Đánh giá tình hình ô nhiễm kim loại nặng trên đất trồng cây ăn quả huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang - Phan Lê Na
Tài liệu Đánh giá tình hình ô nhiễm kim loại nặng trên đất trồng cây ăn quả huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang - Phan Lê Na: Nghiên c u T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019 13 ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH Ô NHI M KIM LO I N NG TRÊN T TR NG CÂY N QU HUY N L C NG N, T NH B C GIANG Phan Lê Na, Nguy n V n Bài Tr ng i h c Nông - Lâm B c Giang Tóm t t Nghiên c u nh m ánh giá tình hình ô nhi m kim lo i Cu, Pb, Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. S tích l y c a các kim lo i n ng trong môi tr ng t t các ho t ng nông nghi p không ch nh h ng t i s phát tri n c a các lo i cây tr ng mà còn nh h ng t i s c kh e c a con ng i c ng nh các sinh v t khác thông qua chu i th c n. Bài báo s d ng ph ng pháp l y m u và phân tích m u t, t ó ánh giá tình tr ng ô nhi m kim lo i n ng trên t tr ng cây n qu là c n thi t nh m a ra m t s gi i pháp gi m hàm l ng kim lo i n ng trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. K t qu phân tích hàm l ng c a Cu, Pb, Zn trong 50 m u t tr ng cây n qu cho th y: vùng t tr ng câ...
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đánh giá tình hình ô nhiễm kim loại nặng trên đất trồng cây ăn quả huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang - Phan Lê Na, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
13
ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH Ô NHI M KIM LO I N NG TRÊN T
TR NG CÂY N QU HUY N L C NG N, T NH B C GIANG
Phan Lê Na, Nguy n V n Bài
Tr ng i h c Nông - Lâm B c Giang
Tóm t t
Nghiên c u nh m ánh giá tình hình ô nhi m kim lo i Cu, Pb, Zn trong t tr ng
cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. S tích l y c a các kim lo i n ng trong
môi tr ng t t các ho t ng nông nghi p không ch nh h ng t i s phát tri n
c a các lo i cây tr ng mà còn nh h ng t i s c kh e c a con ng i c ng nh các
sinh v t khác thông qua chu i th c n. Bài báo s d ng ph ng pháp l y m u và phân
tích m u t, t ó ánh giá tình tr ng ô nhi m kim lo i n ng trên t tr ng cây n
qu là c n thi t nh m a ra m t s gi i pháp gi m hàm l ng kim lo i n ng trong
t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. K t qu phân tích hàm l ng
c a Cu, Pb, Zn trong 50 m u t tr ng cây n qu cho th y: vùng t tr ng cây n qu
theo cách truy n th ng u có hàm l ng Cu, Pb, Zn cao h n nhi u l n so v i vùng
tr ng theo tiêu chu n VietGap hay Global Gap. Trong ó có 4/50 m u t b ô nhi m
Cu, 7/50 m u t b ô nhi m Pb và không có m u t b ô nhi m Zn.
T khóa: Cu; t tr ng cây n qu ; Ô nhi m; Pb; Zn.
Abstract
Assessing heavy metal pollution of fruit cropland at Luc Ngan district,
Bac Giang province
The research aims to assess the situation of Cu, Pb, Zn metals pollution in fruit
cropland at Luc Ngan district, Bac Giang province. The accumulation of heavy metals
in the soil environment from agricultural activities not only a ects the development
of crops but also a ects the health of people as well as other organisms through the
food chain. This paper uses a method of sampling and analyzing soil samples, thereby
assessing the heavy metal pollution on fruit growing land that necessary to provide
some solutions to reduce heavy metal pollution of fruit cropland at Luc Ngan district,
Bac Giang province. The analysis results of Cu, Pb and Zn content in 50 acres of fruit
cropland indicate that Cu, Pb and Zn contents in traditional fruit cropland areas are
much higher than those in fruit cropland using VietGap or Global Gap standards.
Among total of 50 soil samples, 4 samplesare Cu contaminated, 7 samples are Pb
contaminated and no soil sampleis Zn contaminated.
Keywords: Cu; Fruit cropland; Pollution; Pb; Zn.
1. T V N
Huy n L c Ng n - t nh B c Giang
có n n kinh t t p trung vào ngành nông
nghi p v i th m nh là tr ng các lo i cây
n qu nh v i thi u, b i, cam canh,...
Di n tích cây n qu c a huy n nhìn
chung có xu h ng liên t c t ng trong
nh ng n m g n ây [2]. Trong quá trình
s n xu t nông nghi p, thông qua quá trình
canh tác, s d ng phân bón, hóa ch t b o
v th c v t (BVTV), t i tiêu con ng i
làm t ng áng k các nguyên t kim lo i
n ng trong t. S tích l y c a các kim
lo i n ng trong môi tr ng t t các ho t
ng nông nghi p không ch nh h ng
t i s phát tri n c a các lo i cây tr ng
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
14
mà còn nh h ng t i s c kh e c a con
ng i c ng nh các sinh v t khác thông
qua chu i th c n [6]. Do ó, vi c ánh
giá tình tr ng ô nhi m kim lo i n ng trên
t tr ng cây n qu là c n thi t nh m
a ra m t s gi i pháp gi m hàm l ng
kim lo i n ng trong t tr ng cây n qu
huy n L c Ng n, t nh B c Giang.
2. PH M VI VÀ PH NG PHÁP
NGHIÊN C U
2.1. Ph m vi nghiên c u
Nghiên c u t p trung vào ánh giá
03 kim lo i n ng i n hình Cu, Pb, Zn t n
t i trong t tr ng cây n qu t i huy n
L c Ng n, t nh B c Giang.
2.2. Ph ng pháp nghiên c u
2.2.1. Ph ng pháp thu th p tài li u
th c p
Thu th p các tài li u v th c tr ng
tr ng cây n qu c a huy n L c Ng n,
t nh B c Giang t i các phòng ban có liên
quan. ng th i thu th p các tài li u t
các nghiên c u tr c ph c v cho m c
tiêu c a nghiên c u.
2.2.2. Ph ng pháp l y m u
- Ph ng pháp l y m u t ng t m t
theo TCVN 5297:1995 - Ch t l ng t
- L y m u - Yêu c u chung và TCVN
7538 - 2:2005 - Ch t l ng t - L y m u
- Ph n 2: H ng d n k thu t l y m u.
- V trí l y m u t: t i các v n
tr ng cây n qu a ph ng tr ng theo
ph ng th c truy n th ng và tr ng theo
tiêu chu n VietGap, GlobalGap.
- Tiêu chí và s l ng m u ch n: l y m u
ng u nhiên phân l p theo di n tích 200 - 220
ha/m u (38 m u t tr ng cây theo ph ng
th c truy n th ng trên di n tích 17.450 ha, 12
m u t tr ng cây theo tiêu chu n VietGap,
GlobalGap trên di n tích 6.300ha).
2.2.3. Ph ng pháp phân tích
m u t
Các m u t c x lý, phân tích
theo các ph ng pháp sau:
B ng 1. Ph ng pháp phân tích các ch tiêu trong t nghiên c u
STT Ch tiêu phân tích Ph ng pháp phân tích
1 pH
KCl
1:2,5 Chi t b ng dung d ch KCl 0,1M
2 pHH2O 1:5 TCVN 5979 : 2007
3 Thành ph n c gi i t TCVN 6651 - 2000
4 OC % TCVN 8941 - 2011
5 CEC (l l/100g t) TCVN 8568 - 2010
6 Cu, Pb, Zn t ng s TCVN 6496 - 2009
2.2.4. Ph ng pháp x lý s li u
S d ng ph n m m Excel t ng
h p, x lý s li u thu th p làm c s cho
vi c ánh giá, phân tích k t qu .
3. K T QU NGHIÊN C U VÀ
TH O LU N
3.1. Th c tr ng tr ng cây n qu
t i huy n L c Ng n, t nh B c Giang
Trong nh ng n m qua phát tri n
kinh t c a huy n L c Ng n, các c p
chính quy n ã xác nh phát huy nh ng
l i th c a a ph ng là u tiên hàng
u, trong ó có phát tri n các lo i cây n
qu trên a bàn toàn huy n.
V i thi u là cây tr ng ch l c hi n nay
v i di n tích 17.500 ha chi m 68,9 % di n
tích tr ng cây n qu c a huy n, trong ó có
8.500 ha di n tích tr ng v i thi u theo quy
trình VietGap và GlobalGap. Các lo i cây
n qu có múi nh cam ng Canh, cam
Vinh, b i da xanh, b i Di n c tr ng
trên di n tích 6.758 ha, còn các lo i cây n
qu khác c tr ng trên di n tích 1.145 ha.
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
15
Hi n nay, huy n L c Ng n chia
thành các vùng tr ng cây n qu g m:
vùng tr ng thâm canh cam ng Canh
có 12 xã, vùng tr ng và thâm canh cam
Vinh có 13 xã, vùng tr ng b i Di n có
13 xã, vùng b i da xanh có 12 xã, ti p
t c phát tri n cây v i thi u trên a bàn
toàn huy n.
3.2. M t s tính ch t c b n c a
t tr ng cây n qu huy n L c Ng n
3.2.1. Thành ph n c gi i t
K t qu phân tích thành ph n c
gi i c a t c th hi n b ng 3 cho
th y t khu v c nghiên c u ch y u dao
ng t th t trung bình n th t pha cát: có
21/50 m u t th t trung bình n th t nh ,
7/50 m u t sét pha th t, còn l i 22 m u
t th t pha cát.
B ng 3. Thành ph n c gi i t nghiên
c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50)
TT Thành ph n c gi i t S m u
1 Th t pha sét 7
2 Th t trung bình 9
3 Th t nh 12
4 Th t pha cát 22
3.2.2. M t s tính ch t hóa h c
Các tính ch t hóa h c c a t có
liên quan n tr ng trái t n t i c a kim
lo i n ng trong t, kh n ng h p ph
kim lo i n ng c a t c th hi n
b ng 4.
S li u b ng 4 cho th y các m u t
u thu c nhóm t chua v a n chua
nh , thích h p cho cây n qu (v i thi u
và các lo i cây có múi) phát tri n. Hàm
l ng các ch t h u c trong t m c
trung bình dao ng t 1,06 % n 3,51
%, trong ó có 6/50 m u có OC % m c
th p. Dung tích h p ph c a t dao ng
t 9,72 n 17,6 l l/100d t, n m m c
th p n trung bình, trong ó có 5/50 m u
có CEC m c th p. Theo nghiên c u c a
Cao Vi t Hà (2012) [2], i u này ch ng t
t nghiên c u có kh n ng h p ph kim
lo i n ng m c trung bình.
3.3. ánh giá hàm l ng Cu, Pb,
Zn trong t tr ng cây n qu huy n
L c Ng n
ánh giá tình hình ô nhi m Cu,
Pb, Zn trong t nghiên c u ã ti n hành
phân tích hàm l ng các kim lo i n ng
này d i d ng t ng s . K t qu th hi n
b ng 5 nh sau:
B ng 2. Di n tích m t s cây n qu ch y u huy n L c Ng n n m 2017 [4]
TT Lo i cây tr ng Di n tích (ha) T l %
1 V i thi u 17.500 68,9
2 Cam ng Canh 2.402 9,46
3 Cam Vinh 1.866 7,35
4 B i Di n 1.287 5,07
5 B i da xanh 1.203 4,74
6 Cây khác 1.145 4,51
T ng di n tích tr ng cây n qu 25.403 100
B ng 4. M t s tính ch t hóa h c c a t nghiên c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50)
pH
H2O
pHKCl OC% CEC (l l/100g t)
Trung bình 5,1 4,8 2,1 14,36
Min 4,5 4,0 1,06 9,72
Max 6,2 5,7 3,51 17,6
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
16
Hình 1: Di n bi n hàm l ng Cu trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng
th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch
B ng 5. Hàm l ng Cu, Pb, Zn trong t nghiên c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50)
D ng t n t i Khu v c tr ng Kim lo i S m u
Kho ng dao
ng (ppm)
Trung
bình
(ppm)
S m u
v t QCVN
D ng t ng s
(1)
Cu
38 38,2 - 101,2 55,6 4
(2) 12 18,3 - 37,4 24,8 0
QCVN 03-MT:2015/BTNMT 100 ppm
(1)
Pb
38 26,8 - 80,1 54,2 7
(2) 12 13,5 - 30,81 19,8 0
QCVN 03-MT:2015/BTNMT 70 ppm
(1)
Zn
38 107,2 - 195,1 144,6 0
(2) 12 61,77 - 95,45 78,9 0
QCVN 03-MT:2015/BTNMT 200 ppm
(1): truy n th ng; (2): VietGAP - GlobalGAP
S li u b ng 5 cho th y t l y t i
các khu v n tr ng cây n qu theo cách
truy n th ng có hàm l ng Cu, Pb, Zn
cao h n h n so v i t t i khu v c tr ng
theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP.
Trong ó có 04/50 m u t có hàm
l ng Cu t ng s v t QCVN 03 -
MT:2015/BTNMT u n m trong khu
v c t tr ng cây n qu theo ph ng
th c truy n th ng.
Có 07/50 m u t nghiên c u b ô
nhi m Pb d ng t ng s , các m u t này
u c l y t i các v n tr ng cây n qu
truy n th ng, trong ó có 2 v n v i và 5
v n tr ng cây có múi. N u hàm l ng Pb
này b hòa tan trong ngu n n c ng m, s
gây nh h ng x u t i ch t l ng n c,
cây tr ng và ng i dân s d ng n c.
100% s m u u có hàm l ng Zn
n m trong gi i gi n cho phép c a QCVN
03 - MT:2015/BTNMT. Hàm l ng Zn
trong t tr ng cây n qu theo cách
truy n th ng dao ng trong kho ng 107,2
- 195,1 ppm, trong t tr ng cây n qu
theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP
dao ng t 61,77 - 95,45 ppm.
Di n bi n s thay i hàm l ng Cu,
Pb, Zn t i các v trí l y m u c th hi n
trong các hình 1, 2, 3 nh sau:
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
17
Hình 2: Di n bi n hàm l ng Pb trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng
th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch
Hình 3: Di n bi n hàm l ng Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng
th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch
Có s chênh l ch v giá tr hàm
l ng Cu, Pb, Zn gi a hai khu v c tr ng,
trong ó 100% s m u l y t i khu v c
tr ng truy n th ng có hàm l ng các kim
lo i Cu, Pb, Zn cao h n so v i khu v c
s n xu t theo tiêu chu n VietGap hay
GlobalGap, i u này ch ng t ph ng
th c s n xu t tác ng khá nhi u n quá
trình tích l y kim lo i n ng trong t.
3.3.4. ánh giá chung
K t qu phân tích hàm l ng Cu,
Pb, Zn trong t tr ng cây n qu huy n
L c Ng n, t nh B c Giang cho th y m c
ô nhi m t b i 3 kim lo i n ng này
t tr ng theo ph ng th c truy n th ng
cao h n nhi u so v i ph ng th c tr ng
theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP.
Nguyên nhân d n t i s chênh l ch này
do các khu v c t tr ng cây theo ph ng
th c truy n th ng không c ki m soát
ch t ch v v n canh tác (phân bón, hóa
ch t BVTV, t i tiêu,). Theo s li u c a
Phòng Nông nghi p và phát tri n nông thôn
huy n L c Ng n (2017) [4], t i khu v c
tr ng cây n qu ph ng th c truy n th ng
có t i 80 % ng i dân s d ng phân bón và
hóa ch t BVTV không c h ng d n chi
ti t, 89 % ng i dân không bi t cách x lý
bao bì phân bón và hóa ch t BVTV úng
cách mà th ng v t luôn t i v n cây
t. T t c nh ng i u này u nh h ng
tr c ti p hay gián ti p n ch t l ng t
nông nghi p. c bi t trong 50 m u t
nghiên c u, có 3 m u t b ô nhi m c 2
kim lo i n ng Cu, Pb ây là nh ng m u t
Nghiên c u
T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019
18
c l y t i khu v c xã Ph ng S n v i
cây tr ng ch o là v i thi u theo ph ng
th c truy n th ng.
3.4. M t s gi i pháp gi m thi u ô
nhi m kim lo i n ng trong t tr ng cây
n qu t i huy n L c Ng n, t nh B c Giang
* i v i ng i nông dân
Thay i ph ng th c tr ng cây n
qu theo tiêu chu n s ch ng th i nâng
cao ý th c trong vi c s d ng h p lý phân
bón và hóa ch t BVTV trong quá trình
tr ng cây n qu .
* i v i c quan qu n lý nhà n c
Xây d ng các vùng tr ng và thâm
canh cây n qu theo tiêu chu n VietGap,
GlobalGap trên a bàn toàn huy n kh ng
nh th ng hi u và b o m tiêu chu n an
toàn v sinh th c ph m, b o v môi tr ng.
Chính quy n a ph ng c n t p
trung quy ho ch vùng, y m nh ng
d ng ti n b khoa h c k thu t vào s n
xu t, b o qu n và tiêu th s n ph m; h
tr nông dân t ng c ng tuyên truy n,
qu ng bá, k t n i trong s n xu t và tiêu
th trái cây huy n L c Ng n.
Ph bi n r ng rãi, t ch c t p hu n
cho ng i nông dân v ph ng th c s n
xu t theo tiêu chu n s ch.
4. K T LU N
Di n tích tr ng cây n qu trên a
bàn huy n L c Ng n kho ng 25.403 ha
v i các cây tr ng ch o là v i thi u, cam
Canh, cam Vinh, b i da xanh, b i Di n.
t tr ng cây n qu c a khu v c
huy n L c Ng n, t nh B c Giang có thành
ph n c gi i t th t pha cát n th t pha
sét. Ph n ng c a t t chua v a n
chua nh . Ph n l n các m u u có hàm
l ng ch t h u c và dung tích h p ph
m c trung bình.
Hàm l ng Cu, Pb, Zn trong t dao
ng t ng i r ng và có s chênh l ch
gi a t tr ng cây n qu theo ph ng th c
truy n th ng và theo tiêu chu n VietGAP
hay GlobalGAP, ch ng t có s nh h ng
rõ r t c a ph ng th c s n xu t n hàm
l ng các kim lo i n ng Cu, Pb, Zn trong
t tr ng cây n qu t i khu v c nghiên
c u, có 04/50 m u t b ô nhi m Cu; Có
7/50 m u t b ô nhi m Pb trong ó có
02 v n tr ng v i thi u, 05 v n tr ng các
lo i cây có múi; 100% m u t có hàm
l ng Zn n m trong gi i h n cho phép c a
QCVN 03 - MT:2015/BTNMT.
gi m hàm l ng kim lo i n ng
trong t òi h i các c p chính quy n,
ng i dân ph i th c hi n ng b các gi i
pháp, th c hi n ph ng th c tr ng cây n
qu theo tiêu chu n s ch, m b o v sinh
môi tr ng và an toàn th c ph m.
TÀI LI U THAM KH O
[1]. oàn Anh c (2018). ánh giá
th c tr ng s d ng phân bón và hóa ch t b o
v th c v t trên a bàn huy n L c Ng n, t nh
B c Giang. Khóa lu n t t nghi p, i h c
Nông - Lâm B c Giang, tr 36 - 38.
[2]. Nguy n M nh Hà (2016). Th c
tr ng và m t s gi i pháp phát tri n cây n
qu theo h ng phát tri n b n v ng trên a
bàn huy n L c Ng n, t nh B c Giang. Lu n
v n th c s , i h c Thái Nguyên.
[3]. Cao Vi t Hà (2012). ánh giá tình
hình ô nhi m chì và ng trong t nông nghi p
huy n V n Lâm, t nh H ng Yên. T p chí Khoa
h c và phát tri n 2012 t p 10, s 4 (648 - 653).
[4]. Phòng Nông nghi p và phát tri n
nông thôn huy n L c Ng n (2018). Báo cáo
tình hình s n xu t nông nghi p n m 2017.
[5]. y ban nhân dân huy n L c Ng n,
t nh B c Giang (2014). án phát tri n m t
s lo i cây n qu có giá tr kinh t cao huy n
L c Ng n giai o n 2014 - 2020.
[6]. Wei B. and L. Yang (2010). A review
of heavy metal contaminations in urban
road dusts and agricultural soil from China.
Microchemical Journal 94 (99 - 107).
BBT nh n bài: 22/3/2019; Ph n bi n
xong: 16/5/2019
Các file đính kèm theo tài liệu này:
42744_135342_1_pb_7216_2189823.pdf
