Báo cáo Khoa học Ứng dụng phương pháp ghép đoạn cành có lá trên cây xoài

Báo cáo khoa học Ứng dụng phương pháp ghép đoạn cành có lá trên cây xoài T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 2, sè 3/2004 165 øng dông ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ trªn c©y xoµi Applications of the leafy scion grafting method to mango Ph¹m ThÞ H−¬ng1 Summary Two methods of whip grafting (scions with leaves and scions without leaves) were applied on two Mango varieties GL1 and GL6 in 2001-2002 in Gialam district of Hanoi. The leafy scion grafting method proved to be compatible to GL1 and GL6 under the local conditions. No significant difference was found between the two methods in terms of survival rate, bud germination rate and growth of the seedlings. The best time to apply these two methods of grafting in Gialam was March, April, May, August, September and October. Pomior, a foliar fertilizer in a chelated form, significantly improved the survival rate and growth of seedlings in the nursery. It should be sprayed at a concentration of 0.4% at a 20-day interval to replace soil dressing with other fertilizers. Keywords: Whip grafting, survival, germination, foliar fertilizer, Pomior, mango 1. §Æt vÊn ®Ò1 C©y xoµi ®ang ®−îc trång phæ biÕn vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ë miÒn B¾c n−íc ta nhê c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ gièng vµ th©m canh. Nhu cÇu vÒ c©y gièng ®ang ë møc cao, ®Æc biÖt lµ hai gièng GL1 vµ GL6 do ViÖn nghiªn cøu Rau - Qu¶ nhËp néi vµ chän läc, v× vËy viÖc nghiªn cøu gãp phÇn hoµn thiÖn c¸c ph−¬ng ph¸p nh©n gièng xoµi lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra c©y gièng tèt, chÊt l−îng cao vµ gi¸ thµnh h¹ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt. C©y xoµi cã thÓ nh©n gièng dÔ dµng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp, cßn chiÕt vµ gi©m cµnh xoµi kh¸ khã kh¨n (Bondad, 1989). §èi víi c¸c gièng xoµi ®a ph«i cã thÓ nh©n b»ng h¹t vµ lo¹i bá ph«i h÷u tÝnh, tuy nhiªn c©y xoµi nh©n b»ng ph−¬ng ph¸p nµy sÏ l©u cho qu¶ h¬n (Radha vµ Aravindakshan, 1999). Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ghÐp xoµi kh¸c nhau, møc ®é thµnh c«ng cña cña mçi ph−¬ng ph¸p ghÐp phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt ®Þa 1 Khoa N«ng häc, Tr−êng §HNN1 ph−¬ng vµ ph¶n øng cña gièng ®−îc ghÐp (Sardar, 1999 vµ Raturi, 1999), v× vËy viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p ghÐp thÝch hîp cho tõng gièng trong tõng ®iÒu kiÖn canh t¸c cô thÓ gãp phÇn quan träng vµo hiÖu qu¶ cña viÖc nh©n gièng xoµi. ë miÒn Nam n−íc ta, xoµi th−êng ®−îc nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp m¾t (D−¬ng V¨n Minh, 2001), tuy nhiªn, biÖn ph¸p ghÐp cµnh míi ®−îc ¸p dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho tØ lÖ c©y ghÐp sèng cao h¬n. ë miÒn B¾c, hÇu nh− ch−a cã mét nghiªn cøu nµo vÒ ph−¬ng ph¸p nh©n gièng xoµi. Nghiªn cøu nµy ®−îc tiÕn hµnh ®Ó thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ trªn c©y xoµi vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ph©n bãn l¸ phøc h÷u c¬ Pomior ®èi víi sinh tr−ëng cña c©y xoµi trong giai ®o¹n v−ên −¬m ë ®iÒu kiÖn Gia L©m, Hµ Néi. 2. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Néi dung nghiªn cøu øng dông ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ trªn c©y xoµi 166 So s¸nh ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ (CL) víi ®o¹n cµnh kh«ng l¸ (KL) vµ thêi vô ghÐp thÝch hîp cho xoµi ë ®iÒu kiÖn miÒn B¾c. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña ph©n bãn l¸ phøc h÷u c¬ Pomior ®Õn tØ lÖ ghÐp sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y xoµi ghÐp ë hai ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh nªu trªn. 2.2. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh trong thêi gian 2001-2003 trªn hai gièng xoµi GL1 vµ GL6 t¹i v−ên thùc vËt, §HNN1. ë thÝ nghiÖm nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña ph©n bãn l¸ Pomior trªn gièng xoµi GL6, Pomior ®−îc phun tõ khi bè trÝ thÝ nghiÖm trªn v−ên gèc ghÐp cho ®Õn khi kÕt thóc thÝ nghiÖm ë nång ®é 0,4%. Trªn ®èi chøng, t−íi ®¹m 1% vµo ®Êt 1 lÇn/th¸ng vµ phun n−íc l· khi phun Pomior cho c¸c c«ng kh¸c nh− sau: §CA: §èi chøng: phun n−íc l·, KL; §CB: §èi chøng: phun n−íc l·, CL. CTA1: Phun Pomior 10 ngµy/lÇn, KL; CTB1: Phun Pomior 10 ngµy/lÇn, CL. CTA2: Phun Pomior 20 ngµy/lÇn, KL; CTB2: Phun Pomior 20 ngµy/lÇn, CL. ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ theo khèi ngÉu nhiªn, mçi c«ng thøc theo dâi 30 c©y víi 3 lÇn nh¾c l¹i. Sè liÖu ®−îc xö lý thèng kª b»ng phÇn mÒm IRRISTAT. 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. ¶nh h−ëng cña thêi vô, kiÓu ghÐp ®Õn tØ lÖ ghÐp sèng, sinh tr−ëng cña c©y ghÐp GhÐp ®o¹n cµnh cã l¸ (CL) lµ kiÓu ghÐp míi do c¸c gi¸o s− ®¹i häc Chiangmai, Th¸i Lan giíi thiÖu vµ ®−îc ghÐp thö nghiÖm trªn xoµi trong thÝ nghiÖm nµy tõ vô thu 2001 vµ 2002 vµ vô xu©n 2002. HiÖn nay ghÐp ®o¹n cµnh kh«ng l¸ (KL), kiÓu ghÐp phæ biÕn nhÊt ë c¸c tØnh miÒn B¾c, ®−îc tiÕn hµnh trong thÝ nghiÖm nµy ®Ó so s¸nh víi ghÐp CL ë c¸c thêi vô: th¸ng 3, 4,5, vµ 8, 9, 10 trªn hai gièng xoµi GL1 vµ GL6. Kü thuËt ghÐp CL kh¸c víi KL ë chç khi ghÐp gèc ghÐp ®−îc mang vµo n¬i r©m m¸t ®Ó ghÐp, sau ®ã c©y ghÐp ®−îc cho vµo tói ni l«ng to (kho¶ng 20-30 c©y trong mét tói) råi buéc chÆt miÖng tói ®Ó tr¸nh trao ®æi n−íc víi bªn ngoµi, ®Ó tói ë n¬i r©m m¸t trong 20-25 ngµy th× më tói ra vµ ®−a c©y ra luèng nh− tr−íc khi ghÐp ®Ó ch¨m sãc. GhÐp CL cã thÓ tiÕn hµnh khi thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi nh− m−a, giã m¹nh, n¾ng to. KÕt qu¶ thu ®−îc ë b¶ng 1 cho thÊy ë vô xu©n 2002 sù chªnh lÖch vÒ tØ lÖ ghÐp sèng gi÷a 2 kiÓu ghÐp ë c¶ hai gièng xoµi lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Nh×n chung tØ lÖ ghÐp sèng vµ bËt mÇm ë c¸c thêi vô trong mïa xu©n 2002 t−¬ng ®èi thÊp, kÓ c¶ ë KL, v× thêi tiÕt t−¬ng ®èi kh¸c th−êng (Êm sím råi ®Õn rÐt muén kÐo dµi kÕt hîp víi thêi tiÕt kh« h¹n) lµm ¶nh h−ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng ghÐp sèng cña c©y nªn tØ lÖ ghÐp sèng vµ bËt mÇm chØ ®¹t tõ 73,3 ®Õn 88 %, c¸ biÖt cã tr−êng hîp chØ ®¹t 63,3 %. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ nµo gi÷a hai gièng GL1 vµ GL6 vÒ c¸c chØ tiªu trªn ë c¶ 3 thêi vô. ë vô thu 2001 vµ 2002 (sè liÖu trung b×nh cña 2 n¨m) kÕt qu¶ thu ®−îc rÊt kh¶ quan ë c¶ hai kiÓu ghÐp trªn c¶ hai gièng xoµi. TØ lÖ ghÐp sèng vµ tØ lÖ bËt mÇm ®Òu ®¹t trªn 80%. Sè liÖu vÒ sinh tr−ëng cña c©y ghÐp, kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a 2 kiÓu ghÐp vÒ chiÒu dµi mÇm sau ghÐp 2 th¸ng, chØ cã sai kh¸c ®¸ng kÓ vÒ ®−êng kÝnh mÇm ghÐp gi÷a vô xu©n vµ vô thu, trong ®ã mÇm ghÐp vô thu cã ®−êng kÝnh lín h¬n hÈn vô xu©n (6,2-7,9 mm ë vô thu so víi 4,4 - 4,7 mm ë vô xu©n, b¶ng 1). Nh− vËy, c¶ hai kiÓu ghÐp CL vµ KL ®Òu cho kÕt qu¶ tèt trªn hai gièng xoµi nghiªn cøu. ¸p dông ghÐp CL ngoµi viÖc tr¸nh ®−îc thêi tiÕt bÊt lîi khi ghÐp, cßn cã thÓ ghÐp khi gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp cã ®−êng kÝnh nhá, kh«ng thÝch hîp cho ph−¬ng ph¸p ghÐp KL th«ng th−êng, nhê vËy cã thÓ tiÕn hµnh ghÐp Ph¹m ThÞ H−¬ng B¶ng 1. ¶nh h−ëng cña thêi vô vµ kiÓu ghÐp ®Õn tØ lÖ sèng vµ bËt mÇm cña c©y ghÐp Thêi vô Gièng Ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh TØ lÖ sèng (%) TØ lÖ bËt mÇm (%) ChiÒu cao mÇm ghÐp (cm) §−êng kÝnh mÇm ghÐp (mm) 15/3 GL1 Kh«ng l¸ 76,7 81,8 10,5 a 4,5 a Cã l¸ 80,0 82,6 10,8 a 4,7 a GL6 Kh«ng l¸ 73,3 76,2 10,4 a 4,4 a Cã l¸ 76,7 81,8 10,8 a 4,5 a 15/4 GL1 Kh«ng l¸ 83,3 83,3 11,3 a 4,6 a Cã l¸ 86,7 88,0 11,9 a 4,7 a GL6 Kh«ng l¸ 83,3 79,2 11,2 a 4,5 a Cã l¸ 83,3 88,0 11,7 a 4,6 a 15/5 GL1 Kh«ng l¸ 63,3 77,8 10,4 a 4,5 a Cã l¸ 76,7 81,8 10,8 a 4,6 a GL6 Kh«ng l¸ 60,0 70,6 10,3 a 4,4 a Cã l¸ 73,3 80,9 10,8 a 4,5 a 15/8 GL1 Kh«ng l¸ 96,7 96,7 10,7 a 6,4 a Cã l¸ 90,0 80,0 10,7 a 6,8 a GL6 Kh«ng l¸ 93,3 93,3 11,4 a 7,5 a Cã l¸ 91,7 86,7 11,0 a 7,9 a 15/9 GL1 Kh«ng l¸ 95,0 92,5 11,8 a 6,5 a Cã l¸ 92,3 84,6 10,8 a 6,3 a GL6 Kh«ng l¸ 97,7 95,5 12,2 a 7,9 a Cã l¸ 93,3 91,2 11,2 a 7,3 a 15/10 GL1 Kh«ng l¸ 96,9 96,9 10,2 a 6,2 a Cã l¸ 89,1 80,0 10,5 a 6,2 a GL6 Kh«ng l¸ 96,1 92,3 10,4 a 6,8 a Cã l¸ 92,0 86,0 10,3 a 6,6 a Ghi chó: C¸c sè trung b×nh mang ch÷ c¸i a,b theo cét däc theo thêi vô cho tõng gièng th× kh¸c nhau cã ý nghÜa thèng kª ë møc P < 0,05. sím h¬n ®Ó kÐo dµi thêi vô ghÐp vµ tËn dông gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp tèt h¬n. 3.2. ¶nh h−ëng cña Pomior ®Õn tØ lÖ ghÐp sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y ghÐp ë xoµi GL1 vµ GL6 §Ó rót ng¾n thêi gian c©y ë trong v−ên −¬m vµ n©ng cao chÊt l−îng c©y gièng, viÖc cung cÊp dinh d−ìng c©n ®èi vµ kÞp thêi qua l¸ cho c©y lµ rÊt cÇn thiÕt, v× vËy chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm phun ph©n bãn l¸ Pomior, mét phøc h÷u c¬ chøa c¸c nguyªn tè ®a l−îng, trung l−îng, vi l−îng vµ mét sè axÝt amin. KÕt qu¶ thu ®−îc vÒ ¶nh h−ëng cña Pomior ®Õn tØ lÖ ghÐp sèng, tØ lÖ bËt mÇm vµ sinh tr−ëng cña mÇm ghÐp trªn xoµi GL1 vµ GL6 ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 2 vµ 3. TØ lÖ ghÐp sèng ë c¸c c«ng thøc ®−îc phun Pomior ®Òu ®−îc c¶i thiÖn h¬n ë c¶ hai kiÓu ghÐp so víi ®èi chøng. Khã cã thÓ nhËn thÊy sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c lÇn phun Pomior. Pomior kh«ng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ 167 øng dông ph−¬ng ph¸p ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ trªn c©y xoµi B¶ng 2. ¶nh h−ëng cña Pomior ®Õn tû lÖ sèng vµ bËt mÇm cña c©y ghÐp xoµi GL1 Thêi vô C«ng thøc thÝ nghiÖm TØ lÖ sèng (%) TØ lÖ bËt mÇm (%) ChiÒu cao mÇm ghÐp (cm) §−êng kÝnh mÇm ghÐp (mm) 15/3 §CA 70,0 80,9 10,4 a* 4,4 a §CB 66,7 80,0 10,3 a 4,3 a CTA1 83,3 88,0 12,6 b 5,0 a CTA2 76,7 86,9 12,2 b 4,8 a CTB1 80,0 87,5 12,3 b 4,9 a CTB2 70,0 85,8 12,2 b 4,7 a 15/4 §CA 86,7 88,5 11,5 a 4,9 a §CB 80,0 87,5 10,9 a 4,7 a CTA1 96,7 96,6 13,7 b 5,5 a CTA2 90,0 92,6 13,3 b 5,2 a CTB1 80,0 96,3 13,5 b 5,3 a CTB2 90,0 88,5 13,0 b 5,2 a 15/5 §CA 80,0 83,3 10,6 a 4,6 a §CB 73,3 81,2 10,3 a 4,5 a CTA1 90,0 92,6 13,2 b 5,1 a CTA2 86,7 88,5 12,6 b 4,9 a CTB1 80,0 87,5 12,9 b 5,0 a CTB2 86,7 86,9 12,4 b 4,8 a ®Õn kh¶ n¨ng bËt mÇm cña c©y ghÐp. §èi víi GL6 ¶nh h−ëng cña Pomior ®Õn tØ lÖ ghÐp sèng vµ bËt mÇm ë hai ph−¬ng ph¸p ghÐp còng t−¬ng tù nh− ë GL1. Sè liÖu vÒ sinh tr−ëng cña c©y ghÐp ë c¸c c«ng thøc phun Pomior (b¶ng 2) cho thÊy c©y sinh tr−ëng tèt h¬n, l¸ bãng vµ m−ît, Ýt bÞ nhiÔm bÖnh, ®Æc biÖt lµ bÖnh th¸n th−. ChiÒu cao mÇm ghÐp ®−îc ®o sau khi ghÐp 55 ngµy ë c¸c c«ng thøc phun Pomior ®Òu sai kh¸c cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª so víi ®èi chøng ë c¶ 2 kiÓu ghÐp, nh−ng ®é lín cña mÇm ghÐp th× kh«ng cã sai kh¸c. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn phun kh«ng ®em l¹i sù sai kh¸c râ rÖt ®Õn sinh tr−ëng cña c©y ghÐp. Tãm l¹i, phun Pomior cho v−ên c©y tr−íc khi ghÐp vµ sau khi ghÐp cã t¸c dông c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tØ lÖ ghÐp sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y ghÐp trªn c¶ hai gièng xoµi nghiªn cøu vµ ë c¶ hai ph−¬ng ph¸p ghÐp. Tuy nhiªn, chØ cÇn phun Pomior ë nång ®é 0,4 % 20 ngµy 1 lÇn, phun −ít c¶ hai mÆt l¸ ®Ó cung cÊp thªm dinh d−ìng cho c©y ®Ó cã thÓ ®−a ra s¶n xuÊt nh÷ng c©y gièng chÊt l−îng cao. 4. KÕt luËn KiÓu ghÐp ®o¹n cµnh cã l¸ tá ra thÝch hîp víi xoµi vµ kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ vÒ c¸c chØ tiªu: tØ lÖ ghÐp sèng, tØ lÖ bËt mÇm vµ sinh tr−ëng cña c©y ghÐp so víi kiÓu ghÐp ®o¹n cµnh kh«ng l¸ ë c¸c thêi vô ghÐp vô xu©n vµ vô thu. Thêi vô thÝch hîp cho c¶ hai kiÓu ghÐp xoµi lµ th¸ng 3, 4, 5 vµ 8, 9, 10, trong ®ã c¸c th¸ng vô thu cho tØ lÖ ghÐp sèng 168 Ph¹m ThÞ H−¬ng B¶ng 3. ¶nh h−ëng cña Pomior ®Õn tû lÖ sèng vµ bËt mÇm cña c©y ghÐp xoµi GL6 Thêi vô C«ng thøc thÝ nghiÖm TØ lÖ sèng (%) TØ lÖ bËt mÇm (%) ChiÒu cao mÇm ghÐp (cm) §−êng kÝnh mÇm ghÐp (mm) 15/3 §CA 66,7 80,0 10,3 a 4,3 a §CB 63,3 78,9 10,1 a 4,2 a CTA1 80,0 87,5 12,5 b 4,6 a CTA2 73,3 86,4 12,1 b 4,5 a CTB1 76,7 86,9 12,2 b 4,5 a CTB2 66,7 85,0 12,0 b 4,4 a 15/4 §CA 83,3 80,0 11,4 a 4,7 a §CB 76,7 86,9 10,9 a 4,6 a CTA1 93,3 93,1 13,6 b 5,2 a CTA2 86,7 92,3 13,1 b 4,9 a CTB1 86,7 92,3 13,1 b 5,0 a CTB2 83,3 92,0 12,8 b 4,9 a 15/5 §CA 76,7 82,6 10,7 a 4,5 a §CB 70,0 81,9 10,3 a 4,3 a CTA1 86,7 92,3 13,1 b 4,9 a CTA2 83,3 88,0 12,4 b 4,7 a CTB1 76,7 91,3 12,7 b 4,8 a CTB2 73,3 86,4 12,3 b 4,6 a cao h¬n vµ c©y sinh tr−ëng tèt h¬n c¸c th¸ng vô xu©n. Ph©n bãn l¸ Pomior lµ mét lo¹i ph©n bãn l¸ tèt, cã thÓ bãn bæ sung cho v−ên −¬m xoµi ®Ó n©ng cao tØ lÖ ghÐp sèng, rót ng¾n thêi gian c©y con trong v−ên −¬m vµ c¶i thiÖn chÊt l−îng c©y gièng. Nªn tiÕn hµnh phun Pomior ®Þnh kú 20 ngµy 1 lÇn b¾t ®Çu tr−íc khi ghÐp 1 th¸ng cho ®Õn khi c©y ®¹t tiªu chuÈn xuÊt v−ên ®Ó thay thÕ viÖc bãn thóc vµo ®Êt b»ng c¸c lo¹i ph©n kh¸c. Tµi liÖu tham kh¶o D−¬ng Minh (2001). C©y xoµi. Tµi liÖu phæ biÕn kiÕn thøc cña §¹i häc CÇn Th¬. Tr. 6-10. Bondad, N.D., (1989). The mango, Published and distributed by REX Book Store. pp. 126-132. Radha T., Aravindakshan K., (1999). “Differential response of mango varieties to epicotyl grafting on commercial scale”, Proceeding of the 6th International mango symposium. pp.142. Raturi G.B., Hiwale S.S., (1999). “Response of different mango varieties to stone grafting technique for large scale commercial nursery propagation”, Proceeding of the 6th International mango symposium. pp.151. Sardar P.K., (1999). “Effect of different methods of grafting on the success and growth of Mango”, Proceeding of the 6th Internationalmango symposium. pp.143. 169