Đề tài Nghiên cứu đánh giá hiện trạng các hợp chất ô nhiễm hữu cơ bền (POPs) phát thải ở ngành sản xuất thuốc bảo vệ thực vật tại khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp
Tài liệu Đề tài Nghiên cứu đánh giá hiện trạng các hợp chất ô nhiễm hữu cơ bền (POPs) phát thải ở ngành sản xuất thuốc bảo vệ thực vật tại khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp: Chương 1 MỞ ĐẦU 1.1. GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI Việt Nam là một quốc gia có nền sản xuất nông nghiệp lâu đời. Mặc dù trong những năm gần đây theo chủ trương Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nước, việc phát triển nông nghiệp không còn đóng vai trò chủ đạo, tuy nhiên nhìn ở mức độ bao quát toàn diện thì ngành sản xuất nông nghiệp vẫn giữ một vị trí quan trọng trong cơ cấu các ngành kinh tế, và là một trong những nguồn thu ngoại tệ lớn của quốc dân. Một trong những ngành chủ lực phục vụ cho phát triển nền nông nghiệp nước ta là ngành sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật. Phát triển sản xuất nhằm tăng lượng hóa chất bảo vệ thực vật là yếu tố quyết định sống còn của nền nông nghiệp nước ta. Chúng ta không chỉ gia tăng sản lượng một cách ồ ạt mà còn cần phải chú trọng đến chất lượng của từng sản phẩm. Tuy nhiên cho đến nay, nước ta vẫn còn ở tron...
Bạn đang xem trước 20 trang mẫu tài liệu Đề tài Nghiên cứu đánh giá hiện trạng các hợp chất ô nhiễm hữu cơ bền (POPs) phát thải ở ngành sản xuất thuốc bảo vệ thực vật tại khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Chöông 1
MÔÛ ÑAÀU
1.1. GIÔÙI THIEÄU VEÀ ÑEÀ TAØI
Vieät Nam laø moät quoác gia coù neàn saûn xuaát noâng nghieäp laâu ñôøi. Maëc duø trong nhöõng naêm gaàn ñaây theo chuû tröông Coâng nghieäp hoùa – Hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, vieäc phaùt trieån noâng nghieäp khoâng coøn ñoùng vai troø chuû ñaïo, tuy nhieân nhìn ôû möùc ñoä bao quaùt toaøn dieän thì ngaønh saûn xuaát noâng nghieäp vaãn giöõ moät vò trí quan troïng trong cô caáu caùc ngaønh kinh teá, vaø laø moät trong nhöõng nguoàn thu ngoaïi teä lôùn cuûa quoác daân.
Moät trong nhöõng ngaønh chuû löïc phuïc vuï cho phaùt trieån neàn noâng nghieäp nöôùc ta laø ngaønh saûn xuaát hoùa chaát baûo veä thöïc vaät. Phaùt trieån saûn xuaát nhaèm taêng löôïng hoùa chaát baûo veä thöïc vaät laø yeáu toá quyeát ñònh soáng coøn cuûa neàn noâng nghieäp nöôùc ta. Chuùng ta khoâng chæ gia taêng saûn löôïng moät caùch oà aït maø coøn caàn phaûi chuù troïng ñeán chaát löôïng cuûa töøng saûn phaåm. Tuy nhieân cho ñeán nay, nöôùc ta vaãn coøn ôû trong tình traïng phaûi nhaäp khaåu caùc nguyeân lieäu vaø hoaït chaát phuïc vuï cho saûn xuaát, chöù chöa theå töï saûn xuaát ra caùc loaïi nguyeân lieäu, hoaït chaát naøy.
Song haønh vôùi söï phaùt trieån veà kinh teá ñoù laø nhöõng tieâu cöïc khoâng traùnh khoûi, ví duï nhö caùc nguoàn oâ nhieãm phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp. Nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm naøy khoâng ít thì nhieàu seõ coù aûnh höôûng ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Vaø moät trong nhöõng nguoàn quan troïng nhaát caàn ñöôïc caûnh baùo laø caùc chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (Persistant Organic Pollutants - POPs). POPs laø moät loaïi chaát thaûi nguy haïi, coù theå phaùt sinh töø raát nhieàu ngaønh coâng nghieäp. Trong ñoù, ngaønh saûn xuaát hoùa chaát baûo veä thöïc vaät chính laø moät nguoàn phaùt sinh POPs quan troïng, caàn phaûi coù ñöôïc nhieàu söï quan taâm cuûa caùc chuyeân gia veà moâi tröôøng.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät trong hai trung taâm kinh teá - taøi chính quan troïng cuûa ñaát nöôùc, laïi ñöôïc xem laø vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam. Vì vaäy vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng ôû ñaây thöôøng ñöôïc quan taâm haøng ñaàu. Hieän nay moãi naêm löôïng chaát thaûi höõu cô nguy haïi cuûa Tp.HCM laø khoaûng 10.000 taán/naêm, chuû yeáu töø caùc ngaønh saûn xuaát hoùa chaát baûo veä thöïc vaät, caùc ngaønh giaøy da, daàu khí, kim loaïi... trong ñoù ngaønh saûn xuaát hoùa chaát baûo veä thöïc vaät chieám soá löôïng lôùn nhaát. Tuy vaäy, Tp.HCM vaãn chöa coù moät chöông trình ñieàu tra quy moâ vaø chi tieát naøo lieân quan ñeán thöïc traïng phaùt thaûi caùc loaïi CTNH cuûa ngaønh coâng nghieäp naøy. Vì vaäy, moät nhu caàu ñöôïc ñaët ra laø taát caû caùc coâng ty cuûa ngaønh naøy caàn coù caùc giaûi phaùp quaûn lyù toát caùc nguoàn phaùt sinh cuõng nhö laø quaûn lyù toát trong vaán ñeà thu gom vaø thaûi boû an toaøn CTNH, ñaëc bieät laø caùc chaát POPs. Vì tính thieát thöïc vaø coù theå öùng duïng trong thöïc teá neân toâi quyeát ñònh choïn ñeà taøi “Nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs) phaùt thaûi ôû ngaønh saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät taïi khu vöïc Tp.HCM. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp” ñeå nghieân cöùu vaø laøm ñoà aùn toát nghieäp.
1.2. MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI
Ngaønh saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät laø moät trong nhöõng ngaønh gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Trong quaù trình saûn xuaát, noù tröïc tieáp thaûi ra moâi tröôøng raát nhieàu loaïi chaát thaûi nguy haïi, trong ñoù ñaùng chuù yù nhaát laø caùc hôïp chaát thuoäc nhoùm POPs.
Trong taát caû caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi, caùc hôïp chaát POPs ñöôïc xem laø loaïi chaát thaûi nguy haïi nhaát, ñaëc bieät laø caùc hôïp chaát POPs thuoäc nhoùm hoùa chaát baûo veä thöïc vaät. Tính nguy haïi cuûa caùc hôïp chaát POPs chính laø do tính ñoäc vaø khaû naêng toàn löu cuûa noù trong moâi tröôøng. Taát caû nhöõng hôïp chaát höõu cô naøy voâ cuøng beàn vöõng, toàn taïi laâu daøi trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích luõy sinh hoïc trong noâng saûn, thöïc phaåm vaø trong caùc nguoàn nöôùc gaây ra haøng loaït beänh nguy hieåm ñoái vôùi con ngöôøi. Ñaõ coù raát nhieàu minh chöùng cho raèng POPs coù theå phaùt taùn ñi raát xa, toàn löu vaø tích tuï trong chuoãi thöïc phaåm cuõng nhö trong moâ cuûa teá baøo ñoäng vaät vaø cuõng chính vì theá chuùng ñöôïc xem laø loaïi hoaù chaát ñoäc haïi. Trong theá kyû 20, haøng loaït caùc tai naïn ñaõ ñöôïc ghi nhaän maø nguyeân nhaân cuûa chuùng coù lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc söû duïng, quaûn lyù khoâng hôïp lyù, khoâng ñuùng caùch POPs.
Ñeå giaûm thieåu vaø ngaên chaën nhöõng aûnh höôûng cuõng nhö haäu quaû cuûa POPs ñoái vôùi moâi tröôøng vaø con ngöôøi, caàn giaûm thieåu caùc nguoàn phaùt thaûi POPs vaø ñöa ra caùc bieän phaùp khaùc nhau nhaèm haïn cheá khaû naêng phaùt taùn cuûa noù vaøo moâi tröôøng. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù caàn tìm hieåu roõ veà caùc nguoàn phaùt thaûi POPs, con ñöôøng lan truyeàn cuûa POPs trong moâi tröôøng, aûnh höôûng cuûa noù ñeán moâi tröôøng vaø con ngöôøi laø gì, chuùng ta kieåm soaùt noù ra sao, keá hoaïch giaûm thieåu theá naøo …ñoù laø nhöõng noäi dung seõ trình baøy trong luaän vaên.
Vì vaäy muïc ñích chính cuûa ñoà aùn laø: “Khaùi quaùt veà hieän traïng phaùt sinh vaø toàn tröõ chaát thaûi nguy haïi, ñaëc bieät laø POPs phaùt thaûi töø ngaønh saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät; vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp cho khu vöïc Tp.HCM”.
1.3. NOÄI DUNG
Vôùi muïc ñích vöøa neâu, ñoà aùn taäp trung vaøo coâng vieäc ñieàu tra, khaùi quaùt hieän traïng caùc nguoàn phaùt sinh, thaûi boû POPs töø ngaønh saûn xuaát TBVTV, nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa POPs ñeán con ngöôøi, moâi tröôøng vaø ñeà xuaát chieán giaûi phaùp khaû thi nhaèm quaûn lyù toát söï phaùt thaûi POPs vaøo moâi tröôøng taïi khu vöïc Tp.HCM. Ñoà aùn bao goàm caùc noäi dung chính sau:
Toång quan veà CTNH vaø chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (POPs).
Hieän traïng ngaønh saûn xuaát TBVTV taïi khu vöïc Tp.HCM.
Nghieân cöùu vaø ñaùnh giaù hieän traïng phaùt sinh, toàn tröõ POPs töø ngaønh SX TBVTV taïi khu vöïc Tp.HCM.
Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù nhaèm giaûm thieåu khaû naêng phaùt thaûi POPs töø ngaønh SX TBVTV.
1.4. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
1.4.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu
Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñoà aùn laø caùc chaát thaûi nguy haïi phaùt sinh töø ngaønh saûn xuaát thuoác BVTV. Trong ñoù, taäp trung vaøo caùc loaïi POPs thuoäc nhoùm caùc hoùa chaát BVTV ñaõ ñeà caäp ñeán trong coâng öôùc Stockholm, vaø moät soá loaïi thuoác tröø saâu ñoäc haïi khaùc. Xem xeùt möùc ñoä vaø khaû naêng phaùt thaûi cuûa chuùng vaøo moâi tröôøng taïi khu vöïc Tp.HCM vaø ñeà xuaát giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp nhaát.
1.4.2. Phaïm vi nghieân cöùu
Chæ nghieân cöùu caùc POPs phaùt sinh töø ngaønh coâng nghieäp SX TBVTV.
Ñòa baøn nghieân cöùu chính laø khu vöïc Tp.HCM, tuy nhieân ñoái vôùi moät soá caùc vaán ñeà khaùc lieân quan ñeán chuû ñeà nghieân cöùu thì coù ñeà caäp ñeán hieän traïng cuûa caû nöôùc ta.
1.5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Vieäc thu thaäp caùc soá lieäu caàn thieát vaø moät soá taøi lieäu cuûa ngaønh SX TBVTV ñöôïc thöïc hieän baèng phöông thöùc sau: toång hôïp töø caùc baùo caùo khoa hoïc, saùch tham khaûo vaø maïng internet.
Tìm hieåu quy trình saûn xuaát cuûa ngaønh SX TBVTV vaø hieän traïng quaûn lyù CTNH cuûa caùc nhaø maùy baèng caùch khaûo saùt tröïc tieáp, phoûng vaán ñoái vôùi moät soá coâng ty tieâu bieåu treân ñòa baøn Tp.HCM.
Töø nhöõng keát quaû treân tieán haønh phaân tích, choïn loïc roài toång hôïp moät caùch coù loâgic, coù heä thoáng phuø hôïp vôùi muïc tieâu vaø noäi dung ñeà ra.
Beân caïnh ñoù, trong suoát quaù trình laøm toâi cuõng ñaõ coù tham khaûo caùc yù kieán cuûa caùc chuyeân gia trong lónh vöïc quaûn lyù CTNH.
Chöông 2
TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI NGUY HAÏI VAØ CHAÁT OÂ NHIEÃM HÖÕU CÔ BEÀN
2.1. TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI NGUY HAÏI
2.1.1. Ñònh nghóa chaát thaûi nguy haïi
Theo Ñieàu 3 - Luaät baûo veä moâi tröôøng naêm 2005, chaát thaûi nguy haïi ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
“Chaát thaûi nguy haïi laø chaát thaûi chöùa yeáu toá ñoäc haïi, phoùng xaï, deã chaùy, deã noå, deã aên moøn, deã laây nhieãm, gaây ngoä ñoäc hoaëc ñaëc tính nguy haïi khaùc”.
2.1.2. Nguoàn goác phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi
CTNH phaùt sinh raát nhieàu töø caùc hoaït ñoäng soáng. Tuy nhieân, coù 4 nguoàn phaùt sinh CTNH chính nhö sau:
Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp (ví duï trong ngaønh coâng nghieäp xi maï söû duïng xyanit, saûn xuaát thuoác tröø saâu söû duïng dung moâi laø toluen hay xylen…).
Töø hoaït ñoäng noâng nghieäp (ví duï söû duïng caùc loaïi TBVTV ñoäc haïi…).
Thöông maïi (quaù trình nhaäp – xuaát caùc haøng ñoäc haïi khoâng ñaït yeâu caàu cho saûn xuaát hay haøng quaù haïn söû duïng…).
Töø vieäc tieâu duøng trong daân duïng (ví duï vieäc söû duïng pin, hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc ôû caùc phoøng thí nghieäm, söû duïng daàu nhôùt boâi trôn …).
Trong caùc nguoàn neâu treân thì hoaït ñoäng coâng nghieäp laø nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi lôùn nhaát vaø phuï thuoäc raát nhieàu vaøo loaïi ngaønh coâng nghieäp. Ñaây cuõng chính laø nguoàn phaùt thaûi mang tính thöôøng xuyeân vaø oån ñònh nhaát. Caùc nguoàn phaùt thaûi töø daân duïng khoâng nhieàu, coøn caùc nguoàn phaùt thaûi töø noâng nghieäp thì mang tính chaát phaùt taùn roäng vaø raát khoù kieåm soaùt.
2.1.3. Phaân loaïi chaát thaûi nguy haïi
Theo quyeát ñònh soá 23/2006/QÑ-BTNMT, chaát thaûi nguy haïi ñöôïc phaân loaïi döïa treân ba nguyeân taéc sau:
Phaân loaïi döïa vaøo ñònh nghóa (döïa treân 4 ñaëc tính).
Phaân loaïi döïa vaøo tính chaát cuûa CTNH.
Phaân loaïi döïa vaøo caùc nhoùm nguoàn hoaëc doøng thaûi CTNH chính.
Phaân loaïi theo ñònh nghóa (ñaëc tính)
Döïa theo ñònh nghóa, CTNH ñöôïc chia thaønh 4 loaïi nhö sau:
Chaát thaûi coù tính chaùy noå (ignitability)
Moät chaát thaûi ñöôïc xem laø chaát thaûi nguy haïi theå hieän tính deã chaùy neáu maãu ñaïi dieän cuûa chaát thaûi ñoù coù nhöõng tính chaát nhö sau:
Laø chaát loûng hay dung dòch chöùa löôïng alcolhol < 24% (theo theå tích) hay coù ñieåm chôùp chaùy nhoû hôn 600C (140oF).
Laø chaát thaûi (loûng hoaëc khoâng phaûi chaág loûng) coù khaû naêng gaây chaùy ôû ñieàu kieän tieâu chuaån veà nhieät ñoä vaø aùp suaát (00C, 1 atm).
Laø khí neùn, laø chaát oxy hoaù.
Caùc chaát coù tính chaùy noå, theo EPA, ñöôïc phaân loaïi laø CTNH soá D001.
Hình 1. Bieån baùo CTNH
coù tính chaùy - noå
Hình 2. Bieån baùo CTNH
coù tính aên moøn
Chaát thaûi coù tính aên moøn (erode)
pH laø thoâng soá thoâng duïng duøng ñeå ñaùnh giaù tính aên moøn cuûa chaát thaûi, tuy nhieân thoâng soá veà tính aên moøn cuûa chaát thaûi coøn döïa vaøo toác ñoä aên moøn theùp ñeå xaùc ñònh chaát thaûi coù nguy haïi hay khoâng. Nhìn chung moät chaát thaûi ñöôïc coi laø CTNH coù tính aên moøn khi maãu ñaïi dieän theå hieän moät trong caùc tính chaát sau :
Laø chaát thaûi daïng loûng coù pH 12,5.
Laø chaát loûng coù khaû naêng aên moøn theùp vôùi toác ñoä aên moøn > 0,25 inch/naêm (6,35mm/naêm) ôû nhieät ñoä thí nghieäm laø 550C (140oF).
Nhöõng chaát aên moøn ñöôïc phaân loaïi laø CTNH soá D002.
Chaát thaûi coù tính phaûn öùng (reactivity)
Chaát thaûi ñöôïc coi laø nguy haïi vaø coù tính phaûn öùng khi maãu ñaïi dieän chaát thaûi naøy theå hieän moät tính chaát baát kyø trong caùc tính chaát sau:
Laø nhöõng chaát khoâng beàn, phaûn öùng maõnh lieät vôùi khoâng khí vaø nöôùc, hoaëc hình thaønh hoãn hôïp coù khaû naêng gaây noå vôùi nöôùc.
Laø nhöõng chaát thaûi phaùt taùn hôi ñoäc maø khi hoøa troän vaøo nöôùc vaø nhöõng vaät lieäu khaùc coù khaû naêng gaây noå.
Chaát thaûi coù tính phaûn öùng ñöôïc phaân loaïi laø CTNH soá D003.
Hình 4. Bieån baùo CTNH
coù tính ñoäc haïi
Hình 3. Bieån baùo CTNH
coù tính oxi hoùa
Chaát thaûi coù tính ñoäc haïi
Coù khaû naêng gaây ñoäc vôùi moät löôïng raát nhoû. Ñoä ñoäc ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp phaân tích trong phoøng thí nghieäm vaø thöôøng coù giaù trò baèng 100 laàn giaù trò cuûa noàng ñoä cho pheùp ñoái vôùi nöôùc uoáng.
Phaân loaïi döïa vaøo tính chaát cuûa CTNH
Döïa vaøo tính chaát CTNH ñöôïc phaân thaønh 7 nhoùm sau:
Baûng 1: Phaân loaïi CTNH döïa vaøo tính chaát
STT
Tính chaát nguy haïi
Kyù hieäu
Moâ taû
1
Deã noå
N
Caùc chaát thaûi ôû theå raén hoaëc theå loûng maø baûn thaân chuùng coù theå noå do keát quaû cuûa chuùng phaûn öùng hoaù hoïc taïo ra caùc loaïi khí ôû nhieät ñoä, aùp suaát vaø toác ñoä gaây thieät haïi cho moâi tröôøng xung quanh.
2
Deã chaùy
C
Chaát loûng deã chaùy: laø caùc chaát thaûi ôû daïng loûng, hoãn hôïp chaát loûng hoaëc chaát loûng chöùa chaát raén hoaø tan hoaëc lô löõng, coù nhieät ñoä baét chaùy thaáp theo caùc tieâu chuaån hieän haønh.
Chaát thaûi raén deã chaùy: laø caùc chaát thaûi raén coù khaû naêng töï boác chaùy hoaëc phaùt löûa do bò ma saùt trong caùc ñieàu kieän vaän chuyeån.
Chaát thaûi coù khaû naêng töï boác chaùy: laø chaát thaûi raén/loûng coù theå töï noùng leân trong ñieàu kieän vaän chuyeån bình thöôøng, hoaëc töï noùng leân do tieáp xuùc vôùi khoâng khí vaø coù khaû naêng töï boác chaùy.
Chaát thaûi taïo ra khí deã chaùy: laø caùc chaát thaûi khi tieáp xuùc vôùi nöôùc coù khaû naêng töï chaùy hoaëc taïo ra löôïng khí deã chaùy nguy hieåm.
3
Oxy hoaù
OH
Caùc chaát thaûi coù khaû naêng nhanh choùng thöïc hieän phaûn öùng oxy hoaù toaû nhieät maïnh khi tieáp xuùc vôùi caùc chaát khaùc coù theå gaây ra hoaëc goùp phaàn ñoát chaùy caùc chaát ñoù.
4
AÊn moøn
AM
Caùc chaát thaûi, thoâng qua phaûn öùng hoaù hoïc, seõ gaây toån thöông nghieâm troïng caùc moâ soáng khi tieáp xuùc, hoaëc trong tröôøng hôïp roø ræ seõ phaù huyû caùc loaïi vaät lieäu, haøng hoaù vaø phöông tieän vaän chuyeån. Thoâng thöôøng ñoù laø caùc chaát hoaëc hoãn hôïp caùc chaát coù tính axit maïnh (pH nhoû hôn hoaëc baèng 2) hoaëc kieàm maïnh (pH lôùn hôn hoaëc baèng 12.5).
5
Coù ñoäc tính
Ñ
Ñoäc tính caáp: caùc chaát thaûi coù theå gaây töû vong, toån thöông nghieâm troïng hoaëc coù haïi cho söùc khoeû qua ñöôøng aên uoáng, hoâ haáp hoaëc qua da.
Ñoäc tính töø töø hoaëc maõn tính: caùc chaát thaûi coù theå gaây ra caùc aûnh höôûng töø töø hoaëc maõn tính, keå caû gaây ung thö, do aên phaûi, hít thôû phaûi hoaëc ngaám qua da.
Sinh khí ñoäc: caùc chaát thaûi chöùa caùc thaønh phaàn maø khi tieáp xuùc vôùi khoâng khí hoaëc vôùi nöôùc seõ giaûi phoùng ra khí ñoäc, gaây nguy hieåm ñoái vôùi ngöôøi vaø sinh vaät.
6
Coù ñoäc tính sinh thaùi
ÑS
Caùc chaát thaûi coù theå gaây ra caùc taùc haïi nhanh choùng hoaëc töø töø ñoái vôùi moâi tröôøng thoâng qua tích luyõ sinh hoïc vaø/hoaëc gaây taùc haïi ñeán caùc heä sinh vaät.
7
Deã laây nhieãm
LN
Caùc chaát thaûi coù chöùa vi sinh vaät hoaëc ñoä ñoäc toá gaây beänh cho ngöôøi vaø ñoäng vaät.
(Nguoàn:
c) Phaân loaïi döïa vaøo caùc nhoùm nguoàn hoaëc doøng thaûi CTNH chính
Döïa vaøo caùc nhoùm nguoàn hoaëc doøng thaûi chính, CTNH ñöôïc chia thaønh 19 nhoùm sau:
Chaát thaûi töø ngaønh tham doø, khai thaùc, cheá bieán khoaùng saûn, daàu khí vaø than.
Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát hoaù chaát voâ cô.
Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát hoaù chaát höõu cô.
Chaát thaûi töø ngaønh nhieät ñieän vaø caùc quaù trình nhieät khaùc.
Chaát thaûi töø ngaønh luyeän kim.
Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng vaø thuyû tinh.
Chaát thaûi töø quaù trình xöû lyù, che phuû beà maët, taïo hình kim loaïi vaø caùc vaät lieäu khaùc.
Chaát thaûi töø quaù trình saûn xuaát, ñieàu cheá, cung öùng, söû duïng caùc saûn phaåm che phuû (sôn, veùc ni, men thuyû tinh), chaát keát dính, chaát bòt kín vaø möïc in.
Chaát thaûi töø ngaønh cheá bieán goã, saûn xuaát caùc saûn phaåm goã, giaáy vaø boät giaáy.
Chaát thaûi töø ngaønh cheá bieán da, loâng vaø deät nhuoäm.
Chaát thaûi xaây döïng vaø phaù dôõ (keå caû ñaát ñaøo töø caùc khu vöïc bò oâ nhieãm).
Chaát thaûi töø caùc cô sôõ taùi cheá , xöû lyù, tieâu huyû chaát thaûi, xöû lyù nöôùc caáp sinh hoaït vaø coâng nghieäp.
Chaát thaûi töø ngaønh y teá vaø thuù y (tröø chaát thaûi sinh hoaït töø ngaønh naøy).
Chaát thaûi töø ngaønh noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø thuyû saûn.
Thieát bò, phöông tieän giao thoâng vaän taûi ñaõ heát haïn söû duïng vaø chaát thaûi töø hoaït ñoäng phaù dôõ, baûo döôõng thieát bò, phöông tieän giao thoâng vaän taûi.
Chaát thaûi hoä gia ñình vaø chaát thaûi sinh hoaït töø caùc nguoàn khaùc.
Daàu thaûi, chaát thaûi töø nhieân lieäu loûng, chaát thaûi dung moâi höõu cô, chaát laïnh vaø chaát ñaåy (propellant).
Caùc loaïi chaát thaûi bao bì, chaát haáp thu, gieû lau, vaät lieäu loïc vaø vaûi baûo veä.
Caùc loaïi chaát thaûi khaùc.
2.1.4. AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi nguy haïi ñoái vôùi sinh vaät
CTNH noùi chung khi tieáp xuùc vôùi cô theå soáng seõ gaây taùc ñoäng ñeán caùc cô quan nhaïy caûm cuûa con ngöôøi hoaëc sinh vaät ôû noàng ñoä ñuû cao vaø thôøi gian ñuû laâu. Söï toån thöông cuûa sinh vaät phuï thuoäc vaøo tính chaát lyù hoùa cuûa chaát thaûi vaø tình traïng söùc khoûe cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa cô theå sinh vaät.
AÛnh höôûng cuûa CTNH ñoái vôùi cô theå soáng thöôøng thoâng qua moät soá quaù trình ñoäng hoïc nhö haáp phuï, phaân boá, trao ñoåi chaát, tích luõy vaø baøi tieát. Nhöõng taùc nhaân ñoäc haïi thöôøng khoâng theå hieän tính ñoäc haïi treân beà maët cuûa cô theå soáng. Thay vaøo ñoù chuùng seõ tieáp dieãn thoâng qua moät chuoãi caùc tieáp xuùc vaø con ñöôøng trao ñoåi chaát. Baèng nhöõng con ñöôøng naøy CTNH vaø caùc saûn phaåm chuyeån hoùa cuûa chuùng seõ ñi ñeán caùc phaân töû tieáp nhaän vaø tích tuï vôùi noàng ñoä ñuû cao.
Khi moät sinh vaät tieáp xuùc vôùi CTNH noù seõ haáp thuï vaøo cô theå sinh vaät ñoù baèng 3 con ñöôøng: mieäng, da vaø hoâ haáp. Ví duï: uoáng nöôùc bò nhieãm daàu, hít thôû khoâng khí coù chöùa CO hay maëc ñoà coù dính thuoác tröø saâu. Khi vaøo beân trong cô theå, chaát thaûi nguy haïi seõ ñöôïc haáp thuï vaøo maùu vaø phaân boá khaép cô theå.
Trong moät soá tröôøng hôïp chaát ñoäc seõ ñöôïc phaân giaûi baèng caùc cô cheá sinh hoùa nhö: oxy hoùa bôûi caùc enzym, khöû caùc ankyl vaø caùc phaûn öùng thuûy phaân. Keát quaû cuûa caùc phaûn öùng naøy laø hình thaønh nhieàu hôïp chaát hoøa tan trong nöôùc, caùc hôïp chaát naøy coù theå seõ ñöôïc baøi tieát nhanh hôn ra khoûi cô theå thoâng qua heä baøi tieát.
Tuy nhieân caùc phaûn öùng trao ñoåi chaát cuõng coù theå chuyeån hoùa caùc hôïp chaát cuûa chaát thaûi nguy haïi thaønh caùc saûn phaåm ñoäc haïi hôn. Phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm vaø tính chaát cuûa chaát thaûi maø noù hoaëc saûn phaåm cuûa noù seõ lieân keát vôùi caùc phaàn töû tieáp nhaän: protein, lipid treân beà maët maøng teá baøo, axit nucleic hoaëc caùc phaân töû sinh hoïc khaùc. Söï töông taùc giöõa caùc phaân töû tieáp nhaän seõ taïo ra caùc cô cheá ñoäc haïi cho cô theå.
2.2.TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC HÔÏP CHAÁT OÂ NHIEÃM HÖÕU CÔ BEÀN
2.2.1. Khaùi nieäm veà hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn
Chaát oâ nhieãm höõu cô beàn (Persistant Organic Pollutions - POPs) laø nhöõng hôïp chaát hoùa hoïc coù nguoàn goác töø Cacbon, saûn sinh ra do caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp cuûa con ngöôøi. POPs beàn vöõng trong moâi tröôøng, coù khaû naêng tích tuï sinh hoïc qua chuoãi thöùc aên, löu tröõ trong thôøi gian daøi, coù khaû naêng phaùt taùn xa töø caùc nguoàn phaùt thaûi vaø taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø heä sinh thaùi.
Theo coâng öôùc Stockholm, POPs goàm 12 hoaù chaát coù tính ñoäc haïi, toàn taïi beàn vöõng trong moâi tröôøng, phaùt taùn roäng vaø tích luõy trong heä sinh thaùi, gaây haïi cho söùc khoeû con ngöôøi. Möôøi hai loaïi hoaù chaát xeáp vaøo nhoùm POPs cuï theå laø:
1. PCBs: laø moät loaïi hoaù chaát coâng nghieäp söû duïng trong nhöõng doøng chaát loûng trao ñoåi nhieät, chaát phuï gia cho ngaønh saûn xuaát sôn, giaáy khoâng chöùa cacbon, nhöïa vaø nhieàu öùng duïng coâng nghieäp khaùc. Noù ñöôïc xem laø moät saûn phaåm phuï sinh ra trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp. Noù ñaõ bò caám saûn xuaát vaø raát haïn cheá trong möùc ñoä söû duïng.
2. Caùc hôïp chaát cuûa Dioxin: laø saûn phaåm phuï trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, bò caám söû duïng.
3. Caùc hôïp chaát cuûa Furan: laø saûn phaåm phuï cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, ñaõ caám söû duïng.
4. DDT: laø moät trong nhöõng loaïi thuoác tröø saâu duøng ñeå dieät coân truøng, baûo veä muøa maøng trong noâng nghieäp, ñaõ bò caám söû duïng nhöng ñeán nay noù vaãn toàn löu.
5. Toxaphene: laø moät loaïi thuoác tröø saâu, duøng ñeå dieät coân truøng treân caây boâng vaûi, caây luùa, caây aên traùi, caùc loaïi ñaäu vaø rau quaû, thaäm chí coù theå dieät boï cheùt, coân truøng ôû caùc chuoàng traïi. Noù ñaõ bò caám söû duïng roäng raõi.
6. Aldrin (Aldrex, Aldrite...): laø moät loaïi thuoác tröø saâu, ñöôïc duøng ñeå dieät coân truøng trong ñaát baûo veä muøa maøng, bò caám söû duïng roäng raõi.
7. Dieldrin (Dieldrex, Dieldrite, Octalox…): laø moät loaïi thuoác tröø saâu, duøng ñeå kieåm soaùt coân truøng vaø caùc taùc nhaân gaây beänh. Raát haïn haïn cheá söû duïng.
8. Eldrin (Hexadrin…): laø loaïi thuoác tröø saâu, söû duïng trong caùc vuï muøa vaø kieåm soaùt loaøi ñoäng vaät gaëm nhaám, bò caám söû duïng roäng raõi.
9. Heptachlor (Drimex, Heptamul, Heptox…): laø moät trong nhöõng loaïi thuoác tröø saâu duøng ñeå dieät coân truøng vaø ñieät moái, bò caám söû duïng roäng raõi.
10. Mirex: laø moät trong nhöõng loaïi thuoác tröø saâu caám söû duïng roäng raõi.
11. Hexachlorobenzen (HCB): thuoäc nhoùm thuoác tröø saâu vaø caùc saûn phaåm phuï phaùt thaûi trong coâng nghieäp khi saûn xuaát nhöïa, bò caám söû duïng roäng raõi.
12. Chlordane (Chlorotox, Octachlor, Pentichlor...): naèm trong danh saùch thuoác tröø saâu bò caám söû duïng roäng raõi. Noù ñöôïc söû duïng nhö moät loaïi hoaù chaát ñeå dieät coân truøng vaø moái.
2.2.2. Nguồn gốc phát sinh caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn
Caùc hôïp chaát POPs xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, coù theå keå ñeán nhö:
Caùc hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, kho löu tröõ thuoác tröø saâu (ñaëc bieät laø caùc loaïi thuoác tröø saâu trong nhoùm POPs heát haïn söû duïng) vaø moät soá loaïi thuoác tröø saâu ñang söû duïng.
Kho chöùa PCBs ôû caùc khu coâng nghieäp, daàu thaûi, hoaù chaát trong ngaønh coâng nghieäp giaáy, trong thöïc phaåm, caùc thieát bò cuûa ngaønh ñieän (ñeøn huyønh quang, tuï ñieän, daàu bieán theá), caùc chaát phuï gia trong ngaønh coâng nghieäp sôn, myõ phaåm, chaát deûo, chaát laøm taêng ñoä deûo cuûa caùc saûn phaåm coâng nghieäp.
Daàu môõ trong caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø sinh hoaït, hoaït ñoäng khai thaùc daàu, chaát thaûi cuûa ngaønh coâng nghieäp loïc daàu.
Caùc quaù trình ñoát chaùy hôû, baõi raùc, nguoàn ñoát chaát thaûi töø khu daân cö, chaát ñoäc hoaù hoïc (Dioxin) thaûi vaøo MT trong chieán tranh ôû mieàn Nam Vieät Nam.
Khí thaûi töø caùc hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi vaø moät soá ngaønh coâng nghieäp.
Caùc nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát.
Chaát oâ nhieãm trong chuoãi thöùc aên.
Loø ñoát chaát thaûi.
Phoøng thí nghieäm nghieân cöùu.
Do hoaït ñoäng cuûa nuùi löûa, chaùy röøng.
Loø hôi CN vaø caùc hoaït ñoäng ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch.
Hoaït ñoäng khai thaùc daàu, raùc thaûi cuûa ngaønh CN loïc daàu.
2.2.3. Phân loại caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn
Hieän taïi coù nhieàu caùch phaân loaïi POPs. Döïa treân con ñöôøng POPs ñi vaøo moâi tröôøng laø moät trong nhöõng caùch phaân loaïi POPs, tuy nhieân caùch phaân loaïi naøy khoâng phaûi laø duy nhaát. Treân cô sôû caên cöù vaøo con ñöôøng POPs ñi vaøo moâi tröôøng, coù theå phaân chia POPs thaønh ba loaïi nhö sau:
Nhoùm 1- Caùc hoaù chaát baûo veä thöïc vaät
Hoaù chaát baûo veä thöïc vaät coù theå hieåu moät caùch ñôn giaûn laø nhöõng hoaù chaát duøng ñeå dieät tröø nhöõng loaøi coù haïi vaø cuõng vì theá chuùng ñi vaøo moâi tröôøng, coù aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng, ñeán nhöõng ñoái töôïng tieáp xuùc tröïc hoaëc giaùn tieáp. TBVTV laø loaïi hoaù chaát baûo veä caây troàng hoaëc nhöõng saûn phaåm baûo veä muøa maøng, laø nhöõng chaát ñöôïc taïo ra ñeå choáng laïi vaø tieâu dieät loaøi gaây haïi hoaëc caùc vaät mang maàm beänh virut hoaëc vi khuaån. Chuùng cuõng goàm caùc chaát ñeå ñaáu tranh vôùi caùc loaïi soáng caïnh tranh vôùi caây troàng cuõng nhö naám beänh caây. Thuaät ngöõ hoaù chaát baûo veä thöïc vaät thöôøng coù nghóa laø caùc chaát toång hôïp goàm nhieàu loaïi vaø ñöôïc aùp duïng cho nhöõng muïc ñích cuï theå trong noâng nghieäp.
Khi phaân loaïi theo chöùc naêng vaø tính chaát hoaù hoïc, TBVTV coù theå ñöôïc phaân thaønh raát nhieàu loaïi khaùc nhau. Tuy vaäy xeùt treân quan ñieåm khaùi nieäm veà caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn theo coâng öôùc Stockholm thì nhoùm naøy chæ bao goàm 9 hoùa chaát nhö danh saùch trình baøy taïi muïc 2.2.1 (ngoaïi tröø 3 chaát ñaàu laø PCB, Dioxin vaø Furan).
Nhoùm 2 – Caùc hoùa chaát söû duïng trong coâng nghieäp
POPs phaùt taùn vaøo moâi tröôøng phoå bieán vaø ñöôïc chuù yù nhieàu nhaát trong nhoùm 2 laø caùc hoaù chaát trong daàu nhôùt vaø caùc loaïi hoaù chaát söû duïng cho caùc quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp hoaëc nhöõng saûn phaåm cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, ñieån hình laø PCBs. PCBs ñöôïc söû duïng trong caùc ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp treân 50 naêm nay do coù tính caùch nhieät cao vaø khoâng chaùy vaø öùng duïng chuû yeáu trong caùc ngaønh coâng nghieäp ñieän (maùy bieán theá, acquy, boùng ñeøn huyønh quang, daàu chòu nhieät, daàu bieán theá) chaát laøm maùt trong truyeàn nhieät, trong caùc dung moâi cheá taïo möïc in, ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát sôn… Ñaëc bieät hôn, PCBs ñöôïc hình thaønh trong quaù trình saûn xuaát cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp, ñoâi luùc noù laø saûn phaåm phuï khoâng mong muoán cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp vaø caùc quaù trình thieâu ñoát, nguoàn naøy cuõng laø moät trong nhöõng nguoàn saûn sinh ra Dioxin.
Khi phaân loaïi PCBs theo phaïm vi öùng duïng, noù ñöôïc phaân thaønh ba loaïi sau:
Caùc öùng duïng cuûa PCBs trong caùc duïng cuï kín.
Caùc öùng duïng cuûa PCBs trong caùc duïng cuï kín töøng phaàn.
Caùc öùng duïng cuûa PCBs trong caùc duïng cuï hôû.
Nhoùm 3 – Caùc saûn phaåm phuï khoâng mong muoán phaùt sinh ra töø quaù trình ñoát chaùy
Caùch phaân loaïi trong nhoùm 3 laø döïa vaøo nhöõng saûn phaåm phuï cuûa nhieàu quaù trình saûn xuaát khaùc nhau hoaëc quaù trình ñoát chaùy. Nguoàn phaùt sinh Dioxin chuû yeáu laø töø caùc nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát, caùc quaù trình ñoát caùc saûn phaåm chaùy coù chöùa Clo, caùc quaù trình taåy traéng boät giaáy, caùc chaát oâ nhieãm tích tuï trong chuoãi thöùc aên, trong caùc phoøng thí nghieäm nghieân cöùu veà chaát thaûi nguy haïi vaø trong caùc loø ñoát chaát thaûi, cuï theå nhö Hexachlorobenzene (HCB), Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs), Dioxins vaø Furans. Trong moät phaïm vi giôùi haïn, nhöõng hoãn hôïp naøy coù theå ñöôïc hình thaønh do quaù trình töï nhieân nhöng theo thôøi gian chuùng seõ maát daàn ñi tính beàn vöõng trong moâi tröôøng. Söï nguy hieåm cuûa nhoùm POPs naøy laø sau khi ñaõ giaûi phoùng vaøo moâi tröôøng chuùng tích tuï laïi vaø sau ñoù khueách ñaïi trong chuoãi thöïc phaåm, trong moâ môõ. Maëc duø Dioxin khoâng laøm phaù vôõ AND nhöng chuùng seõ hoaït hoaù AND ñaõ bò suy thoaùi bôûi nhöõng chaát khaùc neân gaây nhieàu beänh hieåm ngheøo cho con ngöôøi, coù theå thaáy nhieàu nhaát laø beänh ung thö, laøm hoûng chöùc naêng heä thaàn kinh phoâi thai vaø gaây quaùi thai.
2.2.4.Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn
a) Tính chaát vaät lyù: Caùc chaát POPs coù boán tính chaát vaät lyù chung nhö sau:
Trong thaønh phaàn coù chöùa nhoùm Halogen.
Tan nhieàu trong môõ, ít tan trong nöôùc.
Beàn vôùi nhieät, aùnh saùng vaø caùc quaù trình phaân huyû hoaù hoïc, sinh hoïc.
Deã bay hôi, khaû naêng phaùt taùn xa.
b) Tính chaát hoaù hoïc
POPs laø nhöõng hôïp chaát höõu cô beàn, trong coâng thöùc phaân töû coù chöùa halogen, laø nhöõng hôïp chaát hydrocacbon thôm coù nhieàu ñoàng phaân, vaø laø nhoùm hôïp chaát höõu cô ñoäc nhaát trong hoaù chaát höõu cô ñoäc haïi maø con ngöôøi bieát ñeán. Chuùng raát beàn ôû ñieàu kieän nhieät ñoä thöôøng, beàn vôùi taùc ñoäng cuûa aùnh saùng vaø coù khaû naêng bò phaân huyû trong moâi tröôøng axit, kieàm.
2.3. CON ÑÖÔØNG VAÄN CHUYEÅN VAØ AÛÛNH HÖÔÛNG CUÛA CAÙC HÔÏP CHAÁT OÂ NHIEÃM HÖÕU CÔ BEÀN ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG VAØ CON NGÖÔØI
2.3.1. Con ñöôøng vaän chuyeån cuûa caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn trong cô theå ngöôøi vaø moâi tröôøng
a) Con ñöôøng vaän chuyeån cuûa POPs trong cô theå ngöôøi
POPs ñi vaøo cô theå ngöôøi qua nhieàu con ñöôøng khaùc nhau, qua da, qua heä tieâu hoaù, qua ñöôøng hoâ haáp vaø xuyeân qua lôùp maøng teá baøo baûo veä cô theå. Toác ñoä khueách taùn phuï thuoäc vaøo tính chaát hoaù, lyù cuûa hoaù chaát oâ nhieãm ñieån hình nhö ñoä tan trong nöôùc, tính thaân môõ, pH, thaønh phaàn cuûa chuoãi thöïc phaåm, khaû naêng lieân keát protein, thôøi ñieåm chaát ñoäc tieáp xuùc vaø khaû naêng tieáp nhaän cuûa cô theå. Ñoä tan phuï thuoäc vaøo tính phaân cöïc cuûa hôïp chaát. Caùc chaát coù ñoä phaân cöïc cao thì deã tan trong nöôùc vaø caùc chaát coù ñoä phaân cöïc thaáp hoaëc khoâng phaân cöïc thì deã tan trong môõ (nhö caùc hôïp chaát Clo höõu cô).
b) Con ñöôøng vaän chuyeån POPs trong moâi tröôøng
Caùc chaát POPs xuaát phaùt töø nguoàn phaùt sinh ñi vaøo moâi tröôøng qua quaù trình daãn truyeàn, vaän chuyeån vaø bieán ñoåi raát phöùc taïp, minh hoaï qua hình veõ:
Nguoàn oâ nhieãm
Di chuyeån
Thaønh phaàn höõu sinh
Taùc nhaân
oâ nhieãm
Thaønh phaàn voâ sinh
Taùc ñoäng sinh hoïc cuûa chaát oâ nhieãm
Bieán ñoåi vaø taùc ñoäng cuûa chaát oâ nhieãm trong heä sinh thaùi
Taùc ñoäng vaät lyù cuûa chaát oâ nhieãm
Suy giaûm
Heä sinh thaùi
Taùc ñoäng moâi tröôøng
Hình 5. Söï bieán ñoåi vaø taùc ñoäng cuûa POPs trong moâi tröôøng.
2.3.2. Söï haáp thuï, toàn löu, bieán ñoåi vaø chuyeån hoùa caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn trong cô theå ngöôøi vaø moâi tröôøng
Noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm tích luõy trong cô theå phuï thuoäc vaøo löôïng hoaù chaát, thôøi gian tieáp xuùc, thôøi ñieåm tieáp xuùc, khaû naêng haáp thuï, phaân boá, tích luõy, khaû naêng baøi tieát vaø möùc ñoä chuyeån hoaù hoaù sinh trong cô theå, cuï theå nhö sau:
Qua ñöôøng hoâ haáp
Qua da
Qua ñöôøng tieâu hoaù
Phoåi
Pheá nang
Maùu vaø heä thoáng baïch huyeát
Daï daøy ruoät
Gan
Maät
Thaän
Baøng quang
Chaát loûng ngoaøi teá baøo
Löu tröõ trong xöông, môõ vaø caùc cô quan khaùc
Khí thôû ra
Nöôùc tieåu
Phaân
Hình 6. Quaù trình haáp thuï, phaân boá, löu tröõ, vaän chuyeån vaø loaïi boû POPs
trong cô theå ngöôøi.
a) Khaû naêng haáp thuï
Con ngöôøi coù khaû naêng haáp thuï POPs. Khaû naêng haáp thuï laø quaù trình hoaù chaát thaám qua maøng teá baøo vaø xaâm nhaäp vaøo maùu, quaù trình haáp thuï chaát ñoäc thoâng thöôøng qua caùc con ñöôøng hoâ haáp, tieâu hoaù (qua chuoãi thöùc aên) vaø qua da.
b) Söï toàn löu
Söï toàn löu vaø phaân boá cuûa POPs trong cô theå sinh vaät laø quaù trình vaän chuyeån caùc loaïi POPs vaøo cô theå sinh vaät, xaâm nhaäp vaøo maùu roài ñi ñeán caùc cô quan trong cô theå. Trong cô theå sinh vaät, POPs seõ tích luõy laïi trong caùc ô quan cuûa cô theå. Khaû naêng toàn löu naøy phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm hoaù hoïc, caáu truùc phaân töû, tính chaát vaät lyù vaø caáu truùc cuûa cô quan tieáp nhaän maø hieäu öùng gaây ñoäc seõ khaùc nhau. Trong caùc loaïi POPs, caùc hoaù chaát coù tính thaân môõ cao, deã daøng taäp trung trong caùc moâ môõ nhö DDT, PCBs, Chlordane… seõ taäp trung trong caùc moâ môõ. Ñieån hình, sau khi POPs ñi vaøo moâi tröôøng qua vieäc phun thuoác baûo veä thöïc vaät, hoaù chaát bieán maát daàn theo ñoäng hoïc baäc moät qua thôøi gian baùn phaân huyû cuûa thuoác.
Moät chaát caøng toàn löu laâu trong heä sinh thaùi caøng coù nhieàu cô hoäi tích tuï vaøo cô theå sinh vaät vaø ngöôïc laïi, neáu chuùng phaân huyû nhanh seõ khoâng coù ñuû thôøi gian gaây ra hieän töôïng tích tuï sinh hoïc. Caùc chaát oâ nhieãm höõu cô beàn laø daïng chaát oâ nhieãm coù khaû naêng tích luõy sinh hoïc. Ví duï: thôøi gian toàn löu cuûa thuoác baûo veä thöïc vaät Clo höõu cô ñeå giaûm 75% noàng ñoä ban ñaàu laø 2 – 5naêm, cuûa PCBs töø vaøi naêm ñeán vaøi chuïc naêm.
Baûng 2. Thôøi gian baùn phaân huyû cuûa nhoùm thuoác tröø saâu thuoäc POPs
STT
Loaïi thuoác tröø saâu
Thôøi gian baùn phaân huûy
01
Aldrin
5 – 10 naêm
02
Toxaphene
3thaùng – 12naêm
03
Chlordane
2 – 4naêm
04
DDT
10 – 15naêm
05
Dieldrin
5naêm
06
Endrin
Treân 12naêm
07
HCB
3 – 6naêm
08
Heptachlor
Treân 2 naêm
09
Mirex
Treân 10naêm
(Nguoàn:
c) Quaù trình bieán ñoåi vaø chuyeån hoaù POPs
Daây chuyeàn thöïc phaåm laø con ñöôøng daãn truyeàn chaát dinh löôõng, naêng löôïng ñeán cô theå sinh vaät, ñoàng thôøi cuõng laø con ñöôøng daãn truyeàn hoaù chaát ñeán cô theå, cöù nhö theá trong cô theå sinh vaät toàn taïi trong moâi tröôøng. Vaø neáu moät maét xích naøo ñoù coù nhieãm hoaù chaát, ñaëc bieät laø POPs, thì hoaù chaát naøy seõ ñöôïc chuyeàn sang cho ñoäng vaät khaùc trong daây chuyeàn thöïc phaåm.
Chaát oâ nhieãm
Khöû hoaït hoaù (taêng ñoä phaân cöïc, taêng tính thaân nöôùc)
Hoaït hoaù (giaûm ñoä phaân cöïc, taêng tính
thaân môõ)
Deã baøi tieát
Giaûm tính ñoäc
Buïi saét
Taêng tính ñoäc
Ví duï, trong heä sinh thaùi nöôùc, daây chuyeàn thöïc phaåm baét ñaàu baèng sinh vaät saûn xuaát baäc nhaát. Sinh vaät saûn xuaát baäc nhaát naøy bao goàm caùc loaïi thöïc vaät nhö taûo, beøo, chuùng söû duïng naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi vaø caùc chaát dinh döôõng trong nöôùc ñeå toång hôïp caùc chaát voâ cô thaønh toå chöùc soáng. Vaø sinh vaät saûn xuaát naøy laø nguoàn cung caáp naêng löôïng vaø dinh döôõng cho caùc loaøi phieâu sinh ñoäng vaät (sinh vaät tieâu thuï baäc nhaát). Caùc loaøi sinh vaät tieâu thuï baäc nhaát naøy laø nguoàn thöùc aên cho sinh vaät tieâu thuï baäc hai (loaøi aên ñoäng vaät). Sau ñoù, sinh vaät tieâu thuï baäc hai laø nguoàn thöùc aên cho sinh vaät tieâu thuï baäc ba,… cöù lieân tuïc nhö vaäy hoaù chaát seõ toàn löu trong cô theå sinh vaät vaø cuoái cuøng ñoái töôïng chòu aûnh höôûng ñoù laø con ngöôøi, quaù trình naøy goïi laø quaù trình khueách ñaïi sinh hoïc.
Hình 7. Quaù trình chuyeån hoaù vaø ñaøo thaûi POPs cuûa cô theå sinh vaät.
Veà maët lyù thuyeát, moät hoaù chaát khoâng bao giôø ñöôïc hoaøn toaøn ñaøo thaûi ra khoûi cô theå. Treân thöïc teá, moät hoaù chaát ñöôïc coi laø ñaøo thaûi hoaøn toaøn khoûi cô theå khi noù traûi qua chu kyø baùn sinh tuyø thuoäc vaøo lieàu löôïng. Hoaù chaát ñaøo thaûi khoûi huyeát töông cuøng vaän toác vôùi söï ñaøo thaûi noù ra khoûi moâ teá baøo. Toác ñoä ñaøo thaûi moät hoaù chaát tyû leä tröïc tieáp vôùi noàng ñoä cuûa noù trong sinh vaät.
2.3.3. Aûnh höôûng cuûa caùc hôïp chaát oâ nhieãm höõu cô beàn ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng
a) Aûnh höôûng cuûa caùc hôïp chaát thuoäc nhoùm thuoác tröø saâu
Haàu heát caùùc hoaù chaát nhoùm thuoác tröø saâu thuoäc POPs ñaõ bò caám söû duïng töø naêm 1970 nhöng noù vaãn coøn ñöôïc söû duïng ôû moät soá nöôùc noâng nghieäp, coù neàn kinh teá chaäm phaùt trieån vaø ñoái töôïng ñöôïc löu yù nhaát phaûi keå ñeán DDT. DDT laø moät saûn phaåm cuûa hidrocacbon thôm maïch voøng, trong ñoù moät soá nguyeân töû hidro ñaõ ñöôïc thay theá baèng nguyeân töû Clo. Do caáu truùc maïch voøng neân chuùng raát beàn vöõng vaø tích luõy trong chuoãi thöùc aên. Döôùi daïng buïi boät hoaëc khí, DDT coù theå ñöôïc haáp thuï qua ñöôøng tieâu hoaù vaø ñöôøng hoâ haáp. ÔÛ daïng dung dòch, DDT haáp thuï qua da. DDT ñöôïc söû duïng baèng caùch phun döôùi daïng söông muø hay buïi vaø tröïc tieáp ñi vaøo ñaát, töø ñaát chuùng di chuyeån vaøo khí quyeån vaø nöôùc roài phaân huûy taïi ñoù. Söï toàn löu cuûa chuùng ño baèng thôøi gian chaát ñoù phaân huûy 95%, thöôøng khoaûng thôøi gian naøy raát laâu, ñoâi khi ñeán 70– 80naêm.
Moät ngöôøi bình thöôøng neáu tieáp xuùc laâu daøi vôùi DDT seõ gaây taùc haïi ñoái vôùi söùc khoûe, cuï theå aûnh höôûng ñeán cô quan sinh saûn cuûa caû nam laãn nöõ, gaây ung thö... Neáu nhieãm ñoäc caáp tính thöôøng do nuoát phaûi DDT caùc trieäu chöùng sau 30 phuùt ñeán 3 giôø laø dò caûm ôû löôõi, moâi vaø maët, roài lan truyeàn ñeán töù chi, nhöùc ñaàu, choùng maët, run, co giaät, lieàu löôïng lôùn hôn seõ gaây noân, oùi vaø cheát.
Con ngöôøi raát nhaïy caûm vôùi moâi tröôøng xung quanh cuõng nhö caùc chaát ñoäc haïi. Hôn nöõa theo caùc nhaø khoa hoïc, heä soá haáp thu naêng löôïng cuûa con ngöôøi thaáp hôn ñoäng vaät, nghóa laø ngöôõng chòu ñoäc cuûa con ngöôøi luoân thaáp hôn. Con ngöôøi chæ coù theå chaáp nhaän ñöôïc moät löôïng nhaát ñònh naøo ñoù goïi laø ngöôõng tôùi haïn, neáu vöôït qua quaù giôùi haïn seõ aûnh höôûng ñeán söùc khoûe.
Khi con ngöôøi nhieãm phaûi moät löôïng thuoác tröø saâu, do moãi loaïi thuoác tröø saâu coù ñoäc tính khaùc nhau, thuoác coù ñoäc tính caøng cao thì chæ caàn moät löôïng nhoû cuõng coù theå gaây ñoäc ñoái vôùi cô theå ngöôøi. Khi chaát ñoäc xaâm nhaäp vaøo cô theå noù phaù huûy nghieâm troïng caùc chöùc naêng cuûa cô theå, thaäm chí coù theå laøm cho cô theå cheát ñi. Nhöõng trieäu chöùng thöôøng gaëp ñöôïc toång quaùt trong baûng sau:
Baûng 3. Taùc ñoäng vaø trieäu chöùng cuûa caùc loaïi thuoác tröø saâu ñoái vôùi con ngöôøi
Chlor höõu cô
Laân höõu cô
Tính ñoäc
. Phaân giaûi chaäm
. Tích luõy trong cô theå
. Hít phaûi hoaëc dính vaøo da
. Phaân huûy nhanh trong moâi tröôøng
. Gaây ñoäc cao cho ngöôøi.
. Hít, nuoát, dính vaøo da hoaëc maét
Taùc ñoäng
. ÖÙùc cheá men ATP cuûa heä thaàn kinh trung öông
.ÖÙc cheá enzym keát hôïp vôùi phosphoryl oxy hoùa
. ÖÙc cheá men Cholin esteraze trong maùu, trong gan, thuï theå tieáp nhaän thaàn kinh
Bieåu hieän
. Kích thích heä thaàn kinh trung öông, hoân meâ
. Co giaät, ñoäng kinh, lieät cô
. Lieàu cao gaây buoàn noân vaø tieâu chaûy.
. Tieáp xuùc laâu daøi gaây toån thöông gan, thaän, xô gan.
. Toaøn thaân meät moûi, boûng da, boûng nieâm maïc, ñau moûi töù chi, ñau ñaàu.
.Ngoä ñoäc sieâu caáp tính: xaûy ra trong vaøi phuùt, cheát neáu hít khoaûng 30phuùt, vaøo cô theå qua ñöôøng tieâu hoùa khoaûng 1giôø, ñöôøng da khoaûng 2–3 giôø.
.Ngoä ñoäc maõn tính:bieåu hieän moà hoâi, nöôùc boït, oùi möûa, tieâu chaûy, co ñoàng töû, maét môø, tim ñaäp chaäm, choùng maët, run tay, run cô, moâi giaät, lieät cô baép, tim ñaäp nhanh, hoân meâ, löø ñöø, laãn loän, hoân meâ, giaûm trí nhôù, thay ñoåi tính tình, luù laãn.
(Nguoàn: Leâ Huy Baù – Laâm Minh Trieát, ‘Sinh thaùi moâi tröôøng öùng duïng’)
Taùc ñoäng cuûa thuoác tröø saâu ñeán cô theå con ngöôøi coøn phuï thuoäc vaøo theå traïng cuûa con ngöôøi tieáp xuùc, tính beàn vöõng cuûa thuoác trong cô theå con ngöôøi. Ñoäc tính trong cô theå con ngöôøi coù söï taùc ñoäng töông hoã vôùi nhau. Noù coù theå chuyeån hoùa laøm taêng hay giaûm ñoäc tính. Chaúng haïn, söï thieáu nöôùc hay thieáu söï dinh döôõng trong cô theå seõ deã daøng laøm taêng aûnh höôûng cuûa thuoác tröø saâu goác laân höõu cô.
Ñoái vôùi phuï nöõ, ngöôùi giaø vaø treû em thöôøng coù theå traïng yeáu hôn nam giôùi, do ñoù cuõng deã daøng bò ngoä ñoäc hôn. Phuï nöõ vaø ngöôøi giaø maãn caûm vôùi chaát ñoäc vaø ngöôõng chòu ñoäc thöôøng thaáp hôn. Ñaëc bieät laø nhieãm ñoäc ôû treû em, caùc chaát gaây ung thö seõ phaân huûy teá baøo moät caùch nhanh choùng. Hôn nöõa caùc enzym caàn thieát cho vieäc giaûi ñoäc chöa phaùt trieån toaøn dieän ôû treû.
b) Aûnh höôûng cuûa caùc hôïp chaát thuoäc nhoùm hoaù chaát coâng nghieäp
Hoaù chaát söû duïng cho quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp hoaëc nhöõng saûn phaåm cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp phaùt taùn vaøo moâi tröôøng phoå bieán nhaát trong nhoùm 2 laø Polychlorinated Biphenyls (PCBs), daàu nhôùt. Hôïp chaát PCBs ñeán 210 ñoàng phaân khaùc nhau, thöông phaåm chöùa nhieàu taïp chaát, trong ñoù coù dibenzofuran. Khi cô theå ngöôøi tieáp xuùc vôùi PCBs nhieãm ñoäc ôû caáp ñoä caáp tính seõ gaây ra nhöõng roái loaïn trong cô theå, cô theå chaùn aên, buoàn noân, ñau vuøng buïng, phuø tay vaø maët. ÔÛ caáp ñoä maõn tính, PCBs gaây ra chöùng ban ñoû treân maët, tai, coå, vai caùnh tay, ngöïc, buïng, da trôû neân khoâ, raùt vaø ngöùa. Beänh toaøn thaân coù caùc bieåu hieän vieâm gan, roái loaïn tieâu hoaù, boûng maét, baát löïc vaø gaây bieán ñoåi gen. Neáu tieáp xuùc khoâng lieân tuïc vôùi PCBs seõ gaây toån thöông gan coù theå phuïc hoài nhöng chöùng ban coù theå dai daúng ñeán 15 naêm, nghieâm troïng hôn PCBs gaây ung thö ôû ngöôøi. PCBs giöõ vai troø hoaït ñoäng töông töï hormon nöõ tính (Estrogen), ñaëc bieät ôû caùc tuyeán thaän, tuyeán giaùp. Khi nhöõng nguyeân toá vi löôïng phaù huyû söï caân baèng veà hormon coù khaû naêng gaây caùc chöùng beänh sinh quaùi thai, dò daïng, ung thö vuù, ung thö maøng töû cung (nöõ), suy giaûm chaát löôïng löôïng tinh truøng (nam), ñoàng thôøi laøm teo laïi boä phaän sinh duïc moät caùch baát bình thöôøng (chöùng minh ñöôïc ôû loaøi eách, khæ vaø caù khi tieâm ñoäc toá vi löôïng vaøo cô theå chuùng).
Aûnh höôûng cuûa caùc hôïp chaát thuoäc nhoùm Dioxin, Furan
ÔÛ nhoùm 3 cuûa POPs xuaát hieän chuû yeáu ôû nhöõng saûn phaåm phuï cuûa nhieàu quaù trình saûn xuaát hoaëc saûn phaåm phuï sinh ra trong quaù trình chaùy, cuï theå PCDDs vaø PCDFs. Caû hai laø nhöõng chaát ñoäc haïi, coù nguoàn goác phaùt sinh lieân quan ñeán caùc quaù trình saûn xuaát hoùa chaát, quaù trình nhieät vaø ñoát chaùy vaø quaù trình sinh hoïc. Trong caùc cô sôû coâng nghieäp, PCDD/PCDFs toàn taïi döôùi daïng nguyeân lieäu thoâ hoaëc saûn phaåm. PCDD/PCDFs coù theå phaùt thaûi vaøo khoâng khí, nöôùc, ñaát, coù laãn trong saûn phaåm vaø trong caùc loaïi chaát thaûi. Do tính chaát khoù phaân huûy, PCDD/PCDFs tieáp tuïc lan truyeàn vaø phaùt taùn raát laâu trong moâi tröôøng, gaây neân nhieàu taùc haïi cho söùc khoeû con ngöôøi vaø moâi tröôøng.
Theo nhieàu coâng trình xaùc minh haäu quaû do nhieãm Dioxin cuûa baùc só Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng ôû beänh vieän Töø Duõ thì haäu quaû cuûa Dioxin laø con ngöôøi bò nhöõng khoái u aùc tính maø khoâng hieåu nguyeân nhaân chính xaùc, nhöõng hình aûnh dò daïng, quaùi thai cuûa thai nhi, phuï nöõ bò saåy thai, sinh non, treû con sinh ra bò ñaàn ñoän, phaùt trieån khoâng bình thöôøng, sinh ra khoâng coù maét, khoâng coù tay chaân… ÔÛ khu vöïc laân caän thaønh phoá, chuùng ta nhìn thaáy nhöõng hình aûnh thöông taâm qua baùo, ñaøi, ñieån hình laø hình aûnh dò daïng cuûa moät em beù hai ñaàu vöøa sinh ra ñaõ bò cheát ôû tænh Tieàn Giang. Möùc ñoä ngieâm troïng cuûa Dioxin coù theå thaáy ñöôïc qua keát luaän “con ngöôøi chæ caàn nhieãm haøm löôïng 5ppb laø coù theå gaây chöùng vieâm maøng töû cung, ung thö töû cung ôû phuï nöõ vaø chæ caàn 2ppb trong maùu laø caùc teá baøo bò ñoät bieán”.
2.4. TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU CAÙC HÔÏP CHAÁT OÂ NHIEÃM HÖÕU CÔ BEÀN ÔÛ NÖÔÙC TA HIEÄN NAY
ÔÛ Vieät Nam, theo thoáng keâ cuûa Boä Taøi Nguyeân – Moâi tröôøng ñeán nay caùc tænh thaønh trong caû nöôùc ñeàu toàn löu moät khoái löôïng lôùn caùc loaïi POPs, trong ñoù coù DDT, Dioxin, daàu bieán theá chöùa PCBs vaø caùc chaát töông töï nhö PCBs. Chæ rieâng 31 tænh thaønh ñaõ thoáng keâ ñôït 1, ñaõ coù ñeán khoaûng 8.000taán daàu caùc loaïi coù chöùa PCBs vaø caùc hôïp chaát töông töï nhö PCBs. Treân cô sôû ñoù coù theå noùi raèng tình hình ñang raát ñaùng baùo ñoäng veà vieäc thaûi boû, toàn löu vaø nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng tieàm taøng do caùc hôïp chaát cuûa PCBs.
Do vaäy, ñaõ coù moät soá nghieân cöùu veà POPs, ñieån hình nhö “Nghieân cöùu kim loaïi naëng trong buøn laéng vaø ñoäng vaät 2 maûnh taïi Caàn Giôø, naêm 2000", "Phaân tích PAHs trong buøn laéng keânh raïch TP. HCM" do ThS Mai Tuaán Anh, ThS Ñoã Hoàng Lan Chi (IER) thöïc hieän naêm 1998, "Phaân tích PAHs trong moâi tröôøng khoâng khí cuûa Tp. HCM do ThS Thaïch Truùc (IER)" thöïc hieän naêm 2000. Tuy nhieân, ôû phía Nam Vieät Nam vaãn chöa coù moät nghieân cöùu ñaày ñuû vì tính heä thoáng POPs ñöôïc ñeà caäp trong coâng öôùc Stockholm cuõng nhö chöa xaùc ñònh ñaày ñuû caùc nguoàn phaùt thaûi, möùc ñoä phaùt thaûi cuûa POPs vaø aûnh höôûng cuûa noù leân con ngöôøi, caùc heä sinh thaùi. Ñoàng thôøi cuõng chöa coù heä thoáng quan traéc POPs trong moâi tröôøng nhaèm ñaùnh giaù khaû naêng tích luõy sinh hoïc cuûa POPs trong chuoãi thöùc aên maø ñoái töôïng chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát laø con ngöôøi. Do ñoù caàn thieát phaûi coù moät nghieân cöùu ñaày ñuû, coù heä thoáng nguoàn POPs ñöôïc ghi nhaän trong caùc phuï luïc cuûa coâng öôùc Stockholm nhaèm goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng moät keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia trong quaù trình tham gia, thöïc hieän vaø hieäu löïc hoùa coâng öôùc Stockholm.
Hieän taïi, Vieät Nam ñang tieán tôùi loaïi tröø caùc chaát höõu cô khoù phaân huyû. Theo sôû Moâi tröôøng vaø taøi Nguyeân, taïi Tp. HCM hieän taïi vaãn chöa coù ñieàu kieän thoáng keâ caùc nguoàn thaûi cuõng nhö soá luôïng POPs treân ñòa baøn thaønh phoá ñeå töø ñoù coù bieän phaùp quaûn lyù löôïng POPs ñang toàn tröõ treân ñòa baøn Thaønh phoá. Töø ngaøy 17/05/2004, coâng öôùc Stockholm veà POPs chính thöùc coù hieäu löïc, vôùi tö caùch laø thaønh vieân coâng öôùc, Vieät Nam ñaõ khôûi ñoäng döï aùn xaây döïng keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia nhaèm giaûm thieåu vaø loaïi tröø caùc chaát naøy, trong ñoù coù nhoùm cöïc kyø ñoäc haïi laø PCBs, DDT, Dioxin vaø Furan. Cuïc Baûo veä Moâi tröôøng, cô quan ñieàu haønh döï aùn cho bieát töø nay ñeán thaùng 03/2005, beân caïnh vieäc xaây döïng Döï aùn keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia, seõ thoáng keâ treân toaøn quoác veà caùc hoaù chaát naèm trong nhoùm POPs, ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc hoaït ñoäng tieáp theo nhaèm giaûm thieåu hoaøn toaøn POPs. Tröôùc maét, döï aùn seõ höôùng vaøo xöû lyù nhöõng hoaù chaát trong nhoùm POPs coù tính nguy hieåm cao, ñaëc bieät laø PCBs.
Chöông 3
HIEÄN TRAÏNG NGAØNH SAÛN XUAÁT THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT TAÏI TP.HCM
3.1. GIÔÙI THIEÄU VEÀ THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT
3.1.1. Khaùi nieäm
Thuoác BVTV laø nhöõng hoùa chaát duøng ñeå dieät tröø nhöõng loaøi coù haïi, vì theá, khi ñi vaøo moâi tröôøng chuùng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng, ñeán nhöõng ñoái töôïng tieáp xuùc tröïc tieáp hay giaùn tieáp.
Thuoác BVTV laø nhöõng loaïi hoùa chaát baûo veä caây troàng hoaëc nhöõng saûn phaåm baûo veä muøa maøng, laø nhöõng chaát ñöôïc taïo ra ñeå choáng laïi vaø tieâu dieät loaøi gaây haïi hoaëc caùc vaät mang maàm beänh. Chuùng cuõng goàm caùc chaát ñeå ñaáu tranh vôùi caùc loaøi soáng caïnh tranh vôùi caây troàng cuõng nhö naám beänh caây.
3.1.2. Caùc daïng thuoác baûo veä thöïc vaät
Thuoác söõa: vieát taét laø EC hay ND: Goàm caùc hoaït chaát, dung moâi, chaát hoùa söõa vaø moät soá chaát phuø trò khaùc. Thuoác ôû theå loûng, trong suoát, tan trong nöôùc thaønh dung dòch nhuõ töông ñoái ñoàng ñeàu, khoâng laéng caën hay phaân lôùp.
Thuoác boät thaám nöôùc: coøn goïi laø boät hoøa nöôùc, vieát taét laø WP, BTN: Goàm hoaït chaát, chaát ñoän, chaát thaám öôùt vaø moät soá chaát phuø trôï khaùc. Thuoác ôû daïng boät mòn, phaân taùn trong nöôùc thaønh dung dòch huyeàn phuø, pha vôùi nöôùc ñeå söû duïng.
Thuoác phun boät: vieát taét laø DP, chöùa thaønh phaàn hoaït chaát thaáp (döôùi 10%), nhöng chöùa tyû leä chaát ñoän cao, thöôøng laø ñaát seùt hoaëc boät cao lanh. Ngoaøi ra, thuoác coøn chöùa caùc chaát choáng aåm, chaát dính. ÔÛ daïng boät mòn, khoâng tan trong nöôùc.
Thuoác daïng haït: vieát taét laø G hoaëc H, goàm hoaït chaát, chaát ñoän, chaát bao vieân vaø moät soá chaát phuø trôï khaùc.
Caùc daïng khaùc:
Thuoác dung dòch.
Thuoác boät tan trong nöôùc.
Thuoác phun muø noùng.
Thuoác phun muø laïnh.
3.1.3. Tính ñoäc
Haàu heát ñeàu ñoäc vôùi ngöôøi vaø ñoäng vaät maùu noùng, tuy nhieân möùc ñoä gaây ñoäc cuûa moãi loaøi coù khaùc nhau.
Beàn vöõng ôû nhieät ñoä thöôøng nhöng deã bò kieàm thuûy phaân.
Chuùng khoâng bò phaân huûy sinh hoïc, tích tuï trong caùc moâ môõ vaø khueách ñaïi sinh hoïc trong chuoãi thöùc aên sinh hoïc töø phieâu sinh vaät ñeán caùc loaøi chim noàng ñoä taêng leân 10 trieäu laàn.
Bieåu thò baèng LD50 laø lieàu löôïng caàn thieát gaây cheát 50% caù theå thí nghieäm (chuoät baïch) tính baèng ñôn vò mg/kg theå troïng. LD50 caøng nhoû thì ñoä ñoäc caøng cao.
Hieän nay, thuoác baûo veä thöïc vaät ñöôïc phaân loaïi theo tính ñoäc nhö sau:
Vaïch maøu ñoû treân nhaõn laø thuoác ñoäc nhoùm I, raát nguy hieåm.
Vaïch maøu vaøng laø thuoác ñoäc nhoùm II, caûnh baùo coù haïi.
Vaïch maøu xanh da trôøi laø thuoác ñoäc nhoùm III, löu yù caån thaän.
Vaïch maøu xanh laù caây laø thuoác ñoäc nhoùm IV, ít ñoäc.
3.1.4. Danh muïc caùc loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät caám söû duïng trong noâng nghieäp
Danh muïc naøy ñöôïc Ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 15/2004/QÑ-BNN ngaøy 14/04/2004 cuûa Boä tröôûng Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân.
a) Thuoác tröø saâu vaø thuoác baûo quaûn laâm saûn:
01.Aldrin (aldrex, aldrite…);
02.BHC, Lindane (Gamma – BHC Gamma – HCN. Gamatox 15EC 20EC Lindafor, Carbadan 4/4G, Sevidol 4/4G…);
03.Cadmium Compound (Cd);
04.Chlordane (Chlorotox, Octachlor, Pentichlor…);
05.DDT (Neocid, penchlorin, Chloophenothane…);
06.Dieldrin (Dieldrex, dielrite, Octalox…);
07.Eldrin (Hexadrin…);
08.Heptachlor (Drimex, Heptamul, Heptox…);
09.Isobenzen;
10.Isodrin;
11.Lead Compound (Pb);
12.Methamidophos, Isometha 50DD, 60DD, Isosuper 70DD, Filitox 70SC, Monitor 50EC, 60SC, Master 50EC, 70EC, Tamaron 50EC;
13.Methyl Parathion (Danacap M25, M40; Folidol – M50EC; Isomethyl 50ND; Metaphos 40EC, 50EC; (Methyl Parathion) 20EC, 40EC, 50EC; Milion 50EC, Romethyl 50ND, Wofatox 50EC);
14.Monocrotophos, Apadrin 50SL, Magic 50SL, Nuvacron 40SCW/DD, Thunder 515DD;
15.Parathion Ethyl (Alkexon,Orthophos, Thiopphos…);
16. Sodium Pentachlorophenate monohydrate (Copas NAP 90 G, PMD4 90 boät, P – NaF 90 boät, PBB 100 boät)
17. Pentachlorophenol (CMM 7 daàu loûng, Daàu tröø moáI M- 4 1.2 loûng)
18.Phosphamidon, Dimecron 50SCW/DD;
19.Polychlorocamphene (Toxaphene, Camphechlor…);
20.Strobane (Polychlorinateof camphene).
b) Thuoác tröø dòch haïi caây troàng:
01.Arsenic compound (As) except Neo Asozin – Dinasin;
02.Captan (Captane 75Wp, Merpan 75WP…);
03.Captafol (Difolatal 80WP, Foleid 80WP…);
04.Hexachlorobezene (Anticaric, HCB…);
05.Mercury compound (Hg);
06.Selenium compound (Se).
c) Thuoác dieät chuoät.
01.Talium compound (Tl).
d) Thuoác dieät coû.
01.2,4,5T (Brochtox, Decamine, Veon…).
3.1.5. AÛnh höôûng cuûa thuoác baûo veä thöïc vaät ñeán moâi tröôøng
Caây coû haáp thu
Phaân huûy bôûi tia cöïc tím
Boác hôi vaøo trong khí quyeån
Thaám vaøo nguoàn nöôùc
Theo nöôùc maët chaûy vaøo soâng hoà
Dính baùm vaøo ñaát
Phaân huûy bôûi vi sinh vaät vaø thuûy phaân
Chu trình cuûa TBVTV
Laéng ñoïng theo möa
Thaám vaøo reã caây bôûi möa vaø töôùi nöôùc
TBVTV
Hình 8. Chu trình cuûa hoaù chaát baûo veä thöïc vaät trong thieân nhieân.
Caùc nguyeân nhaân maø thuoác baûo veä thöïc vaät phaùt taùn ra moâi tröôøng:
Quaù trình saûn xuaát, caùc loaïi chaát thaûi bò thaûi ra ngoaøi moâi tröôøng.
Caùc söï coá trong quaù trình ñoùng goùi, löu tröõ, vaän chuyeån gaây roø ræ.
Söï coá chaùy noå cuûa caùc nhaø maùy, cô sôû saûn xuaát.
Thuoác quaù haïn hoaëc khoâng ñaït tieâu chuaån (tieâu huyû khoâng trieät ñeå).
Dö löôïng thuoác coøn laïi treân caùc loaïi rau quaû.
Dö löôïng thuoác thaám xuoáng ñaát hoaëc chaûy theo doøng nöôùc.
Sau khi TBVTV phaùt taùn ra moâi tröôøng thì noù seõ ñi vaøo caùc moâi tröôøng thaønh phaàn vaø gaây oâ nhieãm nghieâm troïng.
a) Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát
Ñöôøng ñi cuûa hoaù chaát baûo veä thöïc vaät trong ñaát:
Cho duø hoùa chaát BVTV ñöôïc aùp duïng treân laù cuûa caùc loaïi thöïc vaät, treân beà maët ñaát hay ñöôïc ñöa vaøo trong ñaát, moät tyû leä khaù cao cuûa nhöõng hoaù chaát cuoái cuøng cuõng di chuyeån vaøo trong ñaát. Nhöõng hoaù chaát naøy di chuyeån vaøo trong ñaát theo moät trong caùc caùch sau:
Chuùng seõ boác hôi vaøo trong khí quyeån maø khoâng coù söï thay ñoåi veà hoaù hoïc;
Chuùng coù theå ñöôïc haáp thuï bôûi phaàn töû muøn vaø seùt;
Chuùng coù theå di chuyeån xuoáng beân döôùi xuyeân qua ñaát ôû daïng chaát loûng hoaëc daïng dung dòch;
Chuùng coù theå traûi qua phaûn öùng hoaù hoïc beân trong hoaëc beân treân maët ñaát;
Chuùng coù theå bò phaù huyû bôûi nhöõng vi sinh vaät;
Chuùng coù theå bò haáp thuï bôûi thöïc vaät vaø ñöôïc giaûi ñoäc beân trong thöïc vaät.
Khaû naêng löu toàn cuûa hoaù chaát baûo veä thöïc vaät trong ñaát:
Söï löu toàn cuûa hoùa chaát BVTV trong ñaát laø moät söï toång hôïp taát caû caùc phaûn öùng, söï di chuyeån vaø söï phaân huyû aûnh höôûng ñeán nhöõng hoaù chaát naøy. Ví duï, thuoác dieät coân truøng organophosphate coù theå keùo daøi chæ vaøi ngaøy trong ñaát. Thuoác dieät coû ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø 2,4-D, löu toàn töø 3-15 naêm hoaëc daøi hôn. Thôøi gian löu toàn cuûa nhöõng thuoác dieät coû khaùc, thuoác dieät naám vaø thuoác dieät coân truøng thì thöôøng naèm trong khoaûng trung gian. Phaàn lôùn caùc chaát saùt truøng phaân huyû nhanh choùng ñuû ñeå choáng laïi söï tích luyõ trong ñaát. Nhöõng thuoác saùt truøng naøo khaùng cöï laïi söï phaân huyû thì coù khaû naêng laøm thieät haïi ñeán moâi tröôøng.
Baûng 4. Thôøi gian toàn löu cuûa thuoác BVTV trong ñaát
Thuoác baûo veä thöïc vaät
Thôøi gian löu toàn
Arsenic
Khoâng xaùc ñònh
Thuoác dieät coân truøng Chlorinalted hydrocarborn (Td. DDT, chlordane, dieldrin)
2-5 naêm
Thuoác dieät coû Triazine (Td. Amiben, simazine)
1-2 naêm
Thuoác dieät coû Benzoic (Td. Amiben, dicamba)
2-12 thaùng
Thuoác dieät coû Urea (Td. Monuron, diuron)
2-10 thaùng
Thuoác dieät coû phenoxy (2,4-D; 2,4,5-T)
1-5 thaùng
Thuoác dieät coân truøng Organophosphate (Td. Malathion, diazinon)
1-12 tuaàn
Thuoác dieät coân truøng Carbamate
1-8 tuaàn
Thuoác dieät coû Carbamate (Td. Barban, CIPC)
2-8 tuaàn
(Nguoàn:
Baûng 5. Thôøi gian baùn phaân huyû cuûa caùc loaïi thuoác tröø saâu thuoäc POPs
STT
Loaïi thuoác tröø saâu
Thôøi gian baùn phaân huûy
1
Aldrin
5 – 10 naêm
2
Toxaphene
3 thaùng – 12 naêm
3
Chlordane
2 – 4 naêm
4
DDT
10 -15 naêm
5
Dieldrin
5 naêm
6
Endrin
> 12 naêm
7
HCB
3 – 6 naêm
8
Heptachlor
> 2 naêm
9
Mirex
> 10 naêm
(Nguoàn:
b) Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc
Nöôùc laø nguoàn vaät chaát caàn thieát cho söï soáng treân traùi ñaát. Do ñoù, ngoaøi caùc chæ tieâu hoùa lyù thì ñaëc bieät chæ tieâu veà dö löôïng thuoác BVTV ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc quan taâm. Thuoác BVTV vaøo trong nöôùc baèng nhieàu caùch. Cuoán troâi töø nhöõng caùnh ñoàng coù phun thuoác xuoáng ao, hoà, soâng, hoaëc do ñoå thuoác BVTV thöøa sau khi ñaõ söû duïng, phun thuoác tröïc tieáp xuoáng nhöõng ruoäng luùa nöôùc ñeå tröø coû, tröø saâu, tröø beänh, thuoác BVTV laãn trong nöôùc möa ôû caùc vuøng coù khoâng khí bò nhieãm thuoác BVTV. Ngoaøi ra, do duøng thuoác BVTV ôû caùc hoà ñeå gieát caù vaø baùn caù cho ngöôøi tieâu duøng cuõng ñaõ gaây ngoä ñoäc haøng loaït. Haøng naêm coù haøng chuïc ngaøn taán DDT ñöôïc cho vaøo nöôùc ñeå dieät muoãi.
OÂ nhieãm moâi tröôøng ñaát daãn ñeán oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Thuoác tröø saâu trong ñaát, döôùi taùc ñoäng cuûa möa vaø röûa troâi seõ tích luõy vaø laéng ñoïng trong lôùp buøn ñaùy ôû soâng, hoà, ao… seõ laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Thuoác tröø saâu coù theå phaùt hieän trong caùc gieáng, ao, hoà, soâng, suoái caùch nôi söû duïng thuoác tröø saâu vaøi km.
Thuoác tröø saâu phun leân caây troàng thì trong ñoù coù ñeán khoaûng 50% rôi xuoáng ñaát, seõ taïo thaønh lôùp moûng treân beà maët, moät lôùp chaát laéng goïi laø dö löôïng gaây haïi ñaùng keå cho caây troàng. Söï löu tröõ cuûa thuoác tröø saâu trong ñaát laø yeáu toá quan troïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø caây troàng.
c) Gaây haïi ñeán con ngöôøi vaø ñoäng vaät
Gaây haïi ñeán con ngöôøi:
Ngoaøi taùc duïng dieät dòch beänh, caùc loaïi coû vaø saâu boï phaù hoaïi muøa maøng, hoùa chaát baûo veä thöïc vaät cuõng ñaõ gaây neân caùc vuï ngoä ñoäc caáp tính vaø maõn tính cho ngöôøi tieáp xuùc vaø ngöôøi söû duïng chuùng. Treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, chuùng ta thöôøng nghe hoaëc ñoïc ñöôïc caùc thoâng tin veà nhöõng vuï ngoä ñoäc.
Caùc ñoäc toá trong thuoác BVTV xaâm nhaäp vaøo rau quaû, caây löông thöïc, thöùc aên gia suùc vaø ñoäng vaät soáng trong nöôùc roài xaâm nhaäp vaøo caùc loaïi thöïc phaåm, thöùc uoáng nhö: thòt, caù, söõa, tröùng… Moät soá loaïi thuoác tröø saâu vaø hôïp chaát cuûa chuùng qua xeùt nghieäm cho thaáy coù taùc duïng gaây ra quaùi thai vaø beänh ung thö cho con ngöôøi vaø gia suùc. Con ñöôøng gaây nhieãm ñoäc chuû yeáu laø qua aên uoáng (tieâu hoùa) chieám 97,3%. Qua da vaø hoâ haáp chæ chieán 1,9% vaø 0,8% . Thuoác gaây ñoäc chuû yeáu laø Wolfatox (77,3%). Sau ñoù laø 666 (14,7%) vaø DDT (8%). Ñoái töôïng bò nhieãm ñoäc chuû yeáu laø noâng daân tuoåi lao ñoäng.
Bieåu hieän taùc ñoäng gaây beänh cuûa caùc TBVTV treân ngöôøi
Nhieãm ñoäc
Di truyeàn
Dò öùng
Sinh baøo non
Maïng
Thuoác
BVTV
baùn
caáp
tính
maõn tính
caáp
tính
ñoäc ñoät bieánn
ñoäc sinh hoïc
ñoäc baøo thai
u laønh
u
aùc
Hình 9. Taùc haïi cuûa thuoác BVTV ñoái vôùi con ngöôøi.
Thoâng thöôøng caùc loaïi TBVTV xaâm nhaäp vaøo cô theå con ngöôøi vaø ñoäng vaät chuû yeáu töø 3 con ñöôøng chính sau ñaây:
Haáp thuï xuyeân qua caùc loã chaân loâng ôû ngoaøi da;
Ñi vaøo thöïc quaûn theo thöùc aên hoaëc nöôùc uoáng;
Hoaëc ñi vaøo khí quaûn qua ñöôøng hoâ haáp.
Tuøy theo vuøng sinh soáng, caùch thöùc laøm aên vaø taäp quaùn sinh hoaït, con ngöôøi coù theå bò nhieãm ñoäc tröïc tieáp hay giaùn tieáp:
Daân soáng trong vuøng noâng nghieäp chuyeân canh veà luùa thöôøng bò nhieãm ñoäc qua ñöôøng nöôùc;
Vuøng chuyeân canh veà thöïc phaåm xanh nhö caùc loaïi hoa maøu, bò nhieãm qua ñöôøng hoâ haáp nhieàu nhaát;
Daân vuøng thò töù bò nhieãm khi tieâu thuï caùc thöïc phaåm ñaõ bò nhieãm ñoäc. Phaûi lieät keâ theâm moät soá gia suùc vaø thuù röøng ... ñaõ bò nhieãm ñoäc, laøm ngöôøi tieâu thuï khi aên phaûi seõ bò nhieãm theo
Caùc trieäu chöùng khi bò nhieãm TBVTV:
Hoäi chöùng veà thaàn kinh: Roái loaïn thaàn kinh trung öông, nhöùc ñaàu, maát nguû, giaûm trí nhôù. Roái loaïn thaàn kinh thöïc vaät nhö ra moài hoâi. ÔÛ möùc ñoä naëng hôn coù theå gaây toån thöông thaàn kinh ngoaïi bieân daãn ñeán lieät. Naëng hôn nöõa coù theå toån thöông ñeán naõo boä, hoäi chöùng nhieãm ñoäc naõo thöôøng gaëp nhaát laø do thuûy ngaân höõu cô sau ñoù laø ñeán laân höõu cô vaø Clo höõu cô.
Hoäi chöùng veà tim maïch: Co thaét maïch ngoaïi vi, nhieãm ñoäc cô tim, roái loaïn nhòp tim, naëng laø suy tim. Thöôøng laø do nhieãm ñoäc laân höõu cô, Clo höõu cô vaø Nicotin.
Hoäi chöùng hoâ haáp: Vieâm ñöôøng hoâ haáp, thôû khoø kheø, vieâm phoåi. Naëng hôn coù theå suy hoâ haáp caáp, ngöøng thôû. Thöôøng laø do nhieãm ñoäc laân höõu cô vaø Clo höõu cô.
Hoäi chöùng tieâu hoùa - gan maät: Vieâm daï daøy, vieâm gan maät, co thaét ñöôøng maät. Thöôøng laø do nhieãm ñoäc Clo höõu cô, carbamat, thuoác voâ cô chöùa Cu, S.
Hoäi chöùng veà maùu: Thieáu maùu giaûm baïch caàu, xuaát huyeát, thöôøng do nhieãm ñoäc cho, laân höõu cô carbamat . Ngoaøi ra trong maùu coù söï thay ñoåi hoaït tính cuûa moät soá men nhö men Axetyl cholinesteza do nhieãm ñoäc laân höõu cô. Hôn nöõa, coù theå thay ñoåi ñöôøng maùu, taêng noàng ñoä axit pyruvic trong maùu.
Ngoaøi 5 hoäi chöùng keå treân, nhieãm ñoäc do thuoác baûo veä thöïc vaät coøn coù theå gaây toån thöông ñeán heä tieát nieäu, noäi tieát vaø tuyeán giaùp.
Gaây haïi ñeán ñoäng vaät:
Loaøi eách nhaùi ñang daàn daàn bieán maát khoûi beà maët traùi ñaát. Töø ñaàu nhöõng naêm 1960, soá löôïng cuûa chuùng giaûm theo nhòp ñoä ñaùng sôï: gaàn 4% moãi naêm vaø hieän nay 32% trong toång soá eách nhaùi treân toaøn caàu ñaõ bieán maát. Nguyeân nhaân cuûa cuoäc taøn saùt naøy vaãn chöa ñöôïc bieát roõ. Caùc nhaø khoa hoïc nghi ngôø nhöõng nhaân toá keát hôïp daãn ñeán söï taøn saùt cuûa loaøi ñoäng vaät yeáu ôùt naøy. Tieán só Rick Relyae thuoäc Tröôøng ñaïi hoïc Pittsburgh ôû Pennsylvania (Myõ) ñaõ phaùt hieän raèng, thuoác dieät coû Roundup ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát treân theá giôùi ñaõ gieát haïi loaøi eách nhaùi vôùi noàng ñoä thaáp hôn so vôùi noàng ñoä thöôøng ñöôïc chaáp nhaän. Loaïi hoùa chaát naøy coù tính ñoäc haïi ñoái vôùi noøng noïc cuõng nhö ñoái vôùi loaøi eách nhaùi tröôûng thaønh.
Trong hai baøi baùo ñöôïc ñaêng treân taïp chí Ecological Applications, Tieán só Relyea chöùng minh raèng, nhöõng löôïng töông ñöông vôùi 1/3 noàng ñoä Roundup ñöôïc chaáp nhaän trong thieân nhieân ñaõ gieát haïi 71% noøng noïc ñöôïc nuoâi trong beå. Roundup bình thöôøng khoâng ñöôïc söû duïng trong nöôùc nhöng vieäc raûi thuoác oà aït vaø caåu thaû khieán hoùa chaát naøy coù maët trong nöôùc ôû nhieàu vuøng ñaàm laày. Ñoái vôùi loaøi eách nhaùi tröôûng thaønh, oâng Relyea vaø caùc coäng söï ñaõ phaân tích taùc ñoäng cuûa moät daïng thuoác Roundup ñöôïc söû duïng bôûi caùc chuû ñoàn ñieàn nhoû vaø caùc nhaø laøm vöôøn khoâng chuyeân (Roundup Weep and Grass Killer). Chæ trong moät ngaøy hoùa chaát naøy ñaõ tieâu dieät 86% loaøi eách ôû treân caïn. Ñieàu ñaùng sôï hôn laø 98% trong taát caû nhöõng con noøng noïc ñaõ bò taøn saùt trong voøng 3 tuaàn vaø 79% trong taát caû nhöõng con eách bò gieát haïi chæ trong 1 ngaøy.
Thuû phaïm chính trong chaát dieät coû naøy laø moät chaát phuï gia duøng ñeå laøm cho thuoác deã thaám vaøo laù. Thuoác Roundup ñaõ töøng gaây tranh caõi töø nhieàu naêm nay veà tính nguy hieåm cuûa noù. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ chöùng minh tính ñoäc haïi cuûa hoùa chaát naøy ñoái vôùi loaøi eách nhaùi, coân truøng cuõng nhö con ngöôøi.
3.2. HIEÄN TRAÏNG SAÛN XUAÁT THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT TAÏI TP.HCM
3.2.1. Giôùi thieäu chung
Hieän nay, nöôùc ta ñang trong giai ñoaïn Coâng nghieäp hoùa – Hieän ñaïi hoùa, do ñoù caùc ngaønh coâng nghieäp raát ñöôïc chuù troïng phaùt trieån. Tp.HCM laø moät trong nhöõng trung taâm kinh teá troïng ñieåm cuûa ñaát nöôùc, vì vaäy trong thôøi gian gaàn ñaây giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp gia taêng ñaùng keå. Theo soá lieäu cuûa Cuïc Thoáng keâ naêm 2006, giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp treân ñòa baøn thaønh phoá ñaït 285.214 tæ ñoàng, taêng 15,36% so vôùi naêm 2005. Tính ñeán nay, thaønh phoá ñaõ coù 15 khu coâng nghieäp vaø khu cheá xuaát ñöôïc caáp giaáy pheùp vaø ñöa vaøo hoaït ñoäng. Haàu heát caùc ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp treân ñòa baøn ñeàu taêng so vôùi naêm tröôùc. Coù 18/26 ngaønh taêng leân ñaùng keå trong ñoù coù caùc ngaønh lôùn ñieån hình nhö saûn xuaát thöïc phaåm, thôøi trang saûn phaåm töø cao su plastic, saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, saûn xuaát saûn phaåm töø kim loaïi, saûn xuaát radio tivi… Nhöõng ngaønh saûn xuaát da giaøy, hoùa chaát vaø saûn phaåm hoùa chaát toác ñoä taêng tröôûng thaáp.
Tuy nhieân, Vieät Nam vaãn ñöôïc xem laø moät nöôùc noâng nghieäp. Cô caáu lao ñoäng cho ngaønh noâng nghieäp chieám 55,7% (2006). Trong saûn xuaát noâng nghieäp ôû nöôùc ta, saâu haïi laø moái ñe doïa lôùn vaø neáu khoâng ñöôïc toå chöùc phoøng tröø toát, chuùng coù theå gaây toån thöông nghieâm troïng veà naêng suaát caây troàng vaø chaát löôïng noâng saûn. Caùc loaïi sinh vaät gaây haïi ñoái vôùi caây troàng treân ñoàng ruoäng coù theå laøm giaûm 20-25% naêng suaát, coù khi leân ñeán 50%.
Vì vaäy ngaønh CN saûn xuaát TBVTV laø moät ngaønh coâng nghieäp raát ñöôïc chuù troïng. Theo thoáng keâ, hieän nay coù khoaûng 150 doanh nghieäp naèm treân ñòa baøn Tp.HCM. Saûn phaåm chuû yeáu cuûa caùc doanh nghieäp naøy laø caùc loaïi thuoác tröø saâu, thuoác dieät coû, thuoác dieät chuoät…
Baûng 6. Danh saùch moät soá cô sôû saûn xuaát TBVTV tieâu bieåu ôû Tp.HCM.
STT
Teân coâng ty
Ñòa chæ
Ñieän thoaïi
01
CN CT TNHH noâng döôïc
Ñieän Baøn.
Loâ E24,25 – Ñöôøng 11 KCN LMX – Bình Chaùnh
7660681
02
CN CT TNHH Tröôøng Thònh
B3/7 Nguyeãn Höõu Trí, Taân Truùc, Bình Chaùnh
4291403
03
CT TNHH Alfa Saøi Goøn
B45 – Ñöôøng 11 – KCN LMX – Bình Chaùnh
7661668
04
CT TNHH-TM-SX-DV Ngoïc Tuøng
E21,22,23 - Ñöôøng 12 – KCN LMX
7660814
05
CT TNHH TM-DV Thanh Sôn Hoùa Noâng
Loâ C5,6,7 - ñöôøng 7 – KCN LMX
7660592
06
CT TNHH TM-SX Khaùnh Phong
E3/11 Höông loä 8, Taân Tuùc, Bình Chaùnh
8625678
07
CT TNHH TM-SX Phöôùc Höng
D16/8 Nguyeãn Höõu Phuù, Taân Kieân, Bình Chaùnh
7505328
08
CT TNHH TM Hoaøng Aân
128 loâ 19E KDC An Laïc, Bình Trò Ñoâng, Bình Taân
8568580
09
CN CT CP vaät tö BVTV Haø Noäi
241/7/4 Leâ Ñình Caàn, KP5, Taân Taïo, Bình Taân
2602014
10
CT CP gioáng caây troàng Bình Chaùnh
409 Kinh Döông Vöông, An Laïc, Bình Taân
8750237
11
CT CPKD vaät tö noâng laâm thuûy saûn Vónh Thònh
Loâ 23 KCN Taân Taïo, P.Taân Taïo A, Bình Taân
0903968369
12
CT TNHH Ñoàng Xanh
89-Ñöôøng 1, Bình Trò Ñoâng B, Bình Taân
7508675
13
CT TNHH Noâng Duyeân
22-Ñöôøng 5, KDC Nam Long, Bình Taân
7522954
14
CT TNHH TM Thanh Sôn A
84-Ñöôøng 1, Bình Trò Ñoâng, Bình Taân
7508203
15
CS Noâng döôïc Sinh Noâng
47/24/7B Buøi Ñình Tuùy, F24, Bình Thaïnh
8040303
16
CT BVTV Vieät Trung
676F Buøi Ñình Tuùy, F12, Bình Thaïnh
0903377548
17
CT TNHH Höõu Noâng
64/29B Leâ Quang Ñònh, F14, Bình Thaïnh
0913852552
18
CT TNHH Long Höng
333A Phan Vaên Haân, F17, Bình Thaïnh
8403768
19
CT TNHH Nam Baéc
102 XVNT, F25, Bình Thaïnh
5110497
20
CT TNHH Baïch Long
4-Ñöôøng 1, F7, Goø Vaáp
9890170
21
CT TNHH TM An Thònh Phaùt
1/6/4A-Ñöôøng 1, F7,Goø Vaáp
0903652851
22
CT TNHH TM-DV Minh Kieán
30/6V Quang Trung, F12, Goø Vaáp
9876439
23
CT TNHH Toâ Ba
63 Nguyeãn Vaên Löông, GV
8942497
24
CT CP hoùa noâng Luùa Vaøng
E98, Myõ Hoøa 2, Taân Xuaân, Hoùc Moân.
25
CT CP Hoùc Moân
3/27 Quoác loä 12, TT Hoùc Moân, H. Hoùc Moân
9810460
26
CT TNHH Vieät Thaéng
95/12 Aáp Tieàn Laân, Xaõ Baø Ñieåm, Hoùc Moân
8431256
27
CT TNHH TM ACP
153A Traàn Huy Lieäu, Phuù Nhuaän
8970324
28
CT Behn Meyer Agricare(s) PtelTD
65 Nguyeãn Du, Quaän 1
8277724
29
CT CP H.A.I
28 Maïc Ñónh Chi, Phöôøng Ña Cao, Quaän 1
8244946
30
CT TNHH ADC
Phoøng 702, Toân Ñöùc Thaéng, phöôøng Beán Ngheù, Quaän 1
9102211
(Nguoàn:
Hoùa chaát BVTV ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû nöôùc ta vaøo ñaàu nhöõng naêm 1960 ñeå tieâu dieät saâu boï, coû daïi, naám beänh... baûo veä muøa maøng. Töø ñoù ñeán nay hoùa chaát BVTV gaén lieàn vôùi saûn xuaát CN, quy moâ, soá löôïng, chuûng loaïi ngaøy caøng taêng. Ñaõ coù hôn 100 loaïi thuoác ñöôïc ñaêng kyù söû duïng ôû nöôùc ta, töø choå chuùng ta chæ nhaäp thaønh phaåm, tieán tôùi nhaäp nguyeân lieäu vaø gia coâng trong nöôùc.
Baûng 7. Khoái löôïng thuoác tröø saâu ñöôïc saûn xuaát taïi Tp.HCM qua caùc naêm.
Naêm
2000
2001
2004
2005
2006
Ñôn vò
Toång khoái löôïng
14383
21427
26489
30487
30867
Taán
Nhaø nöôùc
7119
12677
13974
15479
14292
Taán
+Trung öông
4315
7562
9011
9057
9267
Taán
+Ñòa phöông
2804
5105
4963
6422
5025
Taán
Ngoaøi nhaø nöôùc
4602
6239
8546
11076
12364
Taán
Ñaàu tö nöôùc ngoaøi
2662
2521
3969
3932
4211
Taán
(Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ Tp.HCM 2006).
Qua baûng treân ta thaáy khoái löôïng thuoác tröø saâu ñöôïc saûn xuaát taêng leân nhanh choùng qua caùc naêm. Ñieàu naøy chöùng toû raèng ngaønh saûn xuaát TBVTV caøng ngaøy caøng phaùt trieån veà soá löôïng doanh nghieâp cuõng nhö coâng suaát.
Nguoàn nguyeân lieäu vaø hoaït chaát söû duïng ñeå saûn xuaát ra caùc hoùa chaát BVTV naøy cuõng raát phong phuù vaø ña daïng. Haàu heát noù ñöôïc nhaäp töø caùc nöôùc phaùt trieån nhö Nhaät Baûn, Trung Quoác… Caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam chöa tröïc tieáp saûn xuaát ra caùc nguyeân lieäu vaø hoaït chaát naøy maø chæ nhaäp veà sau ñoù pha cheá, sang chai, ñoùng goùi ñeå cho ra thaønh phaåm.
Sau ñaây laø danh saùch caùc nguyeân lieäu, hoaït chaát ñang ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát taïi khu vöïc Tp.HCM.
Baûng 8. Nguyeân lieäu, hoaït chaát duøng ñeå SX TBVTV ñaõ ñöôïc ñaêng kyù taïi Tp.HCM.
STT
Teân hoaït chaát-nguyeân lieäu
Toå chöùc xin ñaêng kyù
Thuoác tröø saâu.
01
Abamectin 18g/l + Alpha Cypermethrin 100g/l
CT TNHH TM Noâng Phaùt
02
Abamectin 10g/l + Imdacloprid 90g/l
CT TNHH Hoùa Noâng AÙ Chaâu
03
Abamectin 17.5g/l + Fipronil 0.5g/l
CT CP Vaät tö BVTV Haø Noäi
04
Acephate 400g/l + Alpha Cypermethrin 10g/l
CT TNHH TM Noâng Phaùt
05
Acetamiprid (min 97%)
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
06
Acetamiprid 30g/l + Alpha Cypermethrin
CT TNHH TM Ñoàng Xanh
07
Acetamiprid 20g/kg + Fipronil 780g/kg
CT CP Vaät tö BVTV Haø Noäi
08
Acetamiprid 70g/kg + Imdacloprid 130g/kg
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
09
Alpha Cypermethrin (min 90%)
CT TNHH TM-DV Thanh Sôn Hoùa Noâng
10
Alpha Cypermethrin 1% + Chlorpyrifos ethyl 10%
CT TNHH TM Ñoàng Xanh
11
Abamectin 17.5g/l + chlorfluazuron 0.5g/l
CT CP Hoùa Noâng Myõ Vieät Ñöùc
12
Beta Cypermethrin (min 98%)
CT TNHH Vieät Bình Phaùt
13
Chlorfluazuron (min 94%)
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
14
Cypermethrin (min 90%)
CT TNHH TM Hoaøng AÂn
15
Cypermethrin 30g/l + Phosalone 175g/l
CT TNHH Moät thaønh vieân BVTV Saøi Goøn
16
Esfenvalerate (min 83%)
CT TNHH Moät thaønh vieân BVTV Saøi Goøn
17
Fenvalerate (min 92%)
CT TNHH Noâng Döôïc Ñieän Baøn
18
Fipronil (min 95%)
CT TNHH TM-DV Thanh Sôn Hoùa Noâng
19
Hexaflumuron (min 95%)
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
20
Imdacloprid (min 96%)
CT TNHH Alfa Saøi Goøn
21
Imdacloprid 2.5% + Pyridaben 15%
CT CP Vaät tö BVTV Haø Noäi
22
Permethrin (min 92%)
CT TNHH Alfa Saøi Goøn
23
Phosalone (min 93%)
CT TNHH Moät thaønh vieân BVTV Saøi Goøn
24
Pyridaben (min 95%)
CT TNHH Alfa Saøi Goøn
25
Trichlorfon (min 97%)
CT TNHH Vieät Thaéng
Thuoác tröø beänh
01
Carbendazim 250g/kg + Iprodion 250 g/kg
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
02
Chlorothalonil (min 98%)
CT CP Hoùa chaát Noâng nghieäp Hoøa Bình
03
Copper oxychloride
CT TNHH SX-TM Toâ Ba
04
Copper oxychloride 80g/l + Propiconazole 260g/l
CT TNHH TM Noâng Phaùt
05
Propiconazole 150g/l
CT CP Hoùa noâng Luùa Vaøng
06
Hexaconazole (min 85%)
CT TNHH BVTV An Höng Phaùt
07
Iprodion (min 96%)
CT TNHH TM ACP
08
Prochloraz (min 97%)
CT TNHH Vieät Thaéng
09
Propiconazole (min 90%)
CT TNHH Alfa Saøi Goøn
10
Triadimenol
CT TNHH Moät thaønh vieân BVTV Saøi Goøn
Thuoác tröø coû
01
Acetochlor (min 93.3%)
CT TNHH Vieät Thaéng
02
Bensulfuron Methyl 95g/kg+ Quinclorac 5g/kg
CT CP Vaät tö BVTV Haø Noäi
03
Butachlor (min 93%)
CT CP Thuoác BVTV Vieät Trung
04
Dalapon
CT TNHH Moät thaønh vieân BVTV Saøi Goøn
05
Lactofen (min 97%)
CT CP Hoùa noâng Luùa Vaøng
06
MCPA (min 85%)
CT TNHH TM-DV Thanh Sôn Hoùa Noâng
07
Metolachlor (min 87%)
CT TNHH Noâng Döôïc Ñieän Baøn
08
Oxadiazon (min 94%)
CT TNHH TM Hoaøng AÂn
09
Pretilachlor
CT TNHH Noâng Döôïc Ñieän Baøn
10
Propanil (min 95%)
CT CP Vaät tö BVTV Haø Noäi
11
Quinclorac (min 99%)
CT TNHH TM ACP
(Nguoàn:
3.2.2. Moät soá doanh nghieäp saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät tieâu bieåu ôû Tp.HCM
Döôùi ñaây laø keát quaû khaûo saùt thöïc teá moät vaøi doanh nghieäp tieâu bieåu cuûa ngaønh SX TBVTV taïi Tp. HCM.
Coâng ty coå phaàn BVTV An Giang - Phaân xöôûng thuoác BVTV.
Coâng ty noâng döôïc Ñieän Baøn-Phaân xöôûng chi nhaùnh TP.HCM.
Coâng ty vaät tö BVTV I - Phaân xöôûng saûn xuaát Leâ Minh Xuaân.
Coâng ty coå phaàn khöû truøng giaùm ñònh Vieät Nam.
Coâng ty coå phaàn thuoác baûo veä thöïc vaät Hoøa Bình.
Coâng ty TNHH ALFA (Saøi Goøn).
a) Coâng ty Coå Phaàn BVTV An Giang - Phaân Xöôûng Thuoác BVTV.
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy:
Loâ E 27-28 ñöôøng 11 khu CN Leâ Minh Xuaân.
Dieän tích söû duïng: 5000 m2.
Coâng suaát thieát keá: 5000 taán/naêm.
Coâng suaát hieän taïi: 2000 taán/naêm.
Naêng löôïng söû duïng: Ñieän naêng.
Toång löôïng nöôùc saïch söû duïng: 6 – 7 m3/ngaøy.
Hình thöùc ñaàu tö: Coå phaàn hoùa.
Hình 10. Coâng ty coå phaàn BVTV An Giang
Hình thöùc SX:
Nguyeân lieäu ñöôïc nhaäp khaåu töø caùc nöôùc nhö Trung Quoác, Myõ, Thaùi Lan, Malaysia, Thuïy só, Anh. Töø caùc nguyeân lieäu naøy xöôûng seõ cheá thaønh caùc loaïi thuoác khaùc nhau theo nhöõng coâng thöùc nhaát ñònh.
Saûn xuaát vaø cheá bieán caùc loaïi TBVTV.
Gia coâng, sang chai, ñoùng goùi TBVTV.
Nguyeân lieäu saûn phaåm:
Baûng 9. Nguyeân lieäu vaø khoái löôïng hoùa chaát saûn xuaát cuûa Coâng ty CP BVTV An Giang.
STT
Nguyeân lieäu – Hoùa chaát
Khoái löôïng (taán/thaùng)
1
Xylen
500
2
Feuobucard
50
3
Isoprothiolane
100
4
Validangein
100
5
Rodecyl benzen sunfulhate
2
6
Iprobenfos
20
7
Glyphosate
50
8
Diazinon
20
(Nguoàn: Coâng ty coå phaàn BVTV An Giang, 2007.)
Baûng 10. Saûn phaåm vaø khoái löôïng hoùa chaát SX cuûa Coâng ty BVTV An Giang.
STT
Saûn phaåm
Khoái löôïng (taán/thaùng)
1
Bassan 50 EC
100
2
Basudin 40 EC
50
3
Cyperan 5 EC
15
4
Kian 50 EC
50
5
Rabcide 30 WP
30
6
Vadien 3 PP
50
7
Ghphosan
50
8
Topan
5
9
Fuan 40 EC
50
10
Bian 40 EC
40
(Nguoàn Coâng ty coå phaàn BVTV An Giang, 2007.)
Quy trình saûn xuaát:
Baûng 11.Teân maùy moùc thieát bò söû duïng trong coâng ty CP BVTV An Giang.
STT
Teân maùy moùc, thieát bò
STT
Teân maùy moùc, thieát bò
1
Maùy bôm
4
Heä thoáng caân
2
Maùy neùn khí
5
Maùy pha troän
3
Heä thoáng maùy pha cheá
6
Maùy gas gromato ghraper
(Nguoàn Coâng ty coå phaàn BVTV An Giang, 2007.)
IPA
Cilene
Sanimal
Phụ liệu
Phối liệu
Voâ chai
Nhập kho
Ñoùng thuøng
Daùn nhaõn
Ñoùng nuùt
Daùn nhaõn
Ñoùng nuùt
Hình 11. Sô ñoà quy trình SX cuûa coâng ty coå phaàn BVTV An Giang.
Tình hình phaùt thaûi – Xöû lyù chaát thaûi:
Chaát thaûi nguy haïi.
Bao bì dính hoùa chaát khoaûng 1,5 – 2% toång khoái löôïng nguyeân lieäu (ñöôïc coâng ty Moâi Tröôøng Xanh thu gom vaø xöû lyù);
Buøn thaûi sau quaù trình xöû lyù (ñöôïc coâng ty Moâi Tröôøng Xanh thu gom vaø xöû lyù);
Thuøng phuy chöùa dung moâi vaø hoùa chaát khoaûng 5 – 7% toång khoái löôïng nguyeân lieäu (ñöôïc baùn cho coâng ty Ñaïi Phaùt).
Chaát thaûi sinh hoaït.
Chuû yeáu laø caùc loaïi thöïc phaåm dö thöøa khoaûng 300kg/thaùng.
Nöôùc thaûi
Xöû lyù khoaûng 3m3/ngaøy, trong ñoù bao goàm:
Nöôùc veä sinh thieát bò nhaø xöôûng, nöôùc thaûi naøy chöùa caùc hôïp chaát nhö moät soá goác cacbonate höõu cô, phosphate höõu cô,… vaø caùc dung moâi nhö Xylence;
Nöôùc thaûi röûa chai, can, thuøng, bao bì.
Khí thaûi.
Löôïng khí thaûi 250m3/giôø, bao goàm:
Khaâu phoái lieäu: hoùa chaát vaø dung moâi deã bay hôi, nguyeân lieäu thaát thoaùt;
Khaâu voâ chai, ñoùng nuùt: hoùa chaát vaø dung moâi deã bay hôi, thuoác chaûy traøn do beå chai loï;
Khaâu ñoùng goùi thuoác boät: daïng buïi bay laãn trong khoâng khí;
Ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi khí oâ nhieãm nhö CO, NO2, … do xe ra vaøo vaän chuyeån haøng hoùa trong phaân xöôûng.
Nhaän xeùt:
Coâng ty CP BVTV An Giang laø moät doanh nghieäp coù quy moâ SX, coù thò tröôøng tieâu thuï lôùn.
SX treân daây chuyeàn maùy moùc vaø thieát bò ngoaïi nhaäp.
Coù heä thoáng söû lyù nöôùc thaûi vaø khí thaûi (ñöôïc trung taâm phaùt trieån coâng ngheä vaø thieát bò – 360 Beán Vaân Ñoàn Quaän 4 thieát keá).
Coâng ty coù tieán haønh kieåm tra ñònh kyø 6 thaùng 1 laàn vaø coù chuyeân vieân theo gioõi heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi sau khi ra khoûi nhaø maùy ñaït tieâu chuaån loaïi C.
Hình thöùc thu gom vaø baûo quaûn chaát thaûi cuõng nhö saûn phaåm ñöôïc coâng ty chuù troïng quan taâm.
Coâng ty coù kyù keát hôïp ñoàng xöû lyù CTNH vôùi coâng ty TNHH Moâi Tröôøng Xanh – Loâ M6A KCN Leâ Minh Xuaân.
b) Coâng ty Noâng Döôïc Ñieän Baøn – Phaân xöôûng chi nhaùnh Tp.HCM.
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy.
Loâ E 24-25-30-31 Ñöôøng 11 KCN Leâ Minh Xuaân.
Dieän tích söû duïng 4800 m2.
Coâng suaát thieát keá 150 taán/naêm.
Coâng suaát hieän taïi 600 taán/naêm (thuoác tröø coû).
700 taán/naêm (thuoác tröø saâu)
150 taán/naêm (thuoác tröø beänh)
Naêng löôïng söû duïng Ñieän naêng.
Toång löôïng nöôùc saïch söû duïng 15 m3/ngaøy.
Aùp duïng heä thoáng quaûn lyù ISO 9001 – 14001 naêm 2001.
Hình 12. Coâng ty CP Noâng Döôïc Ñieän Baøn.
Hình thöùc SX:
SX vaø cung öùng TBVTV.
Gia coâng, pha cheá caùc loaïi TBVTV.
Nguyeân lieäu saûn phaåm:
Baûng 12. Nguyeân lieäu – hoaït chaát vaø saûn phaåm cuûa coâng ty CP
Noâng Döôïc Ñieän Baøn
Nguyeân lieäu – Hoaït chaát
Saûn phaåm
Alpha - Cypermethrin
Dantox 5EC
Buprofezin (min 98%)
Aklaur 100WP, Difluent 10WP, 40WDG
Cypermethrin (min 90%)
Dibamerin 50EC, 10EC, 25EC
Fenobucard (BPMC) (min 96%)
Dibacide 50EC
Fippronil (min 95%)
Legend 5SC, 800WP
Pyridaben (min 95%)
Dandy 15EC
Quinalphos (min 70%)
Faifos 5G, 25EC
Copper citrate (min 99.5%)
Aùi Vaân 6.4SL
Butachlor (min 93%)
Dibuta 60EC
(Nguoàn: : Coâng ty CP Noâng Döôïc Ñieän Baøn, 2007).
Nguyeân lieäu kyõ thuaät
Nhập bồn phối liệu
Kiểm tra
Ñoùng naép töï ñoäng
Xuất kho
Nhập kho sản phẩm
Vaøo thuøng
Daùn nhaõn
Ñoùng chai theo nguyeân ly chaân khoâng
Thaønh phaåm nhaäp
Quy trình SX:
Hình 13. Sô ñoà quy trình SX cuûa Coâng ty Noâng Döôïc Ñieän Baøn.
Tình hình phaùt thaûi – Xöû lyù chaát thaûi.
Chaát thaûi nguy haïi.
Baûng 13. Chuûng loaïi vaø khoái löôïng CTNH cuûa Coâng ty Noâng Döôïc Ñieän Baøn.
STT
Chaát thaûi nguy haïi.
Khoái löôïng (kg/thaùng)
1
Chaát thaûi coù nhieãm hoùa chaát BVTV
50 – 60
2
Buøn sau quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi
2 – 3
3
Chaát thaûi coù chöùa daàu
80 – 95
4
Chaát thaûi nhöïa
15 – 20
5
Giaáy pheá thaûi (thuøng carton)
80 – 100
(Nguoàn: Coâng ty CP Noâng Döôïc Ñieän Baøn, 2007.)
Hình 14. Caùc thuøng chöùa hoùa chaát vaø thuøng phuy ñang chôø xöû lyù
cuûa coâng ty Noâng Döôïc Ñieän Baøn.
Chaát thaûi raén sinh hoaït: 250 – 320 kg/thaùng.
Nöôùc thaûi: nöôùc thaûi trong quaù trình SX: 0,5 – 2 m3/ngaøy.
Khí thaûi: Khí hôi (hoùa chaát BVTV) thaát thoaùt töø boä phaän phoái troän, sang chieát chai vaø haït buïi töø boä phaän ñoùng goùi ñöôïc caùc chuïp huùt ñaët ôû vò trí thích hôïp thu gom nhôø heä thoáng quaït huùt sau ñoù chuyeån ñeán thaùp röõa khí. Taïi thaùp röõa khí caùc hôi hoùa chaát ñöôïc dung dòch kieàm pha loaõng haáp thuï. Dung dòch kieàm ñöôïc tuaàn hoaøn nhôø heä thoáng bôm. Sau moät thôøi gian nhaát ñònh, nöôùc thaûi töø heä thoáng naøy ñöôïc ñöa ñeán heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung.
Nhaän xeùt:
Coâng ty TNHH noâng döôïc Ñieän Baøn coù thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi vaø heä thoáng xöû lyù khí thaûi.
Vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi raén chöa ñöôïc quan taâm, moät soá thuøng phuy, can nhöïa ñeå ôû ngoaøi trôøi khoâng coù bieän phaùp che ñaäy (coù aûnh chuïp phía treân).
Caùc bieän phaùp löu tröõ chaát thaûi nguy haïi chöa ñuùng quy ñònh. chaát thaûi nguy haïi ñöôïc thu gom, löu tröõ sau ñoù ñöôïc coâng ty Moâi Tröôøng Xanh xöû lyù theo hôïp ñoàng ñaõ ñöôïc kyù keát.
Haønh lang choáng chaùy xung quanh khoâng an toaøn, coâng ty taän duïng haønh lang ñeå caùc thuøng, can vaø vaät lieäu pheá thaûi.
Muøi hoùa chaát baûo veä thöïc vaät vaø khoâng khí trong xöôûng saûn xuaát raát naëng muøi, gaây khoù chòu vaø ngoät ngaït.
c) Coâng ty Vaät Tö BVTV I - Phaân xöôûng saûn xuaát Leâ Minh Xuaân.
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy:
Loâ E 26 - 29 ñöôøng 11 khu CN Leâ Minh Xuaân.
Dieän tích söû duïng: 3000 m2.
Coâng suaát thieát keá: 300 taán/naêm (thuoác nöôùc)
100 taán/naêm (thuoác boät).
Coâng suaát hieän taïi: 20 – 30 taán/naêm.
Naêng löôïng söû duïng: Ñieän naêng.
Toång löôïng nöôùc saïch söû duïng: 2 – 3 m3/ngaøy.
Hình thöùc saûn xuaát: Gia coâng, pha troän, sang chai vaø ñoùng goùi caùc loaïi TBVTV.
Nguyeân lieäu - Saûn phaåm:
Baûng 14. Nguyeân lieäu saûn xuaát thuoác BVTV cuûa Coâng ty Vaät Tö BVTV I.
STT
Nguyeân lieäu
Saûn phaåm
Daïng, nhoùm thuoác
1
Cypermethrine 92%
Cypermethrine, Shepar 25EC
Nhuõ daàu Pyrethoids
2
Fenvalerate 92%
Fenvalerate, Desis 20EC
Nhuõ daàu Pyrethoids
3
Fuji-one 94%
Fuji-one 40EC
Nhuõ daàu, Laân höõu cô
4
BPMC 98%
Bassia, Baycard 50EC
Nhuõ daàu Carbamat
5
Hinosan 96%
Hinosan 50EC
Nhuõ daàu, Laân höõu cô
6
Sorfit
Sorfit 300EC
Nhuõ daàu, Tröø coû
7
Dual
Dual 720EC
Nhuõ daàu, Tröø coû
8
Sumithion 96%
Sumithion, Ferithothin
Nhuõ daàu,Laân höõu cô, tröø saâu
9
Danitol
Danitol 10EC
Perethoid, nhöõ daàu
10
Diteprex
Diteprex 96%
Laân höõu cô, boät tan trong nöôùc
(Nguoàn: Coâng Ty Vaät Tö BVTV I, 2007.)
Dung moâi
Chất hoạt động bề mặt
Phụ liệu
Nguyeân lieäu
Khuấy
Vaøo phuy
Caân
Keïp chì
Nhập kho
Qui trình saûn xuaát:
Hình 15. Sô ñoà daây chuyeàn pha troän cuûa Coâng ty Vaät Tö BVTV I.
Thuoác thaønh phaåm
Sang chai
Ñoùng nuùt
Daùn nhaõn
Thaønh phaåm
Ñoùng thuøng
Nhập kho
Eùp maøng co
Hình 16. Sô ñoà daây chuyeàn sang chai cuûa Coâng ty Vaät Tö BVTV I.
Tình hình phaùt thaûi - Xöû lyù chaát thaûi:
Chaát thaûi nguy haïi:
Chaát CTNH phaùt thaûi trong quaù trình saûn xuaát cuûa xöôûng laø caùc loaïi bao bì ñoùng goùi, buøn caën xöû lyù nöôùc thaûi, than hoaït tính duøng trong xöû lyù khí vôùi khoái löôïng öôùc tính nhö sau:
Can duøng ñöïng nguyeân lieäu 5 – 7% so vôùi toång khoái löôïng nguyeân lieäu khoaûng 20 – 24 taán/naêm;
Bao bì, voû chai vôõ, soït tre nöùa, thuøng carton hö hoûng: chieám khoaûng 2% so vôùi toång khoái löôïng nguyeân lieäu khoaûng 8 taán/ naêm;
Buøn sau xöû lyù: 400 – 500 kg/naêm.
Caùc CTNH ñöôïc taäp trung trong caùc beå xaây baèng gaïch ñaëc, vöõa xi maêng, laùng choáng thaám hai maët, coù naép ñaäy. Sau ñoù ñöôïc coâng ty Moâi Tröôøng Xanh seõ ñeán thu gom ñem veå xöû lyù theo hôïp ñoàng kí keát giöõa hai ñôn vò.
Hình 17. Thuøng phuy chöùa caùc chai loï vôõ - Caùc thuøng phuy nguyeân lieäu cuûa Coâng ty Vaät Tö BVTV I
Chaát thaûi raén sinh hoaït:
Chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc sinh ra töø caùc nhu caàu sinh hoaït haèng ngaøy cuûa coâng nhaân trong phaân xöôûng, cuõng nhö caùc nhu caàu töø phuïc vuï cho coâng vieäc vaên phoøng. Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa raùc thaûi sinh hoaït laø caùc hôïp chaát höõu cô, bao bì thöïc phaåm, giaáy vuïn, thöùc aên thöøa cuûa coâng nhaân vieân… Khoái löôïng öôùc tính trong ngaøy laø 12ngöôøi x 0,5 kg/ngöôøi/ngaøy = 6kg/ngaøy. Chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò thu gom moãi ngaøy moät laàn.
Khí thaûi: Coù 4 nguoàn phaùt thaûi chính sau ñaây:
Muøi hoaù chaát baûo veä thöïc vaät: hoaù chaát baûo veä thöïc vaät thöôøng ñaëc tröng coù muøi hoâi khoù chòu, ñaëc bieät laø caùc thuoác tröø saâu, tröø beänh goàm laân höõu cô vaø Dithiocarbamate do trong phaân töû coù chöùa löu huyønh, phosphate, amin.
Hôi xylen: xylen laø dung moâi chính trong saûn xuaát nhuõ daàu bao goàm caùc ñoàng phaân o-xylen (30%), m-xylen (60-70%) vaø p-xylen (5-10%) coù coâng thöùc caáu taïo laø C6H4(CH3)2… Xylen coù muøi maïnh laøm cho ngöôøi hít phaûi coù caûm giaùc khoâng khí bò oâ nhieãm, thöïc ra ñoäc lyù tính cuûa xylen töông ñoái thaáp.
Buïi: buïi sinh ra trong quaù trình ñoùng goùi thuoác boät, trong buïi coù laãn hoaù chaát baûo veä thöïc vaät.
Ngoaøi ra coøn coù moät soá nguoàn gaây oâ nhieãm khoâng khí khaùc ñoù laø caùc loaïi khí thaûi sinh ra töø ñoäng cô cuûa caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi (ra vaøo xuaát nhaäp nguyeân lieäu, saûn phaåm) coù chöùa; buïi, SOx, NOx, THC vaø hôi chì (Pb).
Trong khu vöïc pha troän, ñoùng goùi saûn phaåm coâng ty coù trang bò heä thoáng huùt buïi, khí ñoäc kheùp kín. Ñaàu tieân khí ñöôïc daãn qua thieát bò taùch buïi sau ñoù daãn qua thaùp haáp thuï vôùi dung dòch NaOH 5%. Nöôùc sau khi haáp thuï hôi ñoäc ñöôïc daãn tôùi heä thoáng xöû lyù khí thaûi.
Nöôùc thaûi:
Nöôùc thaûi saûn xuaát: coâng nhaân röûa tay (coù dính hoaù chaát BVTV)
Nöôùc thaûi sinh hoaït: nhu caàu taém röûa, veä sinh cuûa coâng nhaân vieân.
Nhaän xeùt:
Coâng ty khoâng coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, nöôùc thaûi chæ daãn qua beå töï hoaïi vaø sau ñoù thaûi ra moâi tröôøng.
Nöôùc thaûi saûn xuaát roø ræ qua hoá thu nöôùc möa, chaûy thaúng ra coáng cuûa khu coâng nghieäp.
Heä thoáng xöû lyù khí khoâng vaän haønh do coâng ty ñang trong quaù trình coå phaàn hoùa neân chæ saûn xuaát moät löôïng thuoác boät. Tuy nhieân khi ñeán khaûo saùt thöïc teá vaãn thaáy coâng ty ñang saûn xuaát nhieàu maët haøng.
Coâng ty coù kyù keát hôïp ñoàng xöû lyù CTNH vôùi coâng ty TNHH Moâi Tröôøng Xanh – Loâ M6A KCN Leâ Minh Xuaân.
d) Coâng ty Coå Phaàn Khöû Truøng Giaùm Ñònh Vieät Nam.
Hình 18. Coâng ty CP Khöû Truøng Giaùm Ñònh Vieät Nam.
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy.
Loâ B47-48, Ñöôøng soá 11, KCN Leâ Minh Xuaân.
Dieän tích söû duïng: 6300 m2.
Soá coâng nhaân vieän: 30 nguôøi
Naêng löôïng söû duïng: Ñieän naêng.
Lónh vöïc hoïat ñoäng: Saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät daïng loûng.
Hình thöùc saûn xuaát:
Gia coâng, pha troän, sang chai caùc loaïi TBVTV daïng loûng.
Nguyeân lieäu vaø saûn phaåm.
Baûng 15. Caùc nguyeân lieäu vaø saûn phaåm cuûa Coâng ty CP Khöû Truøng
Giaùm Ñònh Vieät Nam
STT
Nguyeân lieäu
STT
Saûn phaåm
1
Hexaconazole
1
Nominee 10SC
2
Bispyribacsodium
2
Anvil 5SC
3
Diafenthiuron
3
Pegasus 500SC
(Nguoàn: Coâng ty khöû truøng giaùm ñònh Vieät Nam, 2007.)
Hình 19. Saûn phaåm vaø caùc loaïi phuï gia cuûa Coâng ty CP Khöû Truøng
Giaùm Ñònh Vieät Nam.
Qui trình saûn xuaát.
Nhaäp thaønh phaåm Phuy
Sang chai, ñoùng goùi
Thaønh phaåm, nhaäp kho
Hình 20. Sô ñoà daây chuyeàn SX Coâng ty CP Khöû Truøng Giaùm Ñònh Vieät Nam.
Tình hình phaùt thaûi - Xöû lyù chaát thaûi.
Chaát thaûi nguy haïi.
CTNH phaùt thaûi trong saûn xuaát cuûa nhaø maùy chuû yeáu laø caùc thuøng Phuy chöùa hoùa chaát, caùc pallett goã, buøn nhieãm hoùa chaát baûo veä thöïc vaät töø traïm xöû lyù vaø moät löôïng nhoû caën thuoác vaø gieû lau thuoác;
Hieän taïi nhaø maùy khoâng coù trang bò thieát bò xöû lyù CTNH, caùc chaát thaûi naøy ñöôïc thu gom vaø ñöa ñeán coâng ty moâi tröôøng xanh ñeå xöû lyù.
Baûng 16. Caùc CTNH phaùt thaûi töø Coâng ty CP Khöû Truøng Giaùm Ñònh VN
STT
Daïng chaát thaûi
Soá löôïng
(thaùng)
Ñôn vò thu mua xöû lyù
1
Buøn nhieãm hoùa chaát töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi.
2
Thuøng phuy nhöïa ñöïng hoùa chaát
2000kg
Cöûa haøng Ñinh Myõ Vaân Q5
3
Pallet (goå) giaù loùt thuøng phuy
100pallet
Baùn töï do beân ngoaøi
4
Caën thuoác trong phoái troän, sang chieát
10kg
Coâng ty moâi tröôøng xanh
5
Gieû lau thieát bò
90kg
Coâng ty moâi tröôøng xanh
6
Chai thuoác bò vôõ vaø heát haïn söû duïng
(Nguoàn: Coâng ty khöû truøng giaùm ñònh Vieät Nam, 2007. )
Hình 21. Chai loï hö ñöôïc thu gom, löu tröõ trong nhaø maùy cuûa coâng ty CP Khöû Truøng Giaùm Ñònh Vieät Nam.
Hình thöùc thu gom chaát thaûi: Caùc chaát thaûi raén chai loï bò hö, gieû lau ñöôïc thu gom boû vaøo thuøng rieâng bieät löu tröõ trong nhaø maùy. Caùc thuøng phuy sau söû duïng ñöôïc saép xeáp beân ngoaøi khu saûn xuaát.
Khí thaûi: Vì nhaø maùy chæ saûn xuaát thuoác daïng loûng neân chæ coù khí thaûi laø muøi hoùa chaát töø khaâu sang chieát sang chai vaø khaâu phoái troän nguyeân lieäu.
Nöôùc thaûi: Vì trong qui trình coâng ngheä khoâng söû duïng nöôùc neân khoâng coù nöôùc thaûi trong saûn xuaát. Moät löôïng nhoû nöôùc nhieãm hoùa chaát baûo veä thöïc vaät töø vieäc röûa saøn dính hoùa chaát, röûa thieát bò. Nöôùc thaûi cuûa nhaø maùy chuû yeáu laø nöôùc sinh hoïat cuûa coâng nhaân.
Nhaän xeùt.
Coâng ty khöû truøng giaùm ñònh Vieät Nam laø nhaø maùy saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät thuoäc vaøo loaïi coù coâng ngheä saûn xuaát hieän ñaïi ôû nöôùc ta. Haàu heát caùc khaâu saûn xuaát ñeàu duøng maùy moùc neân vieäc phaùt thaûi chaát thaûi hoùa chaát trong saûn xuaát haàu nhö laø raát ít. Nhaø maùy trang bò heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi ñaït tieâu chuaån vaø thöïc hieän caùc phöông phaùp baûo quaûn saûn phaåm, nguyeân lieäu, thu gom xöû lyù chaát thaûi ñuùng theo qui caùch.
e) Coâng ty Coå Phaàn Thuoác Baûo Veä Thöïc Vaät Hoøa Bình.
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy.
Loâ B33-34, Ñöôøng soá 11, KCN Leâ Minh Xuaân.
Toång dieän tích: 2700m2
Soá coâng nhaân vieän : 40 nguôøi
Hình thöùc saûn xuaát: Saûn xuaát caùc loaïi TBVTV daïng loûng vaø daïng boät.
Nguyeân lieäu vaø saûn phaåm.
Baûng 17. Saûn phaåm chính cuûa coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình.
STT
Saûn phaåm
Coâng suaát (ñôn vò/naêm)
1
Thuoác tröø coû (daïng nöôùc)
100.000 lít
2
Thuoác tröø coû (daïng boät)
10.000 kg
3
Thuoác tröø beänh(daïng loûng)
200.000 lít
4
Thuoác tröø saâu(daïng loûng)
100.000 lít
5
Thuoác tröø saâu(daïng boät)
50.000 kg
(Nguoàn: Coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình, 2007.)
Baûng 18. Nguyeân lieäu chính cuûa coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình
STT
Loïai nguyeân lieäu
Löôïng söû duïng
(ñôn vò/naêm)
Löông döï tröõ
(ñôn vò/naêm)
1
Preticachlo
100.000 lit
10.000 lit
2
Pyrazysulfurol
10.000 kg
2000 kg
3
Cabenclazin
200.000 lit
20.000 lít
4
Cypermethrin
100.000 lit
10.000 lít
5
Nevisfoxin
50.000 lit
5000 kg
6
Glyphate, panguat
100.000 lit
10.000 lít
(Nguoàn: Coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình, 2007.)
Hieän traïng löu tröõ baûo quaûn saûn phaåm: Nhaø maùy khoâng phaân chia khu vöïc saép xeáp rieâng bieät, saûn phaåm löu tröõ trong khu vöïc saûn xuaát, ngoaøi trôøi. Beân caïnh ñoù coøn coù nhieàu loaïi saûn phaåm khoâng phaân loaïi rieâng bieät.
Hieän traïng baûo quaûn nguyeân lieäu saûn xuaát: Thuøng chöùa hoùa chaát löu tröõ ngoaøi trôøi khoâng ñöôïc che ñaäy caån thaän, coù nhieàu thuøng hoùa chaát bò moùp meùo vaø khoâng ñöôïc ñaäy kín ñeå phaùt taùn muøi hoùa chaát ra ngoaøi.
Qui trình saûn xuaát.
Nguyeân lieäu + Phuï gia
Pha chế
Ñoùng chai
Bao bì
Thaønh phaåm
Hình 22. Quy trình saûn xuaát thuoác daïng loûng cuûa coâng ty
CP TBVTV Hoøa Bình.
Nguyeân lieäu + Phuï gia
Phối trộn
Ñoùng goùi
Thaønh phaåm
Hình 23. Quy trình saûn xuaát thuoác daïng boät cuûa coâng ty
CP TBVTV Hoøa Bình.
Tình hình phaùt thaûi - Xöû lyù chaát thaûi.
Chaát thaûi nguy haïi.
CTNH phaùt thaûi trong saûn xuaát cuûa nhaø maùy chuû yeáu laø caùc thuøng phuy, bao bì chöùa hoùa chaát, buøn nhieãm hoùa chaát baûo veä thöïc vaät töø traïm xöû lyù vaø moät löôïng caën thuoác vaø gieû lau thuoác. Hieän taïi nhaø maùy khoâng coù trang bò thieát bò xöû lyù caùc CTNH, noù ñöôïc thu gom vaø ñöa ñeán coâng ty Moâi Tröôøng Xanh ñeå xöû lyù.
Baûng 19. Caùc loaïi chaát thaûi raén phaùt thaûi töø coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình.
STT
Daïng chaát thaûi
Soá löôïng (thaùng)
Ñôn vò thu mua xöû lyù
1
Buøn nhieãm hoùa chaát töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi
30kg
Coâng ty MT xanh
2
Chaát thaûi nhöïa
25kg
3
Caën thuoác trong phoái troän, sang chieát
5kg
Coâng ty MT xanh
4
Gieû lau thieát bò, giaáy carton
40kg
Coâng ty MTxanh
5
Chai thuoác bò vôõ vaø heát haïn söû duïng
(Nguoàn: Coâng ty CP BVTV Hoøa Bình, 2007)
Hình 24. Caën thuoác phaùt sinh töø khaâu sang chai vaøø khaâu phoái troän
cuûa coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình.
Hình thöùc thu gom chaát thaûi: Caùc chaát thaûi raén nhö chai loï hö, thuøng chöùa hoùa chaát khi söû duïng khoâng ñöôïc thu gom maø ñeå böøa baõi trong khu vöïc saûn xuaát.
Hình 25. Chai loï vöùt böøa baõi - Saûn phaåm quaù thôøi haïn söû duïng
cuûa coâng ty CP TBVTV Hoøa Bình.
Khí thaûi: Vì nhaø maùy saûn xuaát thuoác daïng thuû coâng neân coù nhieàu buïi töø khaâu ñoùng goùi chæ coù khí thaûi laø muøi hoùa chaát töø khaâu sang chieát sang chai vaø khaâu phoái troän nguyeân lieäu.
Nöôùc thaûi.
Vì trong qui trình coâng ngheä khoâng söû duïng nöôùc neân khoâng coù nöôùc thaûi trong saûn xuaát. Moät löôïng nhoû nöôùc nhieãm hoùa chaát baûo veä thöïc vaät töø vieäc röûa saøn dính hoùa chaát, röûa thieát bò. Nöôùc thaûi cuûa nhaø maùy chuû yeáu laø nöôùc sinh hoïat cuûa coâng nhaân.
Nhaø maùy coù traïm xöû lyù nöôùc thaûi nhöng hieäu quaû laøm vieäc raát keùm, nöôùc ñaàu ra chöùa nhieàu hoùa chaát baûo veä thöïc vaät.
Nhaän xeùt:
Coâng ty laø ñôn vò saûn xuaát raát thuû coâng, haàu heát caùc khaâu sang thuoác chai vaø thuoác boät ñoùng goùi… ñeàu laøm baèng tay neân phaùt thaûi chaát thaûi trong saûn xuaát raát nhieàu. Traïm xöû lyù nöôùc thaûi hoaït ñoäng khoâng ñaït tieâu chuaån, nöôùc ñaàu ra cuûa traïm xöû lyù coøn chöùa nhieàu hoùa chaát. Beân caïnh ñoù nhaø maùy khoâng thöïc hieän toát caùc bieän phaùp quaûn lyù nguyeân lieäu hoùa chaát, saûn phaåm thu gom chaát thaûi ñeå phaùt thaûi nhieàu hoùa chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng.
f) Coâng ty TNHH ALFA (Saøi Goøn).
Giôùi thieäu chung veà nhaø maùy.
Loâ B 45 ñöôøng 11 khu CN Leâ Minh Xuaân.
Dieän tích ñaát söû duïng: 5250 m2.
Nguyeân lieäu vaø saûn phaåm.
Baûng 20. Saûn phaåm cuûa Coâng Ty TNHH Alfa
STT
Saûn phaåm
Coâng suaát(saûn phaåm/thaùng)
1
Alfathrin 5FC
1800
2
Alfamite 15FC
2500
3
Encofocite 48SL
2000
4
Agroton 70WP
800
5
Encoleton 25WP
300
(Nguoàn: Coâng Ty TNHH ALFA, 2007).
Baûng 21. Caùc loaïi nguyeân lieäu cuûa Coâng Ty TNHH ALFA
STT
Loaïi nguyeân lieäu
Löôïng söû duïng
(ñôn vò/naêm)
Löông döï tröõ
(ñôn vò/naêm)
1
Glyphosate 95%
10000kg/naêm
12000kg/naêm
2
Pyridaspen 95%
7000kg/naêm
8000kg/naêm
3
Alphacypermethin 97%
2000kg/naêm
2500kg/naêm
4
Klorin
8000kg/naêm
10.000kg/naêm
5
Silicwhite
4000kg/naêm
5000kg/naêm
6
Shellsol A-100
40.000kg/naêm
50.000kg/naêm
(Nguoàn: Coâng Ty TNHH ALFA, 2007.)
Qui trình saûn xuaát.
Nguyeân lieäu
Boàn chöùa ñeå gia coâng
Bồn khuấy trộn
Hệ thống lọc
Bồn chứa lớn
Hình 26. Sô ñoà daây chuyeàn saûn xuaát cuûa coâng ty TNHH Alfa Saøi Goøn.
Tình hình phaùt thaûi - Xöû lyù chaát thaûi.
Chaát thaûi nguy haïi.
Chaát thaûi coù nhieãm hoaù chaát BVTV: 15 kg/thaùng.
Daàu nhôùt thaûi: 05 lít/thaùng.
Gieû lau: 20 kg/thaùng.
Bao bì chöùa hoaù chaát: 30 kg/thaùng.
Giaáy pheá thaûi (thuøng carton,…) 40 kg/thaùng.
Chaát thaûi raén sinh hoaït: 5.3 m3/thaùng.
Nöôùc thaûi trong quaù trình saûn xuaát: 5 m3/ ngaøy.
Khí thaûi: muøi hoùa chaát, buïi hoùa chaát bay leân trong caùc coâng ñoaïn saûn xuaát.
3.3. TOÅNG HÔÏP MOÄT SOÁ NHAÄN XEÙT VEÀ QUY TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ CAÙC LOAÏI NGUYEÂN LIEÄU, HOAÏT CHAÁT SÖÛ DUÏNG
3.3.1. Nhaän xeùt veà quy trình coâng ngheä saûn xuaát
Do Vieät Nam chöa tröïc tieáp SX ra caùc loaïi nguyeân lieäu, hoaït chaát maø chæ söû duïng nhöõng nguyeân lieäu, hoaït chaát ñöôïc nhaäp veà töø nöôùc ngoaøi neân quy trình SX cuûa caùc doanh nghieäp coøn raát ñôn giaûn. Tuy moãi coâng ty ñeàu coù moät quy trình SX khaùc nhau nhöng coù theå toång keát laïi nhö sau:
Nguyeân lieäu + phuï gia
Pha cheá
Ñoùng chai
Bao bì
Thaønh phaåm
Quy trình SX thuoác daïng loûng:
Hình 27. Quy trình saûn xuaát thuoác BVTV daïng loûng toång quaùt
Quy trình SX thuoác daïng boät:
Nguyeân lieäu + phuï gia
Ñoùng goùi
Phoái troän
Thaønh phaåm
Hình 28. Quy trình saûn xuaát thuoác BVTV daïng boät toång quaùt
Trong caùc quy trình SX, qua caùc khaâu phoái troän, sang chai, ñoùng goùi… moät löôïng thuoác BVTV seõ di vaøo moâi tröôøng do söï bay hôi cuûa caùc hoùa chaát hay do söï dính baùm cuûa caùc hoùa chaát treân caùc bao bì thaûi boû… Ñoù chính laø nhöõng con ñöôøng ñeå POPs ñi vaøo caùc moâi tröôøng thaønh phaàn.
3.3.2. Nhaän xeùt veà nguoàn nguyeân lieäu, hoaït chaát söû duïng
Taïi Vieät Nam noùi chung vaø Tp.HCM noùi rieâng, taát caû nguoàn nguyeân lieäu, hoaït chaát söû duïng ñeå saûn xuaát TBVTV ñeàu ñöôïc nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi. Hieän nay, chuùng ta chöa tröïc tieáp saûn xuaát ñöôïc caùc loaïi nguyeân lieäu, hoaït chaát naøy.
Caùc nguyeân lieäu, hoaït chaát duøng ñeå SX TBVTV raát phong phuù vaø ña daïng. Trong soá ñoù ñaùng chuù yù nhaát laø caùc nguyeân lieäu, hoaït chaát maø trong caáu truùc coù chöùa voøng Benzen lieân keát vôùi caùc nguyeân toá Clo. Caùc nguyeân lieäu, hoaït chaát naøy laø nguoàn goác cuûa nhieàu hôïp chaát POPs nhöng hieän nay chuùng vaãn ñöôïc caùc doanh nghieäp SX TBVTV ñang söû duïng raát nhieàu. Caùc chaát tieâu bieåu nhö: Diuron, Cyproconazole, Oxadiazon, Metolachlor, Chlorfluazuron…
3.4. TOÅNG HÔÏP MOÄT SOÁ NHAÄN XEÙT VEÀ QUAÙ TRÌNH PHAÙT THAÛI – QUAÛN LYÙ – XÖÛ LYÙ CAÙC LOAÏI CHAÁT THAÛI TÖØ VIEÄC SAÛN XUAÁT THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT
3.4.1. Nhaän xeùt veà quaù trình phaùt thaûi
Chaát thaûi töø ngaønh saûn xuaát hoùa chaát baûo veä thöïc vaät coù theå khaùi quaùt nhö sau:
Chaát thaûi raén:Chaát thaûi raén phaùt thaûi trong quaù trình saûn xuaát bao goàm:
Buøn caën sau xöû lyù xöû lyù nöôùc thaûi.
Than hoaït tính duøng trong xöû lyù khí.
Can, thuøng phuy, bao bì duøng ñöïng nguyeân lieäu: phaùt thaûi trong caùc coâng ñoaïn sang chai ñoùng goùi.
Bao bì, voû chai vôõ, soït tre nöùa, thuøng carton hö hoûng, chai loï vôõ.
Saûn phaåm thuoác baûo veä thöïc vaät toàn ñoïng bò hö hoûng.
Haàu heát ñaây ñeàu laø nhöõng CTNH. Qua ñoù ta thaáy ngaønh SX TBVTV laø moät trong nhöõng ngaønh phaùt sinh ra raát nhieàu CTNH.
Khí thaûi:Coù boán nguoàn phaùt thaûi chính:
Muøi hoaù chaát baûo veä thöïc vaät: hoaù chaát baûo veä thöïc vaät thöôøng ñaëc tröng coù muøi hoâi khoù chòu, ñaëc bieät laø caùc thuoác tröø saâu, tröø beänh goàm laân höõu cô vaø Dithiocarbamate do trong phaân töû coù chöùa löu huyønh, phosphate, amin.
Hôi xylen: xylen loaïi laø dung moâi chính trong saûn xuaát nhuõ daàu. Xylen coù muøi maïnh laøm cho ngöôøi hít phaûi coù caûm giaùc khoâng khí bò oâ nhieãm, thöïc ra ñoäc lyù tính cuûa xylen töông ñoái thaáp.
Buïi: buïi sinh ra trong quaù trình ñoùng goùi thuoác boät, trong buïi coù laãn hoaù chaát baûo veä thöïc vaät.
Ngoaøi ra coøn coù moät soá nguoàn gaây oâ nhieãm khoâng khí khaùc ñoù laø caùc loaïi khí thaûi sinh ra töø ñoäng cô cuûa caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi coù chöùa buïi, SOx, NOx, THC vaø hôi chì (Pb)
Nöôùc thaûi:Bao goàm 3 loaïi nöôùc:
Nöôùc thaûi traùng caën: nöôùc töø quaù trình suùc röûa caùc loaïi thuøng, can chöùa dung moâi, nguyeân lieäu duøng trong saûn xuaát (ñoái vôùi caùc ñôn vò taän duïng laïi caùc loaïi caùn, thuøng). Coøn ñoái vôùi caùc ñôn vò khoâng taän duïng thì baùn cho caùc nôi thu mua.
Nöôùc thaûi saûn xuaát: nöôùc do coâng nhaän röûa tay (coù dính hoùa chaát BVTV), nöôùc töø vieäc röûa caùc boàn khuaáy troän, nöôùc lau röûa saøn (hoùa chaát bò rôi vaõi), nöôùc röûa than hoaït tính töø quaù trình xöû lyù khí.
Nöôùc thaûi sinh hoaït: nhu caàu taém röûa, veä sinh cuûa coâng nhaân vieân.
Haàu heát caùc cô sôû SX TBVTV taïi Tp.HCM ñeàu saûn xuaát theo coâng ngheä thoâ sô, chöa hieän ñaïi. Do ñoù, löôïng chaát thaûi phaùt thaûi ra MT coøn raát nhieàu laøm cho moâi tröôøng saûn xuaát raát oâ nhieãm gaây khoù chòu cho coâng nhaân. Ngoaøi ra, khi caùc chaát thaûi naøy ñi vaøo MT thì noù seõ toàn taïi raát laâu vaø gaây ñoäc haïi ñoái vôùi con ngöôøi cuõng nhö caùc loaøi sinh vaät.
3.4.2. Nhaän xeùt veà vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi
Vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi ôû caùc nhaø maùy, ñôn vò saûn xuaát haàu nhö khoâng ñöôïc quan taâm, bôûi vieäc thu gom vaø löu tröõ chaát thaûi chæ vaøo khoaûng moät thôøi gian ngaén (1 – 2 tuaàn) sau thôøi gian naøy caùc ñôn vò xöû lyù seõ ñeán vaø vaän chuyeån ñi. Haàu heát caùc chaát thaûi ñeàu löu tröõ khoâng ñuùng quy ñònh:
Chaát thaûi raén (buøn sau xöû lyù, bao bì chöùa nguyeân lieäu, …) khoâng ñöôïc thu gom vaø löu tröõ ñuùng caùch. Thuøng phuy chöùa dung moâi vaø nguyeân lieäu ñeå ngoaøi trôøi khoâng ñöôïc che ñaäy. Bao bì, chai loï vôõ trong quaù trình saûn xuaát khoâng coù nôi chöùa, vöùt boû böøa baõi.
Kho baõi löu tröõ chaát thaûi xaây döïng taïm bôï.
Biện pháp thông thoáng trong phân xưởng và vấn đề chiếu sáng không được quan tâm.
Hình thức thu gom thô sơ và dễ gây rò rỉ ra ngoài
3.4.3. Nhaän xeùt veà vaán ñeà xöû lyù
Veà chaát thaûi raén.
Hieän taïi, haàu heát chaát thaûi raén cuûa caùc ñôn vò saûn xuaát ñeàu hôïp ñoàng vôùi caùc coâng ty moâi tröôøng ñeå xöû lyù. Caùc coâng ty moâi tröôøng seõ ñeán thu gom vaø ñem ñi tieâu huûy ôû caùc loø ñoát, coù theå keå ñieån hình nhö: coâng ty coå phaàn Moâi tröôøng Vieät UÙc, coâng ty TNHH SX – TM – DV Moâi Tröôøng Xanh. Tuy nhieân caùc loaïi can vaø thuøng phuy thì ñöôïc baùn cho moät soá coâng ty ñaàu moái chuyeân thu mua.
Veà khí thaûi.
Khí thaûi laø moät vaán ñeà ñaëc bieät ñöôïc chuù yù haøng ñaàu cuûa caùc ñôn vò saûn xuaát hoùa chaát BVTV. Ñaëc tröng cuûa ngaønh saûn xuaát thuoác baûo veä thöïc vaät laø muøi hoâi cuûa caùc loaïi nguyeân lieäu vaø caùc loaïi dung moâi, cuõng nhö buïi töø quaù trình saûn xuaát thuoác boät. Chính vì vaäy maø baát cöù coâng ty, ñôn vò saûn xuaát naøo trong ngaønh naøy cuõng ñeàu phaûi xaây döïng heä thoáng xöû lyù khí. Tuy nhieân, hieän nay môùi chæ coù moät vaøi coâng ty laøm ñöôïc vieäc naøy, soá coøn laïi thì chöa thöïc söï quan taâm ñeán vaán ñeà xöû lyù khí thaûi hoaëc chæ quan
Các file đính kèm theo tài liệu này:
bai hoan thien.doc
