Đề tài Một số vấn đề về hạch toán phân phối lợi nhuận

Lời nói đầu Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp có tồn tại và phát triển được hay không phụ thuộc rất lớn vào việc doanh nghiệp có tạo ra được lợi nhuận hay không?. Lợi nhuận là một chỉ tiêu phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp, là nguồn quan trọng để doanh nghiệp tái đầu tư mở rộng sản xuất. Trên phạm vi xã hội, lợi nhuận là nguồn để thực hiện tái sản xuất xã hội. Ngoài ra, lợi nhuận là mục tiêu phấn đấu và là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp không ngừng cải tiến, đổi mới quy trình công nghệ, sử dụng tốt nguồn nhân lực, phấn đấu hạ giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm. Doanh nghiệp thu được lợi nhuận tức là sản phẩm của doanh nghiệp được thị trường chấp nhận, từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh để đứng vững và phát triển trong cơ chế thị trường hiện nay. Tuy nhiên, Lợi nhuận có trở thành mục tiêu, động lực hay không còn tuỳ thuộc vào chính sách phân phối thu nhập của Nhà nước. Phân phối lợi nhuận trong doanh nghiệp là một nội dung tài chính quan trọng bảo đảm sự hài hoà về lợi ích giữa Nhà nước với chủ sở hữu doanh nghiệp và người lao động. Chính vì vậy, chính sách phân phối thu nhập hợp lý sẽ là đòn bẩy kinh tế quan trọng khuyến khích người lao động và doanh nghiệp ra sức phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất . Đồng thời, sẽ tạo điều kiện cho Nhà nước trong việc quản lý ngân sách, điều tiết thu nhập, bảo đảm cho sự phát triển bền vững. Trong quá trình đi theo định hướng XHCN Nhà nước ta không ngừng tiến hành sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện chế độ kế toán phân phối lợi nhuận cho phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện không thể không phát sinh những vấn đề cần giải quyết và hoàn thiện thêm. Do đó, để tìm hiểu thêm vấn đề này Em đã chọn đề tài “Một số vấn đề về hạch toán phân phối lợi nhuận” Đề án của Em gồm 3 phần: Chương I : Lý luận cơ bản về phân phối lợi nhuận I.Khái niêm về lợi nhuận và vai trò của lợi nhuận đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp 1.1. Khái niệm Theo Thông tư số 64/1999TT-BTC ban hành ngày 07/6/1999: Lợi nhuận thực hiện cả năm là kết quả kinh doanh của doanh nghiệp bao gồm lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh và lợi nhuận hoạt động khác.Trong đó: - Lợi nhuận hoạt động kinh doanh: Là khoản chênh lệch giữa tổng doanh thu và giá thành toàn bộ của sản phẩm hàng hoá, dịch vụ đã tiêu thụ trong năm tài chính của doanh nghiệp. - Lợi nhuận hoạt động khác bao gồm: +Lợi nhuận từ hoạt động tài chính là số thu lớn hơn số chi phí của các hoạt động tài chính, bao gồm: hoạt động cho thuê tài sản; mua bán chứng khoán; mua bán ngoại tệ; lãi tiền gửi ngân hàng thuộc vốn kinh doanh; lãi cho vay vốn; lợi tức cổ phần và lợi nhuận được chia từ phần vốn góp liên doanh hợp doanh; hoàn nhập số dư khoản dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán. +Lợi nhuận hoạt động bất thường là số thu lớn hơn số chi của các hoạt động bất thường, bao gồm: khoản phải trả nhưng không trả được do phía chủ nợ; khoản nợ khó đòi đã duyệt bỏ nay thu hồi được; lợi nhuận từ quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản; khoản thu vật tư, tài sản thừa sau khi đã bù trừ hao hụt mất mát; khoản chênh lệch do thanh lý, nhượng bán tài sản; lợi nhuận các năm trước phát hiện năm nay; hoàn nhập số dư các khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dự phòng nợ phải thu khó đòi; tiền trích bảo hành sản phẩm còn thừa khi hết hạn bảo hành. 1.2.Vai trò của lợi nhuận - Lợi nhuận là chỉ tiêu tổng hợp biểu hiện kết quả của quá trình sản xuất kinh doanh. Nó phản ánh đầy đủ về mặt số lượng và chất lượng hoạt động của doanh nghiệp. - Lợi nhuận là nguồn vốn quan trọng để tái sản xuất mở rộng toàn bộ nền Kinh tế Quốc dân. Bởi vì lợi nhuận là nguồn hình thành nên thu nhập của ngân sách Nhà nước thông qua việc thu thuế - Lợi nhuận là đòn bẩy kinh tế quan trọng khuyến khích người lao động và các doanh nghiệp ra sức cải tiến máy móc để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. - Một bộ phận khác để lại doanh nghiệp để thành lập các quỹ, tạo điều kiện mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao đời sống người lao động. Nếu doanh nghiệp có chính sách phân phối lợi nhuận đúng đắn thì sẽ tạo động lực cho người lao động. - Lợi nhuận là một chỉ tiêu để đánh giá tình hình tài chính của công ty, xem xét các chỉ tiêu phân tích tài chính doanh nghiệp. II.Nội dung phân phối lợi nhuận Ta thấy thuế thu nhập doanh nghiệp là nguồn thu quan trọng nhất cho Ngân sách nhà nước nhưng đây cũng là một mảng vấn đề có rất nhiều sự khác nhau trong cách hạch toán giữa doanh nghiệp với cơ quan thuế. Tổng lợi nhuận trước thuế sau khi nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là phần lợi nhuận sau thuế. Phần lợi nhuận sau thuế ta mới đem phân phối . Vì vậy trước tiên ta cần phải tính đúng thuế thu nhập nhập doanh nghiệp phải nộp Ngân sách . 2.1. Thuế thu nhập doanh nghiệp 2.1.1. Đối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp Thông tư 128/2003/TT-BTC quy định:Các tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập phát sinh tại Việt Nam , không phân biệt hoạt động kinh doanh được thực hiện tại Việt Nam hay tại nước ngoài (như: cho thuê tài sản, cho vay vốn,chuyển giao công nghệ, hoạt động tư vấn, tiếp thị, quảng cáo…), công ty ở nước ngoài hạot động kinh doanh thông qua cơ sở thường trú tại Việt Nam . 2.1.2. Phương pháp tính thuế thu nhập doanh nghiệp Căn cứ để tính thuế thu nhập doanh nghiệp là thu nhập chịu thuế và thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp Theo quy định tại Điều 7 Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế được xác định như sau: Thu nhập chịu thuế = Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế - Chi phí hợp lý + Thu nhập chịu thuế khác Trong đó, theo Thông tư số 128/2003/TT-BTC: - Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế bao gồm thu nhập chịu thuế của hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và thu nhập chịu thuế khác, kể cả thu nhập chịu thuế từ hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ ở nước ngoài. Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế được xác định theo công thức: Thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế = Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế trong kỳ tính thuế - Chi phí hợp lý trong kỳ tính thuế + Thu nhập chịu thuế khác trong kỳ tính thuế Sau khi xác định thu nhập chịu thuế theo công thức trên, cơ sở kinh doanh được trừ số lỗ của các kỳ tính thuế trước chuyển sang trước khi xác định số thuế thu nhập phải nộp theo quy định. - Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế là toàn bộ số tiền bán hàng, tiền cung cấp dịch vụ bao gồm cả trợ giá, phụ thu, phụ trội mà cơ sở kinh doanh được hưởng không phân biệt đẫ thu được tiền hay chưa thu được tiền. 2.1.3. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp áp dụng đối với cơ sở kinh doanh là 28%. Hoạt động kinh doanh sổ só kiến thiết nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo thuế suất 28%, phần thu nhập còn lại phải nộp vào ngân sách Nhà nước sau khi trừ đi số tiền được trích, lập vào các quỹ theo quy định . Huế suất áp dụng đối với từng cơ sở kinh doanh tiến hành tìm kiếm, khai thức dầu khí và tài nguyên quý hiếm khác từ 28% đến 50% phù hợp với từng dự án đầu tư, từng cơ sở kinh doanh. 2.2. Nội dung phân phối Lợi nhuận Theo Nghị định số 27/1996CP và thông tư hướng dẫn số 641999TT-BTC ngày 07-06-1999 của Bộ Tài Chính về “hướng dẫn chế độ phân phối lợi nhuận sau thuế và quản lý quỹ trong các doanh nghiệp nhà nước theo luật định” thì kết quả kinh doanh của doanh nghiệp được tạo ra cuối kỳ kế toán và chỉ được phân phối chính thức khi báo cáo quyết toán tài chính được duyệt và phân phối theo trình tự sau: Nộp cho nhà nước thông qua thuế thu nhập doanh nghiệp Bù lỗ các năm trước không được trừ vào lợi nhuận trước thuế. Nộp tiền thu về sử dụng vốn ngân sách nhà nước theo quy định hiện hành. Trả tiền phạt vi phạm pháp luật nhà nước như: vi phạm các Luật thuế, Luật giao thông, Luật môi trường, Luật thương mại và quy chế hành chính..., sau khi đã trừ tiền bồi thường tập thể hoặc cá nhân gây ra ( nếu có ). Trừ các khoản chi phí thực tế đã chi nhưng không được tính vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế. Chia lãi cho các bên góp vốn (nếu có). Phần lợi nhuận còn lại sau khi trừ các khoản trên được dùng để trích lập các quỹ như sau: + Trích ít nhất 50% vào quỹ đầu tư phát triển. + Trích quỹ dự phòng tài chính 10% cho đến khi nào số dư quỹ này đạt 25% vốn điều lệ. + Trích 5% vào quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm cho đến khi số dư quỹ này đạt 6 tháng lương thực hiện của doanh nghiệp khi không trích nữa. + Chia lãi cổ phần trong trường hợp phát hành cổ phiếu. + Trích vào quỹ khen thưởng và phúc lợi trích tối đa 3 tháng lương thực hiện nếu tỉ suất lợi nhuận trên vốn năm nay bằng hoặc cao hơn so với năm trước. Trích tối đa 2 tháng lương thực hiện nếu tỉ suất lợi nhuận trên vốn năm nay thấp hơn năm trước. Nếu trong trường hợp các quỹ của doanh nghiệp đạt mức khống chế tối đa mà lợi nhuận doanh nghiệp chưa phân phối hết thì thu nhập còn lại được trích hết vào quỹ đầu tư phát triển. Kết quả của doanh nghiệp được phân phối theo phương thức hàng tháng hoặc hàng quý tạm phân chia. Cuối năm khi báo cáo quyết toán tài chính được duyệt tính ra số được phân phối chính thức so sánh với số đã trích, đã chia trong năm. Nếu có chênh lệch thì thực hiện trích bổ sung hoặc hoàn lại (số tạm phân phối các kỳ không được vượt quá 70% tổng số lợi nhuận thực tế). Cũng theo thông tư số 64 hướng dẫn:Trích 5% vào quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm cho đến khi số dư quỹ này đạt 6 tháng lương thực hiện của doanh nghiệp thì không trích nữa.Tuy nhiên do việc trích lập này có nhiều bất cập nên Thông tư số 82/2003/TT-BTC đã sửa đổi và đưa quỹ dự phòng mất việc làm vào chi phí quản lý doanh nghiệp. 2.3. Mục đích sử dụng các quỹ doanh nghiệp: 2.3.1. Quỹ đầu tư phát triển Quỹ đầu tư phát triển được trích để bổ sung vào vốn kinh doanh của doanh nghiệp như: đầu tư mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh và đổi mới công nghệ, trang thiết bị, điều kiện làm việc của doanh nghiệp; góp vốn liên doanh, mua cổ phiếu, góp vốn cổ phần theo quy định hiện hành;. . . 2.3.2. Quỹ dự phòng tài chính Quỹ dự phòng tài chính được dùng để bù đắp phần còn lại của những tổn thất, thiệt hại về tài sản xảy ra trong quá trình kinh doanh sau khi đã được bồi thường của các tổ chức, cá nhân gây ra tổn thất và của tổ chức bảo hiểm... 2.3.3. Quỹ phúc lợi Quỹ phúc lợi được dùng để: Đầu tư xây dựng hoặc sửa chữa, bổ sung vốn xâydựng các công trình phúc lợi công cộng của doanh nghiệp, góp vốn đầu tư xây dựng các công trình phúc lợi chung trong ngành, hoặc với các đơn vị khác theo hợp đồng thoả thuận; Chi cho các hoạt động thể thao, văn hoá, phúc lợi công cộng của tập thể công nhân viên doanh nghiệp; Đóng góp cho quỹ phúc lợi xã hội; Trợ cấp khó khăn thường xuyên, đột xuất cho cán bộ công nhân viên doanh nghiệp. Ngoài ra có thể chi trợ cấp khó khăn cho người lao động của doanh nghiệp đã nghỉ hưu, mất sức lâm vào hoàn cảnh khó khăn, không nơi nương tựa, xây nhà tình nghĩa, từ thiện. . . 2.3.4. Quỹ khen thưởng Quỹ khen thưởng được trích nhằm: Thưởng cuối năm hoặc thưởng thường kỳ cho cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp; Thưởng cho những cá nhân và đơn vị bên ngoài doanh nghiệp có quan hệ kinh tế đã hoàn thành tốt những điều kiện của hợp đồng, đóng góp có hiệu quả vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. . . III. Hạch toán lợi nhuận và phân phối lợi nhuận 3.1. Đặc điểm và nhiệm vụ hạch toán 3.1.1. Đặc điểm hạch toán. Theo chế độ kế toán Việt Nam kỳ hạch toán là năm dương lịch. Ta biết thu nhập của doanh nghiệp được thể hiện bằng chỉ tiêu lãi hoặc lỗ, là chỉ tiêu gắn liền với kỳ hạch toán. Ta chỉ có thể xác định kết quả kinh doanh của DN khi kết thúc kỳ hạch toán đó. Để có thể phân phối lợi nhuận của DN trước tiên ta phải xác định được lợi nhuận của DN. Sau đó mới phân phối thành các quỹ của DN và nộp thuế thu nhập DN. 3.1.2. Nhiệm vụ hạch toán. .- Phải phản ánh chính xác doanh thu, chi phí để từ đó xác định chính xác kết quả hoạt động kinh doanh, hoạt động tài chính và hoạt động khác. - Cung cấp đầy đủ kịp thời thông tin về kết quả của các hoạt động kinh doanh để làm cơ sở ra quyết định quản lý. - Cung cấp đầy đủ kịp thời thông tin về kết quả của các hoạt động kinh doanh để làm cơ sở ra quyết định quản lý. - Giám đốc tình hình thực hiện nghĩa vụ Nhà nước để đảm bảo nộp đúng, nộp đủ, nộp kịp thời các khoản phải nộp. Tránh tình trạng dây dưa, chiếm dụng thuế Xác định số thu nhập chịu thuế một cách chính xác. - Ghi nhận kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh một cách chi tiết theo từng nghiệp vụ, theo từng đơn vị trực thuộc... - Xác định số lợi nhuận phân phối cho các lĩnh vực được chính xác, đồng thời phản ánh kịp thời tình hình phân phối lợi nhuận. 3.2. Tài khoản sử dụng Để hạch toán lợi nhuận và quá trình phân phối lợi nhuận ta sử dụng các tài khoản sau: Tài khoản 421- Lợi nhuận chưa phân phối Bên Nợ: +Số lỗ về các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp + Số phân phối các khoản lãi. Bên Có: + Số lãi về các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp + Số tiền lãi cấp dưới nộp lên, số lỗ được cấp trên cấp bù + Xử lý các khoản lỗ về kinh doanh. TK 421 cuối kỳ có thể có: Số dư Nợ: Số lỗ chưa xử lý Số dư Có: Số lợi nhuận chưa phân phối TK 421 có 2 tài khoản cấp 2: TK 4211- Lợi nhuận năm trước: Phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh, tình hình phân phối kết quả và số lợi nhuận chưa phân phối thuộc năm trước. TK 4212- Lợi nhuận năm nay: Phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh, tình hình phân phối kết quả và số lợi nhuận chưa phân phối thuộc năm nay. Ngoài ra kế toán còn sử dụng các tài khoản sau để phân phối lợi nhuận: - Tài khoản 911- Xác định kết quả kinh doanh - Tài khoản 3334- Thuế thu nhập doanh nghiệp - Tài khoản 414- Quỹ đầu tư phát triển - Tài khoản 415- Quỹ dự phòng tài chính - Tài khoản 431- Quỹ khen thưởng, phúc lợi Tài khoản này có 3 TK cấp 2: + TK 4311- Quỹ khen thưởng + TK 4312- Quỹ phúc lợi + TK 4313- Quỹ phúc lợi đã hình thành TSCĐ 3.3. Phương pháp hạch toán lợi nhuận và phân phối lợi nhuận Xác định kết quả kinh doanh vào cuối kỳ. Kết chuyển kết quả từ các hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động tài chính, hoạt động khác - Nếu lãi Nợ TK 911 ( chi tiết theo từng hoạt động ) Có TK 421 (4212- chi tiết theo từng hoạt động) Nếu lỗ Nợ TK 421 (4212- chi tiết theo từng hoạt động) Có TK 911 ( chi tiết theo từng hoạt động ) Tạm phân phối lợi nhuận theo kế hoạch ( hàng tháng, quỹ ) + Thuế thu nhập doanh nghiệp - Hàng tháng hoặc hàng quỹ khi nhận được thông báo của cơ quan thuế về thuế thu nhập DN tạm nộp Nợ TK 421 (4212): Phân phối lợi nhuận Có TK 333 (3334): Số thuế thu nhập tạm nộp - Sau đó DN thực hiện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cho nhà nước Nợ TK 333 (3334): Có TK liên quan ( 111, 112, 311...) + Chia lãi cho các bên góp vốn Nợ TK 421 (4212): Lợi nhuận chưa phân phối Có TK 111,112: Nếu chia bằng tiền Có TK 511 ( Có TK 3331 ): Nếu chia bằng sản phẩm hoàn thành Có TK 411: Nếu đối tác lấy lãi để góp vốn liên doanh + Lập các quỹ của doanh nghiệp theo kế hoạch Nợ TK 421 (4212): Tạm lập quỹ xí nghiệp Có TK 414: Lập quỹ đầu tư phát triển Có TK 415: Lập quỹ dự phòng tài chính Có TK 431: Lập quỹ khen thưởng, phúc lợi + Bổ sung nguồn vốn kinh doanh (nếu có) Nợ TK 421 (4212): Lợi nhuận chưa phân phối Có TK 411: Nguồn vốn kinh doanh Kết chuyển lợi nhuận chưa phân phối năm nay sang lợi nhuận chưa phân phối năm trước khi kết thúc niên độ kế toán: Nợ TK 421 (4212): Lợi nhuận năm nay Có TK 421 (4211): Lợi nhuận năm trước Trường hợp lỗ năm nay (hoặc phân phối quá số lãi) sẽ được chuyển thành lỗ năm trước: Nợ TK 421(4211): Lợi nhuận năm trước Có TK 421(4212): Lợi nhuận năm nay Xác định chính thức số lợi nhuận phân phối khi báo cáo quyết toán tài chính năm trước được duyệt (đầu năm sau). So sánh với số tạm phân phối: Nếu số tạm phân phối cho các lĩnh vực nhỏ hơn số phải phân phối Phản ánh số thuế thu nhập nộp thiếu Nợ TK 421 (4211): phân phối bổ sung lợi nhuận năm trước Có TK 3334: thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp bổ sung Thực hiện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp còn thiếu Nợ TK 3334 Có TK liên quan (111, 112, 311...) - Phản ánh các khoản khác phân phối thiếu Nợ TK 421 (4211): phân phối bổ sung số lợi nhuận năm trước Có TK 511, 111, 112: chia liên doanh, chia cổ đông bổ sung Có TK 414, 415, 431: Trích bổ sung các quỹ xí nghiệp Nếu số tạm phân phối lớn hơn số phải phân phối thì Phản ánh số thuế nộp thừa Nợ TK 3334: Số thuế thu nhập nộp thừa cho ngân sách Có TK 421(4211): Ghi tăng lợi nhuận năm trước Phản ánh các khoản khác phân phối thừa Nợ TK 511, 111, 112 Nợ TK 414, 415, 431: Số trích các quỹ thừa Có TK 421 (4211): Số lợi nhuận năm trước - Xử lý lỗ Nợ TK 411: Trừ vào vốn góp Nợ TK 415: Lập quỹ dự phòng tài chính Có TK 421: Lợi nhuận chưa phân phối Sơ đồ kế toán tổng quát lợi nhuận và phân phối lợi nhuận TK 911 Kết chuyển lỗ từ các hđ kinh doanh,hđ tài chính và hđ khác TK 3334 Thuế TNDN phải nộp ngân sách (tạm nộp và nộp bổ sung) TK 111, 112, 511 Tạm chia và chia bổ sung lợi nhuận cho các đối tác góp vốn TK 414, 415, 431 Lập các quỹ xí nghiệp (tạm trích theo kế hoạch và trích bổ sung các quỹ) TK411 Bổ sung nguồn vốn kinh doanh TK421 TK911 Kết chuyển lãi từ các hđ kinh doanh, hđ tài chính, hđ khác TK 3334, 414 415, 431 Số tạm phân phối thừa TK 411, 415 Xử lý lỗ 3.4. Chứng từ, sổ sách kế toán Tổ chức hạch toán kế toán kết quả hoạt động và phân phối lãi của doanh nghiệp được thực hiện trên các loại sổ chi tiết, sổ tổng hợp cần thiết tuỳ thuộc đặc điểm, đối tượng quản lý, kế toán của doanh nghiệp Chứng từ: quyết toán thu nhập Sổ sách: các sổ chi tiết; nhật ký chứng từ số 8, số 10 Bảng phân phối lợi nhuận Bảng phân phối lợi nhuận TT Lĩnh vực phân phối Số đã tạm phân phối Số phân phân phối chính thức Số phân phối thừa (+) hoặc thiếu (-) 1. 2 3. 4. 5. 6. 7. 8. Thuế thu nhập DN Quỹ đầu tư phát triển Chia cho liên doanh Quỹ khen thưởng Quỹ phúc lợi Quỹ dự phòng tài chính Nguồn vốn kinh doanh ... Cộng xxx xxx xxx Chương II: Thực trạng và phương hướng hoàn thiện phân phối lợi nhuận I.Thực trạng Kế toán là một bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống công cụ quản lý kinh tế, tài chính, có vai trò tích cực trong việc quản lý, điều hành và kiểm soát hoạt động kinh tế. Với tư cách là công cụ quản lý, tài chính- kế toán là một lĩnh vực gắn liền với hoạt động kinh tế, đảm nhiệm tổ chức hệ thống thông tin có ích cho việc ra các quyết định kinh tế. Vì vậy, kế toán có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ với hoạt động tài chính Nhà nước mà còn vô cùng cần thiết và quan trọng với hoạt động tài chính doanh nghiệp. Kế toán Việt Nam đã hình thành, phát triển và từng bước hoàn thiện phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và cơ chế quản lý kinh tế trong từng thời kỳ trên khuôn khổ và môi trường pháp lý nhất định. Thực tế trong những năm gần đây, công tác kế toán trong các ngành, các cấp, các lĩnh vực và các thành phần kinh tế đã có nhiều tiến bộ trên cơ sở môi trường pháp lý ngày càng được hoàn thiện. Việc nhà nước ta mạnh dạn sửa đổi, bổ sung hệ thống các văn bản pháp quy và kế toán tạo thành hành lang pháp lý đảm bảo cho hoạt động kế toán phát triển, ổn định nhằm phát huy vai trò là công cụ đắc lực trong quản lý cũng là những đổi mới căn bản trong tư duy. Bên cạnh những văn bản trực tiếp hướng dẫn công tác kế toán, nhà nước còn ban hành nhiều văn bản pháp luật có ảnh hưởng trực tiếp đối với hệ thống kế toán. Trong quá trình nghiên cứu và xây dựng chuẩn mực kế toán có rất nhiều ý kiến khác nhau về mối quan hệ chuẩn mực kế toán, cơ chế tài chính và chính sách thuế. Có quan điểm cho rằng chuẩn mực kế toán chính là cơ chế tài chính doanh nghiệp, nếu xây dựng, ban hành chuẩn mực kế toán có còn cơ chế tài chính doanh nghiệp nữa không? hoặc nếu chuẩn mực kế toán Việt Nam ban hành theo chuẩn mực kế toán Quốc tế thì sẽ có những quan điểm mâu thuẫn với cơ chế tài chính doanh nghiệp; hoặc tại sao chúng ta không xây dựng chuẩn mực theo cơ chế, chính sách hiện hành cho đồng bộ và sau đó nếu cơ chế, chính sách có sửa đổi, bổ sung thì chuẩn mực kế toán sẽ sửa đổi theo? Kinh nghiệm ở các nước có nền kinh tế thị trường phát triển là chính sách tài chính không ban hành thành văn bản riêng mà quy định thành những chương, điều riêng về hoạt động tài chính trong các bộ luật có liên quan. Khi hệ thống chuẩn mực kế toán quốc gia được xây dựng và ban hành thì phải tuân thủ những quy định về những vấn đề có liên quan đối với hoạt động tài chính. Do đó không thể xẩy ra mâu thuẫn giữa chính sách tài chính và chuẩn mực kế toán. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam đang trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường, cơ chế chính sách đang trong quá trình hoàn thiện khi có những sửa đổi, bổ sung về cơ chế tài chính, chính sách thuế thì chế độ kế toán phải sửa đổi theo cho phù hợp. Trước yêu cầu ban hành hệ thống chuẩn mực kế toán quốc gia đến năm 2003, Bộ tài chính không thể chờ cơ chế chính sách hoàn thiện mà đi trước một bước xây dựng một hệ thống chuẩn mực kế toán phù hợp với thông lệ quốc tế và phù hợp với nền kinh tế Việt Nam hiện nay, sau đó sẽ có những biện pháp sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách cho đồng bộ. Như vậy không thể không phát sinh những mâu thuẫn, những quy định trong chuẩn mực kế toán với những chính sách tài chính và chính sách thuế hiện hành. Hoàn thiện hạch toán phân phối lợi nhuận Xét quá trình phân phối lợi nhuận năm N Trong năm kế toán tiến hành tạm phân phối theo kế hoạch: Nợ TK 421(4212) Có TK 3334, 414, 415, 431 Cuối năm N kế toán xác định số dư cuối kỳ của TK 4212 - lợi nhuận năm nay- để chuyển thành số dư đầu kỳ của TK 4211-lợi nhuận năm trước- trên sổ của năm N+1. Khi báo cáo quyết toán tài chính của DN được cấp có thẩm quyền công nhận, kế toán tính toán thu nhập thực tế được phân phối theo từng nội dung và so sánh với số tạm phân phối năm trước để phân phối bổ sung hoặc thu hồi lại. Nếu phải phân phối bổ sung kế toán ghi: Nợ TK 4211 Có TK 3334, 414, 415, 431 Nếu phân phối thừa kế toán ghi: Nợ TK 333, 414, 415, 431 Có TK 4211 Nhìn vào quá trình hạch toán lợi nhuận ở trên ta thấy tài khoản 4212 chưa phản ánh rõ lợi nhuận tạm phân phối và tích luỹ. Để thấy rõ điều này ta sẽ xem xét về tình hình phản ánh thu nhập trên các tài khoản của kế toán Pháp. Theo chế độ kế toán Pháp, sau khi chuyển các chi phí và thu nhập vào TK128 “xác định kết quả của niên độ”. Nếu tổng chi phí nhỏ hơn tổng thu nhập thì có lãi, kết chuyển vào TK 120 “lãi”. Sau đó việc phân phối lãi sẽ diễn ra trên TK 88 “kết quả chờ phân phối”. TK thuế phải nộp , các quỹ TK 88 TK 120 TK 128 TK 129 Tiến hành phân phối Kết chuyển Kết chuyển Kết chuyển để phân phối lãi lỗ Ta biết, do có tài khoản 88 nên việc phân pối thu nhập đã tách ra khỏi TK 120 “lãi”, ta dễ dàng xác định tổng lợi nhuận tực hiện bằng tổng phát sinh có TK120. Việc tách bạch hai nội dung công việc trên hai tài khoản này đã tạo nhiều thuận lợi cho công tác kế toán, giúp cho tốc độ công tác kế toán đạt kết hiệu quả, nhanh hơn, dễ hiểu hơn. Do vậy, xét về trình độ công tác kế toán nước ta hiện nay thì việc thiết kế tài khoản sao cho phù hợp, bảo đảm tốc độ năng suất và chất lượng kế toán ngày càng cao là một mục tiêu quan trọng không chỉ với một DN mà cả với nhà nước cũng phải quan tâm, coi trọng. Cho nên để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quyết toán lợi nhuận của DN, các DN nên chi tiết thêm TK 4212 thành 42121 “lợi nhuận thực hiện” và TK 42122 “lợi nhuận đã phân phối” để theo dõi riêng lợi nhuận thực hiện và tình hình tạm phân phối thu nhập. Khi đó, ta có trình tự hạch toán sau: Trong năm N, kế toán tạm phân phối thu nhập cho từng lĩnh vực theo kế hoạch Nợ TK 42122: lợi nhuận tạm phân phối Có TK 3334, 414, 415, 431 Cuối năm N, kế toán xác định số dư cuối kỳ của TK 42121 “lợi nhuận thực hiện” để kết chuyển vào TK 42122 “lợi nhuận đã phân phối”, số còn lại chuyển thành số dư đầu kỳ của TK 4211 “lợi nhuận năm trước” trên sổ của năm N+1 Nợ TK 42121: lợi nhuận thực hiện Có TK 42122: lợi nhuận tạm phân phối Có TK 42111: lợi nhuận năm trước Khi báo cáo quyết toán lãi của DN được công nhận, kế toán tính toán thu nhập thực tế được phân phối theo từng nội dung và so sánh với số tạm phân phối năm trước để phân phối bổ sung hoặc thu hồi lại. Khi đó việc hạch toán thu nhập và phân phối thu nhập có thể sẽ được thực hiện theo sơ đồ sau: TK 333, 414, 415 431 TK 42122 TK 4211 Số tạm phân phối Kết chuyển cuối kỳ TK 421 Phân phối bổ sung Kết chuyển năm sau Phân phối thừa thu lại Bàn về quy định “số tạm phân phối trong kỳ không vượt quá 70% tổng số lợi nhuận thực tế” Một thực tế là hầu như không có một DN nào thực hiện được quy định này vì số thuế tạm nộp mà cơ quan thuế bắt DN phải nộp trước có khi là lớn, ngoài ra còn trích các quỹ thì không thể không vượt quá 70%. Vì vậy không nên hạn chế con số này mà tuỳ vào sơ bộ đánh giá tình hình kinh doanh của doanh nghiệp trong năm để quy định hoặc có thể quy định mức tạm phân phối trên tổng số lợi nhuận thực tế là từ 80% đến 90% để doanh nghiệp có thể linh động trong khi thực hiện tạm phân phối, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp, nhằm mục đích cuối cùng là hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả nhất. 3.Hoàn thiện phương pháp tính thuế thu nhập doanh nghiệp 3.1. Đối với khoản tiền vi phạm hợp đồng kinh tế Có sự khác nhau giữa kế toán và cơ chế tài chính trong cách hạch toán khoản này. Thông tư 89/2002/TT- BTC ban hành ngày 9/10/2002 quy định chi phí khác (TK 811) có cả khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng kinh tế tức là khoản này được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ hay được hạch toán vào lợi nhuận trước thuế. Nên định khoản trong trường hợp này là: Nợ TK 811: Chi phí khác Có TK 111, 112: Nếu trả bằng tiền Đây là quyết định rất đúng đắn của Chính phủ,bởi doanh nghiệp cũng không muốn bị phạt mà có thể do nhiều nguyên nhân bên nghoài mà doanh nghiệp không thể kiểm soát được,đặc biệt trong nền kinh tế thị trường.Mặt khác DN không muốn bị phạt vì ngoài việc phải trả khoản tiền vi phạm nó còn ảnh hưởng không tốt đến uy tín cũng như các mối quan hệ của DN trên thị trường. Tuy nhiên, khoản thu về tiền phạt vi phạm hợp đồng kinh tế lại được hạch toán vào tài khoản 711(Thu nhập khác) và được hạch toán như sau: Nợ TK 711: Thu nhập khác Có TK 111, 112: Nếu thu bằng tiền Nên chăng có thể hạch toán khoản này vào lợi nhuận sau thuế được không?. Vì chính DN, một khi đã có hợp đồng thì lại mong muốn hợp đồng được thực hiện chứ không có một DN nào lại mong “được hưởng” khoản tiền phạt khách hàng vi phạm. Hợp đồng không được thực hiện đã là một thiệt hại lớn cho DN, khoản được hưởng tiền phạt chẳng qua là một khoản nhỏ để bù đắp thiệt hại đó. 3.2. Thế thu nhập doanh nghiệp và thuế suất bổ sung 3.2.1. Thuế thu nhập doanh nghiệp cao có tạo điều kiện cho doanh nghiệp có khả năng tích luỹ vốn hay không?. Một thực trạng đáng lo ngại là các doanh nghiệp nhà nnước có quy mô vốn quá nhỏ. Tại thời điểm đầu năm 2000, theo số liệu của ban đổi mới quản lý doanh nghiệp trung ương, số doanh nghiệp nhà nước có quy mô vốn dưới 5 tỷ đồng chiếm 64,45%, trên 10 tỷ đồng 20,89%, 30% số doanh nghiệp nhà nước có số vốn dưới 1 tỷ đồng. Trong đó quy mô bình quân của một dự án liên doanh với nước ngoài ở Việt Nam khoảng 260 tỷ đồng. Do đó khả năng cạnh tranh ở trong nước cũng đã khó, chưa nói tới tầm khu vực và quốc tế. Hơn nữa trình độ kỹ thuật và công nghệ lạc hậu đang là cản trở lớn đối với khả năng cạnh tranh và hội nhập của các doanh nghiệp. Nhiều mặt hàng sản xuất ở trong nước có mức giá cao hơn giá mặt hàng cùng loại nhập khẩu từ 20-40%. Nhiều mặt hàng tồn tại được là do chính sách bảo hộ của nhà nước thông qua thuế nhập khẩu cao. Để thoát khỏi tình trạng ấy các doanh nghiệp cần bổ sung thêm vốn đầu tư. Trong đó, một trong những nguồn vốn chủ yếu là tích luỹ từ nội bộ của doanh nghiệp. Trong khi đó các doanh nghiệp hiện nay phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (thuế suất 32%) với thuế suất cao hơn so với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (thuế suất 25%). Bên cạnh đó còn phải nộp thuế thu trên vốn. Như vậy tỉ lệ động viên thu nhập từ các doanh nghiệp vào ngân sách nhà nước ở mức khá cao. Điều này đã vô tình thu hẹp khả năng tích luỹ vốn của các doanh nghiệp, làm cho các doanh nghiệp lâm vào vòng luẩn quẩn : vốn ít, kỹ thuật công nghệ lạc hậu, sức cạnh tranh yếu, hậu quả thấp.... Như vậy nhà nước cần phải quan tâm hơn nữa đến doanh nghiệp nhà nước, mặc dù chúng ta biết rằng sở dĩ có sự phân biệt thuế suất như vậy là do nhà nước muốn thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đẩy mạnh quá trình CNH-HĐH. Nhưng trong nền kinh tế thị trường nhiều thành phần hiện nay, để doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò chủ đạo thì cũng cần có sự quan tâm thích đáng. Nên chăng nhà nước xem xét, điều chỉnh lại mức thuế giúp các doanh nghiệp nhà nước tích luỹ vốn, đổi mới công nghệ, tăng khả năng cạnh tranh trong nước và quốc tế. 3.2.2. Thuế thu nhập bổ sung thêm một gánh nặng đối với các doanh nghiệp Theo thông tư 18/2002/TT- BTC ban hành ngày 20/2/2002 có quy định “ Các cơ sở kinh doanh có thu nhập cao do địa điểm kinh doanh thuận lợi, ngành nghề kinh doanh ít bị cạnh tranh, mang lại thu nhập cao, sau khi nộp thuế thu nhập theo thuế suất 32% mà phần thu nhập còn lại cao hơn 20% vốn chủ sở hữu hiện có thì số vượt trên 20% phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung với thuế suất 25%. Thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung được xác định bằng cách lấy thu nhập còn lại (sau khi nộp thu nhập DN với thuế suất 32%) trừ 20% vốn chủ sở hữu hiện có “ đã tạo nên một số điểm bất hợp lý. Lơi nhuận của doanh nghiệp nhiều hay ít không hẳn chỉ là do lợi thế khách quan mà còn có thể do sự lãnh đạo của tổng giám đốc công ty (giám đốc), biết tổ chức quản lý, biết sử dụng công cụ nợ để năng cao tỷ suất lợi nhuận sau thuế. Như vậy theo cơ chế mới thì mới quyết toán nguồn thu hiện tại cho ngân sách mà chưa tính đến thực trạng tài chính của doanh nghiệp. Trong bối cảnh hiện nay khi mà nguồn tài chính của doanh nghiệp là rất hạn hẹp, khả năng tạo vốn còn gặp rất nhiều khó khăn, các doanh nghiệp không còn được bao cấp vốn như trước đây thì việc mở ra cơ hội để các doanh nghiệp tự tích lũy vốn từ kết quả kinh doanh của mình là điều rất nên làm. Để từ đó họ ngày càng ra sức đổi mới kỹ thuật công nghệ làm cho doanh nghiệp ngày càng mở rộng qui mô. Do đó một giải pháp nên được nghiên cứu là giảm mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung thấp hơn 25%. Số còn lại để doanh nghiệp tồn tại, phát triển và có khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp khác trong tương lai gắn liền với bảo tồn vốn của nhà nước đầu tư vào các doanh nghiệp. Dẫn đến tăng nguồn thu một cách vững chắc cho ngân sách nhà nước. 3.3. Quỹ khen thưởng và phúc lợi Ta thấy cơ chế phân phối lợi nhuận sau thuế hiện hành chưa gắn chặt quyền lợi của doanh nghiệp và tập thể lao động trong DN với kết quả kinh doanh nghiệp. Doanh nghiệp chỉ có nguồn để trích lập các quỹ sau khi đã nộp đủ tiền sử dụng vốn Ngân sách và chi các khoản nếu vẫn còn. Người lao động chỉ được nhận thu nhập bổ sung từ quỹ khen thưởng nếu phần lợi nhuận còn lại sau khi đã chi các khoản trên và đã dùng để chia lãi cổ phần (nếu có) vẫn còn dư. Điều này ít có tác dụng khuyến khích vật chất đối với doanh nghiệp vì kết quả sản xuất mà họ mang lại không tương xứng với cái mà họ được hưởng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc không ít doanh nghiệp cố tình hạch toán không trung thực, làm sai lệch kết quả kinh doanh thực tế “lãi, lỗ không thật” để tránh bớt nghĩa vụ nộp thuế ngân sách, gây thất thu ngân sách nhà nước.Theo em, các quỹ này nên được hạch toán vào chi phí quản lý doanh nghiệp(TK 642).Vì có như vậy, doanh nghiệp mới quan tâm thích đáng đến các hoạt độn phúc lợi và đời sốn cũg như năng lực của nhân viên, từ đó có cá chính sách khuyến khích họ hoàn thành tốt nhiêm vụ của mình Tóm lại, hoạt động kế toán của nước ta được nhà nước quan tâm, các văn bản pháp quy liên quan đến kế toán tài chính được ban hành phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nhà nước đặc biệt trong những năm gần đây với chính sách mở cửa nền kinh tế đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ đối ngoại, hội nhập vối kinh tế trên thế giới và các nước trong khu vực hoạt động kế toán càng trở nên quan trọng. Các văn bản pháp quy về kế toán tài chính được sửa, bổ sung và hoàn thiện dần nhằm thực sự đi vào thực tế cuộc sống và trở thành cơ sở vững chắc cho các hoạt động kế toán tài chính phát triển. Phần III Kết luận Trên đây, là toàn bộ phần trình bày của em về kết quả kinh doanh cũng như là quá trình phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp. Ta biết người bỏ vốn vào kinh doanh sau khi đã thực hiện nghĩa vụ nộp thuế đối với Nhà nước và bù đắp vào các chi phí sản xuất kinh doanh từ doanh thu sẽ được hưởng toàn bộ lợi nhuận còn lại của doanh nghiệp. Nói cách khác chủ sở hữu sẽ được quyền sở hữu và sử dụng toàn bộ lợi nhuận còn lại của doanh nghiệp. Trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì việc phân phối lợi nhuận còn lại của doanh nghiệp cần phải giải quyết được lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài của người lao động trong doanh nghiệp, của Nhà nước và phát huy quyền tự chủ tài chính của doanh nghiệp. Do vậy, cần phải có một chính sách phân phối lợi nhuận một cách hợp lý. Nếu cơ chế tài chính– kế toán về thu nhập và phân phối thu nhập hợp lý sẽ tạo động lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, tạo tiền đề cho doanh nghiệp tăng khả năng tích luỹ vốn, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường tiến tới hội nhập kinh tế thế giới. Đồng thời nó đảm bảo nguồn thu cho ngân sách, góp phần vào việc thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của Nhà nước ta trên con đường CNH- HĐH đất nước. Vì vậy, việc sửa đổi bổ sung cơ chế chính sách cho phù hợp với thực tiễn là một việc làm hết sức cần thiết. Những kiến nghị của em trên đây nhằm góp phần hoàn thiện chế độ kế toán về lợi nhuận và phân phối lợi nhuận ở Việt Nam.