Luận văn Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên §¹i häc th¸i nguyªn Tr•êng ®¹i häc kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh ----------------------------------------------- Nguyễn Thị Phương Hảo NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 60 - 31 - 10 Luận văn thạc sỹ kinh tế Ng•êi h•íng dÉn khoa häc: TS. Ng« Xu©n Hoµng Thái nguyên, năm 2007 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. C«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµm ®Þa bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· giµnh ®•îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi (1986 -2007), N«ng nghiÖp, n«ng th«n n•íc ta ®· cã nhiÒu thay ®æi: tõ mét n•íc ph¶i nhËp khÈu l•¬ng thùc, nay ®· trë thµnh n•íc cã s¶n l•îng g¹o xuÊt khÈu cao trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thªm nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n kh¸c. Hµng n«ng s¶n chiÕm tû trong lín trong tæng sè hµng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu N«ng, L©m, Thuû s¶n chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, n•íc ta ®· liªn tôc gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ®Çu trªn thÕ giíi: ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu, ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª, ®øng thø n¨m vÒ diÖn tÝch trång chÌ… ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ cña x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng l¹c hËu, tù cung tù cÊp dÇn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngµnh n«ng nghiÖp n•íc ta ph¸t triÓn vµ ®¹t ®•îc nhiÒu thµnh tùu to lín nh• vËy lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña c¸c m« h×nh trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i trªn kh¾p c¶ n•íc ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn v•ît bËc nµy. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ xu h•íng tÊt yÕu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt míi ë n•íc ta, nã më ra mét h•íng ®i kh¶ quan cho viÕc chuyÓn nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h•íng hµng hãa. Nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®· h×nh thµnh vµ t¨ng nhanh vÒ sè l•îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, nh•ng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng, kinh tÕ trang tr¹i thÓ hiÖn sù •u viÖt h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, huy ®éng nguån vèn trong d©n, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên N«ng - L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong n•íc vµ xuÊt khÈu; Thu hót mét lùc l•îng lao ®éng d• thõa ®¸ng kÓ ë n«ng th«n, n©ng cao thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng•êi lao ®éng. Thùc tÕ ë tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng th«n, lµ mét h•íng ®i ®óng ®¾n cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n Th¸i Nguyªn hiÖn nay. Tuy nhiªn, trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung vµ huyÖn §ång Hû nãi riªng ph¸t triÓn nhanh nh•ng lµ ph¸t triÓn tù ph¸t. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ch•a cao, ch•a t•¬ng xøng víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. H¬n n÷a, trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng th«n nh•ng viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm vÉn cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c trang t¹i trªn thÞ tr•êng cßn yÕu. Do vËy, chç yÕu nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm, chñ yÕu vÊn lµ s¶n xuÊt hµng hãa th« t•¬i sèng, ch•a g¾n víi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n. §ång Hû lµ mét huyÖn trung du miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã tiÒm n¨ng lín vÒ ®Êt n«ng, l©m nghiÖp. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i lµ h•íng ®i ®óng ®¾n, cÇn ®•îc quan t©m gióp ®ì b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý. §Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû ph¸t triÓn ®óng h•íng, bÒn v÷ng th× viÖc nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn vÒ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh trang tr¹i trªn ®Þa bµn HuyÖn §ång Hû cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, t«i ®· chän nghiªn cøu ®Ò tµi “N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”. 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2. Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu chung: §¸nh gi¸ ®•îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn nh»m ph¸t hiÖn ra c¸c tiÒm n¨ng ch•a ®•îc khai th¸c. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c trang tr¹i, t¨ng thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong vïng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n trªn ®Þa bµn. Môc tiªu cô thÓ: - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn trang tr¹i vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. - §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña huyÖn §ång Hû vµ ¶nh h•ëng cña chóng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè ¶nh h•ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn §ång Hû. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cho c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ë huyÖn §ång Hû. 3. §èi t•îng nghiªn cøu vµ Ph¹m vi nghiªn cøu §èi t•îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ xu h•íng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ kh«ng gian: 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo tiªu chÝ ®¸nh gi¸ thuéc huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn. VÒ thêi gian: Sè liÖu lÞch sö: chñ yÕu giai ®o¹n 2003-2006. Sè liÖu s¬ cÊp vÒ trang tr¹i ®•îc ®iÒu tra n¨m 2007. 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4. §ãng gãp míi cña luËn v¨n VÒ lý luËn: ®Ò tµi hoµn thiÖn thªm phÇn lý luËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, trang tr¹i vµ s¶n phÈm hµng hãa (s¶n phÈm hµng hãa vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp cña c¸c trang tr¹i). Vai trß, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi, m«i tr•êng cña trang tr¹i ë ViÖt Nam. VÒ thùc tiÔn: ®Ò tµi ®Ò xuÊt ®•îc mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c m« h×nh trang tr¹i theo tõng vïng sinh th¸i, hiÖu qu¶ trong sö dông vèn vay vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm. 5. Bè côc cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 ch•¬ng: Ch•¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu. Ch•¬ng 2: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn Ch•¬ng 3: Gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Ch•¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 1.1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ trang tr¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i 1.1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i 1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n•íc ta nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, c¬ quan qu¶n lý nhµ n•íc vµ nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ qu¶n lý ®· quan t©m nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®•îc ®Ò cËp nhiÒu lµ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i. §Ó lµm râ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, tr•íc hÕt cÇn ph©n biÖt c¸c thuËt ng÷ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i”. Trang tr¹i lµ c¬ së, lµ doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét hoÆc mét sè nhãm nhµ kinh doanh.[19] §èi víi kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®•a ra c¸c quan ®iÓm sau: Quan ®iÓm 1: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, bao gåm mét sè ng•êi lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª ®•îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t• liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ®­îc nhµ n­íc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ vai trß cña ng•êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 2 cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm nµy cho thÊy ®Æc tr•ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng hãa nh•ng ch•a thÊy ®•îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ ch•a thÊy ®•îc vai trß cña ng•êi chñ trang tr¹i. 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Quan ®iÓm 3 l¹i cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng, l©m, ng• nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã søc ®Çu t• lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, cã ph•¬ng thøc t¹o ra tû suÊt sinh lêi cao trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®•a thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng hãa, t¹o ra søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh doanh cña trang tr¹i. Trong nghÞ quyÕt TW sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶”. XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së trong n«ng nghiÖp, lµ doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª. ë c¸c trang tr¹i, chñ trang tr¹i ®Çu t• vèn, thuª m•ín phÇn lín lao ®éng, thuª m•ín hoÆc mua s¾m c¸c t• liÖu s¶n xuÊt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, ®•îc nhµ n•íc b¶o hé theo luËt ®Þnh.[tr.9-10, 19] 1.1.1.2 §Æc tr•ng cña kinh tÕ trang tr¹i Kinh tÕ trang tr¹i ë n•íc ta ®•îc quan niÖm kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n th•êng ®•îc hiÓu lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh, chñ yÕu nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tiªu dïng cña hé gia ®×nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc kinh tÕ n«ng nghiÖp mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sö dông lao ®éng thuª ngoµi, s¶n xuÊt víi môc tiªu chÝnh ®Ó phôc vô thÞ tr•êng. Kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr•ng sau:[tr.19- 22, 1] 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên a. S¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸: Kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr•êng ®Ó thu ®•îc lîi nhuËn, tÝch luü vèn nh»m ph¸t triÓn më réng ®•îc quy m« s¶n xuÊt. Cßn hé tiÓu n«ng chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ®Ó tù ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu hµng ngµy cña gia ®×nh. Th«ng th•êng, ng•êi n«ng d©n ph¶i trÝch mét l•îng s¶n phÈn lµm ra cña m×nh ®em b¸n ®Ó cã tiÒn chi tiªu cho c¸c nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th•êng ngµy cña gia ®×nh nh•ng phÇn b¸n ®ã kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt. b. Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸: HiÖn nay, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chia ra lµm 3 cÊp ®é: C¸c xÝ nghiÖp, l©m tr•êng, n«ng tr•êng s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h•íng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao nhÊt. Kinh tÕ hé n«ng nghiÖp s¶n xuÊt chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña gia ®×nh, ®©y lµ kiÓu s¶n xuÊt manh món, nhá lÎ kh«ng mang tÝnh chuyªn m«n ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i thuéc lo¹i gi÷a, ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc ®Ých kinh doanh. Quy m« s¶n xuÊt, vèn ®Çu t•, trang thiÕt bÞ, lao ®éng… lín h¬n nhiÒu víi kinh tÕ hé. Do vËy, sÏ t¹o ra khèi l•îng s¶n phÈm v•ît nhu cÇu cña gia ®×nh ®Ó thµnh hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ tr•êng. MÆt kh¸c, do môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn s¶n xuÊt kinh doanh ë trang tr¹i ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸. c. Tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt: So víi kinh tÕ n«ng hé, kinh tÕ trang tr¹i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ b¸n ra thÞ tr•êng ®Ó thu l·i. Do vËy, ®Çu t• ®Ó trang bÞ vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt míi cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh n»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l•îng cho s¶n phÈm. ChØ cã nh• vËy, kinh tÕ trang tr¹i míi s¶n xuÊt ra khèi l•îng hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng. Râ rµng, ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n b×nh th•êng sang lµm chñ trang tr¹i lµ mét b•íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt trªn nhiÒu lÜnh vùc, tõ t• duy ®Õn tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý vµ phong c¸ch lµm ¨n míi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên d. Mèi quan hÖ víi thÞ tr•êng: §èi víi kinh tÕ trang tr¹i, viÖc h¹ch to¸n d•íi h×nh thøc gi¸ trÞ lµ tèi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lu«n g¾n chÆt víi thÞ tr•êng, lÊy thÞ tr•êng vµ lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®Ých cuèi cïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Do vËy, chñ trang tr¹i ph¶i lu«n t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr•êng trong vµ ngoµi vïng, tõ ®ã t×m ra xu h•íng nhu cÇu cña thÞ tr•êng ®Ó cã chiÕn l•îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ marketing cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i m×nh. e. Chñ trang tr¹i - nhµ kinh doanh: Tuy kh«ng h×nh thµnh bé m¸y tæ chøc qu¶n lý, chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng cña gia ®×nh, viÖc thuª m•ín lao ®éng chØ ph¸t sinh khi thùc sù cÇn thiÕt víi quy m« h¹n chÕ (tuy hiÖn nay mét sè trang tr¹i quy m« t•¬ng ®èi lín ®· thuª lao ®éng th•êng xuyªn). Chñ trang tr¹i lµ ng•êi cã ®Çu ãc tæ chøc, biÕt ho¹ch to¸n lç, l·i, cã khao kh¸t vµ tham väng lµm giµu. 1.1.1.3 Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng a. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng [tr.25-33, 11] * §èi víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr•êng kinh tÕ vµ ph¸p lý: Thø nhÊt, Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ n•íc. Sù t¸c ®éng cña nhµ n•íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr•êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña nhµ n•íc sÏ thóc ®Èy lµm cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng cña nhµ n•íc ®•îc thùc hiÖn th«ng qua: - §Þnh h•íng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng qua quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi theo h•íng khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch th× chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, thÞ tr•êng, khoa häc c«ng nghÖ, ®Çu t• cã vai trß hÕt søc quan träng. 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - KhuyÕn khÝch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i qua biÖn ph¸p ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i. - Hç trî nguån lùc cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i nh• hç trî kinh phÝ cho ®µo t¹o chñ trang tr¹i, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hç trî chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt… Thø hai, Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ cã chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung ruéng ®Êt. Nhµ n•íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Êt ®ai hîp lý theo ph•¬ng ch©m: ®Êt ®ai ph¶i thuéc vÒ nh÷ng ng•êi sö dông chóng cã hiÖu qu¶, tøc lµ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tËp trung ruéng ®Êt mét c¸ch hîp lý, vµo nh÷ng ng•êi cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sö dông ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶. Thø ba, cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Bëi v×, trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n kinh tÕ n«ng hé, môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ t¹o ra s¶n phÈm ®Ó b¸n, nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i sÏ bÞ ¶nh h•ëng rÊt lín. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh©n tè kÝch cung cña trang tr¹i, v× c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn sÏ t¹o thÞ tr•êng réng lín vµ æn ®Þnh cho c¸c trang tr¹i. Cã thÓ chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ qua l¹i, hç trî nhau gi÷a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo hai h•íng: - H×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu chÕ biÕn lóc ®Çu t¹m thêi th«ng qua c¸c c¬ së chÕ biÕn thñ c«ng hoÆc chuyÓn sang chÕ biÕn ë c¸c vïng kh¸c. 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - X¸c ®Þnh quy m« cña vïng nguyªn liÖu, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së chÕ biÕn. TÝnh to¸n tiÕn ®é x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®Ó x©y dùng vïng nguyªn liÖu, sau khi nhµ m¸y x©y dùng xong cã nguyªn liÖu ngay ®Ó nhµ m¸y ho¹t ®éng. Thø t•, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr•íc hÕt lµ giao th«ng vµ thñy lîi. KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bao gåm: ®•êng giao th«ng, thñy lîi, ®iÖn… lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã gãp phÇn quan träng ®Ó ng•êi s¶n xuÊt kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù nhiªn, ®¸p øng yªu cÇu sinh häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng hãa, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng. Thø n¨m, cã sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa. Sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ¶nh h•ëng tÝch cùc râ rÖt tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i v× c¸c vïng chuyªn canh tËp trung lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i. §Ó h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, ng•êi ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n vïng ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt nu«i thÝch hîp, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph•¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm th«ng qua x©y dùng c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h•íng chuyªn canh. Thø s¸u, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp. Sù liªn kÕt trong kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. §Ó ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, mét mÆt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh n«ng nghiÖp d•íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau theo h•íng ph¸t huy •u thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. MÆt kh¸c, ph¶i t¹o lËp m«i tr•êng thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh doanh liªn kÕt víi nhau trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã, ®Æc biÖt l•u ý tíi viÖc ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c h×nh thøc hîp t¸c tù nguyÖn 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên trong lÜnh vùc dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr•êng. Thø b¶y, cã m«i tr•êng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. * C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i: - Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ng•êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt nÆng nhäc, phøc t¹p, møc sinh lêi thÊp, rñi ro cao. V× vËy, søc thu hót ®Çu t• cña n«ng nghiÖp kÐm h¬n c¸c ngµnh kh¸c. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h•íng kinh tÕ trang tr¹i cÇn cã sù ®Çu t• tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc lín h¬n nhiÒu so víi n«ng hé ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®iÒu kiÖn trªn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i. ChØ cã nh÷ng ng•êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng míi d¸m ®Çu t• tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc vµo nghÒ n«ng lêi Ýt, rñi ro nhiÒu. - Ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. VÒ nguån gèc h×nh thµnh, ®a sè c¸c trang tr¹i h×nh thµnh tõ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña kinh tÕ n«ng hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy c¸c yÕu tè vËt chÊt ®Ó h×nh thµnh trang tr¹i, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm s¶n xuÊt, tÝch lòy tri thøc vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thùc tÕ, khi ng•êi chñ trang tr¹i cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp th× míi d¸m ®Çu t• kinh doanh vµ míi biÕt ®Çu t• kinh doanh c©y, con nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr•êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu trªn, ngoµi sù tÝch lòy cña b¶n th©n chñ trang tr¹i cÇn cã sù hç trî cña nhµ n•íc vÒ nguån lùc vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp, kiÕn thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh… cho c¸c chñ trang tr¹i vµ c¸c chñ hé n«ng nghiÖp. - Cã sù tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr•íc hÕt lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. Trang tr¹i lµ mét ph•¬ng thøc kinh doanh n«ng 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nghiÖp, lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n n«ng hé. ChØ khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®•îc tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh th× míi cã s¶n xuÊt hµng hãa, míi cã trang tr¹i. - Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa vµo c¬ së h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¹o thu nhËp vµ cã lîi nhuËn cao. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®•îc khi trang tr¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm víi gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ b¸n trung b×nh cña x· héi. Muèn cã s¶n phÈm gi¸ thµnh h¹, mét mÆt trang tr¹i ph¶i lùa chän lo¹i s¶n phÈm mµ trang tr¹i cã •u thÕ s¶n xuÊt nhÊt (tøc cã lîi thÕ kinh doanh), ph¶i kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n hãa víi ph¸t triÓn tæng hîp, mÆt kh¸c ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, cã thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi tÝnh to¸n ®•îc gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó biÕt viÖc s¶n xuÊt cã l·i hay kh«ng, cã nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay kh«ng? Th«ng qua thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi kiÓm so¸t ®•îc c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, míi t×m ra c¸c kh©u ®Çu t• ch•a hîp lý, c¸c tiÒm n¨ng ch•a khai th¸c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, nh»m h¹ gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng suÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh trong c¸c trang tr¹i cÇn chó ý hai vÊn ®Ò: - CÇn tæ chøc viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh• ng•êi qu¶n lý trang tr¹i. - CÇn cã chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt cho c¸c trang tr¹i, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña trang tr¹i, lµm c¬ së cho c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh. b. Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ s¶n phÈm hµng hãa C¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng C¸c trang tr¹i ë c¸c n•íc cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®•îc chuyªn m«n hãa, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm theo c¬ chÕ thÞ tr•êng më, biÓu hiÖn: 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - C¸c trang tr¹i lùa chän mua vËt t•, m¸y mãc vµ b¸n n«ng s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr•êng theo h•íng cã lîi nhÊt. - Cã sù hç trî cña c¸c hîp t¸c x· trang tr¹i, c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh s¶n xuÊt, cßn hîp t¸c x· lo c¸c dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra. - Nhµ n•íc cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr•êng n«ng s¶n th«ng qua c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o sù c©n b»ng vÒ cung cÇu trªn thÞ tr•êng nh»m ®iÒu tiÕt chèng khñng ho¶ng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nhµ n•íc h•íng dÉn c¸c trang tr¹i t¨ng hoÆc gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n. Trong tr•êng hîp gi¶m s¶n xuÊt, nhµ n•íc sÏ ®Òn bï kho¶n thiÖt h¹i t•¬ng øng, nhµ n•íc cßn mua c¸c n«ng s¶n thõa cña c¸c trang tr¹i theo gi¸ ®¶m b¶o. Kh¸i niÖm vÒ S¶n phÈm hµng hãa [tr.77-85, 13] Khi nãi vÒ s¶n phÈm hµng hãa theo quan niÖm th«ng th•êng ng•êi ta th•êng quy nã vÒ mÆt h×nh thøc tån t¹i cô thÓ, víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬, lý, hãa tÝnh cña nã. Hay nãi kh¸c ®i, s¶n phÈm hµng hãa lµ c¸i mµ ta cã thÓ quan s¸t ®•îc, c©n, ®o, ®ong ®Õm ®•îc vµ ®•îc trao ®æi trªn thÞ tr•êng. Nã cã thÓ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng•êi. Theo quan ®iÓm cña Marketing, s¶n phÈm hµng hãa ®•îc hiÓu theo mét quan ®iÓm réng h¬n nhiÒu. Theo quan ®iÓm nµy, s¶n phÈm hµng hãa ®•îc hiÓu lµ: “c¸i g× ®ã” nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ mong muèn cña con ng­êi vµ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi trªn thÞ tr­êng. “C¸i g× ®ã” ë ®©y bao gåm c¶ yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, ®ång thêi ngay c¶ trong s¶n phÈm hµng hãa vËt chÊt còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè phi vËt chÊt trong nã. Trªn thùc tÕ s¶n phÈm hµng hãa ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa. §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa lµ mÆt chÝnh thÓ riªng biÖt, ®•îc ®Æc tr•ng bëi c¸c th•íc ®o nh•: ®é lín, gi¸ c¶, h×nh thøc bªn ngoµi vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cña s¶n phÈm hµng hãa. S¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp lµ “c¸i g× ®ã” ®­îc t¹o ra tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa réng (bao gåm c¶ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên vô) ®•îc trao ®æi trªn thÞ tr•êng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con ng•êi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp. CÊp ®é vµ yÕu tè cÊu thµnh s¶n phÈm hµng hãa §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa vèn lµ mét chØnh thÓ hoµn chØnh chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè, ®Æc tÝnh vµ th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt s¶n phÈm hµng hãa. Theo quan ®iÓm Marketing ng•êi ta s¾p xÕp c¸c yÕu tè, ®Æc tÝnh, th«ng tin theo ba cÊp ®é víi c¸c chøc n¨ng marketing kh¸c nhau. - CÊp ®é c¬ b¶n cña hµng hãa: s¶n phÈm c¬ b¶n (s¶n phÈm ý t•ëng). - CÊp ®é s¶n phÈm hiÖn thùc: ®ã lµ cÊp ®é thÓ hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa ph¶n ¸nh sù cã mÆt trªn thùc tÕ cña s¶n phÈm hµng hãa. C¸c yÕu tè ®ã th•êng lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng s¶n phÈm, kiÓu d¸ng, bao gãi, nh·n hiÖu… - CÊp ®é s¶n phÈm bæ sung: lµ cÊp ®é ë ®ã s¶n phÈm ®•îc bæ sung thªm nh÷ng dÞch vô nh»m tháa m·n h¬n n÷a sù mong ®îi cña kh¸ch hµng. CÊp ®é nµy th•êng thÓ hiÖn c¸c dÞch vô nh•: l¾p ®Æt, b¶o hµnh, dÞch vô thanh to¸n… - CÊp ®é s¶n phÈm tiÒm n¨ng: lµ cÊp ®é mµ ë ®ã s¶n phÈm chøa ®ùng c¸c yÕu tè g©y sù chó ý, thu hót kh¸ch hµng vµ xóc tiÕn b¸n hµng. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp - §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng: S¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng lµ s¶n phÈm ®•îc b¸n cho ng•êi mua nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu lîi Ých c¸ nh©n cña hä. §èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau: + §a d¹ng vÒ s¶n phÈm, ®a d¹ng vÒ phÈm cÊp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸c nhau cña ng•êi tiªu dïng. + NhiÒu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh tiªu dïng. + ThÞ tr•êng ph©n bè réng. + S¶n phÈm n«ng s¶n Ýt co d·n. + Mét bé phËn lín n«ng s¶n ®•îc tiªu dïng d•íi d¹ng t•¬i sèng nh• rau, qu¶, trøng, s÷a… liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n… 16 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên + C¸c n«ng s¶n chñ yÕu lµ tiªu dïng cho con ng•êi, do vËy vÊn ®Ò chÊt l•îng, an toµn s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh. + S¶n phÈm cã tÝnh mïa vô. - §Æc ®iÓm cña hµng hãa tiªu dïng trung gian: N«ng s¶n tiªu dïng trung gian lµ n«ng s¶n tiªu dïng qua chÕ biÕn hoÆc qua mét sè dÞch vô cña tæ chøc trung gian. Lo¹i n«ng s¶n nµy th•êng cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + §é ®ång ®Òu vÒ chÊt l•îng s¶n phÈm cao. + Gi¸ c¶ t•¬ng ®èi æn ®Þnh. + Gi¸ trÞ cña n«ng s¶n ®•îc t¨ng thªm do bæ sung c¸c dÞch vô vµo trong s¶n phÈm. + ThÞ tr•êng tËp trung h¬n víi n«ng s¶n tiªu dïng cuèi cïng. + C¸c s¶n phÈm th•êng cã sù kh¸c biÖt ®Ó ®Þnh vÞ trªn thÞ tr•êng. - §Æc ®iÓm n«ng s¶n lµ t• liÖu s¶n xuÊt: Mét bé phËn n«ng s¶n quay trë l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau víi t• c¸ch lµ t• liÖu s¶n xuÊt (h¹t gièng, con gièng) cùc kú quan träng. TÝnh chÊt quan träng thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò sau: + N«ng s¶n ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l•îng cao. + QuyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau. + ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng sinh th¸i. + Lu«n chÞu ¸p lùc cña sù thay thÕ. + C¬ héi thµnh c«ng vµ rñi ro lín trong kinh doanh. 1.1.1.4 Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh hé lµ trang tr¹i Ngµy 23/6/2000 Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng côc Thèng kª ®· ký v¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK h•íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Néi dung v¨n b¶n nh• sau: [18] C¸c ®èi t•îng, ngµnh s¶n xuÊt ®•îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i gåm: Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n Nhµ n•íc vµ lùc l•îng vò trang ®· nghØ h•u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸c c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh, cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. Tiªu chÝ ®Þnh l•îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i: Mét hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®•îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t ®•îc hai tiªu chÝ ®Þnh l•îng sau ®©y: 1. Gi¸ trÞ s¶n l•îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m: - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu trë lªn. - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu trë lªn. 2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t•¬ng ®èi lín vµ v•ît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t•¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ. a. Trang tr¹i trång trät - Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: + Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i l©m nghiÖp: + Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n•íc. b. Trang tr¹i ch¨n nu«i - Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc : + Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th•êng xuyªn tõ 10 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th•êng xuyªn tõ 50 con trë lªn. - Ch¨n nu«i gia sóc: + Ch¨n nu«i sinh s¶n cã th•êng xuyªn ®èi víi lîn 20 con trë lªn, ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th•êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn. 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng… + Cã th•êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d•íi 7 ngµy tuæi). c. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt n•íc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). d. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh•: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l•îng hµng ho¸. 1.1.1.5 Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i a. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng - Sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ kÞp thêi cña Nhµ n•íc. Nhµ n•íc ®· cã nh÷ng chñ tr•¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h•íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n•íc. Trong n«ng nghiÖp, c«ng nhËn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng cña hä tr•íc ph¸p luËt, Nhµ n•íc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn. - C¸c chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, trî gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc t¹m tr÷ n«ng s¶n hµng ho¸, miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c trang tr¹i ®· t¹o ra nh÷ng thuËn lîi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. MÆt kh¸c, Nhµ n•íc cßn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng h•íng, kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng g©y thiÖt h¹i cho ng•êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng b•íc th¨ng trÇm cña nÒn kinh kÕ thÞ tr•êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng•êi n«ng d©n. - Sù h×nh thµnh nh÷ng trung t©m, c¬ së thua mua, chÕ biÕn n«ng s¶n. §©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiªu thô khèi l•îng lín n«ng s¶n n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®Ó t¹o ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n. Tõ ®ã, sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ theo 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên h•íng chuyªn m«n ho¸ xung quanh c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, trang tr¹i chuyªn trång mÝa xung quanh nhµ m¸y ®•êng, trang tr¹i trång chÌ xung quanh nhµ m¸y chÌ, trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a xung quanh nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a… ®· t¹o ra mét mèi liªn kÕt h÷u c¬, bÒn v÷ng n«ng - c«ng nghiÖp thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn l¹i dÉn ®Õn n¶y sinh nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy m¹ng mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i ë n•íc ta. - Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng gièng nh• c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®•îc ph©n bè trªn ®Þa bµn réng kh¾p trªn mäi vïng miÒn trong n•íc. Do vËy, c¬ së h¹ tÇng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®•êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®èi víi nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nãi chung, ®èi víi s¶n xuÊt cña trang tr¹i nãi riªng. Cã ®•êng giao th«ng th× vËt t• s¶n xuÊt (gièng, vËt nu«i, ph©n bãn…) míi ®•îc ®•a ®Õn s¶n xuÊt kÞp thêi vµ s¶n phÈn hµng ho¸ míi ®•îc ®•a ®i tiªu thô ®Õn c¸c nhµ m¸y, ®Õn thÞ tr•êng ®•îc nhanh chãng. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm t•¬i sèng dÔ h• háng th× kh©u vËn chuyÓn gÇn nh• quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ kinh tÕ cña hµng ho¸. HÖ thèng giao th«ng ®a d¹ng vµ thuû lîi cßn lµ ®iÒu kiÖn t¹o ra mèi quan hÖ liªn kÕt gÇn gòi gi÷a c¸c c¬ së tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n vµ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt. §èi t•îng cña c¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c©y trång vµ vËt nu«i, mµ trong ®êi sèng cña chóng n•íc cã vÞ trÝ sè mét. Do vËy, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc cung cÊp n•íc còng nh• viÖc phßng chèng lò lôt, ngËp óng lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh th•êng cña chóng. §Æc biÖt, s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i, yªu cÇu ph¶i cã hÖ thèng thuû lîi ®¶m b¶o cho n¨ng suÊt c©y trång ®¹t cao, æn ®Þnh, n©ng cao diÖn tÝch gieo trång vµ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ ®•îc nh÷ng rñi ro. Môc ®Ých cuèi cïng cña trang tr¹i lµ thu ®•îc lîi nhuËn cao. Do vËy, yÕu tè thÞ tr•êng lµ yÕu 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®•îc trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, v× thÞ tr•êng lµ n¬i trao ®æi, giao l•u hµng ho¸. Tr•íc hÕt, chî lµ n¬i tËp trung nhiÒu ng•êi mua, ng•êi bu«n b¸n, v× vËy, sù h×nh thµnh nh÷ng khu chî t¹i nh÷ng côm x·, nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt t¨ng khèi l•îng vµ t¨ng chÊt l•îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Quy m« vµ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai cña mçi trang tr¹i th•êng cã sù thay ®æi, tuy nhiªn sù thay ®æi nµy l¹i n»m trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt còng cã giíi h¹n, con ®•êng më réng t¨ng khèi l•îng vµ chÊt l•îng s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i chÝnh lµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi, viÖc sö dông c¸c gièng míi ®· ®•a n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng nhanh. Ngµy nay, viÖc ®•a c«ng nghÖ sinh häc vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ cßn høa hÑn nh÷ng triÓn väng vµ kÕt qu¶ phi th•êng trong thùc tÕ s¶n xuÊt cña n•íc ta. b. Nguån lùc bªn trong cña trang tr¹i Trong mét m«i tr•êng kinh tÕ x· héi nh• nhau, kh«ng ph¶i bÊt cø hé n«ng d©n nµo còng ph¸t triÓn thµnh trang tr¹i. Con ®•êng khëi sù vµ æn ®Þnh cña mçi trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn riªng cña mçi trang tr¹i. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm: PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i: lµ ng•êi t¹o dùng vµ ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, sù h•ng thÞnh hay thÊt b¹i cña trang tr¹i ®Òu phôc thuéc n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i. Do vËy, ®ßi hái chñ trang tr¹i ph¶i: - Cã ý trÝ v•¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn, kiªn ®Þnh môc tiªu ®· ®Ò ra, ph¶i thùc sù th«i thóc bëi ý trÝ v•¬n lªn, chÊp nhËn gian khæ, m¹o hiÓm ®Ó t×m h•íng ®i lªn. Tuy nhiªn, còng kh«ng ®•îc bång bét, ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch kh«ng t•ëng, v•ît qu¸ víi ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch cã tÝnh kh¶ thi. 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Cã kh¶ n¨ng qu¶n lý: ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt: quy ho¹ch, bè trÝ ®Êt ®ai, s¾p xÕp vµ sö dông lao ®éng hîp lý. - Kinh doanh ph¶i ®¹t chÊt l•îng vµ hiÖu qu¶ cao: chñ trang tr¹i lµ ng•êi thùc hiÖn c«ng viÖc kinh doanh ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, tõ ®ã, t¹o ra lîi thÕ so s¸nh t•¬ng ®èi vÒ s¶n phÈm cña m×nh trong vïng thÞ tr•êng ®ã. - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh cña m×nh chñ trang tr¹i ph¶i cã nh÷ng kinh nghiÖm, hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ nh÷ng c«ng viÖc m×nh sÏ thùc hiÖn vµ còng cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ kü thuËt. Kinh nghiÖm vµ tri thøc cÇn ®•îc bæ xung, kÕt hîp hµi hoµ víi nhau. TÊt nhiªn, kh«ng ph¶i mçi chñ trang tr¹i khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu ®¹t ®•îc nh÷ng tiªu chuÈn trªn mµ ph¶i tr¶i qua mét thêi gian phÊn ®Êu, häc hái, tÝch luü kinh nghiÖm ngay trªn trang tr¹i cña m×nh. Mçi b•íc ®i, mçi viÖc lµm, mçi thµnh c«ng, thÊt b¹i ®Òu gióp hä rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých vµ thiÕt thùc. Sù tÝch tô ®Êt ®ai, vèn, lùc l•îng lao ®éng. §Êt ®ai, vèn, lao ®éng lµ ba yÕu tè c¬ b¶n quan träng trong n«ng nghiÖp, thiÕu mét trong ba yÕu tè trªn th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®•îc. §èi víi trang tr¹i, viÖc tËp trung ruéng ®Êt lµ rÊt cÇn thiÕt, song l¹i phô thuéc vµo quü ®Êt tù nhiªn vµ tËp qu¸n cña ng•êi d©n tr•íc ®©y, ruéng ®Êt lu«n bÞ ph©n t¸n ë nhiÒu khu vùc. ViÖc chuyÓn nh•îng, tËp trung cÇn ph¶i cã thêi gian, dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i kh«ng ®Òu vÒ thêi gian vµ quy m«. NhËn thÊy ®iÒu nµy, n•íc ta ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch thÝch hîp t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c trang tr¹i cã ®ñ ®Êt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Cã ®Êt ch•a ®ñ, c¸c trang tr¹i ph¶i cã l•îng vèn nhÊt ®Þnh ®Ó ®Çu t• ban ®Çu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: mua vËt t•, c«ng cô, m¸y mãc… Thùc hiÖn ho¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, doanh thu lµ kÕt qu¶ thu ®•îc, song môc ®Ých cuèi cïng lµ lîi nhuËn. Do vËy, viÖc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¬ së ®Ó 22 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên chñ trang tr¹i n¾m v÷ng ho¹t ®éng tµi chÝnh thu chi vµ ®iÒu tiÕt mét c¸ch hîp lý, khoa häc ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt ë møc thÊp nhÊt. Muèn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i lËp c¸c lo¹i sæ s¸ch cÇn thiÕt ®Ó ghi chÐp: sæ thu chi tõng kho¶n môc, sæ b¸n s¶n phÈm... Tãm l¹i, hai nhãm ®iÒu kiÖn trªn thùc chÊt lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan cÇn thiÕt cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Mçi ®iÒu kiÖn cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, còng kh«ng thÓ chê cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn th× míi tiÕn hµnh x©y dùng trang tr¹i mµ ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i tÝch cùc vËn ®éng, tËn dông nh÷ng ®iÒu kiÖn cã s½n vµ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó héi tô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh¸c. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn võa x©y dùng võa bæ sung, cñng cè ®Ó c¸c trang tr¹i ngµy cµng héi tô ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶ cao cña lo¹i h×nh kinh tÕ mang tÝnh •u viÖt nµy. 1.1.1.6 Vai trß, vÞ trÝ, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng cña trang tr¹i Trang tr¹i trªn thÕ giíi cã lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u ®êi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ vai trß cña nã ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, cã thÓ nãi mçi trang tr¹i lµ “tÕ bµo” quan träng cña nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng n«ng nghiÖp. Kinh tÕ trang tr¹i ®· vµ ®ang kh¬i dËy nhiÒu vïng ®Êt hoang ho¸, ®åi nói träc, sö dông mét phÇn søc lao ®éng d• thõa t¹i chç ®Ó s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸. Bªn c¹nh ®ã, nã cßn lµ vai trß quan träng trong viÖc chèng xãi mßn, gãp phÇn h¹n chÕ lò lôt vµ h¹n h¸n. Kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸ vì nÒn s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, gãp phÇn tÝch cùc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¸p øng c¸c nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng•êi. Kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn t¹o ra s¶n phÈm cung cÊp ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp: c«ng nghiÖp chÕ biÕn, dÞch vô… mÆt kh¸c, tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt: s¶n xuÊt vËt t•, ho¸ chÊt… gãp phÇn h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp - dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn 23 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên gãp phÇn g¾n kÕt nhiÒu ng•êi n«ng d©n l¹i víi nhau, tÝnh céng ®ång ®•îc cñng cè, h¹n chÕ tÖ n¹n x· héi, kÝch thÝch mäi ng•êi lµm ¨n ch©n chÝnh v•¬n lªn lµm giµu chÝnh ®¸ng. Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thÕ giíi. Ngµy nay, trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh chñ yÕu trong n«ng nghiÖp c¸c n•íc. ë c¸c n•íc ph¸t triÓn, trang tr¹i gia ®×nh cã vai trß to lín vµ quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ở nh÷ng n•íc nµy, tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng s¶n phÈm cung cÊp cho x· héi ®•îc s¶n xuÊt ra trong trang tr¹i gia ®×nh.[tr.16, 10] ë n•íc ta, kinh tÕ trang tr¹i (mµ chñ yÕu lµ trang tr¹i gia ®×nh) mÆc dï míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, song vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn râ nÐt c¶ vÒ kinh tÕ còng nh• vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr•êng. [tr.36-38, 11] VÒ mÆt kinh tÕ: c¸c trang tr¹i gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng hãa cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n, manh món, t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n hãa, tËp trung hãa vµ th©m canh cao. MÆt kh¸c qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt ë n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy, viÖc ph¸t triÓn trang tr¹i ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn bao giê còng ®i liÒn víi viÖc khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n so víi kinh tÕ n«ng hé. Do vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy sù t¨ng tr•ëng vµ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. VÒ mÆt x· héi: Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn quan träng lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n, t¹o thªm viÖc lµm vµ t¨ng thªm thu nhËp cho lao ®éng. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n n•íc ta hiÖn nay. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trong n«ng th«n vµ t¹o tÊm g•¬ng trong c¸c hé n«ng d©n 24 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên vÒ c¸ch tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh… Do ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ ®æi míi bé mÆt x· héi n«ng th«n n•íc ta. VÒ mÆt m«i tr•êng: do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt thùc, l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ trang tr¹i lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i tr•êng, tr•íc hÕt lµ trong ph¹m vi kh«ng gian sinh th¸i trang tr¹i vµ sau n÷a lµ trong ph¹m vi tõng vïng. C¸c trang tr¹i ë trung du, miÒn nói ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc trång rõng, phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt ®ai. Nh÷ng viÖc lµm nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr•êng sinh th¸i trªn c¸c vïng ®Êt n•íc. 1.1.2 HiÖu qu¶ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i 1.1.2.1 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ [tr.177-181, 16] Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh XuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é xem xÐt, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®•a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ (hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh). Quan ®iÓm thø nhÊt: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ møc ®é h÷u Ých cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra tøc lµ gi¸ trÞ sö dông cña nã, hoÆc lµ doanh thu vµ nhÊt lµ lîi nhuËn. Quan ®iÓm nµy lÉn lén gi÷a hiÖu qu¶ víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Quan thø hai: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ sù t¨ng tr•ëng kinh tÕ, ®•îc ph¶n ¸nh qua nhÞp ®é t¨ng cña c¸c chØ tiªu kinh tÕ. C¸ch hiÓu nµy lµ phiÕn diÖn, chØ ®øng trªn gi¸c ®é biÕn ®éng theo thêi gian. Quan ®iÓm thø ba: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¸c chØ tiªu ®•îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ víi chi phÝ. §Þnh nghÜa nh• vËy chØ ®Ò cËp ®Õn c¸ch x¸c lËp chØ tiªu, chø kh«ng to¸t lªn ý niÖm cña vÊn ®Ò. Quan ®iÓm thø t•: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ møc ®é tiÕt kiÖm chi phÝ vµ møc t¨ng kÕt qu¶ kinh tÕ. §©y lµ biÓu hiÖn cña b¶n chÊt chø kh«ng ph¶i lµ kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶. Quan ®iÓm lthø n¨m: hiÖu qu¶ lµ møc t¨ng cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trªn mçi lao ®éng hay møc doanh lîi cña vèn s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm nµy muèn 25 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên quy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ mét chØ tiªu tæng hîp cô thÓ nµo ®ã. Nh• vËy, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ do ®ã viÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh tÕ cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt vµ nh÷ng luËn ®iÓm cña lý luËn hÖ thèng ®Ó cã c¸ch nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn ta thÊy cÇn mét kh¸i niÖm bao qu¸t vÒ hiÖu qu¶: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo chiÒu s©u. Nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc vµ tr×nh ®é chi phÝ c¸c nguån lùc ®ã trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh. Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ Căn cứ theo nội dung và bản chất có thể phân thành 3 phạm trù: hiệu qu¶ kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. Hiệu quả kinh tế được hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả đạt được về mặt kinh tế và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó. Hiệu quả kinh tế: được thể hiện ở mức đặc trưng quan hệ so sánh giữa lượng kết quả đạt được và lượng chi phí bỏ ra. Một giải pháp kỹ thuật quản lý có hiệu qu¶ kinh tế cao là một phương án đạt được tương quan tương đối giữa các kết quả đem lại và chi phí bỏ ra. Hiệu quả kinh tế ở đây được biểu hiện bằng: tổng giá trị sản phẩm, tổng thu nhập, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận, mối quan hệ đầu vào và đầu ra. Hiệu quả xã hội: là mối tương quan so sánh về mặt xã hội như: tạo công ăn việc làm, tạo thu nhập ổn định và tạo ra sự cân bằng xã hội trong cộng đồng dân cư, cải thiện đời sống nông thôn, giảm tệ nạn xã hội... Hiệu quả môi trường: đây là hiệu quả mang tính chất lâu dài, vừa đảm bảo lợi ích trước mắt, vừa đảm bảo lợi ích lâu dài, nó gắn chặt với quá trình khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất, nước và môi trường sinh thái. C¸c chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ m«i tr•êng nh• phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, t¨ng ®é che phñ cña rõng, chèng xãi mßn röa tr«i ®Êt ®ai, c¶i t¹o ®é ph× cña ®Êt, ®iÒu hßa ®•îc n•íc, gãp phÇn x©y dùng m«i tr•êng sinh 26 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên th¸i bÒn b÷ng cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c trang tr¹i cÇn phÊn ®Êu ®¹t ®ång thêi c¸c lo¹i hiÖu qu¶ trªn. Cã nh• vËy míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c trang tr¹i. Có thể nói hiệu quả kinh tế là khâu trung tâm có vai trò quyết định nhất và nó được đánh giá một cách đầy đủ nhất khi kết hợp với hiệu quả xã hội. Để làm rõ phạm trù hiệu quả kinh tế có thể phân loại chúng theo các tiêu thức nhất định từ đó thấy được nội dung nghiên cứu của các loại hiệu quả kinh tế. Căn cứ vào các yếu tố cơ bản của sản xuất và phương hướng tác động vào sản xuất thì có thể phân chia hiệu quả kinh tế thành: hiệu quả sử dụng vốn, hiệu quả sử dụng lao động, hiệu quả sử dụng máy móc, thiết bị, hiệu quả sử dụng đất đai, năng lượng, hiệu quả áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và quản lý. Theo ph¹m vi tÝnh to¸n, cã thÓ chia thµnh: hiÖu qu¶ toµn phÇn: lµ lo¹i chØ tiªu hiÖu qu¶ ®•îc tÝnh chung cho toµn bé kÕt qu¶ vµ toµn bé chi phÝ cña tõng yÕu tè hoÆc tÝnh chung cho tæng nguån lùc. HiÖu qu¶ ®Çu t• t¨ng thªm: chØ tÝnh cho phÇn ®Çu t• t¨ng thªm vµ kÕt qu¶ t¨ng thªm cña thêi kú tÝnh to¸n. Nã ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch ®em so s¸nh phÇn kÕt qu¶ gia t¨ng do ®Çu t• t¨ng thªm ®em l¹i. HiÖu qu¶ cËn biªn: lµ kÕt qu¶ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®•îc do ®ång ®Çu t• cuèi cïng ®em l¹i. §èi víi c¸c trang tr¹i hiÖn nay ch•a tÝnh ®•îc chØ tiªu hiÖu qu¶ cËn biªn. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn, chia thµnh: hiÖu qu¶ Èn vµ hiÖu qu¶ hiÖn. Trong thùc tÕ, c¸c trang tr¹i th•êng míi tÝnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh d•íi d¹ng hiÖn. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ Theo quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt th× b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ sù thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian, biÓu hiÖn tr×nh ®é sö dông nguån lùc cña x· héi. C¸c M¸c cho r»ng quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lµ quy luËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, tån t¹i trong nhiÒu ph•¬ng thøc s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng cña con ng•êi ®Òu quan t©m ®Õn quy luËt nµy, nã quy ®Þnh ®éng lùc ph¸t 27 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên triÓn cña lùc l•îng s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ph¸t minh x· héi vµ n©ng cao ®êi sèng cña con ng•êi qua mäi thêi ®¹i. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ lµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi. §©y lµ hai mÆt cã quan hÖ mËt thiÕt cña vÊn ®Ò hiÖu qu¶, g¾n liÒn víi hai quy luËt t•¬ng øng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ quy luËt t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng. ChÝnh sù khan hiÕm nguån lùc vµ viÖc sö dông chóng cã tÝnh c¹nh tranh nh»m tháa m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x· héi ®Æt ra yªu cÇu ph¶i khai th¸c, tËn dông triÖt ®Ó vµ tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc. §Ó ®¹t ®•îc môc tiªu kinh doanh c¸c trang tr¹i ph¶i chó träng c¸c ®iÒu kiÖn néi t¹i, ph¸t huy n¨ng lùc, hiÖu n¨ng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm mäi chi phÝ. Ph•¬ng ph¸p vµ c«ng thøc tÝnh hiÖu qu¶ Trong kế hoạch, hiệu quả là quan hệ so sánh tối ưu giữa đầu vào và đầu ra, là lợi ích lớn nhất thu được với một chi phí nhất định hoặc một kết quả nhất định với chi phí sản xuất là nhỏ nhất. Trong phân tích kinh tế, hiệu quả kinh tế được phản ánh thông qua hệ thống các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật đặc trưng. Nó được xác định bằng các tỷ lệ so sánh giữa đầu vào và đầu ra của hệ thống sản xuất xã hội, phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực và việc tạo ra lợi ích nhằm đạt mục tiêu kinh tế - xã hội. Như vậy, hiÖu qu¶ lµ chØ tiªu ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (yÕu tè ®Çu ra) víi chi phÝ (yÕu tè ®Çu vµo) cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. HiÖn nay, cã nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ viÖc so s¸nh gi÷a yÕu tè ®Çu vµo vµ yÕu tè ®Çu ra vµ tÊt nhiªn sÏ cã c¸c lo¹i chØ tiªu hiÖu qu¶ kh¸c nhau. NÕu so s¸nh ®Çu vµo vµ ®Çu ra b»ng phÐp trõ cã hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi. NÕu so s¸nh ®Çu vµo vµ ®Çu ra b»ng phÐp chia cã hiÖu qu¶ t•¬ng ®èi. Theo quan ®iÓm chung cña héi nghÞ thèng kª c¸c n•íc cña khèi SEB t¹i héi nghÞ ë Praha 1985 cho r»ng: hiÖu qu¶ lµ chØ tiªu t•¬ng ®èi ®•îc biÓu hiÖn b»ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt so víi chi phÝ s¶n 28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên xuÊt (chØ tiªu hiÖu qu¶ thuËn), hoÆc ng•îc l¹i (chØ tiªu hiÖu qu¶ nghÞch). C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cßn ®•îc gäi lµ c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt. C«ng thøc tÝnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: ChØ tiªu hiÖu qu¶ thuËn: ChØ tiªu hiÖu qu¶ nghÞch: Víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ sö dông c¸c chØ tiªu: sè l•îng s¶n phÈm s¶n xuÊt (tÝnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt), thu nhËp, thu nhËp thuÇn, GO, VA, NVA, lîi nhuËn (tÝnh b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ). VÒ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ sö dông 3 nhãm chØ tiªu: chi phÝ vÒ lao ®éng (sè lao ®éng lµm viÖc b×nh qu©n trong kú hoÆc tæng sè ngµy ng•êi lµm viÖc b×nh qu©n trong kú hoÆc tæng quü l•¬ng); chi phÝ vÒ vèn (tæng vèn cã b×nh qu©n trong kú, tæng gi¸ trÞ khÊu hao trong kú, tæng chi phÝ trung gian trong kú); chi phÝ vÒ ®Êt ®ai. ChØ tiªu H biÓu thÞ mçi ®¬n vÞ ®Çu vµo cã kh¶ n¨ng t¹o bao nhiªu ®¬n vÞ ®Çu ra. Nó phản ánh rõ hiệu quả sử dụng các nguồn lực sản xuất. Từ đây ta có thể tính được các chỉ tiêu tỷ suất như: tỷ suất giá trị sản xuất tính theo chi phí, chi phí trung gian hay một chi phí yếu tố đầu vào cụ thể nào đó. ChØ tiªu E cho biÕt ®Ó cã mét ®¬n vÞ ®Çu ra cÇn bao nhiªu ®¬n vÞ ®Çu vµo. Hai lo¹i chØ tiªu nµy cã vai trß kh¸c nhau. ChØ tiªu H ®•îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh h•ëng cña hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc hay chi phÝ th•êng xuyªn ®Õn kÕt qu¶ kinh tÕ. Cßn chØ tiªu E lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh quy m« tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ nguån lùc vµ chi phÝ th•êng xuyªn. 29 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1.1.2.2 N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ sö dông hîp lý h¬n c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, víi chi phÝ kh«ng ®æi nh•ng t¹o ra ®•îc nhiÒu kÕt qu¶ h¬n. Nh• vËy, phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ lµm gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c trang tr¹i. Yªu cÇu cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ph¶i ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a víi chi phÝ tèi thiÓu, hay chÝnh x¸c h¬n lµ ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a víi chi phÝ nhÊt ®Þnh hoÆc ng•îc l¹i ®¹t kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ tèi thiÓu. Chi phÝ ë ®©y ®•îc hiÓu theo nghÜa réng: chi phÝ t¹o ra nguån lùc vµ chi phÝ sö dông nguån lùc, ®ång thêi ph¶i bao gåm c¶ chi phÝ c¬ héi. C¸c yÕu tè ¶nh h•ëng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: kÕt qu¶ ®Çu ra (gi¸ trÞ s¶n xuÊt - GO, gi¸ trÞ gia t¨ng - VA, doanh thu, lîi nhuËn, thu nhËp tr•íc thuÕ...), c¸c yÕu tè nguån lùc (lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai, tiÒn tÖ...). BiÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: Đối với các trang trại thì tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế phải là thu nhập tối đa tính trên chi phí hoặc công lao động bỏ ra. Muèn n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tøc lµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc vµ hiÖu qu¶ chi phÝ th•êng xuyªn. Do ®ã, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c yÕu tè nguån lùc nh• t¸c ®éng vµo lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai ®Ó cã c¸c kÕt qu¶ ®Çu ra nh• gi¸ trÞ s¶n xuÊt, doanh thu, lîi nhuËn cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®•îc... 1.1.3 S¬ l•îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i 1.1.3.1 Trªn thÕ giíi [tr.21-25, 10] Kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ tån t¹i hµng tr¨m n¨m nay. Tuú theo tõng n•íc, tõng khu vùc, tõng thêi kú vµ quy m«, h×nh thøc tæ chøc cã sù kh¸c nhau. 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Mü vµ T©y ¢u: ë Mü lµ n¬i cã kinh tÕ trang tr¹i rÊt ph¸t triÓn. N¨m 1950, Mü cã 5.648.000 trang tr¹i vµ cã xu h•íng gi¶m dÇn vÒ sè l•îng. N¨m 1960 cßn 3.962.000, ®Õn n¨m 1970 cßn 2.954.000 vµ n¨m 1992 cßn 1.925.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i tõ 1950 ®Õn 1992 gi¶m b×nh qu©n lµ 2,6%. Trong khi ®ã diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i còng t¨ng lªn, n¨m 1950 lµ 86 ha, n¨m 1960 lµ 120 ha, n¨m 1970 lµ 151 ha vµ n¨m1992 lµ 198,7 ha. DiÖn tÝch trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2%. ë Ch©u ¢u: n•íc Anh n¨m 1950 cã 453.000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1987 gi¶m xuèng 254.000 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m 2,1%. N•íc Ph¸p n¨m 1955 cã 2.285.000 trang tr¹i, n¨m 1993 cßn 801.400 trang tr¹i. Tèc ®é trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,7%. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i qua c¸c n¨m cã xu h•íng t¨ng lªn. ë n•íc Anh, n¨m 1950 diÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n lµ 36 ha, n¨m 1987 lµ 71 ha. ë Ph¸p, n¨m 1955 lµ 14 ha, n¨m 1993 lµ 35,1 ha. ë §øc, n¨m 1949 lµ 11 ha, n¨m 1985 lµ 15 ha. ë Hµ Lan, n¨m 1950 lµ 7 ha, n¨m 1987 lµ 16 ha. Nh• vËy, ë c¸c n•íc t• b¶n T©y ¢u vµ Mü, sè l•îng trang tr¹i ®Òu cã xu h•íng gi¶m, quy m« trang tr¹i t¨ng lªn. ë Ch©u Á: Kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp chÞu sù chi phèi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè nªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi nh÷ng trang tr¹i ë T©y ¢u vµ Mü vÒ nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt lµ vÒ sè l•îng vµ quy m« trang tr¹i. ë NhËt B¶n: N¨m 1950, sè trang tr¹i lµ 6.176.000, n¨m 1993 lµ 3.691.000 trang tr¹i. Sè l•¬ng trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m la 1,2%. DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1950 lµ 0,8ha, n¨m 1993 lµ 1,38ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch b×nh qu©n hµng n¨m lµ 1,3%. ë §µi Loan: n¨m 1955 sè trang tr¹i lµ 744.000, n¨m 1988 lµ 739.000 trang tr¹i. Tèc ®é trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n 0,02%. DiÖn tÝch trang tr¹i n¨m 1955 lµ 1,12ha, n¨m 1988 lµ 1,21ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch lµ 0,2%. C¸c n•íc ë §«ng Nam Á vµ mét sè n•íc Ch©u Á kh¸c ®ang trong giai ®o¹n tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, trang tr¹i biÕn ®éng theo xu h•íng t¨ng sè 31 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên l•îng trang tr¹i vµ gi¶m diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i. In®«nªxia, n¨m 1963 cã 12.273.000 trang tr¹i, n¨m 1983 t¨ng lªn 18.560.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,1%. Philippin, n¨m 1948 cã 1.639.000 trang tr¹i, n¨m 1980 t¨ng lªn 3.420.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,3%. DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1948 lµ 3,4ha, n¨m 1980 lµ 2,62ha. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i gi¶m 0,97%. Malaixia, hiÖn nay cã kho¶ng 600.000 trang tr¹i gia ®×nh víi quy m« trung b×nh tõ 2 ®Õn 3ha. Ấn §é, sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,5%, diÖn tÝch b×nh qu©n gi¶m 2,1% . Nãi tãm l¹i, lÞch sö ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp nãi chung vµ lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng ®· h×nh thµnh tõ rÊt sím. Tõ khi h×nh thµnh, kinh tÕ trang tr¹i ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn bëi tÝnh •u viÖt cña nã vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn chung, kinh tÕ trang tr¹i ®ang trë thµnh mét bé phËn quan träng ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña con ng•êi. Qua nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, ta thÊy: Trang tr¹i cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n•íc. Kinh tÕ trang tr¹i g¾n liÒn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n•íc tõ thÊp ®Õn cao, chÝnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i, c¬ chÕ thÞ tr•êng t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, kinh tÕ trang tr¹i gi÷ vÞ trÝ xung kÝch cung cÊp n«ng s¶n hµng ho¸ cho xuÊt khÈu. Kinh tÕ trang tr¹i cã thÓ ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c khu vùc kh¸c nhau nh• ®ång b»ng, miÒn nói, ven biÓn. Trang tr¹i mµ chñ yÕu lµ trang tr¹i gia ®×nh ®· vµ vÉn lµ lùc l•îng chÝnh s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i cã thÓ vµ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ë c¸c quy m« s¶n xuÊt kh¸c nhau, c¶ quy m« s¶n xuÊt lín nh• c¸c n•íc Ch©u ¢u, Mü, quy m« s¶n xuÊt nhá nh• c¸c n•íc Ch©u ¸. Trong c¸c giai ®o¹n ban ®Çu, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn theo h•íng kinh doanh tæng hîp b»ng c¸ch ®a 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên d¹ng ho¸ s¶n phÈm, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng sÏ tõng b•íc ®i vµo chuyªn m«n ho¸. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo quy m« ®Êt ®ai. ë Ch©u Á, c¸c n•íc ph¸t triÓn nh•: NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan diÖn tÝch c¸c trang tr¹i nhá nh•ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt l¹i lín. VÊn ®Ò ®µo t¹o, båi d•ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng nh©n tè gióp cho sù ph¸t triÓn vµ thµnh c«ng cña kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, nh•ng phæ biÕn nhÊt lµ trang tr¹i gia ®×nh, cã nguån gèc tõ hé gia ®×nh v× nã ph¸t huy thÕ m¹nh vèn cã cña hé gia ®×nh. 1.1.3.2 ë ViÖt Nam Giai ®o¹n phong kiÕn: Tõ ®êi nhµ Lý ®Õn nhµ TrÇn ®· cã c¸c ®iÒn trang, th¸i Êp. Thêi Lª, thêi NguyÔn cã c¸c ®ån ®iÒn. C¸c ®iÒn trang, th¸i Êp hay ®ån ®iÒn ®Òu do nhµ vua ban cho c¸c quý téc, v•¬ng hÇu, quan l¹i… Tuy vËy, còng cã mét sè ®ån ®iÒn thêi Lª, NguyÔn lµ cña ®Þa chñ. C¸c ®iÒn trang, th¸i Êp, ®ån ®iÒn ®Òu cã quy m« t•¬ng ®èi lín tõ mét ®Õn hai lµng, sö dông nh÷ng n«ng d©n kh«ng cã ruéng cµy lµm n« lÖ. §iÒn trang, th¸i Êp lµ l•îc l•îng s¶n xuÊt cã vai trß to lín trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cung cÊp l•¬ng thùc cho viÖc b¶o vÖ ®Êt n•íc. [tr.37-43, 9] Giai ®o¹n Ph¸p thuéc (1858 - 1945): Khi thùc d©n Ph¸p chiÕm xong n­íc ta chóng cho phÐp bän t­ b¶n thùc d©n thµnh lËp c¸c ®ån ®iÒn. “… N¨m 1972 chØ riªng B¾c Kú ®· cã 155 ®ån ®iÒn réng tõ 200 ha ®Õn h¬n 8.500 ha. ë Nam Kú vµ cao nguyªn Trung Kú nhiÒu tªn thùc d©n ®· cã nh÷ng ®ån ®iÒn réng hµng v¹n ha. §Õn n¨m 1930, sè ruéng ®Êt do thùc d©n Ph¸p chiÕm ®o¹t ®Ó lËp ®ån ®iÒn lµ 1,2 triÖu ha, b»ng 1/4 tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cña n•íc ta lóc bÊy giê…”. PhÇn lín ®ån ®iÒn dïng trång c©y l­¬ng thùc vµ c©y c«ng nghiÖp. N¨m 1930, c¸c ®ån ®iÒn trång lóa víi diÖn tÝch lµ 53,8 v¹n ha, ®ån ®iÒn trång cao su víi diÖn tÝch gÇn 99.700 ha, ®ån ®iÒn trång cµ phª 19.700 33 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ha, 3.710 ha chÌ, chóng sö dông hµng v¹n nh©n d©n ta lµm lao ®éng khæ sai. [tr.37-43, 9] Giai ®o¹n 1945 - 1981: Trong giai ®o¹n nµy, c¸c ®ån ®iÒn ®•îc chuyÓn thµnh c¸c n«ng tr•êng quèc doanh, xÝ nghiÖp hoÆc c¸c hîp t¸c x·. Tuy nhiªn, do c¬ chÕ chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp nh• viÖc b¾t buéc ng•êi d©n ph¶i tham gia vµo hîp t¸c x·, h¹n chÕ thÞ tr•êng… ®· lµm cho kinh tÕ hé n«ng d©n vµ kinh tÕ trang tr¹i kh«ng ph¸t triÓn ®•îc. Giai ®o¹n 1981 ®Õn nay: ChØ thÞ 100 CT/TW (1981), NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (th¸ng 4 n¨m 1988), c¸c v¨n kiÖn cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII (1996) ra ®êi ®· thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña kinh tÕ hé n«ng d©n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c hé n«ng d©n cã tiÒn vèn, lao ®éng, ®Êt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ®Ó h×nh thµnh nh÷ng trang tr¹i gia ®×nh. HiÖn nay, kinh tÕ trang tr¹i ®· cã sù ph¸t triÓn kh¸ nhanh trªn quy m« toµn quèc. TÝnh ®Õn ngµy 1/10/2001, theo kÕt qu¶ s¬ bé ®iÒu tra n«ng nghiÖp, thuû s¶n vµo n¨m 2001 c¶ n•íc hiÖn cã 61.017 trang tr¹i, t¨ng 3948 trang tr¹i so víi n¨m 2000, gãp phÇn khai th¸c gÇn 300.000 ha ®Êt trèng ®åi nói träc vµ ®Êt hoang ho¸. [3] D•íi ®©y lµ sè liÖu vÒ sè l•îng trang tr¹i trªn c¶ n•íc qua c¸c n¨m: B¶ng 1.1: Sè l•îng trang tr¹i ë n•íc ta giai ®o¹n 2000 - 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 CẢ NƯỚC 57069 61017 61787 86141 110832 119586 Đồng bằng sông hồng 1646 1834 1939 5031 8131 11332 Đông Bắc 2793 3201 3210 4859 4984 5502 Tây Bắc 282 135 163 367 400 414 Bắc Trung Bộ 4084 3013 3216 4842 5882 6825 Duyên hải Nam Trung Bộ 3122 2904 2943 6509 6936 7070 Tây Nguyên 3589 6035 6223 6650 9450 8458 Đông Nam Bộ 9586 12705 12126 14938 18921 22537 Đồng bằng sông Cửu Long 31967 31190 31967 42945 56128 57448 (Nguồn số liệu: tổng cục thống kê) 34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Qua b¶ng trªn ta thÊy, sè l•îng trang tr¹i ë n•íc ta t¨ng nhanh tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2005. Trong ®ã, sè l•îng trang tr¹i t¨ng nhanh nhÊt ë §ång b»ng S«ng Hång. Sè l•îng trang tr¹i ë §ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm nhiÒu nhÊt (48%). ë B¾c Trung Bé, sè l•îng trang tr¹i n¨m 2005 chiÕm 5,7%. ë §«ng B¾c, n¨m 2005 sè l•îng trang tr¹i t¨ng 96,9% so víi n¨m 2000, sè l•îng trang tr¹i n¨m 2005 chiÕm 4,6%. §Ó thÊy râ h¬n ®•îc vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i trªn c¶ n•íc ta xem b¶ng 1.2 B¶ng 1.2: Trang tr¹i c¶ n•íc n¨m 2005 ph©n theo vïng l·nh thæ vµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt Trong đó Tổng số Trang trại trồng cây hàng năm Trang trại trồng cây lâu năm Trang trại chăn nuôi Trang trại nuôi trồng thuỷ sản CẢ NƯỚC 119586 34224 22332 13651 35648 Đồng bằng sông Hồng 11332 322 623 3419 2982 Đông Bắc 5502 116 1166 542 1095 Tây Bắc 414 45 76 104 17 Bắc Trung Bộ 6825 1622 1206 797 1299 Duyên hải Nam Trung Bộ 7070 1840 988 616 2665 Tây nguyên 8458 1290 5930 714 63 Đông Nam Bộ 22537 2008 9732 5250 3178 Đồng bằng sông Cửu Long 57448 26981 2611 2209 24349 (Nguồn số liệu: tổng cục thống kê) TÝnh trªn ph¹m vi c¶ n•íc, trong c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i th× trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n vµ trang tr¹i trång c©y hµng n¨m chiÕm nhiÒu nhÊt, hai lo¹i h×nh nµy chiÕm tíi 58% trong tæng sè trang tr¹i cña c¶ n•íc. §èi víi vïng §«ng B¾c, trang tr¹i trång c©y l©u n¨m chiÕm nhiÒu nhÊt, trang tr¹i trång c©y hµng n¨m chiÕm mét tû lÖ nhá nhÊt. §èi víi vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long th× trang tr¹i trång c©y hµng n¨m vµ trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n chiÕm ®a sè. 35 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1.1.3.3 Trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn Cïng víi sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña c¶ n•íc, c¸c m« h×nh trang tr¹i trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn thùc sù ph¸t triÓn tõ khi cã NghÞ quyÕt 03/NQ- CP ngµy 02/02/2000 vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña ChÝnh phñ. TØnh Th¸i Nguyªn cã diÖn tÝch ®Êt ®ai réng víi nhiÒu lo¹i h×nh vµ khÝ hËu kh¸c nhau: ®ång b»ng, trung du, miÒn nói, vïng cao. Nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®•êng lèi ®æi míi cña §¶ng, vËn dông vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ nÒn kinh tÕ cña Th¸i Nguyªn, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp chuyÓn dÞch theo h•íng tiÕn bé, h×nh thµnh mét sè m« h×nh s¶n xuÊt hiÖu qu¶, kh¾c phôc ®•îc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt theo kiÓu tù cÊp, tù tóc, chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng hãa, lµm cho kinh tÕ x· héi n«ng th«n khëi s¾c. Thùc tÕ ®· cho thÊy, kinh tÕ trang tr¹i trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn lµ m« h×nh s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c m« h×nh trang tr¹i ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù t¨ng tr•ëng kinh tÕ cña tØnh Th¸i Nguyªn, nhÊt lµ trong khu vùc kinh tÕ n«ng, l©m nghiÖp, gãp phÇn to lín vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng th«n, ®©y còng lµ n¬i ®¶m b¶o phÇn lín nguån nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, t¹o viÖc lµm cho hµng ngh×n lao ®éng, t¨ng thu nhËp, n©ng cao kiÕn thøc khoa häc kü thuËt vµ qu¶n lý, b¶o vÖ m«i tr•êng sinh th¸i, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho sè ®«ng n«ng d©n trong tØnh. N¨m 2001, tØnh Th¸i Nguyªn cã 381 trang tr¹i vµ 723 hé s¶n xuÊt giái. §Õn n¨m 2004, toµn tØnh cã 659 trang tr¹i, t¨ng 173% so víi n¨m 2001 vµ hé s¶n xuÊt giái cã 580 hé, ®©y lµ tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn thµnh kinh tÕ trang tr¹i. §Þa bµn cã nhiÒu trang tr¹i nhÊt lµ Thµnh phè Th¸i Nguyªn víi 193/659 trang tr¹i, chiÕm 29,2%. §øng thø hai lµ huyÖn §ång Hû víi 102 trang tr¹i chiÕm 15,4%. HuyÖn cã Ýt trang tr¹i nhÊt lµ §Þnh Hãa cã 23/659 trang tr¹i chiÕm 3,5%. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1/7/2006 toµn tØnh cã 588 trang tr¹i, gi¶m 10,7%. Nguyªn nh©n lµ do mét sè trang tr¹i ®· chia nhá ruéng ®Êt hoÆc do chuyÓn h•íng kinh doanh do gi¸ c¶ n«ng s¶n gi¶m hoÆc do ¶nh h•ëng cña dÞch cóm 36 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên gia cÇm. C¸c trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn cã 7 lo¹i h×nh ho¹t ®éng, cô thÓ nh• sau: [7] - Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m cã 14/588 trang tr¹i, chiÕm 2,38%. - Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m cã 70/588 trang tr¹i, chiÕm 11,9 %. - Trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ cã 6/588 trang tr¹i, chiÕm 1,02%. - Trang tr¹i l©m nghiÖp cã 81/588 trang tr¹i, chiÕm 13,77%. - Trang tr¹i ch¨n nu«i 370/588 cã trang tr¹i, chiÕm 62,9%. - Trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n cã 9/588 trang tr¹i, chiÕm 1,53%. - Trang tr¹i kinh doanh tæng hîp cã 38/588 trang tr¹i, chiÕm 6,46%. 1.2 Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së ph•¬ng ph¸p luËn cña ®Ò tµi lµ Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö. Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng trang bÞ cho chóng ta thÕ giíi quan khoa häc, ®ã lµ c¸c quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö. 1.2.1 Ph•¬ng ph¸p chän ®Þa bµn nghiªn cøu - Chän vïng nghiªn cøu: §Ò tµi chän huyÖn §ång Hû lµm ®Þa bµn nghiªn cøu v× huyÖn §ång Hû lµ huyÖn cã sè l•îng trang tr¹i nhiÒu thø hai (chØ sau thµnh phè Th¸i Nguyªn) vµ còng lµ huyÖn cã tiÒm n¨ng lín ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i. - Chän x· nghiªn cøu: §ång Hû lµ huyÖn trung du, miÒn nói ®iÓn h×nh, cã ®Þa h×nh t•¬ng ®èi phøc t¹p, kh«ng ®ång nhÊt, chia lµm 3 khu vùc râ rÖt. ë c¸c khu vùc kh¸c nhau phï hîp cho ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i theo h•íng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau, do ®ã ®Ò tµi chän nghiªn cøu trªn 17 x· vµ 3 thÞ trÊn. - Chän trang tr¹i ®iÒu tra: TÊt c¶ 89 trang tr¹i thuéc huyÖn §ång Hû ®•îc chän ®Ó nghiªn cøu. §©y lµ c¸c trang tr¹i cã ®Çy ®ñ c¸c tiªu chuÈn do Nhµ n•íc quy ®Þnh. 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1.2.2 Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ 1.2.2.1 Ph•¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu Thu thËp sè liÖu thø cÊp: Sè liÖu thø cÊp lµ sè liÖu ®•îc thu thËp tõ c¸c nguån cã s½n, ®ã chÝnh lµ sè liÖu ®· qua xö lý, tæng hîp. §Ó thu thËp sè liÖu thø cÊp, tiÕn hµnh ghi chÐp c¸c sè liÖu cã s½n tõ sæ s¸ch, v¨n b¶n, tµi liÖu ë c¬ së liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu nh• c¸c s¸ch b¸o, t¹p chÝ chuyªn ngµnh, c¸c nghÞ ®Þnh, chØ thÞ, chÝnh s¸ch cña nhµ n•íc cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trang tr¹i, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®· ®•îc c«ng bè, c¸c trang web, c¸c sè liÖu vµ c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸, tæng kÕt cña së N«ng nghiÖp, côc Thèng kª, cña c¸c x·, huyÖn, thµnh phè vµ tØnh. C¸c sè liÖu thø cÊp ®•îc thu thËp trong ®Ò tµi nµy lµ c¸c sè liÖu liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi cña tØnh Th¸i Nguyªn, huyÖn §ång Hû nh• khÝ hËu, ®Êt ®ai, d©n sè… C¸c sè liÖu thø cÊp ®•îc sö dông trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó nªu lªn nh÷ng th«ng tin chung nhÊt vÒ ®Þa bµn nghiªn cø vµ kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i cña tØnh Th¸i Nguyªn vµ HuyÖn §ång Hû qua c¸c n¨m. Thu thËp sè liÖu s¬ cÊp: Sè liÖu s¬ cÊp lµ sè liÖu ®•îc thu thËp trùc tiÕp ban ®Çu tõ ®èi t•îng nghiªn cøu. Cô thÓ, sè liÖu s¬ cÊp phôc vô cho ®Ò tµi ®•îc thu thËp tõ c¸c chñ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. Nã ®•îc sö dông trong giai ®o¹n tiÕn hµnh ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. §Ó thu thËp ®•îc sè liÖu ph¶i tiÕn hµnh pháng vÊn trùc tiÕp b»ng phiÕu ®iÒu tra ®•îc lËp s½n. PhiÕu ®iÒu tra ®Ó ®iÒu tra tõng trang tr¹i ®•îc chuÈn bÞ tr•íc, bao gåm c¸c néi dung: - Nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh c¬ b¶n cña trang tr¹i nh•: Hä tªn, tuæi, d©n téc, giíi tÝnh, tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n, khoa häc kü thuËt, lo¹i h×nh trang tr¹i, n¨m thµnh lËp, sè khÈu, sè lao ®éng, diÖn tÝch ®Êt ®ai, vèn s¶n xuÊt, t×nh h×nh trang bÞ t• liÖu s¶n xuÊt. 38 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Nh÷ng th«ng tin vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i nh• c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, vèn, kü thuËt, lao ®éng. T×nh h×nh c¸c kho¶n chi phÝ, c¸c kho¶n thu c¶ hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ. - Nh÷ng th«ng tin vÒ ý kiÕn, nguyÖn väng, nhu cÇu, thuËn lîi, khã kh¨n cña chñ trang tr¹i. Sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph•¬ng, cña nh©n d©n víi vÊn ®Ò trang tr¹i, c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n•¬c vÒ trang tr¹i. Ph•¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (PRA): §Õn t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu ®Ó quan s¸t thùc tÕ, pháng vÊn trang tr¹i vµ c¸n bé ®Þa ph•¬ng ®Ó thu thËp th«ng tin vÒ trang tr¹i vµ t×nh h×nh ®Þa ph•¬ng, tõ ®ã n¾m b¾t mét c¸ch t•¬ng ®èi th«ng tin vÒ t×nh h×nh c¬ b¶n nh• thu nhËp, nh©n khÈu, lao ®éng, ®Êt ®ai, chi phÝ s¶n xuÊt…cña trang tr¹i. Ph•¬ng ph¸p chuyªn kh¶o: §•îc dïng trong nghiªn cøu toµn diÖn vµ chi tiÕt c¸c trang tr¹i vµ c¸c mèi quan hÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cña c¸c trang tr¹i. Tõ ®ã, lµm c¨n cø cho viÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng vµ ®Þnh h•íng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng. Ph•¬ng ph¸p chuyªn gia: Lµ viÖc tranh thñ ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia (nh÷ng ng•êi am hiÓu vÒ trang tr¹i), th«ng qua tµi liÖu nghiªn cøu vµ ý kiÕn trùc tiÕp cña hä trong ®¸nh gi¸ còng nh• ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho c¸c trang tr¹i cña huyÖn §ång Hû. Ph•¬ng ph¸p chuyªn gia, chuyªn kh¶o ®•îc dïng trong giai ®o¹n ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i vµ giai ®o¹n ®Çu cña viÖc lùa chän ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao s¶n xuÊt cña trang tr¹i. 1.2.2.2 Ph•¬ng ph¸p xö lý vµ tæng hîp sè liÖu Ph•¬ng ph¸p xö lý vµ tæng hîp sè liÖu lµ h×nh thøc xö lý ®¬n gi¶n c¸c sè liÖu ban ®Çu thu thËp ®•îc sau ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c trang tr¹i. TiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng hîp c¸c sè liÖu ®ã theo c¸c chØ tiªu ®· ®Ò ra, gióp cho ta cã ®•îc nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ c¬ b¶n vÒ vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt cña c¸c trang 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên tr¹i. KÕt qu¶ cña viÖc xö lý vµ tæng hîp sè liÖu ta ®•îc c¸c b¶ng th«ng kª vµ ®å thÞ thèng kª. 1.2.2.3 HÖ thèng chØ tiªu nghiªn cøu vµ ph•¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu 1. HÖ thèng chØ tiªu nghiªn cøu a. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ s¶n xuÊt GO - Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Gross Output): lµ toµn bé gi¸ trÞ cña c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô h÷u Ých ®•îc t¹o ra trong mét n¨m cña c¸c trang tr¹i. C«ng thøc tÝnh:    n i iiQPGO 1 Trong ®ã: Pi: gi¸ trÞ s¶n phÈm thø i, Qi: khèi l•îng s¶n phÈm thø i Néi dung cña GO bao gåm: Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm trång trät: Gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh thu ®•îc trong kú tÝnh to¸n nh• thãc, ng«, khoai, s¾n; Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cña c¸c lo¹i c©y trång cã thu ho¹ch trong kú. Gi¸ trÞ s¶n phÈm ch¨n nu«i: Gi¸ trÞ träng l•îng thÞt h¬i t¨ng thªm trong kú cña gia sóc, gia cÇm; Gi¸ trÞ con gièng b¸n ra; gi¸ trÞ c¸c lo¹i s¶n phÈm ch¨n nu«i thu ®•îc kh«ng ph¶i th«ng qua giÕt thÞt sóc vËt (s÷a, trøng, mËt ong…); Gi¸ trÞ c¸c lo¹i s¶n phÈm phô ch¨n nu«i thu ®•îc trong kú. Gi¸ trÞ cña c«ng viÖc khai th¸c gç vµ l©m s¶n trªn rõng trång vµ rõng tù nhiªn. Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp kh¸c nh• •¬m c©y, lai t¹o gièng, qu¶n lý, b¶o vÖ rõng vµ thu l•îm c¸c l©m s¶n nh• sa nh©n, nÊm, m¨ng vµ c¸c s¶n phÈm lµm d•îc liÖu. Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt cña trång trät, ch¨n nu«i vµ l©m nghiÖp. TiÒn thu ®•îc do cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ. CP - ChÝ phÝ : lµ toµn bé chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô th•êng xuyªn mµ trang tr¹i ®· sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô cña trang tr¹i trong mét n¨m. C«ng thøc tÝnh:    n i iCCP 1 , trong ®ã: Ci: kho¶n chi phÝ i Cô thÓ trong ®Ò tµi nµy, chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm: 40 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Chi phÝ vËt chÊt nh•: chi phÝ vÒ h¹t gièng, con gièng, ph©n bãn c¸c lo¹i, v«i vµ c¸c chÊt c¶i t¹o ®ång ruéng, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thøc ¨n ch¨n nu«i, chi phÝ thuèc phßng trõ bÖnh cho sóc vËt; ®iÖn n¨ng, nhiªn liÖu, chÊt ®èt, vËt liÖu, chi phÝ qu¶n lý l©m nghiÖp; chi phÝ cho mua s¾m dông cô lao ®éng nhá dïng cho chu kú s¶n xuÊt, chi phÝ cho söa ch÷a th•êng xuyªn tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ v¨n phßng phÈm, chi phÝ vËt chÊt kh¸c… - Chi phÝ dÞch vô: dÞch vô lµm ®Êt, dÞch vô t•íi n•íc, dÞch vô phun thuèc phßng trõ s©u bÖnh, dÞch vô tuèt lóa, thuû lîi phÝ, dÞch vô b¶o hiÓm nhµ n•íc, dÞch vô phÝ b•u ®iÖn, dÞch vô phÝ ng©n hµng, chi phÝ cho ®µo t¹o, båi d•ìng n©ng cao tay nghÒ thuª ngoµi, dÞch vô b¶o vÖ rõng, phßng ch¸y ch÷a ch¸y, dÞch vô y tÕ, b¶o vÖ m«i tr•êng, chi phÝ cho qu¶ng c¸o, chi phÝ cho viÖc thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, chi phÝ dÞch vô kh¸c… GM - Thu nhËp biªn (Gross Margin) hay cßn gäi lµ l·i gép. §©y ®•îc coi lµ môc tiªu quan träng nhÊt cña trang tr¹i. ChØ tiªu nµy sö dông sÏ cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n VA hay MI. C«ng thøc tÝnh: GM = GO - CP b. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ChØ tiªu ph¶n ¸nh quy m« hiÖu qu¶ bao gåm: - Gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ (GV):  HHiHHiQPGV Trong ®ã: PHHi: gi¸ b¸n s¶n phÈm hµng hãa; QHHi: khèi l•îng s¶n phÈm hµng hãa tiªu thô - Tû suÊt hµng hãa (%) = GV/GO. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é tham gia vµo thÞ tr•êng cña trang tr¹i. ChØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng gåm: N¨ng suÊt lao ®éng (GO/L) (gi¸ trÞ s¶n xuÊt do mét lao ®éng t¹o ra). HoÆc GM/L (thu nhËp do mét lao ®éng t¹o ra). L: sè lao ®éng lµm viÖc b×nh qu©n trong kú. 41 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ChØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông ®Êt: Tû suÊt GM/ 1 ®vdt (ha): cho biÕt thu nhËp cña 1ha ®Êt canh t¸c. ChØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ bao gåm: - Tû suÊt l·i gép (GM/CP), chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh nÕu bá ra 1 ®ång chi phÝ th× sÏ thu ®•îc l·i gép lµ bao nhiªu, chØ tiªu nµy cµng cao chøng tá thu nhËp cña trang tr¹i cµng cao. - Tû suÊt gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO/CP), nã ph¶n ¸nh chÊt l•îng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, víi møc ®é ®Çu t• 1 ®ång chi phÝ th× sÏ t¹o ra gi¸ trÞ s¶n xuÊt lµ bao nhiªu lÇn. - Chi phÝ trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch: chØ tiªu nµy cho thÊy møc ®é ®Çu t• cña trang tr¹i trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch lµ bao nhiªu. C«ng thøc tÝnh = tæng chi phÝ/§VDT (m2, 1ha ,1 sµo) hoÆc = CP/ha. 2. Ph•¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu Ph•¬ng ph¸p so s¸nh: Sö dông ph•¬ng ph¸p nµy dïng ®Ó ®èi chiÕu c¸c sè liÖu thu thËp ®•îc sau ®iÒu tra theo c¸c chØ tiªu kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®Ó tõ ®ã cã ®•îc nh÷ng nhËn xÐt x¸c ®¸ng vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. Ph•¬ng ph¸p thèng kª m« t¶: Víi ph•¬ng ph¸p nµy, ®Ò tµi sö dông c¸c sè tuyÖt ®èi, sè t•¬ng ®èi, sè b×nh qu©n ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ vµ rót ra nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm vµ xu h•íng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §«ng Hû. Ph•¬ng ph¸p SWOT: §©y lµ ph•¬ng ph¸p ®•îc sö dông ®Ó ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ nguy c¬ cho tõng trang tr¹i. Th«ng qua ®ã, gióp c¸c trang tr¹i thÊy ®•îc ®©u lµ ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó ph¸t huy ®iÓm m¹nh, khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån lùc cña trang tr¹i. TËn dông triÖt ®Ó c¸c c¬ héi vµ kh¾c phôc, h¹n chÕ ®èi víi nh÷ng rñi ro, ®iÓm bÊt lîi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. Ph•¬ng ph¸p ph©n tæ: Ph©n tæ lµ ph©n chia c¸c trang tr¹i cã cïng ph•¬ng h•íng s¶n xuÊt, cïng lîi thÕ gièng nhau vµo c¸c tæ hoÆc theo mét tiªu 42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên thøc nµo ®ã nh• quy m« diÖn tÝch, lo¹i h×nh trang tr¹i, vèn… Trªn c¬ së ®ã, ®¸nh gi¸, so s¸nh xem trang tr¹i nµo cã kÕt qu¶ s¶n xuÊt tèt h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. §ång thêi thÊy ®•îc c¸c yÕu tè ¶nh h•ëng ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i. Tõ ®ã, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp víi tõng lo¹i h×nh trang tr¹i, tõng nhãm trang tr¹i. Ph•¬ng ph¸p ph©n tÝch hµm s¶n xuÊt Cobb- Douglas. §Ó ®o l•êng c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh• tr×nh ®é cña chñ trang tr¹i, chi phÝ s¶n xuÊt, lao ®éng, quy m« diÖn tÝch, vèn… tíi thu nhËp cña trang tr¹i cã thÓ sö dông hµm s¶n xuÊt Cobb - Douglas ®Ó nghiªn cøu møc ®é ¶nh h•ëng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Õn thu nhËp cña c¸c trang tr¹i. Tõ ®ã, thÊy ®•îc ®©u lµ yÕu tè ¶nh h•ëng m¹nh, ®©u lµ yÕu tè ¶nh h•ëng yÕu ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i, ®Ó cã biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i. Hµm s¶n xuÊt cã d¹ng: mmjjni DbDbDba n a i a eeeXXXaY ............. 11110  Trong ®ã: Y: (thu nhËp); X i : lµ møc ®Çu t• c¸c yÕu tè ®Çu vµo (chi phÝ, lao ®éng, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, vèn…); D j lµ c¸c biÕn gi¶ ®Þnh, th•êng nhËn c¸c gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc 1 vµ còng lµ biÕn ®éc lËp. Hµm CD tÝnh to¸n ®¬n gi¶n v× cã thÓ chuyÓn vÒ d¹ng tuyÕn tÝnh ®¬n b»ng c¸ch logarit hãa 2 vÕ cña ph•¬ng tr×nh (1) nh• sau: mmnn DbDbDbLnxaLnxaLnxaLnaLnY  ...... 221122110 43 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Ch•¬ng 2 Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång hû tØnh Th¸i nguyªn 2.1. §Æc ®iÓm chung cña huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn 2.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 2.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý §ång Hû lµ mét huyÖn trung du - miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, n»m ë phÝa §«ng B¾c cña thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §ång Hû tiÕp gi¸p víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh: - PhÝa §«ng gi¸p víi tØnh B¾c Giang. - PhÝa T©y gi¸p víi huyÖn Phó L•¬ng. - PhÝa Nam gi¸p víi thµnh phè Th¸i Nguyªn vµ huyÖn Phó B×nh. - PhÝa B¾c gi¸p víi huyÖn Vâ Nhai. HuyÖn §ång Hû cã d©n sè lµ 125 811 ng•êi. Víi ®Æc tr•ng cña vïng ®Êt trung du miÒn nói, §ång Hû cã thÕ m¹nh vÒ n«ng l©m nghiÖp, ®Þa bµn l¹i tiÕp gi¸p víi thµnh phè Th¸i Nguyªn, cã ®•êng quèc lé 1B ®i qua, ®ã lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi ®Ó §ång Hû tiªu thô c¸c mÆt hµng n«ng, l©m s¶n cña m×nh. 2.1.1.2. §Þa h×nh, thæ nh•ìng HuyÖn §ång Hû cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 47 037,94 ha, cã 20 x· vµ thÞ trÊn, ®Þa h×nh phøc t¹p vµ kh«ng ®ång nhÊt, cã ®é cao trung b×nh xÊp xØ 100m, ®Þa h×nh ®åi nói dèc, dèc cao, nh÷ng c¸nh ®ång xen lÉn víi ®åi nói thÊp, do m•a lín xãi mßn röa tr«i m¹nh, kÕt qu¶ cña sù xãi mßn båi tô m¹nh ®· t¹o thµnh nhiÒu c¸nh ®ång dèc tô khe däc ph©n bè kh¾p mäi n¬i. §Êt canh t¸c chñ yÕu lµ ruéng bËc thang. PhÝa Nam cña huyÖn cã phÇn ®Êt ®ai t•¬ng ®èi b»ng ph¼ng. HuyÖn §ång Hû cã thÓ ph©n thµnh 3 vïng râ rÖt: - Vïng nói phÝa B¾c: chñ yÕu lµ lo¹i ®Êt ®åi dèc cßn c¸nh ®ång xen kÏ Ýt. Vïng nµy chñ yÕu trång c©y ¨n qu¶, c©y chÌ, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, tr¸m, 44 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên lóa n•¬ng… Gåm c¸c x· V¨n L¨ng, Hoµ B×nh, T©n Long, Quang S¬n, Ho¸ Trung, Minh LËp vµ thÞ trÊn S«ng CÇu. - Vïng trung t©m: Gåm c¸c x· Ho¸ Th•îng, Cao Ng¹n, §ång BÈm, Linh S¬n, Huèng Th•îng, Nam Hoµ vµ thÞ trÊn Chïa Hang. Vïng nµy chñ yÕu trång rau, mµu, ch¨n nu«i tiÓu gia sóc vµ dÞch vô. - Vïng nói phÝa Nam: vïng nµy chñ yÕu lµ ®åi nói dèc cao, Ýt ®Êt ruéng nªn chñ yÕu ph¸t triÓn c©y l©m nghiÖp, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc vµ c©y ¨n qu¶, gåm c¸c x·: Khe Mo, C©y ThÞ, V¨n H¸n, T©n Lîi, Hîp TiÕn vµ trÞ trÊn Tr¹i Cau.[4] 2.1.1.3. §iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu, thuû v¨n Theo sù ph©n vïng cña trung t©m khÝ t•îng Thµnh Phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §ång Hû chÞu ¶nh h•ëng chung cña tiÓu khÝ hËu trong vïng. §ång Hû n»m trong vïng khÝ hËu mang tÝnh ®Æc tr•ng cña c¸c tØnh miÒn nói vµ trung du: NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m tõ 220C - 240C; Èm ®é kh«ng khÝ trung b×nh thay ®æi tõ 75 - 85%. KhÝ hËu §ång Hû nãi chung nãng vµ Èm thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh trång trät, l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i. Víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao cã thÓ lµm nhiÒu vô trong mét n¨m mµ vßng sinh tr•ëng cña c©y vÉn cã thÓ ®¶m b¶o, h¬n n÷a ®iÒu kiÖn m•a Èm thÝch hîp cho nhiÒu lo¹i c©y trång ph¸t triÓn. KhÝ hËu §ång Hû cã 2 mïa râ rÖt: Mïa nãng (m•a nhiÒu) tõ kho¶ng th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 vµ mïa l¹nh (m•a Ýt) tõ kho¶ng th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. Vµo mïa hÌ nhiÖt ®é trung b×nh tõ 270C - 280C, cã lóc lªn tíi 300C - 310C. Mïa nµy th•êng cã m•a, m•a nhiÒu nhÊt lµ th¸ng 7, th¸ng 8, trung b×nh l•îng m•a trong 2 th¸ng nµy tõ 300 - 4000 mm vµ chiÕm kho¶ng 40 - 46% l•îng m•a c¶ n¨m. Mïa nµy nãi chung thêi tiÕt khÝ hËu thuËn lîi cho sinh tr•ëng, ph¸t triÓn cña c©y trång vµ gia sóc nh•ng thØnh tho¶ng cã b·o, cã nh÷ng c¬n b·o gi«ng m•a to giã lín g©y óng lôt lµm ¶nh h•ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp.[5] 45 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Nh• vËy, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña huyÖn §ång Hû rÊt phï hîp cho sù sinh tr•ëng, ph¸t triÓn cña c©y l©u n¨m nh• c©y chÌ, c©y ¨n qu¶ (v¶i, nh·n, na), ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm. §©y chÝnh lµ lîi thÕ cña huyÖn nãi riªng vµ tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.1.1.4 T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña huyÖn §ång Hû Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Êt ®ai lµ t• liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, ®Æc biÖt vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®•îc. Nã kh¸c víi t• liÖu s¶n xuÊt kh¸c ë chç nÕu ®•îc sö dông hîp lý th× nã kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ hao mßn mµ cßn t¨ng ®é ph× nhiªu. §èi víi huyÖn §ång Hû, ®Ó n¾m râ quü ®Êt ®ai cña huyÖn ®•îc sö dông nh• thÕ nµo ta tiÕn hµnh nghiªn cøu b¶ng 2.1 Qua b¶ng 2.1, cã thÓ thÊy r»ng t×nh h×nh ®Êt ®ai vµ c¬ cÊu ®Êt ®ai cña huyÖn §ång Hû cã nhiÒu biÕn ®éng, sù biÕn ®éng nµy ®•îc ph¶n ¸nh cô thÓ nh• sau: HuyÖn §ång Hû cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 47.037,94 ha, ®•îc chia thµnh 5 lo¹i ®Êt. Trong ®ã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, n¨m 2004 chiÕm 25,2%, ®Õn n¨m 2005 chiÕm 25,33% vµ t¨ng lªn 25,82% n¨m 2006. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ thÊp nªn ph¶i c¶i t¹o, th©m canh, t¨ng vô ®Ó t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt. Trong ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp, ®Êt trång c©y hµng n¨m vµ ®Êt trång c©y l©u n¨m ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m, nh•ng tèc ®é t¨ng c©y l©u n¨m t¨ng chËm h¬n c©y hµng n¨m. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n qua 3 n¨m cña diÖn tÝch trång c©y hµng n¨m lµ 4,54%, c©y l©u n¨m lµ 3,37%. HuyÖn cã diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp chiÕm tû lÖ kh¸ lín, n¨m 2006 diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 50,41% tæng diÖn tÝch. DiÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp còng t¨ng ®¸ng kÓ qua 3 n¨m, n¨m 2005 t¨ng 8,2% so víi n¨m 2004, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n qua 3 n¨m lµ 5,82%. Nguyªn nh©n t¨ng lµ do c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh ®Çu t• trång míi vµo diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp cña c¸c trang tr¹i. DiÖn tÝch rõng trång n¨m 2006 ®¹t 11 753,23 ha chiÕm 49,57 5 trong diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp, tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n qua 3 n¨m ®¹t 112,92%, trong ®ã chñ yÕu lµ rõng lÊy gç lµm nguyªn liÖu giÊy t¨ng nhanh. 46 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên B¶ng 2.1: T×nh h×nh ®Êt ®ai cña huyÖn §ång Hû qua c¸c n¨m (2004-2006) ChØ tiªu 2004 2005 2006 So s¸nh (%) Sè l•îng (ha) C¬ cÊu (%) Sè l•îng (ha) C¬ cÊu (%) Sè l•îng (ha) C¬ cÊu (%) 2005/2004 2006/2005 BQ Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 47 037,94 100 47 037,94 100 47 037,94 100 100 100 100 1. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp 11 854,65 25,2 11 914,24 25,33 12 144,16 25,82 100,5 101,93 101,21 1.1 §Êt trång c©y hµng n¨m 6 377,23 53,8 6 377,23 53,53 6 969,83 57,39 100 109,29 104,54 1.2 §Êt trång c©y l©u n¨m 4 805,13 40,53 5 114,33 42,93 5 174,33 42,61 106,43 101,17 103,37 2. §Êt l©m nghiÖp 21 175,28 45,02 22 912,07 48,71 23 712,07 50,41 108,2 103,49 105,82 2.1 Rõng tù nhiªn 11 958,84 56,48 11 958,84 52,19 11 958,84 50,43 100 100 100 2.2 Rõng trång 9 216,44 43,52 10 953,23 47,81 11 753,23 49,57 118,84 107,3 112,92 3. §Êt ë 865 ,79 1,84 956,18 2,03 956,18 2,03 110,44 100 105,09 4. §Êt chuyªn dïng 4 623,20 9,83 4 653,00 9,89 4 423,08 9,4 100,64 95,06 0,98 5. §Êt ch•a sö dông 8 519,02 18,11 6 602,45 14,04 5 802,45 12,34 77,5 87,88 0,83 5.1 Đất bằng chưa sử dụng 384,93 4,52 561,87 8,51 561,87 9,68 145,97 100 120,8 5.2 Đất đồi núi chưa sử dụng 7 670,39 90,04 5 362,70 81,22 4 562,70 78,63 69,91 85,08 0,77 5.3 Núi đá không có rừng cây 463,7 5,44 677,88 10,27 677,88 11,68 146,19 100 120,9 Một số chỉ tiêu Diện tích đất NN/hộ NN (ha/hộ) 0,63 0,63 0,63 Diện tích đất LN/hộ NN (ha/hộ) 1,12 1,20 1,24 (Nguồn số liệu: Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên) 47 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên B¶ng 2.1 cho thÊy, diÖn tÝch ®Êt ë t¨ng t•¬ng ®èi m¹nh tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2005. §Êt chuyªn dïng n¨m n¨m 2005 so víi n¨m 2004 t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ (t¨ng 0,64%), n¨m 2006 so víi 2005 l¹i gi¶m nhÑ. DiÖn tÝch ®Êt ch•a sö dông cßn nhiÒu, tuy nhiªn ®Êt ch•a sö dông gi¶m m¹nh tõ 8519, 02 ha n¨m 2004 xuèng cßn 5802,45 ha n¨m 2006, b×nh qu©n qua 3 n¨m gi¶m 17%, tøc lµ ®· ®•a vµo sö dông 2716,57 ha. 2.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi 2.1.2.1. T×nh h×nh nh©n khÈu vµ lao ®éng cña huyÖn §ång Hû Lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· h«Þi quy tô l¹i lµ ë con ng•êi, con ng•êi víi lao ®éng s¸ng t¹o cña m×nh lµm thay ®æi kü thuËt, quy tr×nh s¶n xuÊt, lµm biÕn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, tõ s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸. §èi víi c¸c trang tr¹i kinh doanh n«ng nghiÖp ®ßi hái l•îng lao ®éng lín trong c¶ thêi kú s¶n xuÊt vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n. T×nh h×nh biÕn ®éng vÒ nh©n khÈu vµ lao ®éng cña huyÖn ®•îc thÓ hiÖn trong b¶ng 2.2. Qua b¶ng 2.2, ta thÊy nh©n khÈu cña huyÖn cã sù biÕn ®éng t¨ng qua c¸c n¨m: N¨m 2004 lµ 123.276 ng•êi, n¨m 2005 lµ 124.566 ng•êi t¨ng so víi n¨m 2004 lµ 1,05%, n¨m 2006 lµ 125.811 ng•êi t¨ng so víi n¨m 2005 lµ 1%. B×nh qu©n qua 3 n¨m (2004 - 2006) d©n sè cña huyÖn t¨ng lªn 1,02%, ®©y lµ mét tû lÖ thÊp so víi tØ lÖ t¨ng d©n sè cña tØnh. Tuy nhiªn ®Ó æn ®Þnh vµ n©ng cao chÊt l•îng d©n sè, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, huyÖn cÇn cã chÝnh s¸ch d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. §ång Hû lµ mét huyÖn chñ yÕu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, d©n sè trong huyÖn chñ yÕu lµm n«ng nghiÖp, mét phÇn nhá d©n sè lµ phi n«ng nghiÖp lµm dÞch vô, bu«n b¸n, cung cÊp hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu hµng ngµy cña ng•êi d©n trong huyÖn. TÝnh ®Õn n¨m 2006, sè nh©n khÈu n«ng nghiÖp cña huyÖn lµ 88.368 ng•êi chiÕm 70,24% tæng sè nh©n khÈu, nh©n khÈu phi n«ng nghiÖp lµ 37.443 ng•êi chiÕm 29,76% tæng sè nh©n khÈu. 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên B¶ng 2.2: T×nh h×nh nh©n khÈu vµ lao ®éng cña huyÖn §ång Hû qua 3 n¨m (2004-2006) ChØ tiªu §VT 2004 2005 2006 Tèc ®é ph¸t triÓn (%) SL CC (%) SL CC (%) SL CC (%) 05/04 06/05 BQ I. Tæng nh©n khÈu Ng•êi 123.276 100 124.566 100 125.811 100 101,05 101,00 101,02 1. Nh©n khÈu n«ng nghiÖp Ng•êi 87.526 71,00 88.232 70,83 88.368 70,24 100,81 100,15 100,48 2. Nh©n khÈu phi n«ng nghiÖp Ng•êi 35.750 29,00 36.334 29,17 37.443 29,76 101,63 103,05 102,34 II. Tæng sè hé Hé 27.070 100 27.611 100 28.177 100 102,00 102,05 102,02 1. Hé n«ng nghiÖp Hé 18.949 70,00 19.057 69,02 19.126 67,88 100,57 100,36 100,47 2. Hé phi n«ng nghiÖp Hé 8.121 30,00 8.554 30,98 9.051 32,12 105,33 105,81 105,57 III. Tæng sè lao ®éng L§ 66.322 100 67.119 100 67.879 100 101,20 101,13 101,17 1. Lao ®éng n«ng nghiÖp L§ 47.209 71,18 47.763 71,16 48.295 71,15 101,17 101,11 101,14 2. Lao ®éng phi n«ng nghiÖp L§ 19.113 28,82 19.356 28,84 19.584 28,85 101,27 101,18 101,22 IV. B×nh qu©n L§NN/hé NN L§/hé 2,49 - 2,51 - 2,53 - 100,60 100,75 100,67 V. B×nh qu©n NKNN/hé NN Ng/hé 4,62 - 4,63 - 4,62 - 100,24 99,79 100,01 VI. MËt ®é d©n sè Ng/km2 267 - 270 - 272 - 101,12 100,74 100,93 49 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên (Nguån: Côc Thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn) 50 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Do sù gia t¨ng d©n sè trong nh÷ng n¨m tr•íc nªn sè ng•êi trong ®é tuæi lao ®éng t¨ng qua c¸c n¨m. Cô thÓ: sè ng•êi trong ®é tuæi lao ®éng n¨m 2004 lµ 66.322 ng•êi, n¨m 2005 lµ 67.119 ng•êi t¨ng 1,2% so víi n¨m 2004, n¨m 2006 lµ 67.879 ng•êi t¨ng 1,13% so víi n¨m 2005. §©y lµ nguån lùc dåi dµo phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ c¶ ngµnh n«ng nghiÖp cña huyÖn. §©y còng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c m« h×nh trang tr¹i v× c¸c trang tr¹i cÇn nhiÒu lao ®éng th•êng xuyªn. ChÝnh v× sù gia t¨ng nhanh lao ®éng n«ng nghiÖp mµ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn mét lao ®éng cã sù biÕn ®éng gi¶m qua c¸c n¨m. §©y lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ®¶m b¶o møc thu nhËp cho mçi lao ®éng n«ng nghiÖp æn ®Þnh ngµy cµng t¨ng. Nh• vËy, cã thÓ thÊy r»ng lùc l•îng lao ®éng chñ yÕu cña huyÖn tËp trung vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chØ cã mét bé phËn nhá tham gia vµo c¸c ngµnh kh¸c. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®Çy tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp theo h•íng CNH - H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n. 2.1.2.2. C¬ së h¹ tÇng cña huyÖn §ång Hû C¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt quan träng phôc vô c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh• n©ng cao phóc lîi cña d©n c• n«ng th«n. Nã cßn lµ ®iÒu kiÖn gióp cho c¸c m« h×nh trang tr¹i ph¸t triÓn thuËn lîi. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n bao gåm nhiÒu hîp phÇn nh• giao th«ng, thñy lîi, hÖ thèng th«ng tin, ®iÖn, tr•êng häc, tr¹m y tÕ, chî. VÒ Giao th«ng: Nh×n chung, m¹ng l•íi giao th«ng cña huyÖn ®¶m b¶o ®•îc nhu cÇu cho viÖc ®i l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. HiÖn nay, huyÖn ®· cã tæng sè 654,1 km ®•êng giao th«ng. Trong ®ã: §•êng tØnh lé lµ 47,5 km. §•êng huyÖn lé lµ 56,6 km. §•êng x·, th«n, xãm, b¶n lé lµ 550,0 km. Riªng n¨m 2006, c«ng t¸c giao th«ng ®· më tíi 3,5 km ®•êng (Hîp TiÕn 1 km, V¨n L¨ng 2,5 km). §· n©ng cÊp 45 km ®•êng giao th«ng, di tu b¶o d•ìng 450 km ®•êng giao th«ng n«ng th«n. Tæng gi¸ trÞ ®¹t 16.228 triÖu ®ång. 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên VÒ Thuû lîi: HuyÖn §ång Hû coi c«ng t¸c thñy lîi lµ nhiÖm vô hµng ®Çu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chØ ®¹o nh©n d©n tËp trung kiªn cè ho¸ kªnh m•¬ng, ®ãng gãp tiÒn, c«ng søc, tiÕp nhËn nhiÒu nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn thuû lîi. KÕt qu¶ ®· x©y dùng, n©ng cÊp nhiÒu hå, tr¹m b¬m, ®•a kh¶ n¨ng chñ ®éng t•íi n•íc ®¹t 40% diÖn tÝch. Tæng diÖn tÝch cÊy lóa ®•îc t•íi b»ng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi lµ kho¶ng 2000 ha, cßn c©y chÌ, c©y ¨n qu¶ chñ yÕu c¸c hé gia ®×nh t•íi b»ng n•íc b¬m giÕng. VÒ §iÖn: Toµn huyÖn cã 39 tr¹m biÕn ¸p tõ 35 KV trë xuèng, 20/20 x·, thÞ trÊn cã ®iÖn l•íi quèc gia, vÒ c¬ b¶n l•íi ®iÖn n«ng th«n ®· ®•îc bµn giao cho c¸c hîp t¸c x· dÞch vô ®iÖn qu¶n lý, kh«ng cßn t×nh tr¹ng n«ng d©n ph¶i mua ®iÖn qua cai thÇu, gi¸ b¸n ®¶m b¶o ®óng gi¸ quy ®Þnh. 2.1.2.3 V¨n hãa, gi¸o dôc VÒ Gi¸o dôc: Ho¹t ®éng gi¸o dôc cña huyÖn cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. Duy tr× cñng cè tèt thµnh qu¶ phæ cËp gi¸o dôc TiÓu häc vµ phæ cËp trung häc c¬ së trong toµn huyÖn. Riªng n¨m 2006, ®•îc c«ng nhËn thªm 4 tr•êng ®¹t chuÈn quèc gia, ®· ®•a 89 phßng häc kiªn cè vµo sö dông. T×nh h×nh gi¸o dôc cña huyÖn ®•îc ph¶n ¸nh qua b¶ng 2.3 B¶ng 2.3 Sè tr•êng, líp, gi¸o viªn vµ häc sinh phæ th«ng ë huyÖn §ång Hû Chỉ tiêu 2004 2005 2006 So s¸nh (%) 05/04 06/05 BQ Số trường 47 47 49 100 104,2 102,1 Tiểu học 25 25 27 100 108 104 Trung học cơ sở 20 20 20 100 100 100 Phổ thông trung học 2 2 2 100 100 100 Số phòng học 645 727 689 112,7 94,77 103,3 Số lớp học 779 753 736 96,67 97,74 97,20 Số giáo viên 1232 1336 1230 108,4 92,06 100,2 Số học sinh 23524 22036 21221 93,67 96,30 94,98 Tiểu học 10.334 9.654 9.320 93,41 96,54 94,97 Trung học cơ sở 10.006 8.989 8.556 89,83 95,18 92,50 Phổ thông trung học 3.184 3.393 3.345 106,6 98,58 102,5 (Nguån sè liÖu: Phßng Thèng kª huyÖn §ång Hû) 52 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2.1.2.4. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ T×nh h×nh ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn: Gi¸ trÞ s¶n l•îng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp n¨m 2006 (theo gi¸ cè ®Þnh 1994) ®¹t 166.166 triÖu ®ång, trong ®ã: Doanh nghiÖp trung •¬ng ®¹t 15.710 triÖu ®ång, Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®¹t 150.456 triÖu ®ång (trong ®ã c«ng nghiÖp c¸ thÓ lµ 23.346 triÖu ®ång). BiÓu ®å 01: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña huyÖn §ång Hû qua 3 n¨m (2004-2006) N¨m 2006, c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn huyÖn ho¹t ®éng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®Òu v•ît kÕ ho¹ch, hç trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña huyÖn. Thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ víi Nhµ n•íc vµ gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng cña c«ng nh©n. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp ®Òu t¨ng qua 3 n¨m (2004 - 2006), n¨m 2004 ®¹t 184,32 triÖu ®ång ®Õn n¨m 2006 ®¹t 189,005 triÖu ®ång, t«c ®é t¨ng b×nh qu©n qua 3 n¨m t¨ng 1,26%. Trong ®ã, gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i t¨ng ®¸ng kÓ, n¨m 2004 gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i chiÕm 24,1% ®Õn n¨m 2006 chiÕm tíi 29,9%. 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät qua 3 n¨m gi¶m nh•ng vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o, chiÕm tû träng lín trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp, n¨m 2006 chiÕm 68% trong tæng sè. 2.1.3 ThuËn lîi vµ khã kh¨n cña ph¸t triÓn trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn §ång Hû VÒ thuËn lîi: Cã nghÞ quyÕt 03/NQ-CP ngµy 02/02/2000 vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña ChÝnh phñ, cã th«ng t• liªn tÞch sè 69 ngµy 23/6/2000 vµ sè 62 ngµy 20/5/2003 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng côc thèng kª vÒ h•íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i, cã chñ tr•¬ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña TØnh ñy (t¹i NghÞ quyÕt sè 10/NQ-TU ngµy 16/12/2003), cã sù quan t©m chØ ®¹o cña TØnh ñy, UBND tØnh, huyÖn vÒ kinh tÕ trang tr¹i trong c¸c n¨m qua. Ngµnh n«ng nghiÖp vµ PTNT cã ch•¬ng tr×nh vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. PhÇn lín diÖn tÝch cña c¸c trang tr¹i ®· ®•îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. NhiÒu trang tr¹i cã kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ c¬ së ®Ó c¸c trang tr¹i kh¸c ®Õn nghiªn cøu häc tËp. HuyÖn §ång Hû cã diÖn tÝch ®Êt n«ng, l©m nghiÖp lín thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c m« h×nh trang tr¹i. ChÝnh quyÒn ®Þa ph•¬ng c¸c cÊp quan t©m, trùc tiÕp lµ Phßng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ®· cã nhiÒu ch•¬ng tr×nh, dù ¸n hç trî t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hé lµm kinh tÕ trang tr¹i yªn t©m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. C¸c trang tr¹i cã diÖn tÝch ®Êt n«ng, l©m nghiÖp lín, b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt trªn mét trang tr¹i t•¬ng ®èi lín (13,07ha). C¸c thµnh viªn trong trang tr¹i ®Òu cÇn cï, chÞu khã trong c«ng viÖc, ®oµn kÕt cïng nhau ph¸t triÓn. Chñ trang tr¹i lµ ng•êi cã ®Çu ãc tÝnh to¸n, d¸m chÞu m¹o hiÓm ®Ó g©y dùng trang tr¹i. NhiÒu trang tr¹i cã kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó c¸c trang tr¹i kh¸c ®Õn häc tËp. VÒ khã kh¨n: VÒ vèn: c¸c chñ trang tr¹i ®Òu thiÕu vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh•ng viÖc vay vèn cña c¸c ng©n hµng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do kh«ng ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp. VÒ quy m«: ®a sè quy m« c¸c trang tr¹i cßn rÊt nhá, 54 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nhÊt lµ c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i. VÒ kiÕn thøc chuyªn m«n, khoa häc kü thuËt vµ qu¶n lý kinh tÕ: phÇn lín c¸c chñ trang tr¹i thiÕu vÒ kiÕn thøc khoa häc kü thuËt, h¹n chÕ nhiÒu ®Õn viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. ThiÕu kinh nghiÖm thÞ tr•êng, ThiÕu kiÕn thøc vÒ h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh lµm cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i thÊp. VÒ thÞ tr•êng: gi¸ c¶ n«ng s¶n kh«ng æn ®Þnh. VÒ c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n: cßn thÊp kÐm, nhÊt lµ ë c¸c vïng s©u, vïng xa. 2.2 Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû Nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®•êng lèi ®æi míi cña §¶ng, nÒn kinh tÕ cña huyÖn §ång Hû, nhÊt lµ trong lÜnh vù s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp ®· cã b•íc ph¸t triÓn míi vµ v÷ng ch¾c, c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §Æc biÖt lµ ®· xuÊt hiÖn nhiÒu m« h×nh trang tr¹i trªn ph¹m vi toµn huyÖn vµ ®· b¾t ®Çu chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng hãa cã sù h•íng dÉn cña nhµ n•íc vµ s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng cã hiÖu qu¶. KÕt qu¶ thùc hiÖn ch•¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña huyÖn §ång Hû nh• sau: N¨m 2001, toµn huyÖn cã 63 trang tr¹i víi nhiÒu lo¹i h×nh s¶n xuÊt nh•: s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp, l©m nghiÖp, trång c©y l©u n¨m, c©y hµng n¨m, ch¨n nu«i, nu«i trång thñy s¶n. Theo tiªu chÝ trang tr¹i míi söa ®æi n¨m 2003, sè l•îng m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ®Õn n¨m 2004 cã 102 trang tr¹i, t¨ng 161,9% (thªm 39 trang tr¹i). HiÖn nay, tæng sè trang tr¹i hiÖn cã cña huyÖn lµ 89 trang tr¹i, gi¶m 12,7%.so víi n¨m 2004. X· cã nhiÒu trang tr¹i nhÊt lµ x· Hîp tiÕn víi 20 trang tr¹i chiÕm 22,5%, x· cã Ýt trang tr¹i nhÊt lµ x· T©n Lîi chØ cã mét trang tr¹i chiÕm 1,12%. Trang tr¹i ®•îc ph©n bè ë tÊt c¶ c¸c vïng trong huyÖn, nh•ng trang tr¹i l©m nghiÖp chñ yÕu cã ë khu vùc miÒn nói (vïng nói phÝa b¾c vµ vïng nói phÝa nam), c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ph©n bè ë vïng trung t©m n¬i cã ®Þa h×nh b»ng ph¼ng h¬n. C¸c trang tr¹i kinh doanh tæng hîp, c©y ¨n qu¶, c©y l©u n¨m ph©n bè ë nh÷ng n¬i cßn l¹i. T×nh h×nh biÕn 55 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ®éng vÒ sè l•îng trang tr¹i vµ biÕn ®éng vÒ c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn §ång Hû qua c¸c n¨m ®•îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2.4. Ta thÊy sè l•îng trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn qua ba n¨m gi¶m, tèc ®é gi¶m b×nh qu©n lµ 6,59%. Trong c¸c m« h×nh trang tr¹i th× trang tr¹i ch¨n nu«i vµ trang tr¹i l©m nghiÖp t¨ng lªn. Cô thÓ: qua 3 n¨m trang tr¹i l©m nghiÖp t¨ng 76%, trang tr¹i ch¨n nu«i t¨ng 20%. Cßn l¹i c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c ®Òu gi¶m qua 3 n¨m. B¶ng 2.4: Sè l•îng vµ lo¹i h×nh trang tr¹i giai ®o¹n 2004 - 4006 §VT: trang tr¹i Chỉ tiêu 2004 2