Đề tài Quá trình nghiên cứu đề xuất các giải pháp công nghệ cấp nước sinh hoạt phù hợp với từng kiểu bố trí dân cư vùng ngập sâu tứ giác Long Xuyên phần thuộc tỉnh An Giang

ÑAËT VAÁN ÑEÀ Chieán löôïc Quoác gia veà caáp nöôùc vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät, ñeán naêm 2010 toaøn vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) coù 85% daân cö noâng thoân ñöôïc söû duïng nöôùc saïch vôùi soá löôïng bình quaân 60 lít/ngöôøi/ngaøy. Trong nhöõng naêm qua ñaõ coù raát nhieàu cuoäc hoäi thaûo veà nhöõng lónh vöïc lieân quan ñeán nöôùc saïch cho ÑBSCL, ñaëc bieät laø nöôùc saïch cho vuøng ngaäp luõ vôùi muïc tieâu ñöa ÑBSCL phaùt trieån, naâng cao ñôøi soáng ngöôøi daân noâng thoân, ñaûm baûo nöôùc saïch cho sinh hoaït trong coäng ñoàng, caûi thieän ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng. Töù giaùc Long xuyeân coù dieän tích töï nhieân khoaûng 490.000ha, thuoäc ba tænh Kieân Giang, Caàn Thô vaø An Giang, trong ñoù ñaïi boä phaän thuoäc ñòa baøn tænh An Giang. Vôùi dieän tích ngaäp luõ leân ñeán 457.000ha, chieám khoaûng 93% dieän tích töï nhieân. Töù giaùc Long Xuyeân ñöôïc xem laø moät trong hai vuøng ngaäp luõ saâu cuûa ÑBSCL (Ñoàng Thaùp Möôøi vaø Töù giaùc Long Xuyeân). Hieän nay, Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang ñaõ xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån oån ñònh kinh teá xaõ hoäi theo höôùng soáng hoøa thuaän vôùi luõ hay coøn goïi laø soáng chung vôùi luõ vaø ñaõ ñaït ñöôïc moät soá keát quaû khaû quan: Giaûm thieåu ñöôïc soá tai naïn gaây cheát ngöôøi vaø thieät haïi taøi saûn cho nhaân daân trong vuøng ngaäp luït; Taïo ñieàu kieän an cö cho ngöôøi daân trong caùc tuyeán daân cö vöôït luõ; Taêng vuï troàng troït; nuoâi troàng thuûy saûn. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng heä quaû tích cöïc cuûa nhöõng coâng trình xaây döïng cho muïc tieâu soáng chung vôùi luõ cuõng laøm xuaát hieän nhöõng nhöôïc ñieåm, aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán ñôøi soáng ngöôøi daân noâng thoân vuøng luõ: Hieän töôïng xoùi lôõ ñaát ven soâng, ñeâ bao vöôït luõ; Ñeâ bao kheùp kín ngaên chaën phuø sa, laøm giaùn ñoaïn quaù trình thaùo chua röûa pheøn; Caùc coâng trình cuïm, tuyeán daân cö vöôït luõ chöa ñaït yeâu caàu veà soá löôïng, chaát löôïng chöa ñaït muïc tieâu an cö, laïc nghieäp do thieáu caùc coâng trình phuùc lôïi coâng coäng (moät soá nôi chöa coù ñieän, nöôùc saïch cho sinh hoaït) vaø caùc dòch vuï chöa chuù troïng vaøo nôi naøy. Coù moät nghòch lyù xaûy ra ôû "bieån nöôùc" vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang laø caûnh thieáu nöôùc cho sinh hoaït vaø saûn xuaát ôû nhieàu nôi maø maûnh ñaát naøy voán chaèng chòt soâng raïch. Tình traïng naøy tuy ñaõ ñöôïc caûi thieän nhieàu trong nhöõng naêm qua nhöng vaãn caàn coù theâm nhieàu bieän phaùp thieát thöïc hôn, hieäu quaû hôn, vaø phuø hôïp hôn vôùi töøng kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ, nhaát laø caùc vuøng vuøng ngaäp luõ saâu ñeå giaûi quyeát nöôùc saïch sinh hoaït cho daân cö nôi ñaây. Theo moät soá baùo caùo ôû quy moâ toaøn tænh An Giang, soá hoä ñöôïc cung caáp nöôùc saïch treân toång soá hoä daân lao ñoäng khoaûng treân döôùi 40%. Tuy gaàn phaân nöõa soá hoä coù nöôùc saïch cho sinh hoaït nhöng treân thöïc teá neáu ñem ñi phaân tích vaø so vôùi tieâu chuaån thì haàu heát ñeàu chöa ñaït yeâu caàu, thöôøng laø do haøm löôïng saét II (Fe2+) quaù cao, toång soá vi khuaån Coliform vaø E.coli cao gaáp vaøi chuïc ñeán vaøi traêm laàn. Taïi caùc vuøng ngaäp luõ saâu, tình traïng thieáu nöôùc saïch caøng trôû neân nghieâm troïng hôn. Vaøo muøa luõ, vuøng bò ngaäp laâu trong nöôùc ñeán 2-3 thaùng lieân tuïc nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm traàm troïng (caùc chæ soá oâ nhieãm ñeàu vöôït gaáp vaøi chuïc, thaäm chí vaøi traêm laàn so vôùi tieâu chuaån cho pheùp), nguoàn nöôùc ngaàm khoâng theå khai thaùc, nguoàn nöôùc möa thì khoâng coù phöông tieän ñeå löu giöõ daãn ñeán tình traïng ngöôøi daân khoâng coù nguoàn nöôùc saïch söû duïng. Ngay caû trong muøa khoâ khoâng bò ngaäp luït, chaát löôïng nöôùc trong vuøng cuõng bò oâ nhieãm do saûn xuaát kinh doanh vaø chaát thaûi sinh hoaït, hoùa chaát söû duïng trong noâng nghieäp gaây neân. Vaán ñeà ñaët ra laø: Nguoàn nöôùc naøo phuø hôïp cho caáp nöôùc sinh hoaït, coâng ngheä naøo phuø hôïp cho töøng daïng nguoàn nöôùc vaø töøng kieåu boá trí daân cö vaø cuoái cuøng phaûi quaûn lyù toaøn boä heä thoáng caáp nöôùc töø nguoàn, coâng ngheä caáp, ngöôøi khai thaùc vaø ngöôøi söû duïng nhö theá naøo ñeå ñaûm baûo tính oån ñònh, an toaøn caáp nöôùc sinh hoaït cho ñoàng baøo vuøng luõ? Ñöùng tröôùc thöïc traïng nhu caàu söû duïng nöôùc saïch trong sinh hoaït cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang, caàn phaûi coù caùc giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc saïch thích hôïp nhaát cho töøng vuøng, töøng kieåu boá trí daân cö trong vuøng ñeå goùp phaàn vaøo xu theá phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc. Ñeà taøi "Nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp saâu töù giaùc Long Xuyeân phaàn thuoäc tænh An Giang" ñöôïc thöïc hieän. Mong raèng seõ mang laïi cho daân cö vuøng ngaäp luõ töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang coù theå löïa choïn coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït tieän lôïi, phuø hôïp vaø kinh teá nhaát. Nhaèm ñaùp öùng phaàn naøo nhu caàu ñöôïc söû duïng nöôùc saïch cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân thuoäc tænh An Giang noùi rieâng vaø ÑBSCL noùi chung. CHÖÔNG MÔÛ ÑAÀU TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHEÄ CAÁP NÖÔÙC VUØNG NGAÄP LUÕ A. TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHEÄ CAÁP NÖÔÙC VUØNG NGAÄP LUÕ Taïi caùc nöôùc phaùt trieån, vieäc laép ñaët heä thoáng caáp nöôùc cho caùc coäng ñoàng daân cö nhoû hoaëc caùc thò traán nhoû seõ khaùc xa so vôùi thaønh thò. Vì lyù do ít daân, moät ñoä daân cö thaáp neân giaù thaønh laép ñaët heä thoáng phaân phoái nöôùc ban ñaàu cao hôn. Daân cö noâng thoân, ñaët bieät laø ôû nhöõng coäng ñoàng daân cö vuøng bò ngaäp luït thöôøng xuyeân vaøo muøa luõ, thì vieäc laép ñaët heä thoáng phaân phoái nöôùc laø moät vieäc laøm mang tính khoâng khaû thi. Daân cö nhöõng vuøng ngaäp luõ thöôøng möu sinh kieám soáng baèng caùc ngheà lieân quan maät thieát ñeán luõ neân thöôøng raát ngheøo vaø khoâng theå huy ñoäng voán ñeå xaây döïng caùc coâng trình caáp nöôùc töø hoï. Caùc coäng ñoàng daân cö nôi ñaây cuõng khoù coù khaû naêng xin ñöôïc voán ñaàu tö neáu khoâng coù söï hoã trôï cuûa chính phuû, caùc nhaø taøi trôï hoaëc caùc toå chöùc tín duïng. Nhöõng coäng ñoàng daân cö nhoû cuõng khoâng coù ngöôøi ñuû trình ñoä chuyeân moân ñeå vaän haønh vaø duy trì heä thoáng caáp nöôùc. Caùn boä coù ñuû trình ñoä ñeå thieát keá vaø xaây döïng coù theå laø nhöõng ngöôøi töø beân ngoaøi. Thueâ vaø ñaøo taïo nhöõng caùn boä vaän haønh vaø duy trì heä thoáng caáp nöôùc laø raát khoù khaên. Moät vaán ñeà ñaëc bieät quan troïng laø phaûi söû duïng coâng ngheä thích hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa ñòa phöông, töøng kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp luõ thöôøng xuyeân. Caùc coâng ngheä naøy thöôøng khaùc xa vôùi coâng ngheä thöôøng duøng cho caùc heä thoáng caáp nöôùc lôùn ôû thaønh phoá hay thò xaõ hoaëc nhöõng vuøng khoâng ngaäp luõ. Ñaïi boä phaän daân cö vuøng ngaäp luõ ÑBSCL noùi chung vaø Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang noùi rieâng sinh soáng ôû caùc vuøng noâng thoân vôùi maät ñoä daân cö khaùc nhau. Ñaëc ñieåm chung cuûa söï phaân boá daân cö noâng thoân nhöõng vuøng naøy laø soáng doïc theo hai beân bôø caùc keânh raïch vaø doïc theo caùc truïc ñöôøng loä, hoaëc phía tröôùc laø ñöôøng, phía sau laø soâng. Do ñòa hình soâng raïch chaèng chòt laïi thöôøng xuyeân chòu aûnh höôûng cuûa luõ luït keùo daøi töø 3-4 thaùng (ñieån hình laø vuøng Töù giaùc Long Xuyeân vaø Ñoàng Thaùp Möôøi cuûa ÑBSCL), coäng theâm maät ñoä daân cö thöôøng khoâng cao neân caùc ñieàu kieän veà cô sôû haï taàng noâng thoân coøn raát yeáu keùm vaø khoù coù theå phaùt trieån trong moät thôøi gian ngaén. Chính caùc ñieàu kieän töï nhieân, möùc soáng, daân trí vaø ñaëc ñieåm phaân boá daân cö noâng thoân ñaõ aûnh höôûng saâu saéc ñeán vieäc hình thaønh caùc phong tuïc taäp quaùn sinh hoaït haøng ngaøy ôû töøng vuøng noâng thoân ngaäp luõ. Trong ñoù, taäp quaùn söû duïng nöôùc sinh hoaït laø moät trong nhöõng taäp quaùn coù töø laâu ñôøi nhaát vaø töø ñaây cuõng hình thaønh nhöõng coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït phuø hôïp vôùi cuoäc soáng cuûa hoï. Moät soá taäp quaùn söû duïng nöôùc sinh hoaït trong daân cö vuøng ngaäp luõ thöôøng tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän töï nhieân vaø ñieàu kieäân kinh teá, hieän ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø: Moät laø höùng nöôùc möa vaø chöùa trong caùc lu, beå chöùa nöôùc ñeå aên, uoáng, taém, giaët vaø duøng cho moät soá muïc ñích sinh hoaït khaùc. Dung tích caùc duïng cuï chöùa nöôùc möa tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh teá cuûa töøng hoä gia ñình. Nhöng ñaây cuõng laø moät khoù khaên khi muøa khoâ khoâng coù möa vaø vieäc söû duïng nöôùc möa ñeå aên uoáng sinh hoaït trôû neân cöïc kyø khan hieám, ñaëc bieät laø nhöõng naêm muøa möa ñeán treã vaø trong tröôøng hôïp haïn haùn keùo daøi trong muøa khoâ. Ñeå tieát kieäm, ngöôøi daân noâng thoân vuøng luõ thöôøng döï tröõ nöôùc möa ñeå uoáng trong muøa khoâ hoaëc cuøng laém laø ñeå naáu aên, coøn nöôùc duøng cho taém, giaët, sinh hoaït phaûi duøng ñeán caùc nguoàn nöôùc khaùc. Hình thöùc tröõ nöôùc möa ñeå uoáng vaãn coøn raát phoå bieán ôû vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân. Hai laø taäp quaùn söû duïng nöôùc gieáng trong sinh hoaït haøng ngaøy vaøo muøa khoâ. Ngoaøi caùc gieáng khoan do UNICEF taøi trôï, gaàn ñaây ôû noâng thoân vuøng luõ, nhieàu hoä gia ñình ñaõ daønh duïm tieàn ñeå khoan gieáng laáy nöôùc sinh hoaït. Nhieàu ngöôøi daân ñaõ uoáng tröïc tieáp nöôùc gieáng khoan maø khoâng caàn qua baát cöù moät coâng ñoaïn xöû lyù hay ñun soâi naøo. Nhöõng vuøng coù ñieàu kieän kinh teá khoù khaên, vaø khoâng ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi veà nguoàn nöôùc sinh hoaït, ngöôøi daân vaãn phaûi ñi gaùnh nöôùc töø raát xa veà ñeå söû duïng. Ba laø söû duïng nguoàn nöôùc maët töø caùc con soâng, ao, hoà ñeå sinh hoaït. Ñaây laø moät taäp quaùn phoå bieán khoâng chæ trong muøa luõ maø coøn ñöôïc söû trong muøa khoâ khi nöôùc möa döï tröõ khan hieám. Nöôùc töø caùc nguoàn naøy hoaëc laø ñöôïc söû duïng tröïc tieáp, hoaëc cho vaøo caùc phöông tieän löu tröõ ø(phoå bieán laø lu chöùa, hoà chöùa) baèng caùch bôm maùy hay baèng thuøng, xoâ, chaäu sau ñoù laøm laéng tuï phuø sa vaø caùc haït lô löûng baèng pheøn chua (loùng pheøn) ñeå taém röûa, giaët giuõ trong sinh hoaït, baát chaáp tình traïng chaát löôïng nöôùc ra sao, ngoaïi tröø tröôøng hôïp nöôùc maët quaù maën hay quaù oâ nhieãm khoâng theå söû duïng ñöôïc. An Giang coù lôïi theá veà taøi nguyeân nöôùc maët cho vieäc cung caáp nöôùc sinh hoaït so vôùi caùc tænh khaùc. Xeùt veà toång theå, nguoàn nöôùc maët Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang khaù doài daøo, ña daïng, töông ñoái saïch ôû caùc vuøng ñaàu nguoàn, bò nhieãm maën raát ít vaø coù theå noùi vieäc khai thaùc nöôùc maët vaãn laø moät chuû löïc vaø trung – daøi haïn cho tænh. Tuøy theo phong tuïc taäp quaùn vaø ñieàu kieän kinh teá cuûa töøng ñòa phöông soáng trong vuøng ngaäp luõ maø moãi nôi, moãi luùc coù coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït khaùc nhau vaø phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö khaùc nhau. ÔÛ nhöõng vuøng ngaäp luõ, trong muøa möa luõ thöôøng coù baõo, gioù loác baát ngôø gaây ñoå ngaõ caây coái, nhaø cöûa. Cuøng vôùi möa to, nöôùc luõ traøn ngaäp seõ cuoán troâi moïi thöù chaát thaûi treân maët ñaát laøm nguoàn nöôùc maët vaø moâi tröôøng nôi ñaây bò oâ nhieãm nghieâm troïng, khaû naêng gaây dòch beänh raát cao. Nguoàn nöôùc söû duïng cho sinh hoaït trong muøa naøy chæ coù theå laø nöôùc möa vaø nöôùc maët (hay coøn goïi laø nöôùc soâng, ao, hoà). Cho neân trong muøa luõ, caùc coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït chæ taäp trung vaøo 2 nguoàn chuû yeáu naøy. Vaøo muøa khoâ, khi nöôùc luõ ñaõ ruùt xuoáng vaø thoaùt ra bieån cuõng laø luùc ñaõ qua muøa möa, muøa luõ cho neân nguoàn nöôùc sinh hoaït ñöôïc söû duïng chuû yeáu laø nöôùc maët, nöôùc ngaàm vaø nöôùc möa ñöôïc löu tröõ trong muøa möa (nhöng nguoàn nöôùc naøy ñöôïc söû duïng raát tieát kieäm). A.1. Ñoái vôùi nguoàn nöôùc möa Thöôøng ñöôïc höùng töø maùy nhaø cho qua lôùp vaûi loïc (hoaëc khoâng) chöùa vaøo lu saïch, beå chöùa ñeå söû duïng daàn ôû qui moâ hoä gia ñình ñeå aên uoáng, sinh hoaït. Tænh An Giang cuõng ñaõ xaây döïng ñöôïc 3 hoà chöùa nöôùc möa ôû caùc huyeän mieàn nuùi Tri Toân, Tònh Bieân coù dung tích 10.000 – 60.000 m3/hoà phuïc vuï thieát thöïc cho nhu caàu söû duïng nöôùc cuûa nhaân daân mieàn nuùi trong tænh. Öu ñieåm: Nhìn chung chaát löôïng nöôùc möa töông ñoái saïch, doài daøo vaø kyõ thuaät höùng ñôn giaûn, coù theå söû duïng ñöôïc ngay. Ñaây laø giaûi phaùp raát thích hôïp cho nhöõng vuøng thöôøng xuyeân bò ngaäp luõ vaø khoâng theå khai thaùc nöôùc ngaàm. Nhöôïc ñieåm: Ñaây laø giaûi phaùp taïm thôøi cho nhu caàu söû duïng nöôùc cuûa coäng ñoàng vuøng ngaäp luõ, phuï thuoäc vaøo muøa möa vaø löôïng nöôùc möa löu tröõ ñöôïc. Khi luõ leân coù theå nhöõng lu chöùa nöôùc cuõng seõ chìm trong nöôùc luõ, nhö theá seõ khoâng coøn nöôùc möa ñeå söû duïng haøng ngaøy nöõa. Vaøo muøa khoâ, thöôøng khoâng coù möa hoaëc ít möa, neân phaûi haïn cheá löôïng nöôùc söû duïng haøng ngaøy, chæ söû duïng chuû yeáu cho nhöõng nhu caàu toái thieåu (nhö aên uoáng, röûa maët, ñaùnh raêng…). Beå chöùa nöôùc möa neáu khoâng che ñaäy caån thaän seõ laø nôi sinh saûn cuûa muoãi, nguoàn goác cuûa nhieàu chöùng beänh truyeàn nhieãm. A.3. Ñoái vôùi nguoàn nöôùc ngaàm Nöôùc ngaàm ñöôïc khai thaùc vaø söû duïng döôùi nhieàu daïng khaùc nhau, tuøy theo möùc ñoä ngaäp luõ cuûa vuøng vaø phuï thuoäc vaøo chaát löôïng cuûa nguoàn nöôùc nôi khai thaùc. Hieän nay, moät soá vuøng nöôùc ngaàm cuûa Töù giaùc Long xuyeân tænh An Giang ñaõ xuaát hieän oâ nhieãm thaïch tín (Asenic - As), aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán nhu caàu nöôùc sinh hoaït vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi daân nôi ñaây. Ñoái vôùi hoä gia ñình thöôøng khai thaùc nöôùc ngaàm vôùi taäp quaùn söû duïng laø ñaøo gieáng hay khoan gieáng ñeå söû duïng tröïc tieáp, khoâng qua moät coâng ñoaïn xöû lyù hay ñun soâi naøo. ÔÛ nhöõng khu vöïc ñoâng daân cö, quy moâ caáp xaõ, caáp huyeän hay thò xaõ coù theå khai thaùc nöôùc ngaàm cho caùc coâng trình caáp nöôùc taäp trung, tuøy thuoäc vaøo soá daân vaø chaát löôïng nguoàn nöôùc maø coù theå thieát keá caùc coâng trình vôùi quy moâ phuø hôïp. A.3. Ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët Nguoàn nöôùc maët vuøng ngaäp luõ ÑBSCL laø nguoàn nöôùc coù tröõ löôïng raát lôùn vaø phaân boá roäng khaép caùc ñòa phöông. Tuy nhieân, chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc maët ôû ÑBSCL coù söï bieán ñoäng raát lôùn theo khoâng gian vaø thôøi gian. Nguoàn nöôùc maët cung caáp cho sinh hoaït vuøng ngaäp luõ ÑBSCL noùi chung vaø Töù giaùc Long Xuyeân noùi rieâng coøn tuøy thuoäc vaøo phong tuïc taäp quaùn vaø ñieàu kieän kinh teá cuûa ñòa phöông. Sau ñaây laø moät soá moâ hình vaø giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït töø nguoàn nöôùc maët tieâu bieåu: Hieän nay, caùch xöû lyù nöôùc maët cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng luõ coøn khaù ñôn giaûn, chuû yeáu chæ cho nöôùc maët vaøo lu chöùa, ñeå laéng hay loùng pheøn nhaèm loaïi boû chaát phuø sa sau ñoù duøng ñeå naáu aên uoáng, sinh hoaït. Phöông phaùp naøy maët duø ñôn giaûn, reû tieàn vaø raát tieän duïng nhöng khoâng ñaûm baûo söùc khoûe. Ñaây laø heä thoáng caáp nöôùc quy moâ hoä gia ñình phuø hôïp cho taát caû caùc kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ. Ñaëc bieät coâng ngheä caáp nöôùc naøy raát phoå bieán ñoái vôùi caùc ñoái töôïng daân cö thöôøng xuyeân soáng treân thuyeàn. Moät loaïi hình coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït cho daân cö noâng thoân vuøng luõ laø heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû. Caùc heä thoáng naøy thöôøng coù coâng suaát khai thaùc khoâng quaù 100m3/ngaøy ñeâm. Ngoaøi nguoàn nöôùc maët, heä thoáng naøy coøn coù theå aùp duïng cho caû nguoàn nöôùc ngaàm, tuøy theo tính chaát vaø chaát löôïng maø coù theå xaây döïng vaø coù caùch xöû lyù thích hôïp. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû coù theå bao goàm caùc coâng trình coù chöùc naêng thu nöôùc, xöû lyù nöôùc, vaän chuyeån, ñieàu hoøa vaø phaân phoái nöôùc. Heä thoáng naøy aùp duïng cho caùc kieåu boá trí daân cö trong ñeâ bao vuøng ngaäp luõ, daân cö trong caùc cuïm, tuyeán vöôït luõ hoaëc doïc ñöôøng giao thoâng vôùi quy moâ nhoû caáp xaõ hoaëc lieân xaõ. Vieäc cung caáp nöôùc sinh hoaït theo töøng cuïm daân cö gaàn ñaây ñaõ ñöôïc chuù troïng vaø ngaøy caøng phaùt trieån vôùi nhieàu loaïi hình khaùc nhau. An Giang coù khoaûng 100 traïm caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû cho daân cö noâng thoân vuøng luõ ñaõ ñöôïc xaõ hoäi hoùa do tö nhaân ñaàu tö vaø kinh doanh caáp nöôùc. Tuy nhieân, vaán ñeà quan troïng ñöôïc ñaët ra laø laøm theá naøo ñeå ñaûm baûo an toaøn veà maët veä sinh ñoái vôùi chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc do tö nhaân cung caáp vaø ñoä oån ñònh theo thôøi gian khi muøa luõ ñeán. Caùc kyõ thuaät xöû lyù nöôùc ñôn giaûn do tö nhaân ñaàu tö vaø quaûn lyù coù theå seõ khoâng phuø hôïp khi chaát löôïng nöôùc nguoàn bò dao ñoäng thöôøng xuyeân theo thôøi gian trong nhöõng vuøng ngaäp luõ nhö Töù giaùc Long Xuyeân. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung vôùi quy moâ caáp huyeän, thò xaõ, thò traán, thò töù ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc ñòa baøn daân cö taäp trung ñoâng ñuùc, daân cö ñoâng vuøng luõ naèm trong ñeâ bao. Giaûi phaùp ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi moâ hình naøy laø xaây döïng moät nhaø maùy nöôùc hoaëc traïm caáp nöôùc taäp trung, töø ñoù phaân phoái nöôùc ñeán caùc ñoái töôïng tieâu thuï baèng heä thoáng ñöôøng oáng vôùi vieäc kieåm soaùt löôïng nöôùc söû duïng baèng ñoàng hoà nöôùc. Tænh An Giang ñeán nay ñaõ ñaàu tö xaây döïng vaø ñöa vaøo vaän haønh heä thoáng caáp nöôùc taäp trung cho 11/11 huyeän thò, coù coâng xuaát caáp nöôùc töø 1.000 – 10.000m3/ngaøy ñeâm. Gaàn ñaây, ñoái vôùi nhöõng vuøng thöôøng xuyeân bò ngaäp luõ, ñaõ xuaát hieän moät loaïi hình coâng ngheä caáp nöôùc noåi treân soâng do Coâng ty Caáp nöôùc tænh Ñoàng Thaùp phoái hôïp vôùi Coâng ty Trieån khai Kyõ thuaät – Coâng ngheä thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaàu tö laép ñaët vaø ñöa vaøo söû duïng treân soâng Tieàn taïi xaõ An Long, huyeän Tam Noâng, tænh Ñoàng Thaùp. Traïm caáp nöôùc noåi coù coâng suaát ban ñaàu laø 1.500m3/ngaøy ñeâm, ñuû phuïc vuï cho 2000 hoä daân taïi khu vöïc chôï An Long. B. MUÏC TIEÂU VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU B.1. Muïc tieâu Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc saïch thích hôïp cho sinh hoaït cuûa daân cö vuøng ngaäp saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Giaûi quyeát nhöõng khoù khaên veà nöôùc saïch sinh hoaït cuûa coäng ñoàng vuøng ngaäp luõ Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng qua vieäc ñöôïc söû duïng nöôùc saïch trong sinh hoaït coäng ñoàng daân cö vuøng ngaäp luõ Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Goùp phaàn vaøo quaù trình caûi thieän moâi tröôøng, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cho ngöôøi daân noâng thoân vuøng ngaäp luõ. B.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu Vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân; Caùc kieåu boá trí daân cö trong vuøng; Nguoàn nöôùc caáp cho sinh hoïat: bao goàm nöôùc maët, nöôùc ngaàm vaø nöôùc möa thoûa maõn tieâu chuaån caáp nöôùc Boä Y teá. Caùc giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp saâu Töù giaùc Long Xuyeân. C. NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc noäi dung chính sau ñaây: Nghieân cöùu taøi lieäu veà vuøng ngaäp luõ ÑBSCL vaø vuøng ngaäp saâu Töù giaùc Long Xuyeân. Ñaùng giaù thöïc traïng vaø dieãn bieán luõ vuøng Töù giaùc Long Xuyeân. Caùc kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ. Ñaùnh giaù hieän traïng chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc taïi vuøng nghieân cöùu, aûnh höôûng cuûa luõ ñeán chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc. Hieän traïng caáp nöôùc sinh hoaït cho vuøng noâng thoân, vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Ñeàu tra taäp quaùn söû duïng nöôùc trong sinh hoaït cuûa ngöôøi daân vuøng ngaäp luõ, caùc coâng ngheä caáp nöôùc vuøng ngaäp luõ hieän nay. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Phöông aùn trieån khai caùc coâng ngheä caáp nöôùc cho daân cö trong vuøng ngaäp luõ. D. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU D.1. Phöông phaùp luaän Hieän nay caùc coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït raát ña daïng. Treân cô sôû ñaùnh giaù chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc vaø kieåu boá trí daân cö taïi vuøng nghieân cöùu, töø ñoù coù theå ñöa ra caùc coâng ngheä caáp nöôùc thích hôïp töø nhöõng coâng ngheä caáp nöôùc ñaõ nghieân cöùu tröôùc ñaây. Sau ñoù ñeà xuaát caùc phöông aùn trieån khai hieäu quaû nhaát, mang laïi hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi vaø moâi tröôøng cho vuøng nghieân cöùu. D.2. Phöông phaùp cuï theå Thu thaäp thoâng tin lieân quan ñeán ñoái töôïng nghieân cöùu: cuï theå laø caùc thoâng tin veà nhöõng vuøng ngaäp luõ ÑBSCL, vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân; ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, dieãn bieán luõ trong vuøng ngaäp luõ; caùc kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ; hieän traïng caáp nöôùc, caùc loaïi hình coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït cho vuøng ngaäp luõ. Ñaùnh giaù nhöõng vuøng naøo ngaäp luõ saâu vaø tieán haønh ñieàu tra moâi tröôøng nöôùc ñeå xaùc ñònh caùc loaïi hình coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït phuø hôïp cho töøng kieåu boá trí daân cö trong vuøng naøy. Khaúng ñònh hieän traïng coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït taïi vuøng ngaäp luõ saâu. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coâng ngheä thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû caáp nöôùc sinh hoaït thích hôïp nhaát cho vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. E. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän töø ngaøy 01 thaùng 10 ñeán ngaøy 27 thaùng 12 naêm 2006. CHÖÔNG 1 THÖÏC TRAÏNG VAØ DIEÃN BIEÁN LUÕ TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN TÆNH AN GIANG 1.1 VUØNG NGAÄP LUÕ TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN 1.1.1. Ñaëc ñieåm töï nhieân Vuøng ngaäp luõ ÑBSCL ñöôïc chia thaønh 4 vuøng lôùn: Vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi; Vuøng Töù giaùc Long Xuyeân; Vuøng Taây soâng Haäu; Vuøng giöõa soâng Tieàn vaø soâng Haäu. Trong ñoù, vuøng Töù giaùc Long Xuyeân naèm ôõ phía taây chaâu thoå Meâ-koâng vaø giaùp vôùi bieân giôùi Vieät Nam – Caêmpuchia, soâng Haäu, soâng Caùi Saén vaø bieån Taây. Dieän tích töï nhieân khoaûng 490.000 ha, bao goàm phaàn ñaát cuûa 3 tænh Kieân Giang, An Giang vaø Caàn Thô. Töù giaùc Long Xuyeân laø moät trong saùu vuøng kinh teá noâng nghieäp quan troïng cuûa ÑBSCL vôùi dieän tích töï nhieân chieám 12% dieän tích töï nhieân ÑBSCL. Ñaïi boä phaän ñaát ñai Töù giaùc Long Xuyeân coù cao ñoä töø 0,25-2,0m, tröø moät soá ñoài nuùi raûi raùc phía Taây Baéc vaø theo bôø bieån töø Haø Tieân ñeán Hoøn Ñaát. Vuøng ven bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia vaø vuøng ven soâng Haäu laø daûi ñaát töông ñoái cao, cao ñoä trung bình khoaûng 1,5-2,0m. Vuøng ven bieån Taây laø vuøng ñaát thaáp, coù cao ñoä trung bình khoaûng 0,25-0,5m. Do coù ñòa hình thaáp daàn töø soâng Haäu veà phía vònh Thaùi Lan, laïi naèm ôû vuøng ñaàu nguoàn neân haàu heát vuøng Töù giaùc Long Xuyeân bò ngaäp luït vôùi ñoä saâu töø 0,5-3,0m vôùi thôøi gian keùp daøi töø 1-5 thaùng vaø coù daïng ñoàng ngaäp luõ hôû. Dieän tích ngaäp khoaûng 457.000 ha, chieám 93% dieän tích töï nhieân cuûa Töù giaùc Long Xuyeân. Vuøng naøy coù cheá ñoä thuûy vaên ñieån hình cuûa Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, bò ngaäp luït vaøo muøa luõ töø thaùng 8 ñeán thaùng 12 haøng naêm, laø moät trong hai vuøng ngaäp saâu cuûa ÑBSCL. Do ñòa hình vaø vò trí cuûa daõy Baûy Nuùi aùn ngöï, vuøng Töù giaùc Long Xuyeân ñöôïc phaân thaønh hai tieåu vuøng coù ñieàu kieän phaùt trieån khaùc nhau: Tieåu vuøng phía Ñoâng keânh Traø Sö – Tri Toân coù dieän tích 270.00 ha laø nôi tieáp giaùp vôùi soâng Haäu coù keânh raïch khaù daøi neân phaàn lôùn dieän tích vuøng naøy ñaõ ñöôïc giao troàng hai vuï luùa trong naêm, goùp phaàn chuû yeáu cho 2,1 trieäu taán luùa cuûa caû vuøng Töù giaùc Long Xuyeân (naêm 1996). Tuy nhieân, tieåu vuøng naøy laïi bò hai nguoàn nöôùc luõ lôùn nhaát traøn vaøo: nguoàn töø Campuchia traøn qua khu vöïc 7 caàu vaø nguoàn töø soâng Haäu, vì theá luõ ngaäp saâu nhieàu ngaøy gaây ra nhieàu thieät haïi veà ngöôøi vaø taøi saûn. Tieåu vuøng phía Taây coøn goïi laø tieåu vuøng töù giaùc Haø Tieân coù dieän tích 220.00 ha, do bò Baûy Nuùi aùn ngöï, keânh raïch ít phaùt trieån vaø ñöôøng ra bieån bò chaën laïi bôûi caùc daõy nuùi ven bieån töø Haø Tieân ñeán Hoøn Ñaát neân ñaát ñai vuøng naøy ñaïi boä phaän bò chua pheøn, saûn xuaát chöa phaùt trieån, dieän tích ñaát hoang hoùa coøn khoaûng 110.00 ha. 1.1.2. Cheá ñoä nöôùc muøa luõ Nguyeân nhaân chính gaây ngaäp luït vuøng Töù giaùc Long Xuyeân laø do: Nöôùc luõ soâng Meâ-koâng quan caùc vuøng ngaäp treân ñaát Caêmpuchia traøn qua bieân giôùi vaøo (khoaûng 17-20 tyû m3, chieám khoaûng 85% löôïng nöôùc luõ vaøo töù giaùc Long Xuyeân); Nöôùc luõ töø soâng Haäu theo caùc keânh ngang chaûy vaøo noäi ñoàng (khoaûng 3-4 tyû m3, chieám khoaûng 15% löôïng nöôùc vaøo Töù giaùc Long Xuyeân); Ngoaøi ra coøn do löôïng nöôùc möa taïi choå, nhöng khoâng ñaùng keå. Luõ vaøo Töù giaùc Long Xuyeân theo 2 höôùng, höôùng thöù nhaát qua tuyeán bieân giôùi vaøo 7 caàu (2.000-2.500m3/s) vaø caùc keânh doïc Vónh Teá töø döôùi Xuaân Toâ (400-700 m3/s), höôùng coøn laïi töø soâng Haäu (400-700 m3/s). Luõ thoaùt ra theo 3 höôùng, höôùng thöù nhaát ra bieån Taây (1.600-2.000 m3/s), höôùng thöù hai ra soâng Haäu (300-500 m3/s) vaø höôùng thöù ba thoaùt vaøo vuøng Taây soâng haäu (400-700 m3/s). Thaùng 7 vaø thaùng 8 haøng naêm thöôøng coù caùc nhieåu ñoäng nhieät ñôùi hoaït ñoäng gaây möa vaø daøi ngaøy laøm xuaát hieän nhöõng traän luõ ñaàu muøa ôû caû trung vaø haï löu soâng Meâ-koâng. Vaøo thôøi gian naøy treân ñòa baûn Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang do nöôùc soâng coøn chaûy goïn trong loøng chính neân khaû naêng taäp trung luõ nhanh, laøm xuaát hieän caùc traän luõ ñaàu muøa doïc soâng Tieàn vaø soâng Haäu vôùi cöôøng suaát töø 10cm/ngaøy ñeán 20cm/ngaøy, bieân ñoä luõ coù naêm leân ñeán 2,5m. Khi ñaït ñeán ñænh luõ ñaàu muøa, möïc nöôùc soâng Tieàn vaø soâng Haäu xuoáng chaäm khoaûng 10 - 15 ngaøy vôùi bieân ñoä xaép xæ 1m, roài tieáp tuïc leân cho ñeán khi ñaït ñænh luõ lôùn nhaát trong naêm. Naêm 1961, vôùi möïc nöôùc ñænh luõ taïi Taân Chaâu leân ñeán 5,11m ñöôïc xem laø luõ lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay taïi Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang vaø thaáp nhaát laø vaøo naêm 1998 vôùi möïc nöôùc ñænh luõ laø 2,81m. Ngöôïc laïi vôùi luõ leân, thôøi gian ñaàu cuûa luõ xuoáng coù cöôøng suaát nhoû 2cm/ngaøy, sau ñoù taêng daàn vaø ñaït ñeán lôùn nhaát 4cm/ngaøy vaøo cuoái thaùng 12. Trong 40 naêm qua, löôïng luõ traøn töø Campuchia vaøo vuøng Töù giaùc Long Xuyeân ngaøy caøng taêng, trong luùc caùc ñöôøng giao thoâng nhö quoác loä 80, tænh loä Long Xuyeân – Nuùi Saäp – Hueä Ñöùc, Long Xuyeân – Tri Toân ngaøy caøng ñöôïc toân cao nhöng khaåu ñoä caàu khoâng ñuû thoaùt neân gaây öùng ñoïng, möïc nöôùc ôû trung taâm Töù giaùc Long Xuyeân ñaõ ngaøy caøng taêng leân. Baûng 1.1: Möïc nöôùc cao nhaát treân soâng Haäu qua caùc naêm taïi traïm thuûy vaên Chaâu Ñoác – Long Xuyeân trong caùc thaùng muøa luõ (thaùng 8 – 12). Ñôn vò tính: cm Thaùng Naêm 1998 Naêm 1999 Naêm 2000 Naêm 2001 Chaâu Ñoác Long Xuyeân Chaâu Ñoác Long Xuyeân Chaâu Ñoác Long Xuyeân Chaâu Ñoác Long Xuyeân Thaùng 8 195 150 324 184 396 206 433 208 Thaùng 9 238 159 366 206 490 263 448 245 Thaùng 10 255 185 384 222 471 262 440 243 Thaùng 11 210 168 348 204 407 236 367 221 Thaùng 12 202 166 274 176 263 171 258 179 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang Tuy laø vuøng ngaäp luõ vaø soáng trong bieån nöôùc vaøo muøa luõ nhöng tình traïng nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm vaø thieáu nöôùc saïch cung caáp cho sinh hoaït ôû Töù giaùc Long Xuyeân laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính cuûa caùc vaán ñeà moâi tröôøng ôû ñaây. 1.1.3. Cheá ñoä nöôùc muøa khoâ Muøa caïn khoâng ñoàng boä treân ñoàng baèng, chaäm daàn töø treân xuoáng döôùi (theo daáu hieäu xuaát hieän möùc nöôùc vaø löu löôïng ñaëc tröng). Coù theå laáy ngaøy 15 thaùng 01 khi nöôùc noäi ñoàng haàu nhö ñaõ ruùt heát vaøo möông laøm ngaøy baét ñaàu muøa caïn vaø ngaøy 15 thaùng 05, luùc löôïng möa cuïc boä baét ñaàu coù aûnh höôûng ñeán cheá ñoä möùc nöôùc trong keânh möông, laøm ngaøy keát thuùc muøa caïn. Muøa caïn keùo daøi khoaûng 4 thaùng. ÔÛ Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang, löu löôïng kieät nhaát naêm xuaát hieän vaøo thaùng 3 hoaëc thaùng 4. Löu löôïng kieät nhaát haøng naêm cuûa soâng Tieàn qua maët caét Taân Chaâu dao ñoäng töø 1000m3/s ñeán 2000m3/s, cuûa soâng Haäu qua maët caét Chaâu Ñoác bieán thieân töø 200m3/s ñeán 350m3/s. Moät soá trò soá möùc nöôùc vaø löu löôïng ñaëc tröng cho thôøi kyø naøy ôû caùc vò trí khoáng cheá ñöôïc trình baøy trong baûng sau: Baûng 1.2: Möïc nöôùc vaø löu löôïng ñaëc tröng vaøo ñaàu vaø cuoái muøa kieät Caùc möùc nöôùc vaø löu löôïng ñaëc tröng Taân Chaâu Chaâu Ñoác Vuõng Taøu Löu löôïng (m3/s) Cao ñoä 15 ngaøy ñaàu thaùng 1 (cm) 6350(m3/s) 145(cm) 790(m3/s) 173(cm) 20(cm) Möïc nöôùc cao nhaát (cm) 175 160 125 Möïc nöôùc thaáp nhaát (cm) 120 87 -240 Löu löôïng (m3/s) Cao ñoä 15 ngaøy cuoái thaùng 5 (cm) 1970(m3/s) 65(cm) 415(m3/s) 59(cm) -10(cm) Möïc nöôùc cao nhaát (cm) 102 95 100 Möïc nöôùc thaáp nhaát (cm) 15 -23 -245 Nguoàn: Ñaøo Coâng Tieán – Vuøng ngaäp luõ ñoàng baèng soâng Cöûu Long hieän traïng vaø giaûi phaùp. Trong muøa kieät vuøng Töù giaùc Long Xuyeân chòu aûnh höôøng cuûa thuûy trieàu, aûnh höôûng raát lôùn ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc maët cuûa vuøng naøy. Doøng chaûy muøa kieät coøn phaûn aùnh quy luaät ruùt nöôùc vaø löôïng tröõ ngaàm cuûa soâng ngoøi. 1.2. TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC VUØNG NGAÄP LUÕ TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN TÆNH AN GIANG 1.2.1. Taøi nguyeân nöôùc maët Nöôùc maët laø nguoàn coù tröõ löôïng raát lôùn vaø phaân boá roäng khaép caùc ñòa phöông ngay caû muøa luõ laãn muøa khoâ, coù vai troø raát quan troïng trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Taøi nguyeân nöôùc luõ coøn laø nhöõng lôïi theá do nöôùc luõ ñem laïi cho saûn xuaát vaø ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân vuøng luõ nôi ñaây. Ñoù laø löôïng phuø sa vôùi nhieàu chaát khoaùng, hôïp chaát höõu cô boài ñaép ruoäng vöôøn, taêng ñoä maøu môõ cho ñaát canh taùc; laø nguoàn thuûy saûn doài daøo mang laïi nguoàn thu nhaäp quan troïng; laø nhöõng gioáng caây, con phaùt trieån cho naêng suaát cao trong muøa luõ; laø nguoàn nöôùc maët cung caáp cho sinh hoaït cuûa ñôøi soáng ngöôøi daân. Tuy nhieân, hieän nay chaát löôïng nguoàn nöôùc maët ôû nhöõng nôi ñaây coù söï bieán ñoäng raát lôùn theo khoâng gian vaø thôøi gian. Vaøo muøa khoâ, ôû Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang coù khí haäu khaù khaéc nghieät, nhieät ñoä bình quaân 36 - 380C, boác hôi cao treân 110mm/thaùng, cao ñieåm vaøo thaùng 4 coù theå leân ñeán 160mm/thaùng. Ñaây laø thôøi kyø khoù khaên nhaát veà nöôùc sinh hoaït cuûa ngöôøi daân noâng thoân nôi ñaây. Ngoaøi hai doøng soâng chính thuoäc heä thoáng soâng Meâ-koâng laø soâng Tieàn vaø soâng Haäu, An Giang coøn coù hôn 30km keânh raïch coù taàm quan troïng raát lôùn ñeán ñôøi soáng sinh hoaït cuûa ngöôøi daân nôi ñaây. Vaøo muøa möa cuõng laø muøa luõ baét ñaàu, nguoàn taøi nguyeân nöôùc maët khaù phong phuù veà soá löôïng, nhöng cuõng caàn phaûi xem xeùt veà chaát löôïng. Bieåu ñoà sau ñaây cho thaáy taøi nguyeân nöôùc maët tænh An Giang khaù phong phuù vaøo caùc thaùng muøa luõ, löu löôïng cao ñieåm cuûa luõ coù theå leân ñeán hôn 30.000m3/s. Vaø ñaây cuõng laø moät lôïi theá cho vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà cung caáp nöôùc sinh hoaït cho ngöôøi daân nôi ñaây. Hình 1.1: Löu löôïng nöôùc soâng Meâ-koâng chaûy qua An Giang theo thaùng Nguoàn: Leâ Anh Tuaán – Ñeà xuaát caùc Giaûi phaùp Coâng trình cho Caáp nöôùc vaø Veä sinh Noâng thoân tænh An Giang Moät ñaëc ñieån khí töôïng thuûy vaên vuøng töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang laø söï phaân boá nöôùc khoâng ñeàu, muøa möa quaù thöøa nöôùc, trong khi muøa khoâ laïi khaù khan hieám nöôùc. Chính vì theá, caàn phaûi coù moät chính saùch vaø chieán löôïng quaûn lyù phuø hôïp nhaèm khai thaùc nguoàn taøi nguyeân nöôùc maët vuøng Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang moät caùch coù hieäu quaû vaø thieát thöïc hôn. 1.2.2. Taøi nguyeân nöôùc ngaàm Tröõ löôïng nguoàn nöôùc ngaàm toaøn vuøng Töù giaùc Long Xuyeân töông ñoái ít veà soá löôïng vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu theo khoâng gian. Khu vöïc gaàn thaønh phoá Long Xuyeân tænh An Giang coù tröõ löôïng töông ñoái nhieàu (löu löôïng dao ñoäng coù theå khai thaùc töø 3.000m3/ngaøy ñeán 30.000m3/ngaøy). Khu vöïc quanh Tri Toân tröõ löôïng coù theå khai thaùc cuõng raát haïn cheá töø 100m3/ngaøy ñeán 1.000m3/ngaøy, coøn laïi ñaïi boä phaän Töù Long Xuyeân coù nguoàn nöôùc ngaàm raát ít hoaëc khoâng coù. Hieän nay treân toaøn tænh ñaõ coù hôn 7.133 gieáng khoan nöôùc döôùi ñaát ñaõ ñöôïc hình thaønh, tính ñeán thaùng 8 naêm 2006. Trong toång soá caùc gieáng khoan nöôùc döôùi ñaát coù ñeán 92,12% soá gieáng phuïc vuï cho sinh hoaït, soá coøn laïi ñöôïc khoan nhaèm phuïc vuï cho caùc muïc ñích khaùc nhö: noâng nghieäp (chieám 0,73%), saûn xuaát coâng nghieäp (chieám 0,26%) vaø caùc traïm caáp nöôùc (chieám 0,32%). Ñaây laø nguoàn thoâng tin caàn thieát laøm cô sôû hoaïch ñònh chính saùch quaûn lyù hieäu quaû trong thôøi gian tôùi ñoái vôùi nguoàn taøi nguyeân quan troïng naøy. Haàu heát caùc gieáng khoan nöôùc döôùi ñaát ñeàu laø gieáng noâng chæ khoaûng vaøi meùt ñeán vaøi chuïc meùt ôû vuøng mieàn nuùi cuûa hai huyeän Tri Toân vaø Tònh Bieân. Caùc vuøng töø Chaâu Phuù ñeán Long Xuyeân, gieáng ñaøo phaûi töø 60 – 100m môùi laáy ñöôïc nöôùc. Löu löôïng khai thaùc gieáng khoan kieåu UNICEF khoaûng 3-4m3/h. Hình 1.2: Baûn ñoà phaân boá nöôùc döôùi ñaát vuøng Töù giaùc Long Xuyeân Taøi nguyeân nöôùc ngaàm vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang tuy phaân boá khoâng ñeàu nhöng coù theå khai thaùc cho caùc coâng trình caáp nöôùc phuïc vuï nhu caàu sinh hoaït cuûa ngöôøi daân nôi ñaây. Ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc khu vöïc daân cö naèm trong ñeâ bao ngaên luõ, daân cö doïc treân caùc ñöôøng giao thoâng hay coù theå khai thaùc cung caáp cho caùc cuïm daân cö vöôït luõ. 1.2.3. Cheá ñoä möa Cuõng nhö caùc tænh vuøng ÑBSCL, An Giang chæ coù hai muøa duy nhaát: muøa möa keùo daøi töø thaùng 5 ñeán thaùng 10 vaø muøa khoâ laø 7 thaùng coøn laïi trong naêm. Löôïng möa ôû An Giang dao ñoäng trong khoaûng 1.400 – 1.500mm, taäp trung 90% vaøo muøa möa. Baûng 1.3: Löôïng möa caùc thaùng trong naêm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Thaùng 1 - - - 8,5 53,1 29,7 Thaùng 2 - 2,6 - 12,6 52,4 - Thaùng 3 - - - 64,5 34,7 31,4 Thaùng 4 67,1 - 116,2 235,3 232,5 153,4 Thaùng 5 180,8 86,5 77,6 122,8 272,7 74,9 Thaùng 6 123,4 43,2 179,6 186,1 68,2 91,9 Thaùng 7 256,5 212,4 281,6 138,2 109,3 98,1 Thaùng 8 87,4 126,2 170,0 248,2 307,4 210,3 Thaùng 9 242,4 139,2 86,8 37,2 156,3 131,6 Thaùng 10 254,8 358,9 232,7 315,3 249,9 436,6 Thaùng 11 384,2 64,0 248,1 318,3 253,2 24,4 Thaùng 12 50,4 19,5 52,2 24,1 118,8 8,9 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang Nöôùc möa laø nguoàn giöõ vai troø ñaëc bieät quan troïng trong vieäc caáp nöôùc aên uoáng vaø sinh hoaït cho vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang, ñaëc bieät laø caùc vuøng khoù khaên veà nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. Tuy nhieân, do löôïng möa chæ taäp trung vaøo caùc thaùng muøa möa neân vieäc löu tröõ ñeå söû duïng trong muøa khoâ laø vaán ñeà heát söùc khoù khaên. ÔÛ caùc vuøng ngaäp luõ saâu töù giaùc Long Xuyeân coøn khoù khaên hôn khi caùc phöông tieän chöùa nöôùc möa thöôøng bò chìm trong nöôùc luõ. 1.3. TÌNH HÌNH KINH TEÁ - XAÕ HOÄI VUØNG NGAÄP LUÕ TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN TÆNH AN GIANG 1.3.1. Khaùi quaùt veà kinh teá 1.3.1.1. Daân soá vaø lao ñoäng Theo thoáng keâ naêm 2004 daân soá tænh An Giang laø 2.170.095 ngöôøi, vôùi maät ñoä daân soá khaù cao 632 ngöôøi/km2. Toác ñoä taêng daân soá bình quaân laø 1,39%. Trong ñoù daân soá thaønh thò taêng nhanh hôn noâng thoân, tuy nhieân taäp trung ñoâng nhaát vaãn laø ôû noâng thoân vôùi 76%. Thaønh phoá Long Xuyeân coù maät ñoä daân soá cao gaáp 3,9 laàn maät ñoä trung bình cuûa tænh vaø baèng 12,3%. Sau ñoù laø caùc huyeän Chôï Môùi gaáp 1,6 laàn chieám 16,8%, thò xaõ Chaâu Ñoác gaáp 1,8 laàn chieám 5,25% toång soá daân toaøn tænh. Cô caáu theo giôùi tính khaù caân baèng, nam chieám 49,2% vaø nöõ chieám 50,8%. Daân cö trong tænh goàm 4 daân toäc chuû yeáu: daân toäc Kinh 91%, Hoa 4-5%, Khômer 4,31%, Chaêm 0,61%. Soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng chieám 59,72%, chuû yeáu taäp trung ôû ngaønh noâng – laâm – thuûy saûn. 1.3.1.2. Tình hình taêng tröôûng kinh teá Toång GDP cuûa tænh An Giang tính ñeán naêm 2004 theo giaù thöïc teá laø 15.603,8 tyû ñoàng. Tuy chieám ñeán 11,8% toång GDP cuûa toaøn vuøng ÑBSCL nhöng chæ baèng 2,2% so vôùi caû nöôùc. Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa tænh laø gaïo 50,8% vaø thuûy saûn chieám 30,1%. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa An Giang trong giai ñoaïn töø 1996 ñeán 2005 laø 7,3%. Trong ñoù ngaønh noâng – laâm – thuûy saûn tuy taäp trung nhieàu lao ñoäng nhaát nhöng toác ñoä taêng tröôûng laïi thaáp 2,76%, ngaønh coâng nghieäp – xaây döïng coù möùc taêng tröôûng khaû quan laø 11,42% cao hôn so vôùi caû nöôùc, nhöng ñaùng chuù yù nhaát laø söï taêng tröôûng maïnh meõ ôû ngaønh dòch vuï 11,15% (gaáp 2 laàn so vôùi caû nöôùc vaø 2,4 laàn toác ñoä taêng tröôûng cuûa khoái ngaønh saûn xuaát). Baûng 1.4: Toác ñoä taêng tröôûng caùc ngaønh kinh teá cuûa An Giang so vôùi khu vöïc ÑBSCL vaø caû nöôùc Tốc độ tăng trưởng bình quân trong từng giai đoạn. Tỷ lệ tốc độ tăng trưởng dịch vụ trên sản xuất. 1996 - 2003 2001 -2003 1996 - 2003 2001 -2003 Cả nước 6.99 7.06 0.77 0.85 Đồng bằng Sông Cửu Long 5.81 5.07 0.83 1.00 An Giang 7.30 8.00 2.37 1.71 Nông lâm thủy sản 2.76 4.10 Công nghiệp – Xây dựng 11.42 11.52 Dịch vụ 11.15 10.39 Nguồn: Cục thống kê An Giang, Bộ Kế hoạch - Đầu tư. 1.3.2. Thöïc traïng xaõ hoäi Ñôøi soáng cuûa nhaân daân trong tænh ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït 6,15 trieäu nhöng vaãn coøn thaáp hôn so vôùi soá trung bình caû nöôùc laø 7,49 trieäu. Möùc soáng coøn theå hieän qua caùc chæ tieâu veà höôûng thuï dòch vuï qua caùc chæ soá hieän nay tính ñeán cuoái naêm 2005 nhö: Tyû leä coù ñieän thoaïi 4,09 maùy/100 daân; Soá hoä coù ñieän 92,5%; Phuû soùng truyeàn hình, truyeàn thanh 100%; Soá hoä coù hoá xí hôïp veä sinh ôû noâng thoân 21,94%; Vaø nhaát laø soá hoä noâng thoân ñöôïc caáp nöôùc saïch 35,84%. Trình ñoä hoïc vaán treân toaøn tænh coù 92,82% soá ngöôøi bieát chöõ, 83,56% phoå caäp tieåu hoïc. Heä thoáng giaùo duïc chuyeân nghieäp daïy ngheà cuûa tænh coù 3 tröôøng vaø hieän ñang ñaøo taïo 4500 hoïc vieân (chuû yeáu laø heä taïi chöùc) nhaèm naâng cao trình ñoä cho daân cö toaøn tænh. Ñôøi soáng daân cö vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long xuyeân tænh An Giang coøn gaëp nhieàu khoù khaên, baát lôïi töø thieân tai gaây ra nhaát laø luõ luït. Ñaïi ña soá boä phaän daân cö ñeàu soáng döïa vaøo nöôùc luõ, khai thaùc caùc nguoàn taøi nguyeân töø luõ. 1.4. CAÙC KIEÅU BOÁ TRÍ DAÂN CÖ VUØNG NGAÄP LUÕ Phaân boá daân cö khoâng ñoàng ñeàu, taäp trung cao ôû nhöõng nôi coù möïc nöôùc ngaäp noâng hoaëc khoâng thöôøng xuyeân, nhöõng vuøng ngaäp luõ saâu vaø ngaäp thöôøng xuyeân raát thöa daân cö. Moâ hình quaàn cö ôû vuøng ngaäp luõ ÑBSCL noùi chung vaø ôû vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang noùi rieâng chòu aûnh höôøng roõ neùt cuûa ñòa hình, ñöôøng giao thoâng, nhaát laø caùc doøng soâng, keânh vaø cheá ñoä thuûy vaên cuûa chuùng. Kieåu boá trí daân cö ôû vuøng noâng thoân mang ñaëc tröng khaùc bieät xa so vôùi ñoàng baèng Baéc boä vaø Trung boä, trong ñoù ñôn vò cô sôû laø aáp, nôi quy tuï vaøi chuïc hoä gia ñình. Töø ñoù hình thaønh caùc caùc kieåu moâ hình phaân boá daân cö chuû yeáu trong vuøng ngaäp luõ. 1.4.1. Daân cö trong ñeâ bao soáng taäp trung (Kieåu I) Bao goàm daân cö soáng taïi caùc chôï, trung taâm xaõ, thò traán, thò xaõ hoaëc thaønh phoá, ngöôøi daân soáng taäp trung ôû nhöõng khu vöïc naøy ñaõ ñöôïc che chaén bôûi caùc ñeâ bao ngaên luõ. Ñieàu kieän daân cö soáng taäp trung taân raát thuaän lôïi ñeå thöïc hieän caùc dòch vuï phuïc vuï coäng ñoàng. Daân cö thuoäc kieåu boá trí naøy ít bò aûnh höôûng cuûa cheá ñoä nöôùc luõ, chæ bò taùc ñoäng nheï khi xaõ luõ vaøo ñoàng ruoäng, nhöng haàu nhö ñaõ ñöôïc kieåm soaùt khoûi nöôùc luõ. 1.4.2. Daân cö trong ñeâ bao soáng phaân taùn (Kieåu II) Daân cö nôi ñaây thöôøng soáng phaân taùn, rieâng leû, traõi daøi neân quan heä laøng xoùm loûng leûo. Khaùc vôùi daân cö soáng taäp trung trong ñeâ bao, kieåu boá trí daân cö naøy raát khoù toå chöùc caùc dòch vuï coäng coäng phuïc vuï coäng ñoàng. Tuy nhieân, cuoäc soáng moät phaàn naøo cuõng ñaõ ñöôïc oån ñònh bôûi caùc ñeâ bao ngaên chaën nöôùc luõ traøn vaøo. 1.4.3. Cuïm tuyeán daân cö vöôït luõ (Kieåu III) Cuïm tuyeán vöôït luõ ñöôïc xaây döïng nhaèm di chuyeån caùc hoä daân thuoäc dieän ngaäp luït, chòu taùc ñoäng cuûa nöôùc luõ khi muøa luõ ñeán. Caùc cuïm tuyeán daân cö vöôït luõ coù caùc hoä daân soá taäp trung töø vaøi chuïc ñeán vaøi traêm hoä daân. Nhöõng cuïm tuyeán daân cö naøy raát thuaän lôïi ñeå thaønh laäp caùc coâng trình phuùc lôïi coâng coäng phuïc vuï daân cö. 1.4.4. Daân cö doïc ñöôøng giao thoâng (Kieåu IV) Ñaây laø kieåu boá trí daân cö traõi daøi vaø naèm raûi raùc treân caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng. AÛnh höôûng nheï bôûi nöôùc luõ nhöng ñaõ ñöôïc kieåm soaùt theo ñoä cao cuûa tuyeán ñöôøng. 1.4.5. Daân cö soáng treân thuyeàn (Kieåu V) Ñaây laø nhöõng cö daân soá rieâng leõ treân thuyeàn vôùi moät hoaëc vaøi nhaân khaåu, sinh soáng baèng ngheà khai thaùc töø nguoàn taøi nguyeân nöôùc luõ hoaëc buoân baùn treân soâng. Hoï soáng quanh naêm treân thuyeàn hoaëc chæ soáng vaøo muøa nöôùc noåi. 1.4.6. Daân cö soáng treân coïc (Kieåu VI) Ñoù laø nhöõng daân cö chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa nöôùc luõ, nhöng do neàn nhaø ñöôïc toân cao hay nhaø ñöôïc xaây caát theo kieåu nhaø saøn. Khi coù nöôùc luõ daâng leân, hoï seõ ñöa nhöõng vaät duïng caàn thieát leân nhöõng nôi cao raùo, thaäm chí caû treân noùc nhaø ñeå traùnh luõ vaø hoï seõ soáng vaø sinh hoaït taïi ñoù. CHÖÔNG 2 HIEÄN TRAÏNG CAÁP NÖÔÙC SINH HOAÏT VUØNG NGAÄP SAÂU TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN TÆNH AN GIANG 2.1. NHU CAÀU SÖÛ DUÏNG NÖÔÙC SINH HOAÏT Nöôùc laø nguoàn taøi nguyeân quan troïng baäc nhaát khoâng chæ ñoái vôùi sinh vaät soáng treân traùi ñaát, maø noù coøn laø yeáu toá soáng coøn ñoái vôùi vaán ñeà phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø söï toàn vong cuûa moãi quoác gia. Nöôùc ñöôïc söû duïng trong taát caû caùc lónh vöïc, trong coâng ngheäp, noâng nghieäp (troàng troït, töôùi tieâu, chaên nuoâi), naêng löôïng (thuûy ñieän, laøm maùt caùc thieát bò,…), vaø quan troïng nhaát laø caáp nöôùc cho sinh hoaït vaø coâng coäng. Löôïng nöôùc ñöôïc söû duïng trong sinh hoaït laø moät trong nhöõng thöôùc ño cho nhu caàu duøng nöôùc vaø möùc ñoä phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Nöôùc raát caàn cho cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø ñoäng vaät. Nhu caàu cuûa moãi ngöôøi phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän khí haäu vaø loái soáng. Nhu caàu aên uoáng cuûa moãi ngöôøi coù khi chæ caàn vaøi lít trong moät ngaøy. Tuy nhieân khoái löôïng nöôùc caàn cho caùc nhu caàu khaùc nhö veä sinh caù nhaân, lau chuøi duïng cuï naáu nöôùng, giaëc giuõ, lau nhaø laïi lôùn hôn raát nhieàu. Chöông trình muïc tieâu Quoác gia nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân giai ñoaïn 2006 – 2010 ñaõ ñeà ra ñeán naêm 2010 coù 85% daân soá noâng thoân ñöôïc söû duïng nöôùc saïch vôùi möùc 60lít/ngöôøi/ngaøy. Khoâng chæ rieâng vuøng noâng thoân maø caû nhöõng vuøng ngaäp luõ saâu cuõng caàn ñeán nguoàn nöôùc hôïp veä sinh ñeå phuïc vuï cho nhu caàu söû duïng trong sinh hoaït. Cung caáp ñuû nöôùc saïch trong coäng ñoàng daân cö vuøng ngaäp luõ laø ñieàu kieän tieân quyeát cho söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi taïi ñoù. Hôn nöõa, nöôùc saïch caáp cho nhu caàu sinh hoaït haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng luõ seõ taïo ra moät cuoäc soáng toát hôn vaø phoøng traùnh ñöôïc caùc beänh taät coù lieân quan ñeán chaát löôïng nöôùc söû duïng. Hieän nay, taøi nguyeân nöôùc trong töï nhieân laø coù haïn, caàn phaûi tính toaùn söû duïng hôïp lyù nguoàn taøi nguyeân naøy. Caàn coù soá lieäu thoáng keâ haøng naêm veà nhu caàu söû duïng nöôùc trong caùc ngaønh, caùc lónh vöïc nhaát laø nhu caàu söû duïng nöôùc trong sinh hoaït cuûa coäng ñoàng. Ñoù seõ laø cô sôû giuùp cho caùc nhaø quaûn lyù cuõng nhö caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch naém roõ ñöôïc tình hình söû duïng nöôùc töø ñoù coù keá hoaïch ñieàu chænh sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá, ñaûm baûo oån ñònh ñôøi soáng coäng ñoàng vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. 2.2. HIEÄN TRAÏNG CHAÁT LÖÔÏNG NGUOÀN NÖÔÙC Nöôùc saïch cho sinh hoaït laø moät trong hai vaán ñeà caáp baùch cuûa chöông trình muïc tieâu quoác gia nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân ñaõ ñöôïc Thuû Töôùng Chính phuû pheâ duyeät. Khoâng chæ rieâng ôû vuøng ngaäp luõ Töù giaùc Long Xuyeân, ngay caû toaøn vuøng ngaäp luõ ÑBSCL, ngöôøi daân nôi ñaây ñang phaûi ñoái maët vôùi haøng loaït nhöõng khoù khaên veà nhu caàu nöôùc sinh hoaït: Khoâng coù nguoàn nöôùc hôïp veä sinh ñeå söû duïng cho sinh hoaït haøng ngaøy; Nguoàn döï tröõ nöôùc möa coù haïn, raát haïn cheá vaø khoâng ñuû söû duïng cho sinh hoaït, aên uoáng vaøo muøa khoâ, ñoù laø chöa keå ñeán tình traïng nöôùc möa bò oâ nhieãm; Caùc nguoàn nöôùc maët thöôøng xuyeân bò ñuïc, bò nhieãm maën, nhieãm pheøn, hoaëc bò oâ nhieãm bôûi caùc chaát höõu cô, caùc chaát ñoäc haïi trong noâng nghieäp, caùc vi truøng gaây beänh. Taát caû caùc yeáu toá ñoù gaây khoù khaên cho thoùi quen söû duïng tröïc tieáp nöôùc maët ñeå aên uoáng, sinh hoaït; Nguoàn nöôùc ngaàm bò nhieãm pheøn vôùi haøm löôïng saét töø trung bình ñeán cao, thaäm chí raát cao, hoaëc bò nhieãm nitrat, amoniac, thaïch tín, nhieàu vuøng coøn bò lôï neân khoâng theå söû duïng tröïc tieáp cho sinh hoaït vaø aên uoáng; Vaøo muøa luõ, nöôùc luõ gaàn nhö cuoán troâi taát caû caùc chaát oâ nhieãm coù treân maët ñaát, mang theo nhieàu phuø sa, caùc chaát ñoäc haïi, caùc vi sinh vaät vaø vi truøng gaây beänh. Söû duïng tröïc tieáp nöôùc luõ ñeå sinh hoaït, aên uoáng haøng ngaøy laø tình theá baát khaû khaùng ñoái vôùi nhieàu ngöôøi daân vuøng ngaäp luõ; Caùc chaát thaûi sinh hoaït, saûn xuaát noâng nghieäp vaø chaên nuoâi haàu nhö khoâng ñöôïc kieåm soaùt vaø chinh chuùng laø nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng oâ nhieãm nguoàn nöôùc cuïc boä moät soá nôi vaø moät soá beänh ôû ngöôøi, gaây khoâng ít khoù khaên cho vieäc caáp nöôùc sinh hoaït; Giaù tieàn ñoåi nöôùc töø caùc dòch vuï tö nhaân cung caáp töông ñoái ôû möùc cao, vöôït quaù khaû naêng cuûa haàu heá ngöôøi daân lao ñoäng ngheøo vuøng ngaäp luõ; Caùc thoâng tin veà kyõ thuaät vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc sinh hoaït phaàn lôùn chöa ñeán ñöôïc vôùi ngöôøi daân noâng thoân nhaát laø daân cö vuøng ngaäp luõ. Nhöõng khoù khaên toàn taïi ñoù ñaõ phaûn aùnh thöïc traïng veà nhu caàu nöôùc sinh hoaït cuûa ngöôøi daân noâng thoân noùi chung vaø vuøng ngaäp luõ noùi rieâng. Vì theá, vieäc ñaùnh giaù hieän traïng chaát löôïng nguoàn nöôùc nhaèm ñöa ra caùc giaûi phaùp coâng ngheä thích hôïp nhaát, hieäu quaû vaø kinh teá nhaát caàn phaûi nghieân cöùu vaø trieån khai phaàn naøo ñaùp öùng nhu caàu caáp baùch veà nöôùc sinh hoaït cuûa ngöôøi daân nôi ñaây. Ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu moái quan heä giöõa söùc khoûe vaø chaát löôïng nöôùc. Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc, ngöôøi ta ñöa ra caùc chæ tieâu veà chaát löôïng nöôùc caáp cho sinh hoaït nhö sau: Caùc chæ tieâu vaät lyù: ñoä ñuïc, ñoä maøu, pH, ñoä nhôùt, ñoä cöùng, nhieät ñoä,… Caùc chæ tieâu hoùa hoïc: COD, DO, Cl-, Fe2+, caùc hôïp chaát nitô, caùc hôïp chaát cacbon,… Caùc chæ tieâu vi sinh: soá vi truøng gaây beänh E.Coli, Coliform, caùc loaïi rong taûo, virus,… Nhöõng yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi nöôùc saïch laø: Khoâng coù caùc vi sinh vaät gaây beänh; Khoâng chöùa caùc hôïp chaát gaây haïi cho söùc khoûe con ngöôøi; Nöôùc trong (ñoä ñuïc thaáp, haàu nhö khoâng maøu); Khoâng maën; Khoâng chöùa caùc hôïp chaát gaây muøi, vò laï; Khoâng gaây aên moøn, hoaëc ñoùng caën cho heä thoáng caáp nöôùc vaø ñeå laïi veát treân quaàn aùo sau khi giaët. Baûng 2.1: Tieâu chuaån veä sinh nöôùc saïch TT Teân chæ tieâu Ñôn vò tính Giôùi haïn toái ña I. Chæ tieâu caûm quan vaø thaønh phaàn voâ vô 1 Maøu saéc TCU 15 2 Mùuøi vò Khoâng coù muøi vò laï 3 Ñoä ñuïc NTU 5 4 pH 6.0-8.5 5 Ñoä cöùng mg/l 350 6 Amoni (tính theo NH4+) mg/l 3 7 Nitrat (tính theo NO3- ) mg/l 50 8 Nitrit (tính theo NO2- ) mg/l 3 9 Clorua mg/l 300 10 Asen mg/l 0.05 11 Sắt mg/l 0.5 12 Ñoä oxy hoùa tính theo KMn04 mg/l 4 13 Toång soá chaát raén hoøa tan (TDS) mg/l 1200 14 Ñoàng mg/l 2 15 Xianua mg/l 0.07 16 Florua mg/l 1.5 17 Chì mg/l 0.01 18 Mangan mg/l 0.5 19 Thuûy ngaân mg/l 0.001 20 Keõm mg/l 3 II. Vi sinh vaät 21 Coliform toång soá vi khuaån /100ml 50 22 E. coli hoaëc Coliform chòu nhieät vi khuaån /100ml 0 Nguoàn : Tieâu chuaån veä sinh nöôùc saïch – ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 09/2005/QÑ-BYT ngaøy 11 thaùng 03 naêm 2005 cuûa Boä tröôûng Boä Y teá. Nguoàn nöôùc vaø chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc laø nhöõng yeáu toá quan troïng coù tính chaát quyeát ñònh ñeán quaù trình cung caáp nöôùc sinh hoaït. Hieän nay, coù ba nguoàn nöôùc chính coù theå söû duïng cung caáp nöôùc sinh hoaït cho ngöôøi vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang, ñoù laø nöôùc möa, nöôùc maët (töø soâng, hoà, ao) vaø nöôùc ngaàm. 2.2.1. Hieän traïng chaát löôïng nöôùc möa Nöôùc möa thöôøng ñöôïc ngöôøi daân töù giaùc Long Xuyeân quan nieäm laø loaïi nöôùc saïch vaø thöïc teá ñaõ ñöôïc söû duïng tröïc tieáp trong aên uoáng, sinh hoaït haøng ngaøy töø bao ñôøi nay. Tuy nhieân, chaát löôïng nöôùc möa taïi ñaây coù thöïc söï laø nöôùc saïch ñaûm baûo veä sinh hay khoâng cuõng laø moät vaán ñeà ñaët ra caàn phaûi nghieân cöùu vaø laøm roõ. Vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí xuyeân bieân giôùi trong nhöõng thaäp nieân cuoái theá kyû XX do haäu quaû cuûa söï phaùt trieån coâng nghieäp oà aït treân khaép haønh tinh ñaõ coù aûnh höôûng khoânh nhoû ñeán chaát löôïng nöôùc möa, noåi baäc hieän nay laø hieän töôïng möa axít. Theo tieâu chuaån cuûa Toå chöùa Y teá theá giôùi (WHO), nöôùc möa ñöôïc xem laø khoâng bò axít hoùa khi coù ñoä pH > 5,6. Tuy nhieân theo keát quaû quan traéc ôû moät soá traïm quan traéc möa axít, trò soá pH cuûa nöôùc möa ôû hai traïm Caàn Thô vaø Caø Mau – ÑBSCL trong nhöõng naêm gaàn ñaây thöôøng xuyeân nhoû hôn 5,6. NH4+ ôû möùc 0,07 ñeán 0,59mg/l, vöôït tieâu chuaån cuûa WHO (0,05mg/l). Vieäc söû duïng nöôùc möa ñeå caáp nöôùc sinh hoaït caàn phaûi qua moät soá coâng ñoaïn xöû lyù caàn thieát. 2.2.2. Hieän traïng chaát löôïng nöôùc ngaàm Qua toå chöùc ñieàu tra, khaûo saùt tính ñeán thaùng 8 naêm 2006 treân ñòa baøn toaøn tænh An Giang coù 7.133 gieáng khoan nöôùc döôùi ñaát, trong ñoù coù khoaûng 240 gieáng bò oâ nhieãm hoaëc coù nguy cô oâ nhieãm, 10% trong soá ñoù ñaõ ngöng hoaït ñoäng. Nguoàn nöôùc ngaàm ôû Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang töông ñoái ít veà soá löôïng vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu, chæ taäp trung ôõ moät soá nôi, nhöng cuõng caàn xem xeùt veà chaát löôïng nöôùc. Tuy nhieân, hôn moät nöõa gieáng ñaøo ñeàu coù daáu hieäu nhieãm saét hai (Fe2+), haøm löôïng saét toång lôùn hôn 1mg/l, coù ñeán 12-15% toång soá gieáng khoâng duøng ñöôïc vì bò nhieãm saét quaù naëng, nöôùc coù muøi tanh hoâi. Thaäm chí moät soá gieáng coøn bò nhieãm maën, coù nôi leân ñeán 400mg/l. Moät soá baùo caùo gaàn ñaây cho thaáy moät soá nôi ôû An Giang, nöôùc ngaàm coù daáu hieäu nhieãm thaïch tín (Asenic - As) – laø moät ñoäc chaát khoâng cho pheùp duøng laøm nöôùc uoáng neáu chöa ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån cho pheùp (As < 0,01mg/l). Theo keát quaû ñieàu tra sô boä cuûa Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh An Giang, trong toång soá 2.699 maãu nöôùc gieáng ñöôïc xeùt nghieäm thaïch tín, coù 1.545 maãu phaùt hieän bò nhieãm thaïch tín. Tyû leä nhieãm thaïch tín töø 1-10mg/l laø 1.000 maãu, tyû leä nhieãm thaïch tín töø 11-50mg/l laø 100 maãu, töø 50-100mg/l laø 45 maãu vaø tyû leä nhieãm thaïch tín töø treân 100mg/l laø 400 maãu. Töø keát quaû ñoù, cho thaáy nguoàn nöôùc ngaàm cuûa tænh An Giang ñang bò nhieãm thaïch tín ôû möùc ñoä töông ñoái cao. Möùc ñoä oâ nhieãm thaïch tín töông ñoái cao, vôùi haøm löôïng lôùn hôn 50mg/l taäp trung ôû 4 huyeän Chôï Môùi, Phuù Taân, Taân Chaâu vaø An Phuù. Rieâng taïi huyeän Phuù Taân, trong 260 gieáng ñöôïc xeùt nghieäm thaïch tín thì coù ñeán 253 gieáng (chieám 97%) coù möùc ñoä nhieãm thaïch tín treân 100mg/l. Nguoàn nöôùc ngaàm Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang ñang coù daáu hieän oâ nhieãm thaïch tín vaø moät soá hôïp chaát khaùc, nhöng hieän nay moät soá hoä daân soáng treân ñòa baøn naøy vaãn chöa bieát ñöôïc taùc haïi cuûa vieäc söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm, nhaát laø thaïch tín maø vaãn voâ tö söû duïng trong aên uoáng haøng ngaøy. 2.2.3. Hieän traïng chaát löôïng nöôùc maët Do naèm gaàn ñaàu nguoàn nöôùc soâng Cöûu Long vaø caùch xa bieån gaàn 200km, neân Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang vaøo nhöõng naêm caïn kieät, doøng maën töø bieån Ñoâng theo soâng Tieàn vaø soâng Haäu khoâng coù khaû naêng xaâm nhaäp vaøo. Gaëp caùc traän luõ nhoû, nguoàn ngoït ít, muøa khoâ naêm sau coù trieàu maïnh vaø gioù chöôùng hoaït ñoäng daøi ngaøy thì maën ôû bieån Taây theo keânh Ba Theâ, Raïch Giaù – Long Xuyeân vaø Taùm Ngaøn theo ranh giôùi hai tænh An Giang vaø Kieâng Giang vôùi ñoä maën 4‰. Chua pheøn ôû Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang taäp trung chuû yeáu ôû hai huyeän Tònh Bieân vaø Tri Toân, vuøng coù nguoàn goác töø ñaát pheøn. Vaøo ñaàu muøa möa, caùc traän möa ñaàu ñaõ laøm tan vôõ caùc vaùng pheøn ñöôïc ñoïng laïi vaø tích luõy trogn suoát muøa khoâ treân beà maët ñoàng ruoäng, roài mang taûi vaøo caùc loøng keânh laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc trong caùc thaùng 5, 6, 7 vaø thaùng 6 vôùi ñoä pH phoå bieán töø 2 ñeán 4, sau ñoù ñöôïc doøng luõ traøn qua loaõng daàn mang taûi tieâu thoaùt ra bieån Taây. Theo keát quaû ghi nhaän ñöôïc qua quan traéc moâi tröôøng nöôùc ñôït 1 naêm 2006 do sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh An Giang thöïc hieän. Chaát löôïng nöôùc maët soâng Tieàn, soâng Haäu vaø caùc keânh raïch noäi ñoàng ñeàu bò oâ nhieãm do chaát thaûi sinh hoaït töø caùc khu daân cö thaûi tröïc tieáp ra nguoàn nöôùc maët maø khoâng qua heä thoáng xöû lyù. Ngoaøi ra, hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn phaùt trieån nhanh choùng cuõng goùp phaàn laøm cho chaát löôïng nguoàn nöôùc suy giaûm. Nöôùc thaûi ñoâ thò coù nhieàu chæ tieâu vöôït quaù xa tieâu chuaån cho pheùp do quaù trình thöïc hieän quy hoaïch, ñaàu tö xaây döïng chöa boá trí ñaàu tö caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi theo quy ñònh. Tænh An Giang coù 10/13 nhaø maùy cheá bieán thuûy saûn coù heä thoáng xöû lyù nhöng chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu ra vaãn chöa ñaûm baûo. Boán beänh vieän ñöôïc quan traéc thì coù ba beänh vieän (Ña khoa An Giang, Ña khoa khu vöïc Chaâu Ñoác, Nhaät Taân) coù chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu ra ñeàu vöôït tieâu chuaån nhieàu laàn (tröø beänh vieän Bình Daân). Ngoaøi ra, theo nhieàu soá lieäu phaân tích chaát löôïng nöôùc trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy chaát löôïng nguoàn nöôùc ñang suy giaûm do vieäc xaõ chaát thaûi töø chaên nuoâi gia suùc, sinh hoaït, nuoâi troàng vaø cheá bieán thuûy saûn, vieäc söû duïng böøa baõi thuoác baûo veä thöïc vaät trong canh taùc noâng nghieäp quaù möùc vaø caû tieán trình coâng nghieäp hoùa, khai thaùc taøi nguyeân moâi tröôøng. Moät thoâng tin töø Vaên phoøng UÛy ban Nhaân daân tænh An Giang ngaøy 10/05/2006, cho thaáy möùc nhieãm vi sinh ôû nöôùc maët cao hôn 100 – 1.000 laàn cho pheùp cuûa Boä Y teá. Hieän traïng naøy thöïc söï ñe doïa vieäc caáp nöôùc treân toaøn ñòa baøn tænh An Giang. Hình 2.1: Tình traïng xaâm nhaäp maën ÑBSCL Döïa vaøo baûn ñoà tình traïng xaâm nhaäp maën ôû ÑBSCL, cho thaáy taøi nguyeân nguoàn nöôùc maët vuøng Töù giaùc Long Xuyeân tænh An giang haàu nhö bò nhieãm maën raát ít, chæ bò aûnh höôûng vaøo nhöõng naêm luõ nhoû, ñaïi boä phaän coù nöôùc ngoït quanh naêm. Do ñoù, ñaây ñöôïc xem laø moät thuaän lôïi cho quaù trình caáp nöôùc sinh hoaït trong vuøng vaø laø nguoàn nöôùc chuû yeáu cho vieäc löïa choïn caùc coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït. 2.2.4. Nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc Coù raát nhieàu nguyeân nhaân oâ nhieãm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc, tuøy theo ñieàu kieän töøng vuøng trong quaù trình phaùt trieån, oâ nhieãm taùc ñoäng leân nguoàn nöôùc raát khaùc nhau. Vuøng Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang chòu aùp löïc nhieàu cuûa vieäc khai thaùc noâng nghieäp vaø nuoâi troàng thuûy saûn, neân ñaëc tính oâ nhieãm thöôøng do quaù trình phaùt trieån töø caùc ngaønh ngheà naøy gaây neân. 2.2.4.1. Vieäc phaù röøng Theo baùo caùo naêm 2002 cuûa Chieán löôïc Quoác gia baûo veä Moâi tröôøng do Ngaân haøng Theá giôùi baûo trôï thì trong 5 thaäp nieân vöøa qua löôïng röøng bao phuû caû nöôùc giaûm töø 43% xuoáng coøn 29%. Vieäc naøy aûnh höôûng naëng neà ñeán nguoàn nöôùc döôùi ñaát. (Moät thí duï ñieån hình vaø gaàn ñaây nhaát, vaøo thaùng 8 naêm 2005, nöôùc soâng Höông trôû neân vaãn ñuïc nhieàu ngaøy vaø coù noàng ñoä COD cao, TSS, TDS cao, cuõng nhö ñoä pH. Chöa bao giôø nöôùc soâng Höông bò nhieãm maën nhö luùc naøy vaø haàu nhö toaøn theå daân thaønh phoá Hueá ñöôïc phaân phoái nöôùc uoáng baèng xe boàn trong nhieàu ngaøy). Taïi vuøng Caø Mau vaø Baïc Lieâu, dieän tích röøng traøm ñöôùc ñaõ bò phaù huûy voâ toäi vaï ñeå duøng cho vieäc nuoâi troàng thuûy saûn. Ñoái vôùi vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang, vieäc phaù röøng laøm cho nöôùc luõ daâng cao hôn, doøng chaûy luõ maïnh hôn vaø do ñoù cuoán troâi caùc chaát thaûi coù treân maët ñaát hoøa vaøo doøng chaûy laø taêng möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc. 2.2.4.2. Vieäc ñaøo gieáng Vaán ñeà ñaøo gieáng ñeå coù nöôùc saïch moät caùch traøn lan vaø khoâng ñuùng kyõ thuaät cuõng laø vaán naïn ñoái vôùi chaát löôïng nguoàn nöôùc vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Noâng daân ñaõ taän duïng nguoàn nöôùc gieáng cho noâng nghieäp vaø chaên nuoâi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Heä quaû tröôùc maét laø, ngoaøi vieäc nhieãm ñoäc thaïch tín trong caùc gieáng nöôùc vaø nguoàn nöôùc ngaàm cuõng nhö maïch nöôùc ngaàm cuõng bò aûnh höôûng naëng neà. Theo keát quaû ñieàu tra gaàn ñaây cuûa Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh An Giang noàng ñoä thaïch tín töông ñoái cao taäp trung ôû caùc huyeän Chôï Môùi, Phuù Taân thuoäc Töù giaùc Long Xuyeân. Taïi An Phuù möùc ñoä nhieãm thaïch tín cao treân 100mg/l ñöôïc tìm thaáy ôû 253 gieáng trong toång soá 260 gieáng ñöôïc xeùt nghieäm. Ngoaøi nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm thaïch tín, thì haøm löôïng saét, vi sinh taêng cao trong nhöõng naêm gaàn ñaây. 2.2.4.3. Vaán ñeà thuûy lôïi Ñaøo keânh vaø ñaép ñeâ cao nhaèm daãn nöôùc vaø kieåm soaùt luõ phuïc vuïc phaùt trieån noâng nghieäp vaø nuoâi troàng thuûy saûn. Haäu quaû luø luõ luït xaûy ra thöôøng xuyeân hôn, möïc nöôùc daâng cao hôn vaø coù chu kyø ngaén hôn tröôùc ñaây. Moät soá nôi bôø bao cao laøm cho quaù trình tieâu thoaùt nöôùc khoâng kòp daãn ñeán tuø ñoïng gaây oâ nhieãm cuïc boä nguoàn nöôùc. 2.2.4.4.. Phaân boùn vaø thuoác baûo veä thöïc vaät Hieän nay, vieäc boùn phaân vaø söû duïng thuoác baûo veä thöïc vaät trong quaù trình canh taùc noâng nghieäp khoâng coøn xa laï ñoái vôùi ngöôøi noâng daân. Chính do vieäc söû duïng traøn lan caùc loaïi phaân boùn vaø thuoác baûo veä thöïc vaät ñaõ gaây neân nhöõng taùc haïi nghieâm troïng ñeán chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc. Haäu quaû laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc loaïi caù, toâm cheát haøng loaït, nguoàn thuûy sinh giaûm ñaùng keå vaø caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng nöôùc caøng gia taêng. 2.2.4.5. Chaát thaûi trong chaên nuoâi, nhaø maùy saûn xuaát Maëc duø kyõ thuaät coâng ngheä trong quaù trình saûn xuaát, chaên nuoâi vaãn coøn trong tình traïng thoâ sô nhöng do vieäc quaûn lyù chaát thaûi chöa ñöôïc tuaân thuû nghieâm chænh cho neân haàu nhö taát caû chaát thaûi loûng ñeàu ñi thaúng vaøo nguoàn nöôùc. 2.2.4.6. OÂ nhieãm thuoác saùt truøng DDT Ñaây coù theå ñöôïc xem laø moät vaán naïn trong ngaønh noâng nghieäp hieän nay. Tuy thuoác saùt truøng DDT ñaõ bò caám söû duïng ôû haàu heát caùc quoác gia nhöng dö löôïng DDT toàn taïi trong moâi tröôøng vaãn gia taêng theo thôøi gian. Sau khi söû duïng, DDT vaãn tieáp tuïc toàn taïi trong moâi tröôøng nöôùc, loøng ñaát vaø buïi DDT vaãn lô löõng trong khoâng khí. DDT khoâng hoøa tan trong nöôùc nhöng hoøa tan trong dung moâi höõu cô vaø coù khaû naêng gaây ra ung thö raát cao cho ngöôøi vaø vaät. 2.2.4.7. Nhaø veä sinh treân keânh raïch Vieäc ñi veä sinh treân caùc caàu tieâu ao caù vaø vieäc xaây caát nhaø veä sinh treân caùc ao tuø hoaëc treân möông raïch naèm saâu beân trong bôø soâng vaãn coøn khaù phoå bieán ôû vuøng ngaäp luõ Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Trong ñieàu kieän ñoù, caùc chaát thaûi baøi tieát cuûa con ngöôøi hoaëc seõ ñi thaúng vaøo nguoàn nöôùc maët gaây ra caùc vaán ñeà oâ nhieãm, hoaëc thaám saâu vaøo ñaát vaø ñi vaøo taàng chöùa nöôùc ngaàm gaây ra tình traïng oâ nhieãm nöôùc ngaàm taàng noâng. Ñaëc bieät vaøo muøa luõ, nöôùc luõ daâng cao leân vaø cuoán troâi chaát thaûi theo doøng nöôùc mang theo nhieàu vi truøng vaø maàm beänh. Ñoù laø moät soá nguyeân nhaân chính daãn ñeán chaát löôïng nguoàn nöôùc vuøng Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang suy giaûm, nhöng coøn tuøy thuoäc vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa töøng ñòa phöông. Chaát löôïng nguoàn nöôùc coù theå thay ñoåi theo thôøi gian, nhaát laø ñoái vôùi vuøng ngaäp luõ saâu nhö Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang. Vaøo muøa luõ, noàng ñoä pheøn trong nöôùc seõ raát thaáp hôn so vôùi muøa khoâ, do nöôùc luõ pha loaõng vaø tieâu röûa pheøn. Nhöng haøm löôïng caùc chaát höõu cô, vi sinh coù theå taêng leân do nöôùc luõ daâng cao cuoán troâi caùc chaát thaûi coù treân maët ñaát. 2.2.5. OÂ nhieãm nguoàn nöôùc vaø söùc khoûe con ngöôøi Nöôùc saïch hôïp veä sinh, an toaøn raát quan troïng trong vieäc phoøng beänh, ñaëc bieät laø caùc beänh nhö: tieâu chaûy, dòch taû, thöông haøn vaø soát thöông haøn, vieâm gan truyeàn nhieãm, kieát lî amip vaø kieát lî khuaån que. Ngöôøi ta cho raèng hôn 80% beänh taät treân theá giôùi laø baét nguoàn töø vieäc söû duïng nöôùc khoâng an toaøn. Beänh coù nguoàn goác töø nöôùc laø do nöôùc nhieãm kyù sinh truøng gaây beänh. Khi uoáng hoaëc söû duïng nöôùc bò nhieãm khuaån, maàm beänh seõ xaâm nhaäp vaøo cô theå vaø gaây beänh. Muoán phoøng beänh phaûi caûi thieän chaát löôïng nguoàn nöôùc. Beänh taät baét nguoàn do thieáu nöôùc ñang trôû thaønh moái nguy haïi thaät söï cho söùc khoûe. Khi con ngöôøi söû duïng quaù ít nöôùc, thì khoù maø ñaûm baûo ñöôïc nhu caàu veä sinh toái thieåu. Ñôn giaûn nhö, quaù ít nöôùc ñeå taém röûa giaët giuõ seõ laøm gia taêng caùc beänh taät veà maét, da vaø laây lan töø ngöôøi naøy qua ngöôøi khaùc moät caùch deã daøng. Beänh baét nguoàn töø kyù sinh truøng trong nöôùc khoâng laây tröïc tieáp töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc. Chuùng thöôøng sinh ra do nhöõng kyù sinh truøng maø moät phaàn ñôøi quan troïng cuûa chuùng phaùt trieån trong ñoäng vaät soáng döôùi nöôùc, chuû yeâu laø oác vaø loaøi giaùp saùt. Sau moät vaøi ngaøy hoaëc vaøi tuaàn, aáu truøng gaây beänh seõ sinh tröôûng trong nhöõng sinh vaät trung gian, vaø chuùng trôû laïi moâi tröôøng nöôùc. Nhöõng aáu truøng naøy seõ laây nhieãm cho ngöôøi uoáng hoaëc ngöôøi tieáp xuùc vôùi nöôùc. Vieäc söû duïng nöôùc hôïp veä sinh trong sinh hoaït vaø aên uoáng seõ phoøng traùnh ñöôïc nhieàu beänh taät lieân quan ñeán nöôùc. Do ñoù, coâng ngheä caáp nöôùc phuø hôïp vaø tieát kieäm nhaèm caûi thieän ñieàu kieän sinh hoaït cuûa ngöôøi daân vaø phoøng traùnh beänh taät gaây neân töø nöôùc seõ laø nhöõng lôïi ích tieân quyeát cho söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi taïi coäng ñoàng. 2.3. HIEÄN TRAÏNG CAÁP NÖÔÙC SINH HOAÏT 2.3.1. Hieän traïng caáp nöôùc sinh hoaït Moät soá thoáng keâ gaày ñaây cho bieát, toaøn tænh An Giang coù hôn 190 traïm cung caáp nöôùc hôïp veä sinh phuïc vuï cho hôn 49.250 hoä daân vuøng noâng thoân. Tænh ñaõ chuû tröông ñaàu tö moãi xaõ coù ít nhaát moät traïm caáp nöôùc coù coâng suaát töø 200 ñeán 400m3/ngaøy ñeâm. Tænh An Giang ñaõ ban haønh chính saùch khuyeán khích caùc ñôn vò Nhaø nöôùc, tö nhaân, caùc coâng ty coå phaàn ñaàu tö xaây döïng heä thoáng cung caáp nöôùc theo cuïm daân cö vaø kinh doanh vôùi giaù phuø hôïp tuøy theo ñieàu kieän ñòa phöông. An Giang ñöôïc ñaùnh giaù laø tænh coù tyû leä tö nhaân tham gia vaøo vieäc caáp nöôùc khaù cao (xaáp xæ 30%). Phöông phaùp xöû lyù nöôùc caùc traïm, caû do Nhaø nöôùc vaø tö nhaân ñaàu tö, chuû yeáu vaãn laø thu nöôùc, taïo laéng baèng chaát keát tuûa (thöôøng laø pheøn), loïc vaø khöû truøng baèng Clo. ÔÛ caùc khu daân cö taäp trung, tænh An Giang coù caùc nhaø maùy nöôùc lôùn nhö Long Xuyeân (coâng suaát 15.000 m3/ngaøy ñeâm), Chaâu Ñoác (1.000 m3/ngaøy ñeâm), Taân Chaâu (2.400 m3/ngaøy ñeâm), Caùi Daàu (500 m3/ngaøy ñeâm) vaø Chôï Môùi (1.000 m3/ngaøy ñeâm). Ngoaïi tröø nhaø maùy nöôùc ôû Chôï Môùi khai thaùc nöôùc ngaàm, caùc nhaø maùy coøn laïi ñeàu laáy nguoàn nöôùc maët tröïc tieáp töï soâng Cöûu Long. Ngoaøi ra, coøn moät soá hoà chöùa nöôùc ôû khu vöïc Tònh Bieân nhö Soaøi So, OÂ-töùc-xa, Caây Ñuoác vaø Thuûy Lieâm saáp tôùi cuõng laø nguoàn caáp nöôùc sinh hoaït cho cö daân khu vöïc laân caän. Vieäc thaát thoaùt nöôùc ôû caùc coâng trình caáp nöôùc töø nguoàn ñeán nôi phaân phoá chöa ñöôïc ñieàu tra kyõ nhöng öôùc tính coù ñeán 30 – 35% löôïng nöôùc bò toån thaát. Coøn laïi, ña phaàn daân cö vuøng ngaäp luõ töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang ñeàu söû duïng nöôùc ôû quy moâ hoä gia ñình theo caùc coâng ngheä truyeàn thoáng nhö söû duïng lu chöùa, beå chöùa,… phoå bieán cho caû nguoàn nöôùc möa vaø nguoàn nöôùc maët. Vaøo muøa khoâ, söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm töø gieáng khoan hoä gia ñình cho sinh hoaït. Baûng 2.2: So saùnh nguoàn caáp nöôùc ñoâ thò vaø noâng thoân An Giang Nguoàn: Leâ Anh Tuaán – Ñeà xuaát caùc Giaûi phaùp Coâng trình cho Caáp nöôùc vaø Veä sinh Noâng thoân tænh An Giang 2.3.2. Nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán coâng ngheä caáp nöôùc Caùc coâng ngheä phuïc vuï cho nhu caàu caáp nöôùc phuï thuoäc raát lôùn vaøo nguoàn nöôùc vaø chaát löôïng nguoàn nöôùc. Nhö ñaõ ñeà caäp ôû chöông môû ñaàu coâng ngheä ñöôïc söû duïng cho nhu caàu caáp nöôùc phaûi thích hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông, töøng kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp luõ. Moät yeáu toá quan troïng nöõa laø thoùi quen söû duïng nöôùc cuûa ngöôøi daân noâng thoân vuøng luõ coù theå quyeát ñònh ñeán coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït. Ngoaøi ra coøn coù moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc löïa choïn coâng ngheä caáp nöôùc nöõa laø möùc soáng cuûa ngöôøi daân. Khoâng theå ñaàu tö xaây döïng moät coâng trình caáp nöôùc tieân tieán, coù chi phí cao maø ngöôøi daân laïi khoâng coù khaû naêng chi traû cho khoaûn ñaàu tö ñoù hoaëc chi traû cho möùc giaù nöôùc cao so vôùi möùc soáng cuûa hoï. 2.4. MOÄT SOÁ COÂNG NGHEÄ CAÁP NÖÔÙC HIEÄN COÙ Nöôùc saïch cho noâng thoân ñaõ, ñang ñöôïc Nhaø nöôùc quan taâm vaø ñeà ra caùc muïc tieâu cuï theå vôùi caùc Chöông trình Muïc tieâu Quoác gia veà Nöôùc saïch vaø Veä sinh moâi tröôøng noâng thoân. Thöïc teá, ñaõ thu huùt ñöôïc söï tham gia nhieät tình cuûa caùc thaønh phaàn xaõ hoäi, ñaëc bieät laø söï tham gia cuûa caùc nhaø khoa hoïc vôùi mong muoán goùp phaàn ñöa caùc kyõ thuaät vaø coâng ngheä thích vôùi Chöông trình Nöôùc saïch noâng thoân cuûa quoác gia. Tuøy theo nguoàn nöôùc vaø chaát löôïng nöôùc ôû töøng vuøng maø caùc nhaø khoa hoïc coù theå nghieân cöùu vaø ñöa ra coâng ngheä caáp nöôùc thích hôïp baèng nhöõng kyõ thuaät xöû lyù cho töøng quy moâ khaùc nhau. Noåi baäc nhaát laø caùc moâ hình caáp nöôùc cho cuïm daân cö noâng thoân vôùi caùc qui moâ phuïc vuï cho khoaûng töø 500 ñeán 2000 daân/cuïm. Ngoaøi ra coøn coù moät soá moâ hình caáp nöôùc qui moâ nhoû phuïc vuï cho hoä gia ñình hoaëc moät nhoùm hoä gia ñình laân caän. Thaät khoù coù theå thoáng keâ vaø ñaùnh giaù moät caùch ñaày ñuû veà caùc moâ hình, giaûi phaùp kyõ thuaät vaø coâng ngheä hieän coù nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà nöôùc saïch noâng thoân. Rieâng ñoái vôùi vuøng luõ, caùc thoâng tin coøn raát ít oûi. Sau ñaây laø moät soá coâng ngheä caáp nöôùc sinh hoaït saün coù hieän nay töø quy moâ hoä gia ñình ñeán taäp trung quy moâ hôùn: 2.4.1. Coâng ngheä caáp nöôùc nhoû leû quy moâ hoä gia ñình 2.4.1.1. Coâng ngheä caáp nöôùc söû duïng nöôùc möa a. Lu chöùa nöôùc (A1aL): Moät coâng trình chöùa nöôùc hoaøn chænh phaûi bao goàm caû phaàn maùi höùng, maùng thu, oáng daãn vaø lu chöùa. Maùi höùng: Toát nhaát laø maùi ngoùi, maùi toân hoaëc maùi baèng ñoå beâtoâng. Neáu maùi laø maùi laù thì neân loïc nöôùc tröôùc khi cho chaûy vaøo lu chöùa. Dieän tích maùi höùng caàn ñuû roäng ñeå höùng ñuû löôïng nöôùc möa caàn thieát ñoái vôùi moät gia ñình, toái thieåu caàn 25m2 maùi höùng. Maùng thu: Toát nhaát laø laøm baèng toân (coù theå baèng oáng tre, nöùa, thaân cau boå ñoâi). Maùng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thu höùng, caàn ñöôïc treo ñôõ caån thaän ñeå höùng ñöôïc nhieàu nöôùc nhaát trong moãi laàn möa. Kích thöôùc lu chöùa coù theå töø vaøi traêm ñeán 2.000 lít. Öu ñieåm: Lu chöùa nöôùc möa coù öu ñieåm deã laøm, deã vaän chuyeån, beàn, nheï, ít toán vaät tö. Giaù thaønh thaáp hôn nhieàu so vôùi beå xaây gaïch hay ñuùc beâtoâng, hieän nay lu chöùa nöôùc möa 2m3 theo coâng ngheä cuûa Thaùi Lan ñöôïc UNICEF giôùi thieäu coù giaù thaønh moät lu chöùa raát thaáp töø 250.000-300.000 ñoàng. Moãi gia ñình coù theå duøng 2 hay 3 lu chöùa 2m3, tuøy theo soá ngöôøi söû duïng. Lu chöùa naøy raát thích hôïp cho daân cö nhöõng vuøng ngaäp luõ quanh naêm soáng treân thuyeàn, nhöng chæ chöùa nöôùc möa duøng ñeå aên uoáng. Haïn cheá: Do ñaëc ñieåm khí haäu ô nhöõng vuøng ngaäp luõ, muøa khoâ thöôøng ít möa, do vaäy phaûi haïn cheá nöôùc duøng haøng ngaøy cho nhöõng nhu caàu toái thieåu (nhö aên uoáng, hoaëc röûa maët, ñaùnh raêng). Nhieàu nôi maùi höùng, maùng thu khoâng thích hôïp, haïn cheá hieäu quaû nguoàn nöôùc möa. Beå chöùa nöôùc khoâng ñöôïc che ñaäy caän thaän seõ laø nôi sinh saûn cuûa muoãi, nguoàn goác cuûa nhieàu caên beänh truyeàn nhieãm. Vaøo muøa luõ seõ khoâng theå di chuyeån heát caùc lu chöùa ñi theo vaø do ñoù caùc lu chöùa seõ khoâng coøn thích hôïp, chæ coù theå mang theo nhöõng lu chöùa nhoû vaø nheï. b. Beå chöùa nöôùc (A1bB): Gioáng nhö lu chöùa nöôùc, beå chöùa nöôùc laø moät coâng trình thu nöôùc möa söû duïng cho muïc ñích sinh hoaït. Nhöng beå chöùa coù theå xaây lôùn hôn lu chöùa nöôùc, dung tích beå thöôøng töø 4m3 ñeán 10m3, ñöôïc xaây döïng kieân coá taïi moät nôi naøo ñoù, khoâng theå di chuyeån ñi nôi khaùc. Caáu truùc moät beå chöùa nöôùc möa hoaøn chænh bao goàm caû phaàn maùi höùng, maùng thu, oáng daãn vaø beå chöùa. Beå chöùa ñöôïc xaây döïng coá ñònh treân maët ñaát, aâm döôùi ñaát hay nöõa treân nöõa döôùi sao cho phuø hôïp vôùi ñòa hình nôi cö truù. Maùi höùng: Toát nhaát laø maùi ngoùi, maùi toân hoaëc maùi baèng beâ toâng. Neáu laø maùi laù thì neân loïc nöôùc tröôùc khi cho chaûy vaøo lu chöùa. Dieän tích maùi höùng caàn ñuû roäng ñeå höùng ñuû löôïng nöôùc möa caàn thieát ñoái vôùi moät gia ñình, toái thieåu caàn 25m2 maùi höùng. Maùng thu: Toát nhaát laø baèng toân (coù theå baèng oáng tre, nöùa, thaân cau boå ñoâi). Maùng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thu höùng, caàn ñöôïc treo ñôõ caån thaän ñeå coù theå höùng ñöôïc nhieàu nöôùc nhaát trong moãi laàn möa. Beå chöùa: Coù theå laø beå xaây baèng gaïch hoaëc ñoù coù hình daùng kích thöôùc khaùc nhau. Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän cuï theå töøng nôi ñeå choïn loaïi vaät lieäu phuø hôïp. Dieän tích cuûa beå thöôøng töø 4 – 8m3. Öu ñieåm cuûa beå chöùa nöôùc laø coù theå söû duïng ñeå löu tröõ nöôùc möa vôùi löôïng nöôùc nhieàu hôn vaø söû duïng ñöôïc laâu hôn. Coù theå ñaët caùc coâng trình xöû lyù nöôùc caáp ñôn giaûn tröôùc khi cho nöôùc vaøo beå chöùa. Beå chöùa nöôùc coù haïn cheá laø khoâng theå di chuyeån ñöôïc khi nöôùc luõ daâng leân vaø vì theá beå chöùa nöôùc seõ chìm trong nöôùc luõ, khoâng theå laáy nöôùc töø beå chöùa cho muïc ñích caáp nöôùc. 2.4.1.2. Coâng ngheä caáp nöôùc söû duïng nöôùc ngaàm a. Gieáng ñaøo hoä gia ñình (A2aD): Hay coøn goïi laø gieáng khôi khai thaùc nguoàn nöôùc ngaàm taàng noâng. Ñaây laø loaïi hình caáp nöôùc phoå bieán ôû nöôùc ta. Caáu taïo cuûa moät gieáng ñaøo hoä gia ñình nhö sau: Thaønh gieáng: Ñöôïc xaây baèng gaïch hay oáng beâ toâng ñuùc saün (oáng bi), coù taùc duïng ñònh hình ñeå gieáng khoâng bò suït lôû vaø naâng cao chaát löôïng nöôùc trong gieáng. Naép gieáng: Laøm baèng beâ toâng ñuùc saün hoaëc baèng goã, toân hình troøn khôùp vôùi mieäng gieáng, naép gieáng coù taùc duïng traùnh buïi ñaát, laù caây rôi ruïng laøm baån nöôùc trong gieáng. Neàn gieáng: Baèng beâ toâng, gaïch, ñaù ñaûm baûo thuaän tieän khi söû duïng, ñoàng thôøi ngaên chaën doøng nöôùc baån chaûy tröïc tieáp xuoáng döôùi gieáng. Neàn gieáng coù raõnh daãn nöôùc thaûi ra xa vò trí gieáng. Duïng cuï laáy nöôùc: Baèng gaøu muùc, baèng bôm tay hoaëc baèng bôm ñieän nhoû. Vaät lieäu loïc: Goàm soûi, caùt raûi ôû ñaùy gieáng ñeå loïc cho nöôùc trong vaø khi bôm khoâng bò vaãn ñuïc. Öu ñieåm cuûa loaïi gieáng ñaøo laø thuaän tieän vaø deã söû duïng, coù theå söû duïng vaät lieäu vaø söùc lao ñoäng ôû ñòa phöông neân tieát kieäm ñöôïc chi phí xaây döïng. Gieáng ñaøo taàng noâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá, töï nhieân ôû nhieàu vuøng noâng thoân ngaäp luõ vaø hieän nay coù theå giöõ saïch nöôùc gieáng khi muøa luõ ñeán moät caùch deã daøng. Caùch tieán haønh nhö sau: Chuaån bò tröôùc moät taám vaûi ñi möa (taêng, baït hoaëc taám nhöïa polyetylen) ñoä lôùn roäng hôn mieäng gieáng. Moät sôïi daâu ñeå duøng buoäc quanh mieäng gieáng moät ñeán nhieàu voøng. Duøng taám vaûi nhöïa phuû leân mieäng gieáng, duøng sôïi daây buoäc quanh giöõ taám vaûi nhöïa ñoàng thôøi keùo caêng vaûi. Thôøi ñieåm bòt mieäng gieáng toát nhaát laø khi nöôùc nöôùc luõ saép traøn quan mieäng gieáng. Sau khi nöôùc luõ ñaõ ruùt haún, coù theå thaùo taám che mieäng gieáng ra vaø veä sinh xung quanh gieáng laø coù theå söû duïng nöôùc gieáng nhö bình thöôøng. b. Gieáng khoan hoä gia ñình (A2bK): Gieáng khoan hoä gia ñình söû duïng ñeå thu nöôùc ngaàm taàng noâng hoaëc taàng saâu thöôøng ñöôïc khoan baèng maùy. Caáu taïo cuûa gieáng khoan nhö sau: OÁng laéng caùt: Daøi 1m, laøm baèng oáng nhöïa PVC, f48-f60, daøy 2,5mm. OÁng loc roâboâ: Chieàu daøi tuøy thuoäc vaøo beà daøy taàng chöùa, baèng nhöïa PVC, f48-f60. OÁng choáng: OÁng choáng laøm baèng oáng nhöïa PVC, f48-f60, daøy 2,5mm, chieàu daøi tuøy thuoäc vaøo ñoä saâu cuûa taàng chöùa nöôùc. Coå gieáng: Ñöôïc laøm baèng oáng saét traùng keõm, daøi 0,5m gaén vôùi oáng choáng baèng moät maêng xoâng nhöïa moät ñaàu ren, moät ñaàu trôn. Bôm tay: Ñöôïc gaén vaøo ñaàu coå gieáng, duøng ñeå bôm nöôùc vôùi möïc nöôùc ñoäng caùch maët ñaát khoâng quaù 7m. Neáu möïc nöôùc ñoäng treân 7m (hoaëc coù ñieàu kieän kinh teá) coù theå söû duïng bôm ñieän. Neàn gieáng: Ñöôïc traùng xi maêng, roäng 4m2, coù raõnh thoaùt nöôùc thaûi ra xa khoûi vò trí gieáng. Nguoàn nöôùc töø gieáng khoan ñöôïc xem laø saïch vaø hôïp veä sinh, deã söû duïng, ñaëc bieät moät gieáng khoan coù theå caáp nöôùc cho nhieàu hoä gia ñình. OÅn ñònh nöôùc vaøo muøa khoâ, coâng trình goïn chieám ít dieän tích. Nhöng khi xaây döïng caàn phaûi coù chuyeân moân. 2.4.1.3. Coâng ngheä caáp nöôùc söû döïng nöôùc maët a. Thieát bò loïc nöôùc maët baèng xoâ chaäu (A3aX): Duïng cuï vaø vaät lieäu: Xoâ nhöïa hoaëc thuøng xoâ coù dung tích tuøy yù; Voøi nöôùc (voøi nhöïa hoaëc baèng oáng tre/truùc töï taïo); Caùt, soûi. Caùch laøm nhö sau: Ñuïc loã gaàn ñaùy xoâ ñeå laép voøi nöôùc; Vaën chaët voøi, neáu voøi tre coù theå duøng keo hoaëc ñaát seùt ñeå traùm; Cho lôùp soûi coù ñöôøng kính haït töø 5-10mm, daøy töø 25-50cm phía döôùi ñaùy xoâ, sau ñoù cho tieáp lôùp caùt ñöôùng kính 0,15-0,35mm, daøy khoaûng 15-20cm leân treân lôùp soûi. Phöông phaùp xöû lyù: Cho nöôùc vaøo xoâ ñaõ chöùa ñuû vaät lieäu loïc nhö hình veõ ñeå nöôùc chaûy qua voøi, höùng nöôùc ñeå duøng cho sinh hoaït. Neáu nöôùc chaûy ra chöa trong thì coù theå loïc laïi laàn nöõa. Tröôùc khi uoáng phaûi ñun soâi. Hình 2.2: Thieát bò xöû lyù nöôùc maët trong gia ñình baèng xoâ chaäu Nguoàn : Trung taâm nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng tænh An Giang Ghi chuù: 1-Xoâ chöùa; 2-Lôùp caùt loïc; 3-Lôùp soûi loïc; 4-Voøi nöôùc (coù theå laøm baèng tre hoaëc truùc); 5-Chaäu chöùa nöôùc ñaõ loïc. b. Thieát bò loïc nöôùc maët baèng lu (A3bL): Hình 2.3: Lu loïc nöôùc phuïc vuï cho töøng hoä gia ñình Nguoàn : Trung taâm nghieân cöùu khoa hoïc vaø coâng ngheä tænh Vónh Long Caùch söû duïng lu loïc nöôùc maët phuïc vuï hoä gia ñình nhö sau: Cho nöôùc soâng vaøo lu soá (1) ñöôïc pha troän vôùi boät xöû lyù (25g cho 200lít nöôùc soâng), ñeå laéng sau vaøi giôø nöôùc seõ trong. Sau ñoù cho nöôùc qua lu soá (2) theo ñöôøng oáng huùt baèng chaát deûo, ñeå nöôùc loïc qua heä thoáng loïc. Khi söû duïng chæ caàn môû voøi nöôùc ôû lu loïc. Neáu duøng ñeå uoáng phaûi ñun soâi. Caùch saép xeáp vaät lieäu trong heä thoáng loïc: Cho ñaù (1x2) vôùi ñoä daøy khoaûng 10cm, cho tieáp ñaù tröùng (ñoä daøy khoaûng 5cm), tieáp theo laø than gaùo döøa (daøy khoaûng 3cm), boä loïc (daøy khoaûng 2,5cm) cuoái cuøng laø caùt nuùi (coù ñoä daøy 20cm). Treân lôùp vaät lieäu loïc loùt löôùi nilon daøy ñeå giöõ caùt khoâng bò pha troâng khi cho nöôùc vaøo. Taát caû caùc vaät lieäu loïc phaûi ñöôïc röûa saïch tröôùc khi cho vaøo heä thoáng. Hình 2.4: Caùch boá trí caùc lôùp vaät lieäu trong lu loïc Nguoàn : Trung taâm nghieân cöùu khoa hoïc vaø coâng ngheä tænh Vónh Long 2.4.2. Coâng ngheä caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû 2.4.2.1. Coâng ngheä caáp nöôùc söû duïng nöôùc ngaàm a. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû phoå bieán (B2aP): Do caùc loaïi gieáng khoan vaø gieáng ñaøo nhoû leû hieän nay khoâng ñöôïc khuyeán khích khai thaùc vaø söû duïng vì coù theå laø nguyeân nhaân cuûa vaán ñeà oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm. Cho neân vieäc taän duïng gieáng khoan ñöôøng kính nhoû, gieáng ñaøo, thay bôm tay baèng laép bôm ñieän ôû nhöõng nôi coù ñieän ñöa leân thaùp nöôùc coù theå tích nhoû, ñoä cao töø 5 -7m, xöû lyù sô boä, khöû truøng duøng ñöôøng oáng daãn nöôùc ñeán töøng hoä gia ñình, coù laép ñoàng hoà ño nöôùc phuïc vuï khoaûng 50 – 100 hoä daân. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung töø nguoàn nöôùc ngaàm söû duïng ñeå caáp cho nhieàu hoä gia ñình, nöôùc ñöôïc bôm töø gieáng khoan quan khaâu xöû lyù roài ñöa ñeán caùc hoä söû duïng nöôùc. Caáu taïo cuûa heä thoáng naøy nhö sau: 1. Gieáng khoan saâu ñöôøng kính lôùn; 2. Coâng trình xöû lyù chaát löôïng nöôùc; 3. Beå chöùa nöôùc saïch; 4. Traïm bôm caáp hai hoaëc thaùp nöôùc; 5. Heä thoáng ñöôøng oáng phaân phoái. Traïm bôm töø gieáng Giaøn möa hay thuøng quaït gioù Beå laéng tieáp xuùc Beå loïc nhanh Beå chöùa nöôùc saïch Traïm bôm caáp hai/thaùp nöôùc Chaát khöû truøng Heä thoáng ñöôøng oáng phaân phoái Hình 2.5: Sô ñoà coâng ngheä xöû lyù nöôùc ngaàm quy moâ nhoû Nguoàn : Leâ An Tuaán Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coâng trình cho caáp nöôùc vaø veä sinhnoâng thoân An Giang Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Nöôùc ñöôïc bôm töø gieáng khoan qua khaâu xöû lyù chaát löôïng nöôùc roài ñöôïc chöùa trong beå coù dung tích lôùn. Sau ñoù nöôùc ñöôïc bôm leân thaùp cao hoaëc tröïc tieáp ñaåy thaúng vaøo heä thoáng ñöôøng oáng daãn ñeán ngöôøi söû duïng (tröôøng hôïp khoâng caàn thaùp chöùa). Coâng trình caáp nöôùc taäp trung baèng nöôùc ngaàm seõ mang laïi cho ngöôøi söû duïng nguoàn nöôùc caáp hôïp veä sinh, an toaøn do ñöôïc quaûn lyù vaø vaän haønh moät caùch coù heä thoáng. Ñaây laø bieän phaùp khai thaùc, söû duïng vaø baûo veä nguoàn taøi nguyeân nöôùc ngaàm moät caùch hôïp lyù. b. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû söû duïng coâng ngheä CEFINEA (B2bC): Coâng ngheä naøy xöû lyù nöôùc ngaàm nhieãm saét (do Trung taâm Coâng ngheä Moâi tröôøng – CEFINEA nghieân cöùu thöïc hieän) coù coâng suaát 4 – 5m3/h, quy moâ phuïc vuï 600 – 1.000 daân vôùi coâng suaát truyeàn thoáng, chuû yeáu duøng beå loïc chaäm, quaûn lyù ñôn giaûn raát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän noâng thoân. Tính ña daïng vaø linh hoaït cuûa coâng ngheä CEFINEA theå hieän ôû caùc maët sau: Vôùi haøm löôïng saét trong nöôùc ngaàm döôùi 10mg/l, coâng ngheä ñöôïc aùp duïng laø: laøm thoaùng ñôn giaûn vaø loïc chaäm. Coøn ñoái vôùi nöôùc ngaàm coù haøm löôïng saét töø 10 – 35mg/l, coâng ngheä xöû lyù laø: laøm thoaùng saâu, loïc tieáp xuùc vaø loïc chaäm. Veà maët vaät lieäu vaø boá trí coâng trình: coù theå söû duïng caùc vaät lieäu khaùc nhau phuï thuoäc vaøo kinh phí vaø ñieàu kieän ñòa chaát nhö gaïch, beâ toâng, composite… ñeå xaây döïng laép ñaët caùc coâng trình ñôn vò rieâng leû hay hôïp khoái. Ngoaøi ra ñeå quaûn lyù vaän haønh thuaän tieän, trong coâng ngheä trieån khai coù boá trí heä thoáng töï ñoäng ñieàu khieån bôm, heä thoáng röûa ngöôïc vaø phaân phoái nöôùc ñeán caùc hoä daân. 2.4.2.2. Coâng ngheä caáp nöôùc söû duïng nöôùc maët a. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung phoå bieán cho caùc vuøng ngaäp luõ do trung taâm nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng tænhAn Giang giôùi thieäu (B3aP): Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ nhoû söû duïng nguoàn nöôùc maët goàm coù: 1. Coâng trình thu nöôùc maët; 2. Coâng trình xöû lyù chaát löôïng nöôùc; 3. Traïm bôm caáp hai hoaëc thaùp nöôùc; 4. Heä thoáng ñöôøng oáng phaân phoái. Traïm bôm caáp II/thaùp nöôùc Beå loïc nhanh Beå chöùa nöôùc saïch Chaát keo tuï Chaát kieàm hoùa Chaát khöû truøng Traïm bôm caáp 1 Beå troän Beå phaûn öùng Beå laéng Heä thoáng ñöôøng oáng phaân phoái Hình 2.5: Sô ñoà coâng ngheä xöû lyù nöôùc maët quy moâ nhoû Nguyeân taéc hoaït ñoäng: nöôùc ñöôïc bôm töø soâng, hoà qua khaâu xöû lyù chaát löôïng nöôùc vaø ñöôïc chöùa trong beå coù dung tích lôùn. Nöôùc saïch sau khi ñöôïc xöû lyù seõ ñöôïc bôm leân thaùp nöôùc hoaëc tröïc tieáp ñaåy thaúng vaøo heä thoáng ñöôøng oáng ñeå daãn nöôùc ñeán töøng hoä daân vaø kieåm soaùt löôïng nöôùc söû duïng baèng ñoàng hoà. b. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung aùp duïng caùc coâng ngheä xöû lyù truyeàn thoáng (B3bT): Möông loïc töï nhieân noåi "haøng raøo thöïc vaät nöôùc" (chuû yeáu laø luïc bình) ñeå giaûm ñoäc ñuïc vaø ñoä maøu, sau ñoù thöïc hieän keo tuï vaø laéng, loïc nhanh, khöû truøng vaø ñöa vaøo söû duïng. Coâng ngheä naøy ñaõ ñöôïc CEFINEA – Vieän Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân – Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh trieån khai trong nhieàu naêm qua taïi nhieàu nôi ngoaïi thaønh thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc tænh ÑBSCL (Long An, Vónh Long, Ñoàng Thaùp, Soùc Traêng, Caàn Thô) vôùi quy moâ coâng suaát khoaûng 3 – 5 m3/h vaø 10 – 20 m3/h, ñaït ñöôïc keát quaû toát vaø hoaït ñoäng oån ñònh töø nhieàu naêm qua. 2.4.3. Coâng ngheä caáp nöôùc taäp trung quy moâ lôùn (C23) Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ lôùn söû duïng nguoàn nöôùc maët/nöôùc ngaàm laø toå hôùp caùc coâng trình coù chöùc naêng thu nöôùc, xöû lyù nöôùc, vaän chuyeån, ñieàu hoøa vaø phaân phoái nöôùc. Coâng trình caáp nöôùc naøy söû duïng ôû quy moâ caáp huyeän, lieân huyeän, thò traán, thò xaõ… Loaïi coâng trình naøy söû duïng coâng ngheä hieän ñaïi, chi phí vaän haønh cao vaø vieäc quaûn lyù phaûi toát, voán xaây döïng caùc nhaù maùy naøy lôùn do caáp tænh, caáp trung öông hoaëc do moät lieân doanh naøo ñoù. Heä thoáng caáp nöôùc taäp trung quy moâ lôùn ñöôïc xaây döïng vaø phaân phoái ñeán caùc ñoái töôïng tieâu thuï nöôùc baèng heä thoáng ñöôøng oáng vôùi vieäc kieåm soaùt löôïng nöôùc söû duïng baèng ñoàng hoà nöôùc. Quaù trình ñieàu haønh vaø quaûn lyù do moät cô quan nhaø nöôùc ôû ñòa phöông ñaûm nhieäm, keå caû vieäc thu tieàn nöôùc. Nguoàn nöôùc vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc ñöôïc löïa choïn tuøy theo ñaëc ñieåmchaát löôïng caùc nguoàn nöôùc vaø ñieàu kieän ñòa phöông. Vieäc söû duïng nguoàn nöôùc naøy cho sinh hoaït nhìn chung laø töông ñoái ñaûm baûo do ñöôïc quaûn lyù vaø ñaàu tö toát, tuy nhieân khaû naêng cung caáp coøn haïn cheá, chæ môùi goùi goïn trong phaïm vi ñòa baøn ñoâ thò. 2.4.3. Coâng ngheä caáp nöôùc noåi (D3) Moät soá ñaëc ñieåm chính cuûa moâ hình naøy laø: Quy moâ phuïc vuï cho khoaûng 600-1.000 daân; Coâng suaát traïm xöû lyù khoaûng 3-5m3/h; Thôøi gian vaän haønh heä thoáng xöû lyù moãi ngaøy laø 10 giôø; Khaû naêng cung caáp nöôùc saïch bình quaân theo ñaàu ngöôøi laø 50lít/ngöôøi/ngaøy ñeâm; Nguoàn nöôùc: söû duïng nöôùc maët töø nguoàn nöôùc luõ; Chaát löôïng nöôùc sau khi xöû lyù ñaït tieâu chuaån caáp nöôùc sinh hoaït noâng thoân. Phöông thöùc caáp nöôùc: nöôùc saïch sau khi xöû lyù ñöôïc caáp tröïc tieáp cho caùc ghe thuyeàn ñeán ñoåi nöôùc hoaëc ñöa leân ñaøi nöôùc ñaët treân bôø vaø töø ñoù phaân phoái ñeán caùc hoä daân vaø caùc ñieåm laáy nöôùc. Sô ñoà coâng ngheä cho heä thoáng caáp nöôùc noåi nhö sau: Ñaøi nöôùc Heä thoáng xöû lyù nöôùc Nöôùc soâng Bôm Bôm Maïng phaân phoái Thuyeàn chôû nöôùc Hình 2.7: Sô ñoà traïm caáp nöôùc noåi töø nguoàn nöôùc maët ñaët treân thuyeàn Nguoàn : Ñaøo Coâng Tieán – Hieän traïng vuøng ngaäp luõ Ñoàng baèng soâng Cöûu Long hieän traïng vaø giaûi phaùp Toaøn boä heä thoáng xöû lyù nöôùc ñöôïc treân thuyeàn coù khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc luõ queùt vaø coù theå di chuyeån ñöôïc töø nôi naøy ñeán nôi khaùc. Caùc coâng trình xöû lyù ñöôïc boá trí hôïp khoái vaø söû duïng chuû yeáu laø caùc vaät lieäu composite goïn nheï. Taän duïng caùc khoang thuyeàn ñeå chöùa nöôùc saïch sau xöû lyù. Coù theå trang bò saün treân thuyeàn moät maùy noå coù coâng suaát thích hôïp ñeå chaïy caùc maùy bôm khi khoâng söû duïng löôùi ñieän treân bôø. CHÖÔNG 3 ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP COÂNG NGHEÄ CAÁP NÖÔÙC SINH HOAÏT PHUØ HÔÏP VÔÙI TÖØNG KIEÅU BOÁ TRÍ DAÂN CÖ VUØNG NGAÄP SAÂU TÖÙ GIAÙC LONG XUYEÂN TÆNH AN GIANG Hình 3.1: Baûn ñoà haønh chaùnh tænh An Giang Nguoàn : angiang.gov.vn 3.1. LÖÏA CHOÏN NGUOÀN NÖÔÙC PHUØ HÔÏP VÔÙI TÖØNG KIEÅU BOÁ TRÍ DAÂN CÖ Nguoàn nöôùc coù yù nghóa raát lôùn vaø mang tính quyeát ñònh trong vieäc caáp nöôùc. Ba nguoàn nöôùc cô baûn coù theå söû duïng cho muïc ñích caáp nöôùc ôû vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long xuyeân tænh An Giang laø nöôùc maët, nöôùc ngaàm vaø nöôùc möa. Tuy nhieân chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc ôû töøng ñòa phöông trong vuøng veà möùc ñoä nhieãm baãn raát khaùc nhau. Do ñoù tröôùc khi quyeát ñònh caáp nöôùc, caàn phaûi thöïc hieän vieäc löïa choïn nguoàn nöôùc thích hôïp ñeå cho caùc chi phí ñaàu tö, thieát keá vaø vaän haønh coù theå giaûm ñeán möùc toái thieåu caàn thieát. Vieäc löïa choïn nguoàn nöôùc khoâng chæ ñôn thuaàn laø döïa vaøo caùc ñaùnh giaù caûm quan maø caàn phaûi coù caùc soá lieäu caàn thieát lieân quan ñeán chaát löôïng nöôùc. Hôn nöõa, chaát löôïng nöôùc vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long xuyeân tænh An Giang thöôøng thay ñoåi caû veà khoâng gian laãn thôøi gian, do ñoù caàn phaûi coù caùc soá lieäu theo doõi vaø caäp nhaät lieân tuïc. Caùc soá lieäu naøy caàn ñöôïc soá hoùa treân baûn ñoà chaát löôïng nöôùc ñeå döïa vaøo ñoù ngöôøi söû duïng coù theå bieát ñöôïc nôi naøo vaø luùc naøo thì neân duøng nguoàn nöôùc naøo cho phuø hôïp nhaát. Khi caàn thieát coù theå kieåm tra baèng caùch laáy maãu taïi choå vaø gôûi ñi xeùt nghieäm chaát löôïng nöôùc. Chaát löôïng nguoàn nöôùc laø ñieàu kieän ñaàu tieân quyeát ñònh ñeán vieäc löïa choïn nguoàn nöôùc, sau ñoù laø löïa choïn coâng ngheä xöû lyù, chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh. Tuy nhieân vaãn coøn moät yeáu toá quan troïng hôn trong quaù trình choïn löïa nguoàn nöôùc laø kieåu boá trí daân cö, do trong nhöõng vuøng ngaäp luõ daân cö phaân boá raát phöùc taïp vaø sinh soáng phuï thuoäc raát lôùn vaøo nöôùc luõ. Coù theå vaøo nhöõng thaùng muøa khoâ hoï soáng ngay taïi caùc vuøng ngaäp luõ, nhöng khi muøa luõ ñeán ngöôøi daân seõ ñöôïc di chuyeån ñeán nhöõng nôi traùnh luõ an toaøn trong caùc cuïm tuyeán daân cö vöôït luõ. Hay nhöõng daân cö soáng treân caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng cao coù theå khoâng bò aûnh höôûng cuûa nöôùc luõ nhöng khoaûng caùch giöõa caùc hoä gia ñình raát xa nhau hoaëc taäp trung chæ vaøi ba hoä. Ñoái vôùi moät soá cö daân soáng taäp trung taïi caùc xaõ, thò traán, chôï, thò xaõ ñaõ ñöôïc caùc ñeâ bao che chaén khoûi nöôùc luõ, vieäc löïa choïn nguoàn nöôùc töông töï vôùi caùc vuøng noâng thoân khaùc. Ngoaøi ra coøn coù moät loaïi hình phaân boá daân cö raát ñaëc tröng cuûa vuøng ngaäp luõ ñoù laø nhöõng cö daân soáng treân thuyeàn quanh naêm hoaëc vaøo caùc thaùng muøa luõ, hoï soáng hoaøn toaøn nhôø vaøo vieäc khai thaùc taøi nguyeân töø nöôùc luõ, nguoàn nöôùc söû duïng chuû yeáu vaø gaàn nhö duy nhaát chính laø nöôùc maët. Chính vì nhöõng lyù do ñoù, kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp luõ laø moät trong nhöõng nhaân toá khoâng keùm phaàn quan troïng ñeán quaù trình choïn löïa nguoàn nöôùc, thöïc hieän caùc chöông trình caáp nöôùc sinh hoaït cho coäng ñoàng noâng thoân. Cho neân khi choïn löïa nguoàn nöôùc cho muïc ñích caáp nöôùc ôû vuøng ngaäp luõ caàn phaûi döïa treân caùc kieàu boá trí daân cö trong vuøng, coù nhö theá môùi phaùt huy tính hieäu quaû vaø tính beàn vöõng cuûa chöông trình nöôùc saïch. 3.1.1. Tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc 3.1.1.1. Tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc möa Nöôùc möa coù ôû moïi nôi vaø laø nguoàn cung caáp nöôùc thieân nhieân saïch nhaát. Nöôùc möa laø keát quaû cuûa quaù trình chöng caát töï nhieân. Tuy nhieân cuõng coù khi do khoùi, tro buïi töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp cuûa con ngöôøi hoaëc do caùc vaän ñoäng töï nhieân cuûa traùi ñaát maø nöôùc möa bò oâ nhieãm. Vì theá tröôùc khi söû duïng nguoàn nöôùc möa ñeå caáp nöôùc cho coäng ñoàng daân cö vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang caàn phaûi chuù yù ñeán caùc tieâu chí sau: Tieâu chí 1: Thu vaø löu tröõ deã daøng. Tieâu chí 2: Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng vaø baûo quaûn. Tieâu chí 3: Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït. Ñoù laø moät soá tieâu chí cô baûn giuùp löïa choïn nguoàn nöôùc möa trong quaù trình caáp nöôùc sinh hoaït trong coäng ñoàng daân cö vuøng ngaäp luõ. Tuy nhieân, tuøy thuoäc vaø thoùi quen söû duïng nöôùc vaø löôïng nöôùc söû duïng coù theå tröõ ñuû cho nhu caàu haøng ngaøy. 3.1.1.2. Tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc ngaàm Nöôùc möa, nöôùc maët vaø hôi nöôùc trong khoâng khí ngöng tuï laïi thaåm thaáu vaøo loøng ñaát taïo thaønh nöôùc ngaàm. Nöôùc ngaàm ñöôïc giöõ laïi hoaëc chuyeån ñoäng trong caùc loã roãng hay khe nöùt cuûa caùc taàng ñaát ñaù taïo neân taàng ngaäm nöôùc. Trong quaù trình thaám qua caùc lôùp ñaát ñaù, caùc taïp chaát, vi truøng ñöôïc giöõ laïi neân nöôùc ngaàm thöôøng coù chaát löôïng töông ñoái. Löïa choïn nguoàn nöôùc ngaàm cho muïc ñích caáp nöôùc sinh hoaït, aên uoáng phaûi ñaùp öùng yeâu caàu veä sinh, gaàn nôi tieâu thuï, deã xöû lyù vaø chi phí thaáp. Caùc tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc ngaàm cho muïc ñích caáp nöôùc: Tieâu chí 1: Thu deã daøng. Tieâu chí 2: Thöïc hieän caùc kyõ thuaät xöû lyù ñôn giaûn tröôùc khi söû duïng. Tieâu chí 3: Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng. Tieâu chí 4: Phaân phoái baèng caùc heä thoáng caáp nöôùc taäp trung söû duïng nöôùc ngaàm. Tieâu chí 5: Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït. Coù moät soá ñoái töôïng daân cö trong vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang seõ khoâng theå khai thaùc vaø söû duïng nöôùc ngaàm vaøo muïc ñích caáp nöôùc vì lyù do thöôøng xuyeân ngaäp luõ hay nguoàn nöôùc ngaàm khan hieám. Hoaëc hieän nay do vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm chöa ñöôïc quaûn lyù toát vaø vieäc ñaøo gieáng traøn lan daãn ñeán nguoàn nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm vaø chaát löôïng khoâng oån ñònh. Vì theá nguoàn nöôùc ngaàm chuû yeáu khai thaùc cho caùc coâng trình caáp nöôùc taäp trung quy moâ daân cö ñoâng ñuùc vaø coù caùc heä thoáng xöû lyù tröôùc khi söû duïng cho sinh hoaït. 3.1.1.3. Tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc maët Nguoàn nöôùc maët vuøng Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang chuû yeáu töø caùc con soâng, ao hoà. An Giang ñöôïc xem laø coù tröõ löôïng nguoàn nöôùc maët khaù doài daøo vaø phong phuù, tuy nhieân do chaûy qua nhieàu vuøng khaùc nhau neân chaát löôïng nöôùc soâng vì theá mang nhieàu taïp chaát. Nöôùc soâng coù haøm löôïng caën cao veà muøa luõ, chöùa löôïng höõu cô vaø vi truøng lôùn khi chòu aûnh höôûng cuûa nöôùc thaûi töø sinh hoaït, noâng nghieäp vaø coâng nghieäp. Nöôùc ao hoà thöôøng coù haøm löôïng caën beù nhöng ñoä maøu vaø caùc taïp chaát höõu cô, phuø du rong taûo cao. Tröôùc khi choïn nguoàn nöôùc maët cho muïc ñích caáp nöôùc sinh hoaït cho daân cö vuøng ngaäp luõ saâu Töù giaùc Long Xuyeân neân xaùc ñònh chaát löôïng nöôùc maët, xaùc ñònh tính phuø hôïp vôùi kieåu boá trí daân cö trong vuøng vaø caàn phaûi döïa vaøo moät soá tieâu chí löïa choïn sau: Tieâu chí 1: Thu vaø löu tröõ deã daøng. Tieâu chí 2: Thöïc hieän caùc kyõ thuaät xöû lyù ñôn giaûn tröôùc khi söû duïng. Tieâu chí 3: Thuaän lôïi cho vieäc söû duïng. Tieâu chí 4: Phaân phoái baèng caùc heä thoáng caáp nöôùc taäp trung söû duïng nöôùc maët. Tieâu chí 5: Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït. Caùc tieâu chí naøy chuû yeáu döïa vaøo caùc kieåu phaân boá daân cö trong vuøng ngaäp luõ, nhöng chaát löôïng nöôùc maët vaãn laø yeáu toá quyeát ñònh ñeán quaù trình löïa choïn nguoàn nöôùc cho muïc ñích caáp nöôùc. Baûng 3.1: Toång hôïp caùc tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc phuø hôïp vôùi kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ Tieâu chí Nguoàn nöôùc Nöôùc möa Nöôùc ngaàm Nöôùc maët TC1 Thu vaø löu tröõ deã daøng Thu deã daøng Thu vaø löu tröõ deã daøng TC2 Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng vaø baûo quaûn Thöïc hieän caùc kyõ thuaät xöû lyù ñôn giaûn tröôùc khi söû duïng Thöïc hieän caùc kyõ thuaät xöû lyù ñôn giaûn tröôùc khi söû duïng TC3 Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng Thuaän lôïi trong vieäc söû duïng TC4 Phaân phoái baèng caùc heä thoáng caáp nöôùc taäp trung söû duïng nöôùc ngaàm Phaân phoái baèng caùc heä thoáng caáp nöôùc taäp trung söû duïng nöôùc maët TC5 Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït Ñaùp öùng ñuû nhu caàu söû duïng cho sinh hoaït 3.1.2. Löïa choïn nguoàn nöôùc 3.1.2.1. Löïa choïn nguoàn nöôùc möa Döïa vaøo caùc tieâu chí löïa choïn nguoàn nöôùc möa cho muïc ñích caáp nöôùc, phuø hôïp vôùi kieåu boá trí daân cö vuøng ngaäp luõ, coù theå ñöa ra baûng ñaùng giaù löïa choïn nhö sau: Baûng 3.2: Ñaùnh giaù möùc ñoä öu tieân söû duïng nguoàn nöôùc möa cho muïc ñích caáp nöôùc phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ Kieåu boá trí daân cö Ñaùnh giaù TC1 TC2 TC3 Toång coäng Kieåu I 1 1 1 3 Kieåu II 3 2 2 7 Kieåu III 1 1 1 3 Kieåu IV 3 2 2 7 Kieåu V 1 1 1 3 Kieåu VI 1 1 1 3 Ghi chuù: Möùc öu tieâu cao : 3 ñieåm Möùc öu tieân trung bình : 2 ñieåm Möùc öu tieân thaáp : 1 ñieåm Töø baûng ñaùnh giaù coù theå nhaän thaáy, daân cö trong ñe bao soáng phaân taùn (kieåu II) vaø daân cö soáng doïc caùc ñöôøng giao thoâng (kieåu IV) coù theå löïa choïn nguoàn nöôùc möa ñeå söû duïng cho sinh hoaït. Vì chi phí thaáp, thuaän tieän trong vieäc söû duïng vaø baûo quaûn, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông vaø nhaát laø nguoàn nöôùc möa ñöôïc xem laø töông ñoái saïch coù theå söû duïng tröïc tieáp, nhöng tröôùc khi uoáng phaûi ñun soâi. Caùc kieåu boá trí daân cö coøn laïi vì lyù do thieáu phöông tieän thu höùng, vò trí khoâng thuaän lôïi, khoù khaên trong vieäc söû duïng vaø baûo quaûn neân nguoàn nöôùc möa khoâng ñöôïc xem laø nguoàn cung caáp chính cho sinh hoaït. Vì theá, coù theå tìm nguoàn nöôùc khaùc phuø hôïp hôn, deã daøng trong quaù trình söû duïng. Söû duïng nguoàn nöôùc möa seõ phuø hôïp hôn ñoái vôùi caùc ñoái töôïng daân cö khoâng bò aûnh höôûng bôûi nöôùc luõ, coù theå thu höùng nöôùc möa moät caùch deã daøng vaø coù ñuû caùc phöông tieän löu tröõ söû duïng haøng ngaøy. Kieåu II vaø kieåu IV laø hai kieåu daân cö boá trí coù tính phuø hôïp nhaát cho vieäc söû duïng nguoàn nöôùc möa laø nguoàn nöôùc chính ñeå caáp cho sinh hoaït, do coù nhöõng lôïi theá nhaát ñònh, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông. Nhöng cho duø nöôùc möa ñöôïc xem laø nguoàn cung caáp chính cho nhu caàu sinh hoaït cuûa nhöõng ñoái töôïng daân cö naøy, vaãn phaûi söû duïng moät nguoàn nöôùc caáp khaùc vaøo muøa khoâ. 3.1.2.2. Löïa choïn nguoàn nöôùc ngaàm Ngoaøi nguoàn nöôùc möu ra, nöôùc ngaàm cuõng ñöôïc xem laø nguoàn cung caáp chính cho sinh hoaït cuûa coäng ñoàng daân cö noâng thoân vuøng ngaäp luõ. Taïi ñaây, nguoàn nöôùc ngaàm seõ thoûa maõn ñöôïc caùc nhu caàu söû duïng taïi ñòa phöông neáu noù khoâng gaëp caùc vaán ñeà oâ nhieãm. Taïi moät soá ñòa phöông nhö Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang ñaõ xuaát hieän daáu hieän oâ nhieãm thaïch tín, ngoaøi ra coøn gaëp phaûi vaán ñeà ngaäp luõ thöôøng xuyeân neân khai thaùc nguoàn nöôùc ngaàm söû duïng trong sinh hoaït gaëp raát nhieàu khoù khaên vaø haïn cheá. Chính vì nhöõng lyù do ñoù, khai thaùc nöôùc ngaàm ñeå caáp cho sinh hoaït caàn phaûi ñöôïc quaûn lyù chaëc cheõ, mang laïi hieäu quaû kinh teá, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông vaø phuø hôïp vôùi kieåu boá trí daân cö trong vuøng. Baûng 3.3: Ñaùnh giaù möùc ñoä öu tieân söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm cho muïc ñích caáp nöôùc phuø hôïp vôùi töøng kieåu boá trí daân cö trong vuøng ngaäp luõ Kieåu boá trí daân cö Ñaùnh giaù TC1 TC2 TC3 TC4 TC5 Toång coäng Kieåu I 2 1 3 3 3 12 Kieåu II 2 1 3 1 3 10 Kieåu III 1 1 1 2 2 7 Kieåu IV 2 1 3 1 3 10 Kieåu V - - - - - - Kieåu VI 1 1 1 1 1 5 Ghi chuù: Möùc öu tieâu cao : 3 ñieåm Möùc öu tieân trung bình : 2 ñieåm Möùc öu tieân thaáp : 1 ñieåm Nguoàn nöôùc ngaàm seõ ñöôïc khai thaùc söû duïng cho daân cö soáng trong ñeâ bao (kieåu I vaø kieåu II), daân cö soáng doïc theo caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng (kieåu IV), ngoaøi ra cuõng coù theå khai thaùc nöôùc ngaàm caáp cho daân cö taäp trung trong caùc cuïm tuyeán vöôït luõ (kieåu III), nhöng phaûi ñöôïc kieåm soaùt söû duïng vaøo caùc coâng trình caáp nöôùc taäp theå cho nhieàu hoä gia ñình. Daân cö soáng treân thuyeàn (kieåu V) khoâng ñöôïc löïa choïn söû duïng nguoân nöôùc ngaàm vì tính ñaëc thuø cuûa loaïi hình boá trí daân cö naøy. Coù theå söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm töø caùc gieáng khoan hay gieáng ñaøo ñeå caáp cho sinh hoaït ñoái vôùi daân cö soáng treân coïc vaøo caùc thaùng muøa khoâ vaø tìm nguoàn khaùc söû duïng khi ñeán muøa luõ. Ngaøy nay, vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm baèng gieáng khoan hay gieáng ñaøo moät caùch traøn lan ñaõ daãn ñeán vaán ñeà oâ nhieãm nghieân troïng cuõng nhö caïn kieät nguoàn nöôùc. Cho neân, vieäc ñaøo vaø khoan gieáng khoâng ñöôïc khuyeán khích aùp duïng trong quaù trình thöïc hieän chieán löôïc muïc tieâu quoác gia veà nöôùc saïch cho noâng thoân. Chính vì theá, nguoàn nöôùc ngaàm neáu ñöôïc quaûn lyù toát vaø söû duïng vaøo caùc coâng trình taäp trung vôùi quy moâ lôùn hay nhoû tuøy thuoäc vaøo soá hoä gia ñình soáng gaàn ñoù seõ mang laïi hieäu quaû cao veà kinh teá – xaõ hoäi, tieát kieäm chi phí cuõng nhö baûo veä vaø khai thaùc nguoàn nöôùc ngaàm seõ beàn vöõng hôn. 3.1.2.3. Löïa choïn nguoàn nöôùc maët Neáu söû duïng nguoàn nöôùc maët ñeå caáp cho sinh hoaït, neân tieán haønh caùc kyõ thuaät xöû lyù vì chaát löôïng nguoàn nöôùc maët vuøng ngaäp luõ Töù giaùc Long Xuyeân tænh An Giang coù haøm löôïng phuø sa cao, nhieãm pheøn, caùc chaát höõu cô vaø caùc loaï