôùn goàm Nga, Anh töø 150-200 ngaøn taán/naêm, Pakistan, Myõ haøng naên nhaäp töø treân 100 ñeán 150 ngaøn T. Nhaät, Tieåu vöông quoác AÛ Raäp thoáng nhaát, Ai caäp moãi naêm nhaäp töø 50-70 ngaøn taán. Caùc nöôùc Iraq, Balan, Ñöùc, Thoå Nhó Kyø moãi naêm nhaäp töø 20-30 ngaøn taán. Caùc nöôùc khaùc nhaäp treân 10 ngaøn taán moãi naêm. Soá löôïng NK cuûa theá giôùi theå hieän ôû baûng soá lieäu sau: Baûng 3: Nhu caàu nhaäp khaåu cheø caùc nöôùc lôùn treân theá giôùi(ÑVT :1000 T) Nöôùc 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Taêng BQ 5 naêm Tyû troïng (%) Anh 169,698 180,989 181,758 175,829 162,416 157 98,5 12 CIS 147,941 118,520 158,162 150,225 161,086 150,5 101,8 11,5 Pakistan 116,633 114,760 85,426 111,559 119,695 111,026 100,7 8,5 Myõ 83,323 89,155 81,216 96,646 92,865 88,267 101,6 6,7 Nhaät baûn 45,476 48,522 52,417 45,442 49,407 57,773 105,4 4,4 Ai caäp 79,965 65,041 77,892 65,457 73,247 63,255 96 4,8 Iraq 15,600 10,000 16,000 22,891 23,000 42,288 130 3,2 Caùc nöôùc # 587,634 572,565 583,516 597,683 598,707 639,178 101,7 48,8 Toång coäng 1246,270 1199,552 1236,387 1265,732 1290,423 1309,287 101,0 100 (Nguoàn soá lieäu: FAO, naêm 2000 soá lieäu thoáng keâ cuûa Hieäp hoäi cheø Aán Ñoä) Töø baûng soá lieäu thaáy raèng nhu caàu NK cheø giai ñoaïn 1995-2000 taêng chaäm, toác ñoä taêng tröôøng bình quaân trong haøng naêm laø 1%. Coù theå chia ra thaønh caùc khu vöïc thò tröôøng sau: + Thò tröôøøng caùc nöôùc Ñoâng AÂu, vaø CIS. Trong khu vöïc naøy CIS laø nöôùc coù löôïng NK lôùn nhaát chieám 11,5% toång saûn phaåm nhaäp khaåu theá giôùi . Haøng naêm CIS nhaäp khoaûng treân 150 ngaøn taán cheø, toác ñoä taêng bình quaân trong giai ñoaïïn 1995-2000 laø 1,8%. Phaàn lôùn cheø nhaäp vaøo CIS laø cheø caáp trung vaø caáp thaáp do taäp quaùn cuõng nhö do ñieàu kieän kinh teá, thò tröôøng khu vöïc naøy thuoäc loaïi deã tính. Ucraina vaø Ba lan laø nhöõng nöôùc NK lôùn nhaát Ñoàng Aâu, moãi naêm nhaäp töø 20-30 ngaøn taán. Taïi CIS uoáng cheø ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng vaø laø nhu caàu khoù thay theá, cheø xanh tieâu thuï chuû yeáu taïi mieàn Nam, cheø ñen tieâu thuï 21 nhieàu ôû caùc vuøng coøn laïi möùc tieâu thuï bình quaân ñaàu ngöôøi laø 1,1 kg/ngöôøi/naêm. Khu vöïc naøy ñöôïc ñaùnh giaù laø taêng tröôûng trong töông lai khi daân soá taêng vaø neàn kinh teá phuïc hoài trôû laïi. +Thò tröôøng Trung Ñoâng: Ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng naøy laø ngöôøi daân thuoäc vuøng nayø theo ñaïo Hoài duøng cheø laø chính vì hoï khoâng uoáng nöôùc coù coàn, cheø laø NGK chính, taäp quaùn uoáng cheø thò tröôøng naøy gioáng nhö thò tröôøng Nga vaø Ñoâng AÂu. Pakistan laø moät trong nhöõng thò tröôøng lôùn nhaäp moãi naêm nhaäp töø 110- 115 ngaøn taán, soá löôïng nhaäp giao ñoäng töø 111-119 ngaøn taán/ naêm. Ñaây laø thò tröôøng coù theå chaáp nhaän nhieàu chuûng loaïi cheø khaùc nhau töø caáp cao ñeán caáp thaáp caû cheø xanh ñeán cheø ñen vaø caû cheø theo coâng ngheä OTD vaø CTC. Töông lai ñaây laø thò tröôøng coù xu höôùng taêng tröôûng. Iraq cuõng laø thò tröôøng trong khu vöïc coù löôïng tieâu duøng lôùn. Veà SP Thò tröôøng naøy ñoøi hoûi khaét khe veà chaát löôïng, yeâu caàu caùc loaïi cheø ñen OTD chaát löôïng cao. Ñaây laø thò tröôøng coù toác ñoä taêng tröôûng cao nhöng nhìn chung NK cheø trong giai ñoaïn qua khoâng oån ñònh do tình hình chính trò baát oån taïi khu vöïc. Caùc nöôùc baùn cheø vaøo khu vöïc naøy chuû yeáu do söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc baèng caùc hôïp ñoàng ñoåi daàu vaø hôïp ñoàng ñaáu thaàu qua lieân hôïp quoác. Vì vaäy do caùc coâng ty nhaø nöôùc ñaûm nhaän vieäc baùn cheø vaøo khu vöïc naøy. Ai caäp cuõng laø thò tröôøng NK lôùn khoaûng 80 ngaøn T/ naêm. Thò tröôøng naøy tieâu thuï chuû yeáu laø cheø ñen OTD. Do raøo caûn thöông maïi cuûa chính phuû neân nhu caàu giaûm trong thôøi gian qua. Hieän nay raøo caûn thöông maïi ñang daàn ñöôïc thaùo dôõ vaø thò tröôøng trôû neân töï do hôn vì vaäy tieàm naêng taêng tröôûng trong töông lai. Gioáng nhö thò tröôøng Ñoâng Aâu vaø CIS , khu vöïc naøy goàm caùc nöôùc uoáng cheø truyeàn thoáng neân cheø coù chaát löôïng cao ñöôïc öa chuoäng vaø nhu caàu ngaøy caøng taêng. +Thò tröôøng caùc nöôùc phaùt trieån Taây AÂu vaø baéc Myõ: Anh vaø Myõ laø hai nöôùc NK lôùn trong khu vöïc, ñaëc bieät Anh chieám tyû troïng cao nhaát theá giôùi 12% toång saûn phaåm nhaäp khaåu cuûa theá giôùi. Ñaëc ñieåm caùc nöôùc naøy coù taäp quaùn uoáng cheø ñen. Vôùi xu theá cuûa moät xaõ hoäi coâng nghieäp ngöôøi ta öa thích caùc loaïi cheø tieän lôïi tan nhanh nhö nhö cheø maûnh CTC, cheø boät, cheø tuùi nhuùng, cheø tan vì vaäy trong maáy naêm gaàn ñaây nhu caàu cheø maûnh CTC taêng leân raát nhanh ôû caùc nöôùc naøy: Anh 50%; Myõ 60%. Khoái löôïng cheø hoaø tan ñang ñöôïc saûn xuaát vaø tieâu duøng ôû caùc nöôùc naøy ngaøy caøng taêng. Ñaây laø khu vöïc thò tröôøng ñoøi hoûi raát khaét khe veà chaát löôïng, ñaëc bieät laø tieâu chuaån veä sinh vaø an toaøn thöïc phaåm ñöôïc kieåm tra raát nghieâm ngaët tröôùc khi NK vaøo ñaây. Anh laø nöôùc nhaäp cheø vôùi soá löôïng lôùn nhaát, uoáng cheø taïi ñaây ñaõ hình thaønh phong caùch vaø taäp quaùn. Tröôùc nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû 20 cheø chieám 70% thò phaàn caùc loaïi nöôùc uoáng. Tuy nhieân trong nhöõng naêm gaàn ñaây xu höôùng giaûm do caø pheâ caùc loaïi NGK khaùc ñaõ giaønh laïi moät thò phaàn ñaùng keå cuûa cheø. 22 Myõ tieâu duøng chính laø caø pheâ tyû leä tieâu duøng giöõa cheø vaø caø pheâ laø 1/10, nhöng soá ngöôøi uoáng cheø chieám 31% daân soá. Chính phuû Myõ mieãn thueá cho cheø nhaäp vaøo nöôùc, nhöng laïi quy ñònh tieâu chuaån cho töøng nöôùc xuaát vaøo Myõ. Xu höôùng nhaäp cheø cuûa Myõ oån ñònh trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Ngöôøi Myõ coù 80% daân soá thích uoáng cheø laïnh, cheø hoaø tan, cheø boät hoãn hôïp, chính vì caùch uoáng cheø nhö vaäy neân ngöôøi Myõ khoâng quan taâm ñeán ngoaïi hình, chæ quan taâm ñeán maøu nöôùc vì vaäy cheø maûnh CTC vaø caùc loaïi cheø caáp thaáp caáp trung seõ ñöôïc caùc nhaø NK Myõ quan taâm. + Thò tröôøng Ñoâng AÙ: Ñaøi Loan vaø Nhaät Baûn laø nöôùc saûn xuaát vaø nhaäp khaåu cheø, Nhaät ñöùng thöù 6 treân theá giôùi veà saûn löôïng, song cuõng laø nöôùc NK cheø töông ñoái lôùn vì saûn xuaát khoâng ñuû tieâu duøng trong nöôùc moãi naêm nhaäp treân 50 ngaøn taán . veà SP thò tröôøng naøy coù tính rieâng bieät, tieâu thuï chuû yeáu laø cheø Oolong vaø cheø xanh saûn xuaát theo coâng ngheä Nhaät Baûn, cheø ñen cuõng ñöôïc tieâu duøng nhöng chuû yeáu laø cheø pha saün, cheø tuùi nhuùng hoaëc cheø uoáng vôùi ñaù neân khoâng yeâu caàu cheø ñen caáp cao. Thò tröôøng naøy ñoøi hoûi raát nghieâm ngaët veà chaát löôïng ít nhaïy caûm veà giaù, toác ñoä taêng tröôûng 8-10% chuû yeáu laø cheø xanh. Trong 10 naêm gaàn Nhaät vaø Ñaøi Loan taêng cöôøng ñaàu tö vaø chuyeån giao coâng ngheä ra nöôùc ngoaøi, NK cheø thaønh phaåm veà nöôùc. Ñaây laø thò tröôøng coù tieàm naêng nhaäp khaåu cheø xanh raát cao, vì gaén lieàn vôùi vaên hoaù daân toäc laâu ñôøi, coi yù nghiaõ vaên hoaù cuûa vieäc uoáng cheø coøn hôn yù nghiaõ vaät chaát, neân nhu caàu xuaát hieän theo höôùng ña daïng vöøa truyeàn thoáng vöøa hieän ñaïi vaø khoù thay theá . 2.133 Xu höôùng vaän ñoäng cuûa thò tröôøng cheø theá giôùi +Xu höôùng chung: Xeùt treân khiaù caïnh maäu dòch thöông maïi töø 1997 ñeán nay, theo soá lieäu cuûa cuûa toå chöùc Noâng-Löông quoác teá (FAO) thò tröôøng ñang vaän ñoäng theo höôùng cung vöôït caàu. Nhöõng nöôùc NK lôùn ñeàu giaûm löôïng cheø ñen, trong khi löôïng cung treân thò tröôøng taêng maïnh hôn. Bieåu ñoà2: Cung-caàu cuûa theá giôùi thôøi kyø 1995-2000 - 200.000 400.000 600.000 800.000 1.000.000 1.200.000 1.400.000 1.600.000 1 2 3 4 5 6 Naêm Sa ûn lö ôïn g Naêm cung caàu 23 Nguoàn : FAO Töø bieåu ñoà coù theå nhaän ñònh raèng xu höôùng chung cuûa thò tröôøng laø cung taêng maïnh hôn caàu töø naêm 1997, ñieàu naøy gaây söùc eùp giaûm giaù taïi haàu heát caùc trung taâm ñaáu giaù quoác teá laøm giaù cheø bình quaân cuûa theá giôùi coù xu höôùng giaûm trong maáy naêm gaàn ñaây. Baûng 4 : Bieán ñoäng giaù theá giôùi giai ñoaïn 1995-2000 (ÑVT : USD/kg) Giaù cheø caùc nöôùc 95 96 97 98 99 2000 Aán ñoä 2,27 2,04 2,60 2,57 1,37 Trung Quoác 1,73 1,75 1,72 1,75 1,75 Srilanka 2,07 2,49 2,68 2,76 2,26 Kenya 1,44 1,56 2,06 2,38 1,87 Indonesia 1,11 1,11 1,33 1,68 0,99 Giaù BQ toaøn theá giôùi 1,94 2,03 2,28 2,38 1,91 1,82 Nguoàn : FAO +Xu höôùng cuï theå: Caùc nöôùc coù xu höôùng taêng cung laø Srilanka, Aân ñoä, Kenya, Srilanka vaø caùc nöôùc chaâu AÙ vaø Ñoâng phi (toác ñoä taêng cung bình quaân thôøi kyø naøy laø 2,7%). Taêng cung laø do caùc nöôùc saûn xuaát vaø XK cheø laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån chuû yeáu döïa vaøo noâng nghieäp coi taêng saûn löôïng noâng saûn XK laø moät trong caùc muïc tieâu taêng tröôûng, taïo vieäc laøm, laø nguoàn thu ngoaïi teä cuûa chính phuû caùc nöôùc naøy. Caùc nöôùc coù xu höôùng taêng caàu: caùc nöôùc khu vöïc Ñoâng Aâu, CIS, caùc nöôùc vuøng Trung ñoâng, Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ nhu caàu coù khuynh höôùng taêng trong nhöõng naêm saép tôùi. Vuøng Trung Ñoâng cheø laø nöôùc giaûi khaùt chính nhu caàu taêng do toác ñoä taêng daân soá vaø taêng tröôûng kinh teá. taïi Ñoâng Aâu vaø CIS truyeàn thoáng uoáng cheø ñaõ trôû thaønh taäp quaùn khoù thay theá, nhu caàu taêng cao cuøng vôùi toác ñoä taêng daân soá, thu nhaäp vaø caûi thieän tình hình thanh toaùn cuõng nhö giaûi quyeát coâng nôï trong töông lai. Caùc nöôùc vuøng Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam aù uoáng cheø gaén vôùi taäp quaùn, vaên hoaù daân toäc, hình thaønh vaên hoaù laâu ñôøi, nhaän thöùc veà lôïi ích cuûa vieäc uoáng cheø ñoái vôùi söùc khoeû cuûa ngöôøi daân khu vöïc naøy ngayø caøng taêng. Caùc nöôùc giaûm nhu caàu laø caùc nöôùc Chaâu ñaïi döông, Nam phi, Anh nhu caàu giaûm ñaùng keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây, do söï caïnh tranh cuûa caùc loaïi ñoà uoáng nheï, ñoà uoáng theå thao laø thöù ñoà uoáng mang tính taán coâng vaøo taàng lôùp thanh nieân ôû caùc quoác gia phaùt trieån, qua khaûo saùt thò tröôøng ñoà uoáng ôû Anh trong moät vaøi naêm gaàn ñaây cho thaáy : +Baûng 5: Tyû leä daân soá duøng caùc loaïi NGK moãi ngaøy taïi Anh: (ÑVT %) Naêm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cheø 77,1 77 76,2 75,5 74,3 68,3 Caøpheâ 55,9 53,7 54,4 52,6 54,6 51,7 Röôïu 25,9 31,8 32,8 31,6 33,2 31,7 NGK coù ga 55,7 57,7 57,1 55,4 58,4 59,2 Toång coäng 99,9 99,8 99,8 99,7 99,8 100 Nguoàn soá lieäu : National Drinks Survey 24 Baûng 6: Tieâu thuï cheø bình quaân moãi ngaøy (ñoái vôùi ngöôøi töø 10 tuoåi trôû leân (ÑVT (taùch) Naêm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Cheø 3,41 3,43 3,38 3,39 3,07 2,95 Nguoàn: National Drinks Survey UK 1999. Töø soá lieäu treân cho thaáy thò phaàn cheø giaûm taïi Anh do caïnh tranh vôùi caùc loaïi NGK coù gaz, soá ngöôøi uoáng cheø giaûm 3% trong thôøi kyø 95-99 vaø soá tieâu duøng cheø bình quaân ñaàu ngöôøi giaûm 4%. laøm cho saûn löôïng nhaäp vaøo Anh giaûm ñaùng keå töø 175 ngaøn T vaø naêm 1998 ñeán 162 ngaøn T vaøo naêm 1999 vaø naêm 2000 chæ coøn 157 ngaøn T. Nhu caàu trong caùc nöôùc XK lôùn nhö Aán ñoä, Trung quoác, taêng chaäm do caïnh tranh vôùi caø pheâ, cocacola vaø caùc loaïi nöôùc uoáng khaùc, trong khi saûn löôïng saûn xuaát laïi khoâng ngöøng taêng do chính saùch khuyeán khích cuûa chính phuû, cuõng nhö aùp duïng thaønh töïu cuûa caùch maïng sinh hoïc vaøo saûn xuaát noâng nghieäp baèng caùc gioáng môùi coù naêng suaát cao. Do phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coâng nghieäp, moâi tröôøng ngaøy caøng trôû neân oâ nhieãm, con ngöôøi caøng coù nhu caàu caùc loaïi uoáng caùc taùc duïng phoøng choáng beänh taät, hieän nay ñang coù nhu caàu duøng caùc loaïi cheø chaát löôïng cao nhaát laø loaïi cheø coù taùc duïng phoøng choáng beänh taät, cheø “höõu cô”, cheø döôõng laõo, cheø giaûm beùo....trong khi caùc nöôùc saûn xuaát lôùn vaãn ñöa ra thò tröôøng caùc loaïi cheø caáp thaáp, neân thò tröôøng ñang coù xu höôùng thöøu cheø chaát löôïng thaáp vaø thieáu cheø chaát löôïng cao. Do caïnh tranh vôùi caùc loaïi NGK tieän duïng raát quyeát lieät treân thò tröôøng, caùc loaïi cheø uoáng nhanh ñöôïc cheá bieán töø cheø thaønh phaåm nhö cheø lon uoáng nhanh, cheø hoaø tan, coâ ñaëc, caùc loaïi cheø thaûo döôïc coù goác laø cheø vaø ñöôïc pha vôùi moät soá nöôùc hoa quaû khaùc giaøu chaát boå döôõng vaø naêng löôïng caùc loaïi cheø naøy ñöôïc giôùi treû trong caùc nöôùc coâng nghieäp nhö EU, Myõ, Nhaät, Haø Lan... öu thích. Noùi chung SP töø cheø raát ña daïng vaø ngaøy caøng coù nhieàu SP môùi xuaát hieän cuøng vôùi nhu caàu môùi. Caùc loaïi cheø chaát löôïng thaáp ñaõ baûo hoaø, cheø ñen vaø xanh coù chaát löôïng cao coù nhu caàu cao treân thò tröôøng, do toác ñoä phaùt trieån cuûa coâng ngheä, nhieàu SP coù chaát löôïng cao xuaát hieän, vaø thu nhaäp ngöôøi tieâu duøng taêng leân thì coù nhu caàu cao hôn veà chaát löôïng. Ngoaøi caùc nöôùc coù truyeàn thoáng uoáng cheø Xanh nhö Trung Quoác, Nhaät Baûn, VN vaø caùc nöôùc Taây Baéc phi, Trung aù thì nhu caàu cheø xanh ñang coù xu höôùng ñöôïc duøng nhieàu vaø taêng nhanh veà nhu caàu ôû caùc quoác gia phaùt trieån vì ñaëc tính môùi cuûa SP naøy ñaõ ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc coå ñieån cuõng nhö hieän ñaïi chöùng minh. 25 Baûng 7: Xu höôùng NK cheø xanh qua caùc naêm gaàn ñaây ôû moät soá caùc nöôùc phaùt trieån. Naêm 1998 1999 2000 SL SL Taêng tröôûng (%) SL TÑ taêng(%) Myõ 6.367 7.696 121 8950 116 Canada 1.705 2.583 152 5230 202 Nga 1520 3.834 252 6.527 170 Anh 522 679 130 1.892 278 Phaùp 3250 5.304 163 6.079 114 Nguoàn : Tin thò tröôøng cheø theá giôùi. Baûng soá lieäu treân cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng cheø xanh taïi caùc quoác gia phaùt trieån raát cao, ñaëc bieät laø taïi Canada vaø Anh. Chính vì ñieàu naøy maø xuaát khaåu cheø xanh cuûa Trung Quoác coù toác ñoä taêng tröôûng maïnh trong vaøi naêm gaàn ñaây . 2.2 Ñaùnh giaù tình hình saûn xuaát cheø VN 2.21 Khaùi quaùt tình hình phaùt trieån cuûa caây cheø VN. Lòch söû troàng cheø cuûa VN ñaõ coù töø raát laâu, nhöng caây cheø ñöôïc khai thaùc vaø troàng vôùi dieän tích lôùn baét ñaàu vaøo nhöõng naêm 1925-1940 do ngöôøi Phaùp môû caùc ñoàn ñieàn troàng ôû cao nguyeân Trung boä. Theo taøi lieäu thoáng keâ ñeán 1939 saûn löôïng cheø VN khoaûng 10900 T khoâ, ñöùng haøng thöù 6 treân theá giôùi sau Aán ñoä, Srilanka, Trung quoác, Nhaät Baûn, Indonesia. Ñaëc ñieåm saûn xuaát laø nhoû leû, töï caáp töï tuùc, kyõ thuaät canh taùc quaûng canh, naêng suaát thaáp. Töø naêm 1945-1955 do aûnh höôûng cuûa chieán tranh choáng phaùp, vöôøn cheø bò boû hoang saûn löôïng giaûm suït haún. Thôøi kyø töø 1954 ngaønh cheø ñaõ ñöôïc chuù yù ñuùng möùc, cheø chieám moät vò trí quan troïng trong ñôøi soáng kinh teá cuûa nhaân daân ta, trong caùc vuøng troàng cheø, cheø laø nguoàn thu nhaäp chính goùp phaàn caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Ngaøy nay phaùt trieån caây cheø trong caùc caây coâng nghieäp daøi ngaøy ñang ñöôïc Ñaûng vaø chính phuû quan taâm. Nhieàu vaên kieän cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ nhaán maïnh ñeán saûn xuaát vaø xuaùt khaåu cheø. Vôùi lôïi theá so saùnh quoác teá veà phaùt trieån caây cheø, ñeán naêm 2000 dieän tích cheø ñaõ taêng ñeán 90 ngaøn hecta, saûn löôïng leân ñeán 76.500 T khoâ, xuaát khaåu 55.000 T ñöa VN leân haøng thöù 8 trong 10 nöôùc XK lôùn nhaát theá giôùi. 2..22 Tình hình saûn xuaát cheø VN. Tình hình saûn xuaát cheø ôû VN ñöôïc xem xeùt treân caùc goùc ñoä: dieän tích, saûn löôïng, vaø caùc loaïi hình sôû höõu. Quy moâ toång quaùt cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát cheø VN töø naêm 1995 ñeán nay theå hieän trong baûng soá lieäu sau: 26 Baûng 8: Saûn löôïng vaø dieän tích cheø thôøi kyø 1995-2000 Naêm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Taêng BQ 5 naêm Dieän tích (1000ha) 66,7 74,8 78,6 77,4 84,8 89,595 106,2 Saûn löôïng buùp khoâ(1000 T) 40,2 46,8 52,2 56,6 70,3 76,5 113,9 SP cheá bieán (1000T) 24,239 32,930 44,974 52,668 63,700 72 124,7 Quoác doanh(1000T) 13,298 18,228 24,110 25,894 26,112 30,0 118,5 Ngoaøi quoác doanh (1000T) 10,941 13,809 18,873 20,984 21,116 24,0 117,6 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (1000T) 0,893 1,991 5,790 5,815 18,000 230,9 ( Nguoàn soá lieäu: Toång cuïc thoáng keâ 2000) Trong nhöõng naêm vöøa qua ngaønh cheø VN khoâng ngöøng ñöôïc ñaàu tö phaùt trieån môû roäng dieän tích canh taùc vaø thaâm canh treân dieän tích hieän coù, quy moâ saûn xuaát trong nöôùc ñaõ ñöôïc môû roäng töø thôøi kyø töø 1995 trôû laïi ñaây saûn xuaát ñaõ taêng gaàn gaáp hai laàn töø 40 leân ñeán 76,5 ngaøn T, (bình quaân taêng thôøi kyø naøy laø 13,9% toång dieän tích töø 66,7 ngaøn ha leân ñeán gaàn 90 ngaøn ha (bình quaân taêng thôøi kyø naøy laø 6,2%) trong ñoù dieän tích cheø kinh doanh laø 70.427 ha, toác ñoä taêng saûn löôïng lôùn hôn toác ñoä taêng dieän tích. Coù theå noùi raèng hoaït ñoäng saûn xuaát cheø khoâng chæ taêng theo beà roäng maø caû beà saâu. Khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng maïnh nhaát, ñeán naêm 2000 naêng löïc cheá bieán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 25% naêng löïc saûn xuaát caû nöôùc. Khu vöïc quoác doanh vaø ngoaøi quoác doanh cuõng taêng khaù 18,5% vaø 17,6%. Veà maët cô caáu, khu vöïc quoác quanh vôùi hai ñôn vò lôùn laø Toång Coâng ty cheø Vieät nam vaø Coâng ty cheø Laâm Ñoàng vôùi moät soá ñôn vò ñòa phöông khaùc chieám tyû troïng lôùn nhaát (41,6%.) Phaân boá theo khu vöïc ñòa lyù : Tình hình phaân boå dieän tích theo caùc vuøng laõnh thoå cuõng coù söï bieán chuyeån theo höôùng taäp trung chuyeân canh ngaøy caøng saâu theå hieän ôû choã taän duïng lôïi theá so saùnh cuûa caùc vuøng cao coù khí haäu vaø thoå nhöôõng phuø hôïp cho cheø coù chaát löôïng toát nhö: Laâm Ñoàng laø tænh coù dieän tích lôùn nhaát nöôùc toác ñoä phaùt trieån thôøi kyø 1995-2000 laø 52%. Thaùi Nguyeân laø tænh coù dieän tích lôùn thöù 2 :toác ñoä phaùt trieån thôøi kyø 1995-2000 laø 57%, Haø giang laø tænh coù dieän tích lôùn thöù 3 toác ñoä phaùt trieån laø 74%. Baûng 9 : Tình hình saûn xuaát cheø phaân theo vuøng ñòa lyù Tænh 95 96 97 2.000 DT(ha) DT (ha) DT(ha) NS taï/ha DT(ha) NS taï/ha Caùc tænh phiaù baéc 65.538 1 Haø giang 6.343 6.400 7.613 26,7 11.064 30,22 2 Tuyeân quang 4.161 4.800 3.740 34,3 3.420 47,06 3 Cao Baèng 185 190 341 29,4 341 23,17 4 Laïng sôn 645 650 723 40,7 500 37,5 5 Lai Chaâu 950 950 1.180 35 1.124 46,69 6 Laøo cai 1.635 1.700 1.235 47,6 2.500 55,56 7 Yeân baùi 7.009 7.500 7.534 45,8 10.400 53,33 8 Thaí nguyeân 8.268 8.500 10.952 31,5 13.000 52,45 9 Baéc caïn 207 250 31,5 270 35,29 27 10 Sôn la 2.005 2.100 1.900 36,9 2.605 74,36 11 Hoaø bình 2.534 2.600 2.493 20,9 2.067 25,6 12 Quaûng Ninh 329 329 268 18,8 550 35,06 13 Phuù thoï 7.521 7.500 7.116 35,4 7.893 43,49 14 Vónh Phuùc 70 96 21,6 95 21,05 15 Haø Nam 98 100 87 37,8 220 30,22 16 Baéc Giang 685 700 865 26,2 865 26,28 17 Haø Noäi 369 300 540 9,5 560 24 18 Haø taây 1.862 1.900 1.925 45 2.100 36,84 19 Haûi Döông 120 140 107 40 110 10 20 Ninh Bình 464 500 535 29,3 500 20 21 Thanh Hoaù 863 900 592 20 200 40 22 Ngheä An 2.450 2.600 3.580 45 5.000 35,09 23 Haø Tónh 688 700 637 40,9 545 47,47 Mieàn trung 24 Quaûng Bình 125 400 120 35 126 27,27 25 Thöøa thieân hueá 175 200 160 20,5 312 9,94 26 Quaûng nam 1.381 150 1.378 20,5 1.362 12,97 27 Ñaø naüng 196 20 28 Quaûng Ngaûi 61 700 63 22 88 24,59 29 Bình ñònh 223 250 241 22,9 250 15,96 Taây nguyeân 30 Gia lai 1.684 2.000 1.112 33,3 964 35,89 31 Kintum 50 80 83 10 50 10 32 Daêk Laék 239 400 209 18,4 200 15 33 Laâm Ñoàng 13.533 13.500 20.499 42,8 20.518 54,98 Caû nöôùc 66.655 69.016 78.174 36,8 89.995 46,1 Nguoàn : Boä Noâng nghieäp phaùt trieån noâng thoân. Qua baûng soá lieäu treân cho thaáy cheø ñöôïc troàng ôû 33 tænh taäp trung chuû yeáu ôû caùc vuøng nuùi, trung du vaø taây nguyeân, caùc tænh troàng taäp trung laø 14 tænh trung du vaø mieàn nuùi phiaù Baéc (62.538 ha chieám tyû troïng 69,5%),vaø Laâm Ñoàng laø vuøng taäp trung lôùn nhaát nöôùc (20.518 ha chieám tyû troïng 22,8%). Tuy nhieân tuyø theo ñieàu kieän töï nhieân khí haäu ñaát ñai thích hôïp cho caùc gioáng cheø neân caây cheø cuõng cho naêng suaát vaø chaát löôïng khaùc nhau. Vuøng coù naêng suaát, chaát löôïng cao thöôøng laø caùc vuøng cheø taäp trung, coù dieän tích lôùn vaø ôû vuøng nuùi cao nhö Laøo cai, Yeân Baùi, Phuù thoï, Thaí Nguyeân, Laâm Ñoàng (vuøng coù ñoä cao trung bình töø treân 800meùt). Hieän nay naêng suaát bình quaân caû nöôùc ñaït 46,1 taï cheø buùp töoi/ha (gaàn baèng möùc trung bình theá giôùi) taêng so vôùi naêm 1997 laø 36,% + Gioáng : Coù nhieàu gioáng cheø hieän ñang troàng, nhöng chuû yeáu laø gioáng cheø Trung du (chieám 62,72% dieän tích, 56.426 ha) ñöôïc troàng phoå bieán ôû vuøng nuùi thaáp vaø trung du. Gioáng cheø Shan (chieám 31,1%), 27.979ha troàng phoå bieán ôû vuøng nuùi vaø vuøng cao (treân 500 meùt so vôùi möïc nöôùc bieån), coøn laïi laø caùc gioáng môùi nhö cheø caønh, cheø gheùp vaø cheø gioáng môùi nhaäp cuûa Nhaät, Aán Ñoä Ñaøi Loan vaø Trung Quoác goàm 20 loaïi coù chaát löôïng cao höông thôm ñaëc bieät ñaõ troàng ôû Laâm Ñoàng vaø phiaù Baéc. Nhöng môùi ôû giai ñoaïn baét ñaàu chuyeån ñoåi gioáng môùi, toác ñoä coøn chaäm, vöôøn cheø kinh doanh chuû yeáu baèng haït neân SP khoâng ñoàng nhaát. 28 + Chaêm soùc: Theo ñaùnh giaù cuûa Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân ñaàu tö cho troàng vaø chaêm soùc cheø thaáp chæ ñaït 80% yeâu caàu, cho troàng cheø ñaït 40% yeâu caàu) (ôû nhöõng vuøng ngheøo tyû leä naøy coøn thaáp hôn). Quy trình chöa ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc veà kyõ thuaät canh taùc, chöa thaâm canh ngay töø ñaàu. Maät ñoä caây troàng treân 1 ha thaáp do thieáu voán troàng, tình traïng phun thuoác tröø saâu khoâng ñuùng lieàu löôïng vaø chuûng loaïi raát lan traøn ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cheø vaø uy tín cuûa cheø VN. + Cô sôû vaø coâng ngheä cheá bieán. Coâng ngheä ñöôïc xem laø khaâu cöïc kyø quan troïng trong trong quaù trình saûn xuaát cheø, taïo ra haøng ngaøn loaïi cheø thaønh phaåm khaùc nhau thoaû maõn nhu caàu tieâu duøng, thuùc ñaåy saûn xuaát noâng nghieäp phaùt trieån, vaø cuõng laø khaâu quan troïng taùc ñoäng maïnh ñeán tieâu thuï. Cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa dieän tích vaø saûn löôïng, caùc cô sôû cheá bieán mang tính coâng nghieäp taêng tröôûng raát maïnh trong thôøi gian qua, ñaëc bieät töø naêm 1998-2000, soá löôïng taêng töø 78 cô sôû naêm 1998 ñeán 174 cô sôû naêm 2000 (taêng 226%), coâng suaát cheá bieán taêng töø 172.050 T buùp naêm 1998 leân ñeán 282.400 T vaøo naêm 2000 (taêng 164%). Coù theå keát luaän raèng caùc cô sôû cheá bieán quy moâ vöøa vaø nhoû taêng maïnh hôn . Haàu heát caùc cô sôû cheá bieán ñeàu taäp trung taïi caùc vuøng troàng cheø vaø gaén vôùi vuøng nguyeân lieäu. Phaân boá caùc nhaø maùy cheá bieán theå hieän ôû baûng döôùi ñaây. Baûng10 : Phaân boå naêng löïc cheá bieán theo ñiaï lyù naêm 2000: Khu vöïc Soá cô sôû (nhaø maùy) CSBQ ( T buùp/naêm) Toång CS (T buùp/naêm) Khaû naêng cung caáp NL Tyû leä ñaùp öùng nhu caàu 1 2 3 4 5 6=4/5 Tænh yeân baùi 24 1.667 40.000 40.000 100% Haø giang 10 640 6.400 18.580 34% Phuù thoï 18 2.556 46.000 30.000 153% Thaùi nguyeân 15 1.667 25.000 53.500 47% Tuyeân quang 11 1.636 18.000 16.000 113% Lao cai 3 1.333 4.000 10.000 40% Sôn la 10 1.800 18.000 14.500 124% Lai Chaâu 2 1.750 3.500 3.180 110% Hoaø Bình 8 1.250 10.000 5.200 192% Haø Taây 8 1.375 11.000 7.000 157% Ngheä an 6 1.667 10.000 11.000 91% Haø Tónh 3 833 2.500 2.000 125% Gia lai 5 1.600 8.000 3.400 235% Laâm Ñoàng 35 2.286 80.000 92.500 86% caùc thaønh phoá 6 1.750 10.500 11.000 95% Coäng 164 23.809 292.900 317.860 92% Nguoàn: Hieäp hoäi cheø VN 29 Qua baûng soá lieäu coù theå ñaùnh giaù naêng löïc cheá bieán cuûa toaøn ngaønh coøn thieáu so vôùi khaû naêng cung caáp nguyeân lieäu, beân caïnh ñoù trong tình traïng phaùt trieån nhaø maùy cheá bieán traøn lan thieáu quy hoaïch, khoâng gaén vôùi vuøng nguyeân lieäu daãn ñeán tình traïng coù nôi thieáu naêng löïc cheá bieán nhö Haø Giang, Thaùi nguyeân, Laøo Cai chæ ñaït döôùi 50%, nhöõng nôi thöøa naêng löïc cheá bieán töø 25 ñeán 100 % nhö Phuù thoï, Sôn La, Hoaø Bình, Haø Tónh, Gia Lai. Ñieàu naøy laøm giaûm hieäu quaû ñaàu tö, giaûm söùc caïnh tranh cuûa caùc DN daãn ñeán giaûm söùc caïnh tranh cuûa toaøn ngaønh. Nôi thöøa coâng suaát daãn ñeán chi phí coá ñònh/ÑVSP cao hoaëc phaûi vaän chuyeån nguyeân lieäu nôi khaùc ñeán laøm taêng chi phí bieán ñoåi/ ÑVSP laøm giaûm lôïi theá chi phí. Nôi thieáu coâng suaát mayù moùc hoaït ñoäng trong tình traïng quaù taûi khoâng ñaûm baûo quy trình daãn ñeán chaát löôïng keùm. Cô caáu theo naêng löïc saûn xuaát: Theo ñaùnh giaù cuûa Hieäp hoäi cheø VN naêm 2000, qui moâ saûn xuaát cuûa ngaønh cheø goàm coù 12 nhaø maùy quy moâ lôùn vôùi coâng suaát cheá bieán töø 30 T buùp töôùi/ngaøy trôû leân (chieám tyû troïng 26% coâng suaát cheá bieán), quy moâ vöøa vaø nhoû coù 46 nhaø maùy coâng suaát cheá bieán töø 10 ñeán 28 T buùp/ngaøy (chieám tyû troïng 39%), quy moâ nhoû coù 116 cô sôû vôùi coâng suaát cheá bieán töø 0,5 ñeán 8 T buùp/ngaøy (chieám tyû troïng 35%) Bieåu ñoà 3 : Naêng löïc saûn suaát theo quy moâ cheá bieán naêm 2000 26% 39% 35% Qu y m o â lô ùn Qu y m o â vö øa Qu y m o â nho û Nguoàn : Hieäp hoäi cheø VN Nhö vaäy caùc cô sôû saûn xuaát quy moâ nhoû chieám tyû troïng lôùn caû veà soá löôïng laãn coâng suaát cheá bieán. Ngoaøi nhöõng cô sôû cheá bieán theo baùo caùo thoáng keâ cuûa caùc tænh coøn coù haøng chuïc ngaøn xöôûng cheá bieán thuû coâng baùn cô giôùi vaø haøng vaïn loø cheá bieán thuû coâng. Cô caáu quy moâ nhoû chieám tyû troïng lôùn (35%) theâm vaøo haøng vaïn caùc loø cheá bieán thuû coâng laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán chaát löôïng cheø VN khoâng ñoàng nhaát, cheø khuyeát taät ñöa ra tieâu thuï laøm giaûm uy tín cheø. Veà trình ñoä coâng ngheä vaø thieát bò cheá bieán cuûa ngaønh cheø VN: Theo ñaùnh giaù cuûa Hieäp hoäi cheø VN, coâng ngheä cheá bieán cheø cuûa toaøn ngaønh chæ ñaït möùc trung bình yeáu. Coâng ngheä chaäm ñöôïc ñoåi môùi cho phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa thò tröôøng vaø phuø hôïp vôùi nguyeân lieäu gioáng môùi, chöa ñöôïc chuaån hoaù ñoàng boä trong caùc daây chuyeàn saûn xuaát cheø XK, ngoaøi caùc ñôn vò Lieân doanh coâng ngheä tieán tieán, chöa coù coâng ngheä môùi tinh cheá caùc cheø ñeå taïo ra SP coù giaù trò gia taêng cao. 30 Ñaùnh giaù chung tình hình saûn xuaát cheø trong thôøi kyø 1995-2000 + Coù theå nhaän ñònh raèng ngaønh cheø ñaõ ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay veà saûn xuaát vaø tieâu thuï. +Vieäc phaùt trieån saûn xuaát cheø ñaõ gaén lieàn vôùi quaù trình chuyeån ñoåi caùc gioáng môùi, daàn hình thaønh vuøng nguyeân lieäu taäp trung treân cô sôû gaén vôùi lôïi theá cuûa töøng vuøng ñoái vôùi caùc loaïi gioáng thích hôïp. + Coâng ngheä cheá bieán tuy chaäm ñoåi môùi nhöng do söùc eùp cuûa thò tröôøng neân quaûn lyù chaát löôïng nguyeân lieäu ñaàu vaøo vaø quy trình cheá bieán cuûa töøng ñôn vò toát hôn ñaõ naâng cao tyû troïng caùc maët haøng toát töø 30-35% tröôùc 1995 leân ñeán 50-65% vaøo naêm 2000. + Caùch maïng sinh hoïc ñaõ öùng duïng vaøo saûn suaát noâng nghieäp, taïo ra caùc gioáng cheø gheùp caønh môùi coù giaù trò cao phuø hôïp vôùi thò hieáu thò tröôøng Ñoâng Nam AÙ. Caùc gioáng cheø nhaäp noäi cuûa Nhaät Baûn Trung Quoác vaø Ñaøi Loan ñaõ troàng ñaïi traø taïi caùc coâng ty TNHH vaø cho thaáy coù khaû naêng taêng tröôûng toát, cheø coù giaù trò cao. Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa nhöõng thaønh töïu : + Beân caïnh caùc ñieàu kieän töï nhieân (ñaát ñai thoå nhöôûng, khí haäu) thuaän lôïi coøn coù söï thay ñoåi hôïp quy luaät trong cô cheá quaûn lyù kinh teá xaõ hoäi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, nhöõng thay ñoåi kòp thôøi chính saùch cuûa nhaø nöôùc veà chính saùch khoaùn, nhaát laø chính saùch khoaùn 01 giao ñaát daøi haïn cho ngöôøi lao ñoäng taïo ñieàu kieän cho ngöôøi troàng cheø ñaåy maïnh ñaàu tö phaùt trieån, chính saùch phaùt trieån caùc thaønh phaàn kinh teá, chính saùch khuyeán khích ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc caû ñaàu tö trong nöôùc laãn nöôùc ngoaøi ñaõ huy ñoäng ñöôïc nguoàn löïc vaøo söï nghieäp phaùt trieån ngaønh cheø. + Quan ñieåm cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc coi caây cheø laø moät trong 10 loaïi noâng SP XK muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc vaø laø caây xoaù ñoùi giaûm ngheøo neân ñöôïc öu tieân phaùt trieån baèng caùc chöông trình hoã trôï voán nhö trôï giaù caây gioáng, khuyeán khích ñaàu tö. + Thò tröôøng ñöôïc khai thoâng, ngaønh cheø VN ñaõ môû ra moät soá thò tröôøng môùi ñaõ khoâi phuïc laïi ñöôïc ngaønh cheø, giaù mua cheø nguyeân lieäu buùp bình quaân 1000ñ/kg naêm 1995 leân ñeán 2150ñ/kg vaøo naêm 2000 (treân möùc giaù BQ quy ñònh cuûa theá giôùi) ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi troàng cheø taùi ñaàu tö, naâng cao hieäu quaû. Nhöõng maët yeáu keùm haïn cheá : Ngaønh cheø chöa ñöôïc toå chöùc quaûn lyù chaët cheõ bôûi caùc cô quan cuûa chính phuû daãn ñeán hieäu quaû coøn keùm trong caùc laõnh vöïc sau: + Noâng nghieäp: Hieäu quaû ñaàu tö trong noâng nghieäp keùm, doanh thu treân 1 ha chæ ñaït 8-10 trieäu ñoàng, lôïi töùc kinh doanh thaáp daãn ñeán ngöôøi troàng cheø trong tình traïng luaån quaån: thieáu voán ñaàu tö, naêng suaát chaát löôïng thaáp, giaù thaønh nguyeân lieäu cao, hieäu quaû thaáp vì vaäy caây cheø vaãn laø caây cuûa ngöôøi ngheøo, trong khi caùc nöôùc khaùc ngöôøi ta laøm giaøu töø caây cheø. + Coâng nghieäp cheá bieán: Coâng ngheä cheá bieán laïc haäu, chaäm ñöôïc ñoåi môùi, caûi tieán nhieàu laàn, chaát löôïng khoâng ñoàng nhaát, chi phí cao, giaù baùn thaáp, lôïi töùc kinh doanh thaáp, khoù khaên trong vieäc tích luyõ taí ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä. 31 + Chi phí giaù thaønh cheø thaønh phaåm cuûa Vieät Nam vaøo khoaûng 83 cents/kg trong khi cuûa Srilanka, Trung Quoác, Indonesia vaøo khoaûng 50- 60cents/kg 2.23 Thò tröôøng tieâu thuï cheø VN- nhöõng vaán ñeá ñaët ra 2.231 Thò tröôøng trong nöôùc. ÔÛ VN uoáng cheø ñaõ trôû thaønh taäp quaùn cuûa haàu heát ngöôøi daân töø ngöôøi giaø ñeán ngöôøi treû. Cheø laø SP haàu nhö thoâng theå thay theá hoaøn toaøn nhö caùc loaïi NGK khaùc. Ñaëc bieät noù gaén vôùi vaên hoaù cuûa daân toäc VN, laø thöùc uoáng khoâng theå thieáu ñöôïc trong haàu heát caùc gia ñìønh VN, ngöôøi VN coù thoùi quen duøng ñeå tieáp khaùch, duøng sau böõa aên, leã tieäc, thöôûng thöùc höông vò vaø ñeå giaûi khaùt, ñaëc bieät vaøo caùc ngaøy leã teát, cöôùi hoûi nhu caàu raát cao. Qui moâ thò tröôøng noäi ñòa lôùn (78 trieäu daân), möùc tieâu thuï haøng naêm ôû khoaûng 17-20 ngaøn T chieám tyû leä khoaûng 25% toång SP caû nöôùc. SP tieâu duøng noäi ñòaï chuû yeáu laø cheø xanh (chieám 90% thò tröôøng noäi ñòa) cheá bieán theo coâng ngheä truyeàn thoáng goàm nhieàu loaïi khaùc nhau nhö: cheø xanh sao suoát, cheø xanh öôùp höông töï nhieân vaø höông hoaù hoïc goàm nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau, caùc loaïi cheø thaûo moäc, cheø döôõng laõo… Tuyø theo moãi vuøng vaên hoaù, caùc giai taàng xaõ hoäi khaùc nhau coù sôû thích khaùc nhau ñoái vôùi caùc loaïi cheø. Qua baùo caùo ñieàu tra nhanh veà cô hoäi thò tröôøng vaø phaân phoái cheø xanh ôû VN thöïc hieän naêm 1998 thì thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng khaùc nhau tuyø theo caùc nhoùm ñoái töôïng khaùc nhau, chia theo caùc khu vöïc ñòa lyù vaø caùc ñoái töôïng söû duïng nhö sau: Caùc tænh mieàn Baêùc : Loaïi cheø Thaùi Nguyeân ñöôïc öa chuoäng chieám 66,7% thò tröôøng Haø Noäi vaø 100% thò tröôøng Thaùi Nguyeân. Caùc taàng lôùp thöôïng löu vaø vieân chöùc nhaø nöôùc thích loaïi cheø xanh dieät men baèng chaûo gang sao suoát. Caùc loaïi cheø ñaëc saûn naøy ñöôïc cheá bieán baèng gioáng cheø Shan Tuyeát Moäc Chaâu, Suoái Giaøng, Haø Giang loaïi cheø naøy coù haøm löôïng vaät chaát tích luyõ trong laù nhieàu hôn vì do troàng ôû vuøng nuùi cao haøng nghìn meùt. Chieám lónh thò tröôøng Mieàn baéc coù Coâng ty cheø höông Kim Anh Haø Noäi vôùi nhieàu chuûng loaïi ñöôïc khaùch haøng mieàn Baéc öu thích hieän ñaõ coù khoaûng 40 ñaïi lyù baùn taïi caùc tænh phiaù baéc. Caùc xí nghieäp cheø höông Thaùi Nguyeân, Coâng ty cheø Yeân Baùi ñang trieån khai thöïc hieän baùn cheø cho khu vöïc daân cö coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình, hoaëc ñöa SP môùi tôùi caùc vuøng xa, cöûa khaåu nhö coâng ty cheø Caàu tre. Caùc tænh phiaù Nam: töø Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi, Bình Ñònh, Phuù Yeân...trôû vaøo thì raát thích duøng cheø xanh thuoäc danh traø Baøu Caïn cuûa Gia Lai, Plaây Cu vaø loaïi cheø öôùp höông cuûa Baûo Loäc. Taïi Mieàn Nam, thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø luïc tænh thích loaïi cheø Blao öôùp höông nhaân taïo nhö nhaøi, sen saûn xuaát taïi haøng traêm cô sôû saûn xuaát traø noåi tieáng ôû Baûo Loäc nhö Quoác Thaùi, Ñoã Höûu, Thieân Höông.... gaàn ñaây coù cheø cuûa coâng ty TNHH cheø Taâm Chaâu môùi ñöôïc thaønh laäp nhöng SP cuûa noù ñaõ thaâm nhaäp ñöôïc vaøo thò tröôøng khaép mieàn Nam vaø ñaõ khaúng ñònh ñöôïc hieäu quaû ñaàu tö raát lôùn. Haàu heát caùc DN ñeàu coù caùc ñaïi lyù baùn haøng taïi caùc tænh thaønh, thò traán, thò töù. 32 Thò tröôøng noâng thoân Ñöôïc chia thaønh caùc ñoái töôïng sau: Ngöôøi lôùn tuoåi vaø nam giôùi duøng cheø ñeå thöôûng thöùc vaø xem nhö laø moät thuù tao nhaõ neân chuû yeáu duøng caùc loaïi cheø coù höông ñaëc saéc hôïp vôùi gu cuûa töøng ñoái töôïng, neân caùc loaïi cheø ñaëc saûn truyeàn thoáng vaãn ñöôïc öa chuoäng. Phuï nöõ vaø ngöôøi treû ít duøng cheø, hoï chæ duøng cheø laøm nöôùc giaûi khaùt nhö cheø ñaù, hoï thích caùc loaïi nöôùc tieän söû duïng nhö nöôùc NGK ñoùng lon caùc loaïi, NGK ñaõ coù maët nhieàu taïi thò tröôøng noâng thoân nhöng giaù caû coøn quaù cao so vôùi thu nhaäp cuûa hoï neân hoï vaãn duøng chuû yeáu laø nöôùc phi thöông maïi goïi chung laø nöôùc loïc. Ngoaøi ra caùc loaïi SP cheø thöôøng duøng laøm nöôùc giaûi khaùt thoâng thöôøng reû tieàn ôû trong nhaø, beán xe, beán ñoø chuû yeáu laø caùc loaïi cheø öôùp höông rôøi coù giaù thaáp...Vì hieän nay söùc mua cuûa noâng thoân coøn raát thaáp trong khi coøn nhieàu nhu caàu thieát yeáu hôn, giaù cheø thöông phaåm chöa phuø hôïp, neân ñaïi ña soá gia ñình noâng thoân chæ mua cheø vaøo caùc dòp leã teát vì vaäy tính thôøi vuï raát cao, (theo thoáng keâ cuûa moät soá caùc DN cheø höông möùc tieâu thuï vaøo dòp teát gaáp treân 10 laàn caùc ngaøy thöôøng). Ñieàu naøy noùi neân raèng do ñieàu kieän kinh teá cuõng nhö giaù caû vaø SP chöa phuø hôïp neân ngöôøi daân noâng thoân vaø ngöôøi coù thu nhaäp thaáp chöa daùm duøng cheø nhö moät nhu caàu thöôøng xuyeân. Vaø ñaây cuõng laø thò tröôøng tieàm naêng lôùn cho caùc DN khi möùc soáng daân cö taêng leân cuõng nhö yù thöùc veà vieäc uoáng cheø taêng leân. Thò tröôøng thaønh thò: Theo ñaùnh giaù cuûa Hieäp hoäi cheø VN, gaàn ñaây taïi caùc ñoâ thò, ngöôøi coù thu nhaäp cao ñang coù söï thay ñoåi veà nhu caàu söû duïng cheø, caùc loaïi cheø môùi nhö cheø Oolong Ñaøi Loan ñöôïc saûn xuaát taïi caùc coâng ty cheø coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø loaïi cheø xanh deït saûn xuaát theo coâng ngheä Nhaät Baûn ñaõ coù maët treân thò tröôøng coù giaù trò cao hôn cheø thoâng thöôøng töø 5-10 laàn ñaõ ñöôïc ngöôøi tieâu duøng chaáp nhaän Caùc loaïi cheø tuùi nhuùng xanh vaø ñen cuûa Coâng ty cheø Kim Anh Haø Noäi ñoùng goùi baèng thieát bò Italya ñöôïc öa duøng taïi mieàn Baéc, vì deå baûo quaûn, söû duïng tieän lôïi nhanh choùng vaø lòch söï veä sinh phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coâng nghieäp. SP cheø ñen uoáng vôùi chanh, ñaù, ñöôøng ñang ñöôïc caùc giôùi treû taïi caùc thaønh phoá lôùn öa thích nhaát laø Haø Noäi vaø trong caùc nhaø haøng, sieâu thò taïi TP HCM . Loaïi cheø naøy ñöôïc saûn xuaát theo coâng ngheä cheø maûnh CTC vaø ñoùng tuùi baèng maùy töï ñoäng, coù theå noí raèng taàng lôùp thanh nieân ngaøy caøng hoäi nhaäp vôùi theá giôùi veà taäp quaùn uoáng cheø. Taïi caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi ñaõ buøng phaùt nhöõng loaïi traø nöôùc ngoaøi nhö Lipton, Dilmah, Ceylon vaø nhöõng quaùn traø ôû Haø Noäi, Hueá … chuyeân baùn caùc loaïi traø vôùi khoaûng 40-50 loaïi höông vò khaùc nhau döïa treân cô sôû goác laø cheø. Nhöõng quaùn naøy taïo ra söï khaùc bieät so vôùi caùc loaïi NGK khaùc laø ôû choã khai thaùc thò tröôøng cheø theo goùc caïnh vaên hoaù cheø VN ôû neùt thanh lòch, tinh teá, vaø giaûn dò cuûa cheø khoâng chæ vì giaù trò vaät chaát cuûa cheø maø coøn laø giaù trò tinh thaàn 33 cuûa loaïi NGK naøy ñaõ chieám lónh ñöôïc thò tröôøng taïi ñoâ thò lôùn. Xu höôùng naøy seõ caøng taêng khi xaõ hoäi caøng phaùt trieån. Ñoái vôùi löùa tuoåi giaø vaø trung nieân thöôøng thích caùc loaïi cheø truyeàn thoáng ñaëc saûn cuûa caùc vuøng cheø vôùi caùc höông vò vaø maøu saéc ñoäc ñaùo maø ñaõ noåi tieáng töø tröôùc ñeán nay. Caùc taàng lôùp trí thöùc, thöôøng duøng cheø ñeå tu tónh tinh thaàn trong khi laøm vieäc vaø laø loaïi thöùc uoáng baûo veä söùc khoeû.. + Caïnh tranh treân thò tröôøng noäi ñòa Treân thò tröôøng ñaõ coù daáu hieäu xuaát hieän caùc loaïi SP cheø ñen cuûa nöôùc ngoaøi taïi caùc ñoâ thò lôùn TP HCM, Haø Noäi nhö cheø Dilmah cuûa Aán Ñoä vaø cheø Ceylon cuûa Srilanka, caùc saûn phaåm naøy ñang ñöôïc quaûng caùo raàm roä taïi thò tröôøng VN vaø coù cô hoäi chieám lónh thò tröôøng VN trong khi caùc DN cheø Vieät Nam boû ngoû thò tröôøng naøy. Caïnh tranh giöõa caùc DN saûn xuaát cheø noäi ñòa mang tính tích cöïc nhôø coù caïnh tranh SP ña daïng hôn, chaát löôïng ñöôïc caûi thieän, giaù reû hôn vaø chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng toát hôn. Caïnh tranh giöõa SP cheø vaø caùc loaïi NGK khaùc nhö: nöôùc ngoït coù gaz, nöôùc khoaùng, nöôùc uoáng taêng löïc, nöôùc hoa quaû, bia, caø pheâ… ñaây laø yeáu toá caïnh tranh maïnh meõ treân thò tröôøng NGK VN. Caùc coâng ty NGK trong nöôùc keå caû caùc coâng ty ña quoác gia nhö Cococola, Pepsi ñang coù maët taïi caùc ñaïi lyù treân khaép laõnh thoå VN töø noâng thoân ñeán thaønh thò vaø thöïc hieän chieán löôïc quaûng caùo xuùc tieán thöông maïi raát maïnh. Baûng 11 : Phaân boá thò tröôøng nöôùc giaæ khaùt theo khu vöïc Khu vöïc Daân soá (1000ng) Tieâu thuï NGK BQ (l/ng/naêm) Tieâu thu bia BQ (l/ng/naêm Tieâu thuïcheø (l/ng/naêm) Trung du vaø mieàn nuùi phiaù baéc 11240,1 1,72 2,5 6,3 Ñoàng baèng soâng Hoàng 17017,7 3,77 12,67 14,7 Khu boán cuõ 10120,6 0,63 5,21 6,3 Duyeân haûi mieàn Trung 6622,5 9,96 7,48 6,3 Taây nguyeân 4248 0,01 0,65 4,2 Ñoâng Nam Boä 12070,7 17,94 31,3 16,8 Ñoàng baèng soâng Cöûu Long 16365,9 2,06 2,62 10,5 Caû nöôùc 77685,5 5 8,5 11 Nguoàn :Caùc baùo caùo taì lieäu cuûa Toång coâng ty RBNGK VN Qua soá lieäu thu nhaäp trong caùc baùo caùo vaø ñieàu tra cho thaáy raèng taïi thò tröôøng NGK noäi ñòa toång löôïng NGK tieâu thuï BQ ñaàu ngöôøi laø 24,5 lít/ngöôøi/naêm, trong ñoù cheø quy ñoåi 260 gr/ngöôøi/naêm töông töông vôùi 11lít /ngöôøi/naêm chieám 45% thò phaàn, bia 8,5 lít/ngöôøi/naêm chieám 35% thò phaàn, NGK caùc loaïi 5 lít/ngöôiø/naêm chieám 20% thò phaàn . Coù theå keát luaän raèng maëc duø caïnh tranh quyeát lieät nhöng cheø vaån chieám thò phaàn cao nhaát treân thò tröôøng NGK VN. Tuy vaäy aùp löïc caïnh tranh raát maïnh vì NGK vaø bia taán coâng maïnh meõ nhaát laø mieàn Ñoâng nam boä, Duyeân haûi mieàn trung vaø khu vöïc Ñoàng baèng Soâng Hoàng laø nhöõng nôi thò tröôøng coù söùc mua lôùn. caùc loaïi nöôùc giaæ khaùt khaùc chieám thò 34 phaàn cao vaø ñang ñaåy maïnh quaûng caùo tieáp thò vaø coù toác ñoä taêng tröôûng haøng naêm lôùn(2,7 laàn). Ñoái vôùi caùc vuøng noâng thoân mieàn nuùi laø khu vöïc coù quy moâ thò tröôøng lôùn möùc tieâu thuï caùc loaïi NGK coøn raát thaáp. Nhìn chung vôùi möùc tieâu thuï NGK BQ ñaàu ngöôøi laø 24,5 lít/ngöôøi/naêm so vôùi moät Trung Quoác laø 67-70 lít/ngöôøi/naêm vaø so vôùi nhu caàu thöïc teá thì möùc tieâu thuï naøy coøn raát thaáp. Ñaây laø thò tröôøng coù tieàm naêng raát lôùn, neáu ngaønh cheø VN khoâng coù chieán löôïc khai thaùc thì seõ coù nguy cô maát khaû naêng caïnh tranh vôùi saûn phaåm nöôùc ngoaì ngay treân thò tröôøng noäi ñòa. Coù theå ñaùnh giaù raèng thò tröôøng noäi ñòa ñaõ coù nhieàu tieán trieån, ña daïng veà chuûng loaïi, maãu maõ, beân caïnh caùch uoáng cheø truyeàn thoáng , ñaõ hoäi nhaäp vaøo theá giôùi. Hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi baét ñaàu tieán trieån nhöng chöa ñöôïc toå chöùc chaët cheõ, coøn boû ngoû nhieàu nhu caàu, tieâu thuï noäi ñòa taêng chaäm, vôùi quy moâ töông ñoái lôùn möùc tieâu thuï bình quaân ñaàu ngöôøi ôû möùc töø 250-260gr/ngöôøi/naêm neân saûn löôïng tieâu duøng noäi ñòa coøn raát thaáp so vôùi theá giôùi. taïi caùc ñoâ thò thì bò laán aùp bôûi caùc loaïi NGK, taïi caùc vuøng noâng thoân vuøng xa nhu caàu cuûa ñaïi boä phaän ngöôøi tieâu duøng chöa ñöôïc phuïc vuï toát do giaù cheø thöông phaåm coøn quaù cao trong khi söùc mua cuûa ngöôøi daân coøn thaáp. Nguyeân nhaân cuûa thöïc traïng naøy laø: +Thò tröôøng naøy thieáu söï quan taâm cuûa caùc DN nhaø nöôùc hoaëc caùc DN coù quy moâ lôùn ñaàu tö khai thaùc chuû yeáu phuïc vuï thò tröôøng naøy laø caùc DN tö nhaân chi phoái hoaøn toaøn thò tröôøng mieàn Nam, vì haàu heát caùc DNNN ñeàu coi XK laø muïc tieâu chính, caùc DNTN hoaït ñoäng chuû yeáu höôùng vaøo lôïi nhuaän cuûa DN, ñònh giaù caû cöùng nhaéc neân chöa ñaùp öùng ñuû moïi nhu caàu. Chöa xaùc ñònh ñöôïc moät cô caáu vaø tyû troïng caùc caùc loaïi cheø treân thò tröôøng moät caùch hôïp lyù ñeå ñaùp öùng nhu caàu rieâng bieät cuûa töøng loaïi khaùch haøng. +Taïi caùc ñoâ thò lôùn caïnh tranh treân thò tröôøng NGK taïi thò tröôøng noäi ñiaï raát quyeát lieät, caùc loaïi NGK tieän söû duïng, thöïc hieän chieán löôïc quaûng caùo raát taùo baïo vaø coù maïng löôùi phaân phoái roäng khaép vaø tieäân lôïi trong khi ñoù thò tröôøng cheø Ngoaøi coâng ty TNHH cheø Taâm Chaâu haàu nhö chöa ñöôïc ñaàu tö vaøo marketing, quaûng caùo. Vôùi kinh nghieäm caùc nöôùc, chi phí cho quaûng caùo chieám töø 10-15% giaù thaønh. +So vôùi caùc nöôùc, SP chöa ña daïng veà chuûng loaïi. SP chuû yeáu phaûi pha baèng nöôùc soâi neân chöa ñaùp öùng nhu caàu söû duïng nhanh. Trong khi caùc nöôùc khaùc nhö Myõ, Anh, Nhaät... ngöôøi ta coù loaïi saûn phaåm cheø laïnh duøng ngay chieám lónh treân 60 thò tröôøng tieâu thuï cheø. +Ñoái vôùi thò tröôøng noâng thoân chöa nghieân cöùu môû roäng baèng caùc SP vôùi giaù caû phuø hôïp vôùi söùc mua cuûa ngöôøi daân. +ÔÛ VN taäp quaùn uoáng cheø töôi coå truyeàn ñaõ hình thaønh töø raát laâu, laø loaïi cheø laù töôi môùi haùi khoâng qua moät khaâu cheá bieán naøo, soá löôïng cheø naøy khoâng theå thoáng keâ ñöôïc, aûnh höôûng ñeán tieâu thuï cheø thöông phaåm. 2.232 Thò tröôøng theá giôùi 35 Vieät Nam tham gia thò tröôøng cheø quoác teá sôùm, theo baùo caùo cuûa Hieäp hoäi cheø VN naêm 2000, thò tröôøng XK cheø VN töø 25 nöôùc treân theá giôùi tröôùc naêm 1995 ñaây ñeán nay ñaõ thaâm nhaäp vaøo 45 nöôùc thuoäc caû 5 chaâu. Toác ñoä phaùt trieån raát nhanh vaøo cuoái nhöõng naêm 1990. Quy moâ saûn löôïng vaø thò phaàn XK cheø giai ñoaïn 1995-2000 theå hieän ôû baûng soá lieäu sau: Baûng 12: Qui moâ saûn löôïng vaø thò phaàn XK cheø VN Naêm Löôïng cheø XK cuûa VN ( 1000 T) Taêng tröôûng (%) Löôïng cheø maäu dòch theá giôùi (1000 T) taêng tröôûng haøng naêm % Thò phaàn cuûa VN (%) 1995 18,800 1.178,858 1,6 1996 20,800 111 1228,245 104 1,7 1997 32,901 158 1315,534 107 2,5 1998 33,000 100 1413,097 107 2,3 1999 37,300 113 1373,477 97 2,7 2000 55,66 149 1344,287 98 4,1 BQ 5naêm 198,461 126 7853,498 103 2,52 Nguoàn: FAO, Toång cuïc thoáng keâ VN Soá lieäu naêm 2000 trong taøi lieäu thoáng keâ cheø cuûa Hieäp hoäi cheø Aán ñoä. Toång SP cheø XK cuûa VN giai ñoaïn 1995-2000 laø 198,301 ngaøn taán, trung bình moãi naêm XK 33,050 taán, chieám thò phaàn laø 2,52% so vôùi toång löôïng cheø maäu dòch cuûa theá giôùi, nhòp ñoä taêng tröôûng xuaát khaåu bình quaân haøng naêm laø 26% lôùn hôn nhieàu laàn so vôùi toác ñoä taêng maäu dòch theá giôùi haøng naêm (3%). Ñaëc bieät naêm 2000 saûn löôïng XK ñaït cao nhaát töø tröôùc ñeán nay, ñöa VN leân haøng thöù 8 trong 10 nöôùc XK cheø theá giôùi vaø chieám thò phaàn laø 4,1% . Xuaát khaåu taêng vaø kim ngaïch cuõng taêng raát cao, toác ñoä