Bài giảng Nhập môn lý luận nhà nước và pháp luật

NH P MÔN LÝ LU N NHÀ N C VÀ PHÁP LU TẬ Ậ ƯỚ Ậ I.Đ i t ng nghiên c u:ố ượ ứ - Đ i t ng nghiên c u khoa h c: khoa h c nghiên c u v n đ gì? Vì v y vai trò c a đ i t ngố ượ ứ ọ ọ ứ ấ ề ậ ủ ố ượ nghiên c u xác đ nh ph m vi nghiên c u c a khoa h c đó.ứ ị ạ ứ ủ ọ - Đ i t ng nghiên c u c a lý lu n nhà n c và pháp lu t là nghiên c u nh ng v n đ chung nh t,ố ượ ứ ủ ậ ướ ậ ứ ữ ấ ề ấ c b n nh t c a 02 hi n t ng nhà n c và pháp lu t.ơ ả ấ ủ ệ ượ ướ ậ + Nghiên c u quy lu t phát sinh, phát tri n c a nhà n c và pháp lu t.ứ ậ ể ủ ướ ậ + Nghiên c u nh ng thu c tính c b n nh t c a nhà n c và pháp lu t.ứ ữ ộ ơ ả ấ ủ ướ ậ + Nghiên c u nh ng bi u hi n quan tr ng nh t c a 02 hi n t ng nhà n c và pháp lu t.ứ ữ ể ệ ọ ấ ủ ệ ượ ướ ậ => K t lu n lý lu n nhà n c và pháp lu t nghiên c u 02 hi n t ng nhà n c và pháp lu t m t cách toànế ậ ậ ướ ậ ứ ệ ượ ướ ậ ộ di n (nghiên c u ngu n góc, b n ch t).ệ ứ ồ ả ấ II.Ph ng pháp nghiên c u:ươ ứ - Khái ni m: ph ng pháp nghiên c u c a m t khoa h c đ c hi u là cách th c, nguyên t c ho tệ ươ ứ ủ ộ ọ ượ ể ứ ắ ạ đ ng khoa h c đ t đ c chân lý khách quan trên c s c a s ch ng minh khoa h cộ ọ ạ ượ ơ ở ủ ự ứ ọ - Ph ng pháp nghiên c u c a nhà n c và pháp lu t : ươ ứ ủ ướ ậ 1. Ph ng pháp lu n: L y ch nghĩa duy v t bi n ch ng và ch nghĩa duy v t l ch s làm c sươ ậ ấ ủ ậ ệ ứ ủ ậ ị ử ơ ở ph ng pháp lu n cho mình.ươ ậ - Ph ng pháp lu n: là l p tr ng, xu t phát đi m c a nh n th c. tuân th 02 nguyên t c:ươ ậ ậ ườ ấ ể ủ ậ ứ ủ ắ + Khách quan + Toàn di nệ 2. Ph ng pháp c th khác:ươ ụ ể - Ph ng pháp tr u t ng khoa h c: là ph ng pháp t duy trên c s t m th i tách cái chung ra kh iươ ừ ượ ọ ươ ư ơ ở ạ ờ ỏ cái riêng. III. V trí c a lý lu n nhà n c và pháp lu t trong h th ng khoa h c:ị ủ ậ ướ ậ ệ ố ọ - M i liên h gi a tri t h c v i lý lu n nhà n c và pháp lu t.ố ệ ữ ế ọ ớ ậ ướ ậ VD: Tri t h c (chung – Lý lu n nhà n c pháp lu t (riêng)ế ọ ậ ướ ậ - Các khoa h c pháp lý chuyên ngành v i lý lu n nhà n c và pháp lu t.ọ ớ ậ ướ ậ VD: Lý lu n nhà n c pháp lu t (chung) – khoa h c chuyên ngành (riêng).ậ ướ ậ ọ NGU N G C VÀ B N CH T NHÀ N CỒ Ố Ả Ấ ƯỚ I. Ngu n g c nhà n c:ồ ố ướ 1. Các h c thuy t phi Mácxitọ ế a. Thuy t th n quy n:ế ầ ề - Nhà n c có đ c t l c l ng siêu nhiên bên ngoài xã h i t o ra. L c l ng siêu nhiên có th làướ ượ ừ ự ượ ộ ạ ự ượ ể tr i, chúa, th n thánh.ờ ầ - H c thuy t này t n t i ch y u trong nhà n c ch nô và phong ki nọ ế ồ ạ ủ ế ướ ủ ế - H c thuy t này không mang tính dân ch và ti n bọ ế ủ ế ộ VD: Vua là thiên t , cai qu n nhà n c b ng thiên m nh => vai trò nhà n c là cai tr .ử ả ướ ằ ệ ướ ị b. Thuy t kh c xã h i:ế ế ướ ộ - Thuy t kh c xã h i ra đ i trong th i kỳ cách m ng t s n nh m ch ng l i thuy t th n quy n.ế ế ướ ộ ờ ờ ạ ư ả ằ ố ạ ế ầ ề - Thuy t kh c xã h i cho r ng nhà n c xu t hi n là t 01 h p đ ng XH và h p đ ng này thế ế ướ ộ ằ ướ ấ ệ ừ ợ ồ ợ ồ ể hi n ý chí chung c a nhân dân c n thành l p 01 t ch c là nhà n c th c hi n ch c năng qu n lý nh mệ ủ ầ ậ ổ ứ ướ ự ệ ứ ả ằ duy trì tr t t XH và b o đ m l i tích chung c a xã h i.ậ ự ả ả ợ ủ ộ - H c thuy t này mang tính dân ch và ti n b h n so v i thuy t th n quy n.ọ ế ủ ế ộ ơ ớ ế ầ ề 2. Quan đi m c a CN MLN:ể ủ a. N i dung c b n:ộ ơ ả Nhà n c là 01 hi n t ng l ch s XH, nhà n c xu t hi n khi XH phát tri n đ n 01 trình đ nh tướ ệ ượ ị ử ướ ấ ệ ể ế ộ ấ t o c s và đi u ki n khách quan cho s xu t hi n và t n t i, phát tri n c a nhà n c. Nhà n c khôngạ ơ ở ề ệ ự ấ ệ ồ ạ ể ủ ướ ướ ph i là 1 hi n t ng vĩnh c u và b t bi n mà nó s tiêu vong khi các c s và đi u ki n khách quan cho sả ệ ượ ử ấ ế ẽ ơ ở ề ệ ự t n t i c a nó không còn n a.ồ ạ ủ ữ Nhà n c là s n ph m và bi u hi n c a nh ng mâu thu n giai c p không th đi u hòa đ c.ướ ả ẩ ể ệ ủ ữ ẩ ấ ể ề ượ b. Nguyên nhân kinh t xã h i làm xu t hi n nhà n c: 02 nguyên nhân.ế ộ ấ ệ ướ - Nguyên nhân kinh t : ch đ t h u.ế ế ộ ư ữ - Nguyên nhân xã h i: có giai c p và mâu thu n giai c p.ộ ấ ẫ ấ Nhà n c xu t hi n nh m t đòi h i khách quan, làm d u b t mâu thu n giai c p, đi u hòa l i ích.ướ ấ ệ ư ộ ỏ ị ớ ẩ ấ ề ợ Nhà n c không gi i quy t >< giai c p vì nhà n c đ i di n cho giai c p th ng tr .ướ ả ế ấ ướ ạ ệ ấ ố ị II. B n ch t nhà n c:ả ấ ướ 1. Các thu c tính c a b n ch t nhà n c:ộ ủ ả ấ ướ * Tính giai c p:ấ - Khi đ c p đ n b n ch t giai c p c a nhà n c t c là tr l i câu h i nhà n c c a ai? Do ai? Và vìề ậ ế ả ấ ấ ủ ướ ứ ả ờ ỏ ướ ủ ai? - N i dung: theo quan đi m c a CN Mac thì nhà n c ch phát sinh, t n t i và phát tri n trong XH cóộ ể ủ ướ ỉ ồ ạ ể giai c p vì v y xét v b n ch t nhà n c mang b n ch t giai c p sâu s c. B n ch t giai c p c a nhà n cấ ậ ề ả ấ ướ ả ấ ấ ắ ả ấ ấ ủ ướ đ c th hi n ch .ượ ể ệ ở ỗ + Nhà n c chính là b máy c ng ch đ c bi t n m trong tay c a giai c p c m quy n là công cướ ộ ưỡ ế ặ ệ ằ ủ ấ ầ ề ụ s c bén nh t đ th c hi n s th ng tr giai c p.ắ ấ ể ự ệ ự ố ị ấ - Quá trình th ng tr x y ra nh th nào: giai c p th ng tr giai c p b tr thông qua: 03 lo i:ố ị ả ư ế ấ ố ị ấ ị ị ạ + Quy n l c kinh t : cho phép giai c p th ng tr có kh năng b t giai c p khác ph thu c v kinh t .ề ự ế ấ ố ị ả ắ ấ ụ ộ ề ế ví d : giai c p th ng tr s h u v TLSX và có quy n phân ph i s n ph m giai c p b tr không có TLSXụ ấ ố ị ở ữ ề ề ố ả ẩ ấ ị ị nên ph thu c giai c p b tr .ụ ộ ấ ị ị + Quy n l c chính tr : cho phép giai c p th ng tr có kh năng b t các giai c p khác ph thu c mìnhề ự ị ấ ố ị ả ắ ấ ụ ộ v m t ý chí b ng cách thành l p ra nhà n c. ví d : thành l p quân đ i, nhà tù. Đây là s c m nh b o l cề ặ ằ ậ ướ ụ ậ ộ ứ ạ ạ ự c ng ch ng i khác. N u không giai c p b tr s n i lên đ u tranh không th tr n áp “b o l c có tưỡ ế ườ ế ấ ị ị ẽ ổ ấ ể ấ ạ ự ổ ch c”.ứ + Quy n l c t t ng cho phép giai c p th ng tr có kh năng b t các giai c p khác ph thu c mìnhề ự ư ưở ấ ố ị ả ắ ấ ụ ộ v m t t t ng. Giai c p th ng tr bao gi cũng xây d ng cho mình 01 h th ng t t ng nh t đ nh vàề ặ ư ưở ấ ố ị ờ ự ệ ố ư ưở ấ ị thông qua con đ ng nhà n c làm cho h t t ng đó tr thành h t t ng chính th ng trong toàn xãườ ướ ệ ư ưở ở ệ ư ưở ố h i. ví d : giai c p t nguy n, t giác làm theo ý chí c a giai c p th ng tr mà không b áp l c kinh t , b oộ ụ ấ ự ệ ự ủ ấ ố ị ị ự ế ạ l c bi n ý chí th ng tr d ng nh thành t t ng c a toàn xã h i.ự ế ố ị ườ ư ư ưở ủ ộ => K t lu n: nh v y nhà n c xu t hi n là đ duy trì s th ng tr v kinh t , đ th c hi n quy nế ậ ư ậ ướ ấ ệ ể ự ố ị ề ế ể ự ệ ề l c chính tr và đ tác đ ng v m t t t ng c a giai c p th ng tr đ i v i các giai c p khác.ự ị ể ộ ề ặ ư ưở ủ ấ ố ị ố ớ ấ Vì v y nhà n c chính là công c đ th c hi n s th ng tr c a giai c p.ậ ướ ụ ể ự ệ ự ố ị ủ ấ * Tính XH: Bên c nh vi c chú ý đ n l i tích c a giai c p th ng tr thì nhà n c còn chú ý đ n l i íchạ ệ ế ợ ủ ấ ố ị ướ ế ợ chung c a XH. Nhà n c là ph ng th c t ch c quy n l c công th c hi n ch c năng qu n lý trên cácủ ướ ươ ứ ổ ứ ề ự ự ệ ứ ả lĩnh v c khác nhau c a đ i s ng XH nh m đ m b o l i ích chung c a XH và duy trì tr t t c a XHự ủ ờ ố ằ ả ả ợ ủ ậ ự ủ - Vai trò và giá tr XH c a nhà n c đ c th hi n thông qua nh ng khía c nh sau:ị ủ ướ ượ ể ệ ữ ạ + Nhà n c là ch th ch y u gi i quy t các công vi c n y sinh t XH nh : xây d ng các côngướ ủ ể ủ ế ả ế ệ ả ừ ư ự trình phúc l i XH, phòng ch ng thiên tai d ch b nh, b o v môi tr ng...ợ ố ị ệ ả ệ ườ + Nhà n c là ch th ch y u qu n lý XH trên các lĩnh v c kinh t , chính tr , văn hóa, xã h i b oướ ủ ể ủ ế ả ự ế ị ộ ả đ m cho XH n đ nh và phát tri n.ả ổ ị ể 2. V trí c a nhà n c trong h th ng chính tr :ị ủ ướ ệ ố ị a. M i quan h gi a nhà n c v i t ch c Đ ng:ố ệ ữ ướ ớ ổ ứ ả + Đ ng vai trò lãnh đ o nhà n c (đi u 4 hi n pháp)ả ạ ướ ề ế + Nhà n c thông qua chính sách, pháp lu t, ki m nghi m s lãnh đ o c a đ ng.ướ ậ ể ệ ự ạ ủ ả - Đ ng lãnh đ o: 03 ph ng th c:ả ạ ươ ứ + Đ ra đ ng l i ch tr ng đ nh h ng ho t đ ng nhà n cề ườ ố ủ ươ ị ướ ạ ộ ướ + Đ ng lãnh đ o công tác cán bả ạ ộ + Đ ng ki m tra, giám sát ho t đ ng c quan nhà n c.ả ể ạ ộ ơ ướ H n ch : còn mu n mang tính bao câos trong khi đang phát tri n theo c ch th tr ng trên t t cạ ế ố ể ơ ế ị ườ ấ ả các lĩnh v c.ự - Đ ra đ ng l i, ch tr ng, ngh quy t ch a c th .ề ườ ố ủ ươ ị ế ư ụ ể - Công tác cán b theo c c u.ộ ơ ấ b. T ch c chính tr xã h iổ ứ ị ộ 3. Đ c tr ng c a nhà n c:ặ ư ủ ướ - Nhà n c thi t l p quy n l c công c ng đ c bi t.ướ ế ậ ề ự ộ ặ ệ - Quy n l c nhà n c là kh năng áp đ t ý chí c a nhà n c đ i v i toàn XH, Quy n l c nhà n cề ự ướ ả ặ ủ ướ ố ớ ề ự ướ bao g m 03 b ph n.ồ ộ ậ + Quy n l p pháp: xây d ng l t.ề ậ ự ậ + Quy n hành pháp: t ch cề ổ ứ + T pháp: xét x .ư ử - Nhà n c phân chia dân c theo lãnh th không phân bi t huy t th ng chính ki n, ngh nghi p.ướ ư ổ ệ ế ố ế ề ệ Nhà n c có ch quy n qu c gia, ch quy n qu c gia mang n i dung chính tr pháp lý th hi nướ ủ ề ố ủ ề ố ộ ị ể ệ quy n đ c l p t quy t c a nhà n c đ i v i chính sách đ i n i, đ i ngo i mà không ph thu c vào y uề ộ ậ ự ế ủ ướ ố ớ ố ộ ố ạ ụ ộ ế t bên ngoài. Ch quy n qu c gia mang tính t i cao và không th chia c t đ c.ố ủ ề ố ố ể ắ ượ - Nhà n c ban hành lu t đ qu n lý dân c và XHướ ậ ể ả ư - Nhà n c thu th v i hình th c b t bu c.ướ ế ớ ứ ắ ộ - Ngoài ra còn 04 đ c tr ng khác.ặ ư CH C NĂNG VÀ B MÁY NHÀ N C:Ứ Ộ ƯỚ I. Ch c năng nhà n c:ứ ướ 1. Khái ni mệ : ch c năng nhà n c là nh ng ph ng di n ho t đ ng ch y u c a nhà n c nh mứ ướ ữ ươ ệ ạ ộ ủ ế ủ ướ ằ th c hi n các nhi m v đ c ra tr c nhà n c.ự ệ ệ ụ ặ ướ ướ VD nhà n c qu n lý kinh t ( đ nh h ng ho t đ ng; t o ra hành lang pháp lý; đi u ti t y u t thướ ả ế ị ướ ạ ộ ạ ề ế ế ố ị tr ng... )ườ - Nhi m v nhà n c là nh ng m c tiêu nhà n c c n đ t đ c hay nh ng v n đ đ t ra mà nhàệ ụ ướ ữ ụ ướ ầ ạ ượ ữ ấ ề ặ n c c n ph i gi i quy t nhi m v nhà n c bao g m 02 lo i:ướ ầ ả ả ế ệ ụ ướ ồ ạ + Nhi m v chi n l c lâu dàiệ ụ ế ượ + Nhi m v c th tr c m tệ ụ ụ ể ướ ặ 2. Phân lo i:ạ - Căn c vào ph m vi ho t đ ng c a nhà n c ch c năng nhà n c đ c chia thành 02 lo iứ ạ ạ ộ ủ ướ ứ ướ ượ ạ + Ch c năng đói n i: là nh ng ph ng di n ho t đ ng ch y u c a nhà n c trong ph m vi đ tứ ộ ữ ươ ệ ạ ộ ủ ế ủ ướ ạ ấ n c. ví d : ch c năng qu n lý kinh t , văn hóa, giáo d c, khoa h c và công nghướ ụ ứ ả ế ụ ọ ệ + Ch c năng đ i ngo i: là nh ng ph ng di n ho t đ ng ch y u c a nhà n c th hi n vai trò c aứ ố ạ ữ ươ ệ ạ ộ ủ ế ủ ướ ể ệ ủ nhà n c đ i v i các nhà n c khác, dân t c khác. Ví d : ch c năng ngo i giao.ướ ố ớ ướ ộ ụ ứ ạ - Ch c năng đ i n i và đ i ngo i có m i quan h ch t ch v i nhau đ c th hi n:ứ ố ộ ố ạ ố ệ ặ ẽ ớ ượ ể ệ + vi c xây d ng và th c hi n ch c năng đ i n i ph i luôn xu t phát t tình hình th c hi n ch c năngệ ự ự ệ ứ ố ộ ả ấ ừ ự ệ ứ đ i n i và ng c l i.ố ộ ượ ạ II. B máy nhà n c:ộ ướ 1.Khái ni m: ệ B máy nhà n c là h th ng các c quan nhà n c đ c t ch c và ho t đ ng theoộ ướ ệ ố ơ ướ ượ ổ ứ ạ ộ nguyên t c chung th ng nh t t o thành c ch đ ng b đ th c hi n các ch c năng và nhi m v c a nhàắ ố ấ ạ ơ ế ồ ộ ể ự ệ ứ ệ ụ ủ n c.ướ 2.C quan nhà n c:ơ ướ −KN: c quan nhà n c là m t t ch c đ c thành l p trên c s pháp lu t và đ c giao nh ng vơ ướ ộ ổ ứ ượ ậ ơ ở ậ ượ ữ ụ quy n h n nh t đ nh nh m th c hi n các ch c năng và nhi m v c a nhà n c trong ph m vi lu t đ nh.ề ạ ấ ị ằ ự ệ ứ ệ ụ ủ ướ ạ ậ ị −C quan nhà n c có nh ng d u hi u sau:ơ ướ ữ ấ ệ •Ph i đ c thành l p trên c s pháp lu tả ượ ậ ơ ở ậ •mang quy n l c nhà n c (d u hi u, đ c đi mquan tr ng nh t)ề ự ướ ấ ệ ặ ể ọ ấ •th c hi n th m quy n theo lu t đ nhự ệ ẩ ề ậ ị •nhân viên trong các c quan nhà n c ph i là công dân c a nhà n c đó ơ ướ ả ủ ướ •ho t đ ng of các c quan nhà n c đ c b o đ m b ng ngân sách nhà n c.ạ ộ ơ ướ ượ ả ả ằ ướ 3.Các nguyên t c t ch c ho t đ ng b máy nhà n c:ắ ổ ứ ạ ộ ộ ướ −D i g c đ t ch c quy n l c nhà n c thì nguyên t c t ch c và ho t đ ng c a b máy nhàướ ố ộ ổ ứ ề ự ướ ắ ổ ứ ạ ộ ủ ộ n c có 02 nguyên t c:ướ ắ + T p quy n: là t p trung quy n l c nhà n c (l p pháp, hành pháp, t pháp) vào trong tay m t ng iậ ề ậ ề ự ướ ậ ư ộ ườ hay c quan nào đó và ng i hay c quan này s có v trí t i cao trong vi c th c hi n quy n l c nhà n c.ơ ườ ơ ẽ ị ố ệ ự ệ ề ự ướ •Nguyên t c t p quy n đ c chia thành 02 nguyên t c:ắ ậ ề ượ ắ T p quy n nhà n c ch nô, phong ki n: là t p trung quy n l c nhà n c vào trong tay m t ng iậ ề ướ ủ ế ậ ề ự ướ ộ ườ (vua). T p quy n trong nhà n c XHCN: quy n l c nhà n c t p trung vào trong tay 01 c quan but cậ ề ướ ề ự ướ ậ ơ ơ quan này không ph i là c quan b t kỳ mà ph i do nhân dân b u ra th hi n nguy n v ng và ý chí c aả ơ ấ ả ầ ể ệ ệ ọ ủ nhân dân (công xã, xô vi t, qu c h i).ế ố ộ + Phân quy n: là phân chia quy n l c nhà n c thành nh ng b ph n khác nhau c th : l p phápề ề ự ướ ữ ộ ậ ụ ể ậ trong cho ngh vi n, hành pháp trao cho chính ph , t pháp trao cho tòa án và các c quan này ph i ho tị ệ ủ ư ơ ả ạ đ ng theo nguyên t c kìm ch , đ i tr ng l n nhau nh m b o đ m cho quy n l c nhà n c luôn trongộ ắ ế ố ọ ẫ ằ ả ả ề ự ướ tr ng thái cân b ng đ tránh tình tr ng l m d ng và tha hóa trong vi c th c hi n quy n l c nhà n c..ạ ằ ể ạ ạ ụ ệ ự ệ ề ự ướ NH NG V N Đ LÝ LU N CHUNG V PHÁP LU TỮ Ấ Ề Ậ Ề Ậ 1.Đ nh nghĩaị : Pháp lu t là t ng th các quy t c x s có tính m c đích dùng đ đi u ch nh m i quanậ ổ ể ắ ử ự ụ ể ề ỉ ố h gi a ng i v i ng i t n t i trong m t t ng th đ a chính tr nh t đ nh.ệ ữ ườ ớ ườ ồ ạ ộ ổ ể ị ị ấ ị 2.B n ch t c a pháp lu t (tính giai c p; tính xã h i)ả ấ ủ ậ ấ ộ * Tính giai c pấ : theo quan đi m c a CNM thì pháp lu t ch phát sinh và t n t i trong xã h i có giaiể ủ ậ ỉ ồ ạ ộ c p vì v y xét v b n ch t thì pháp lu t luôn mang b n ch t giai c p sâu s c.ấ ậ ề ả ấ ậ ả ấ ấ ắ −Pháp lu t luôn ph n ánh ý chí c a giai c p th ng trậ ả ủ ấ ố ị −M c đích đi u ch nh c a pháp lu t tr c h t và ch y u là b o v l i ích c a giai c p th ng trụ ề ỉ ủ ậ ướ ế ủ ế ả ệ ợ ủ ấ ố ị −N i dung c a pháp lu t do đi u ki n sinh ho t v t ch t c a giai c p th ng tr quy t đ nh.ộ ủ ậ ề ệ ạ ậ ấ ủ ấ ố ị ế ị * B n ch t xã h i:ả ấ ộ Bên c nh vi c b o v l i ích giai câpf c a giai c p th ng tr pháp lu t còn b oạ ệ ả ệ ợ ủ ấ ố ị ậ ả đ m l i ích chung c a xã h i. Vai trò và giá tr c a pháp lu t đ c th hi n khía c nh:ả ợ ủ ộ ị ủ ậ ượ ể ệ ở ạ −Pháp lu t mang tính khách quan ghi nh n b ng nh ng cách th c x s h p lý khách quan và đ c đa sậ ậ ằ ữ ứ ử ự ợ ượ ố ch p nh n.ấ ậ −Pháp lu t m đ ng cho các quan h xã h i tích c c phát tri nậ ở ườ ệ ộ ự ể −Pháp lu t mang tính quy ph m vì v y nó có kh năng t o ra s công b ng, bình đ ng và b o đ m đ cậ ạ ậ ả ạ ự ằ ẳ ả ả ượ tr t t xã h i.ậ ự ộ => m i ng i có m t tr ng thái tâm lý, quan h khác nhau. Lu t pháp là chu n công b ng không mang tìnhỗ ườ ộ ạ ệ ậ ẩ ằ c m c a b t c ai, giá tr c a pháp lu t k m ng không ăn hi p k y u, ng i giàu không hi p ng iả ủ ấ ứ ị ủ ậ ẻ ạ ế ẻ ế ườ ế ườ nghèo. 3.Hình th c pháp lu t:ứ ậ −KN: hình th c pháp lu t là cái bi u hi n ra bên ngoài c a pháp lu t là cái ch a đ ng n i dung c a phápứ ậ ể ệ ủ ậ ứ ự ộ ủ lu t.ậ −Các hình th c pháp lu t ch y u “ngu n l c”:ứ ậ ủ ế ồ ự +T p quán pháp: là hình th c nhà n c th a nh n các t p quán t n t i lâu dài trong xã h i phù h pậ ứ ướ ừ ậ ậ ồ ạ ộ ợ v i l i ích c a giai c p th ng tr và nâng chúng lên thành pháp lu t.ớ ợ ủ ấ ố ị ậ •hình th c này t n t i ch y u trong nhà n c ch nô và phong ki nứ ồ ạ ủ ế ướ ủ ế • VN nguyên t c th a nh n t p quán pháp đ c quy đ nh t i đi u 3 c a b lu t dân s năm 2005ở ắ ừ ậ ậ ượ ị ạ ề ủ ộ ậ ự +Ti n l pháp (án l ) là hình th c nhà n c th a nh n các quy t đ nh xét x c a c quan tòa án đã cóề ệ ệ ứ ướ ừ ậ ế ị ử ủ ơ hi u l c pháp lu t khi gi i quy t m t v vi c c th làm căn c pháp lý đ áp d ng cho các v vi c x yệ ự ậ ả ế ộ ụ ệ ụ ể ứ ể ụ ụ ệ ả ra t ng t sau này.ươ ự •Hình th c này t n t i ch y u các n c thu c h th ng pháp lu t “common law” hay còn g i là hứ ồ ạ ủ ế ở ướ ộ ệ ố ậ ọ ệ th ng pháp lu t Anh – M .ố ậ ỹ • VN hi n nay án l cũng đ c th a nh n và s d ng d i hình th c các quy t đ nh c a Giám đ cỞ ệ ệ ượ ừ ậ ử ụ ướ ứ ế ị ủ ố th m, c a H i đ ng th m phán tòa án nhân dân t i cao.ẩ ủ ộ ồ ẩ ố +VB quy ph m pháp lu t là VB do c quan nhà n c có th m quy n ban hành theo trình t th t cạ ậ ơ ướ ẩ ề ự ủ ụ lu t đ nh trong đó có ch a các quy t c x s chung đ c nhà n c b o đ m th c hi n và đ c áp d ngậ ị ứ ắ ử ự ượ ướ ả ả ự ệ ượ ụ nhi u l n trong th c t cu c s ng.ề ầ ự ế ộ ố Đây là ngu n l c ch y u các n c thu c h th ng pháp lu t “Civilaw” hay còn g i là h th ngồ ự ủ ế ở ướ ộ ệ ố ậ ọ ệ ố châu âu l c đ a và h th ng pháp lu t XHCN.ụ ị ệ ố ậ QUY PH M PHÁP LU TẠ Ậ 1.Khái ni m – đ c đi m:ệ ặ ể −Khái ni m: QPPL là quy t c x s chung do nhà n c ban hành và b o đ m th c hi n nh m đi u ch nhệ ắ ử ự ướ ả ả ự ệ ằ ề ỉ các quan h xã h i.ệ ộ −Đ c đi m:ặ ể +QPPL do nhà n c ban hành ho c th a nh nướ ặ ừ ậ +Đ c nhà n c b o đ m th c hi nượ ướ ả ả ự ệ +Mang tính b t bu c chungắ ộ +N i dung c a m i QPPL th ng th hi n 02 m t (cho phép; b t bu c).ộ ủ ỗ ườ ể ệ ở ặ ắ ộ 2.C c u c a QPPL (gi đ nh, quy đ nh, ch tài).ơ ấ ủ ả ị ị ế −Gi đ nh: là m t b ph n c a QPPL trong đó nêu lên ch th nào trong đi u ki n hoàn c nh nào ph i ch uả ị ộ ộ ậ ủ ủ ể ề ệ ả ả ị s tác đ ng c a quy ph m.ự ộ ủ ạ −Quy đ nh: là m t b ph n c a QPPL trong đó nêu lên cách th c x s mà cá nhân hay t ch c khi r i vàoị ộ ộ ậ ủ ứ ử ự ổ ứ ơ đi u ki n, hoàn c nh đ c nêu b ph n gi đ nh đ c phép ho c b t bu c ph i th c hi n.ề ệ ả ượ ở ộ ậ ả ị ượ ặ ắ ộ ả ự ệ −Ch tài: là m t b p n c a QPPL trong đó nêu lên các bi n pháp mà nhà n c d ki n s áp d ng đ i v iế ộ ộ ậ ủ ệ ướ ự ế ẽ ụ ố ớ các cá nhân hay t ch c nào khi r i vào đi u ki n, hoàn c nh đã nêu b ph n gi đ nh mà không th cổ ứ ơ ề ệ ả ở ộ ậ ả ị ự hi n cách x s đ c nêu b ph n quy đ nh c a QPPL.ệ ử ự ượ ở ộ ậ ị ủ H TH NG PHÁP LU TỆ Ố Ậ : 1.Khái ni m: ệ H th ng pháp lu t là t ng th các QPPL có m i liên h n i t i th ng nh t v i nhau đ c phân thànhệ ố ậ ổ ể ố ệ ộ ạ ố ấ ớ ượ các ch đ nh pháp lu t, ngành lu t và đ c th hi n trong các VB QPPL do nhà n c ban hành.ế ị ậ ậ ượ ể ệ ướ 2.H th ng c u trúc pháp lu t:.ệ ố ấ ậ a. Khái ni m:ệ H th ng c u trúc pháp lu t là t ng th các QPPL có m i liên h n i t i th ng nh t v i nhau đ cệ ố ấ ậ ổ ể ố ệ ộ ạ ố ấ ớ ượ ph n thành các ch đ nh pháp lu t, ngành lu t.ậ ế ị ậ ậ b. Các y u t c a h th ng c u trúc: 03 y u tế ố ủ ệ ố ấ ế ố −QPPL: là đ n v nh nh t c a h th ng pháp lu t hay còn g i là t bào c a h th ng pháp lu t.ơ ị ỏ ấ ủ ệ ố ậ ọ ế ủ ệ ố ậ −Ch đ nh pháp lu t: là m t nhóm các QPPL có đ c đi m chung cùng đi u ch nh m t nhóm quan h xã h iế ị ậ ộ ặ ể ề ỉ ộ ệ ộ có cùng tính ch t.ấ −Ngành lu t: là h th ng các QPPL đi u ch nh m t lo i quan h xã h i trong m t lĩnh v c nh t đ nh c aậ ệ ố ề ỉ ộ ạ ệ ộ ộ ự ấ ị ủ đ i s ng xã h i.ờ ố ộ c. Căn c phân đ nh các ngành lu t:ứ ị ậ −Đ i t ng đi u ch nh: c a ngành lu t là m t lĩnh v c quan h xã h i nh t đ nh có nhu c u c n đi u ch nhố ượ ề ỉ ủ ậ ộ ự ệ ộ ấ ị ầ ầ ề ỉ v m t pháp lu t.ề ặ ậ −Ph ng pháp đi u ch nh: c a ngành lu t là cách th c tác đ ng c a pháp lu t lên đ i t ng đi u ch nh c aươ ề ỉ ủ ậ ứ ộ ủ ậ ố ượ ề ỉ ủ ngành lu t đó.ậ * Ph ng pháp đi u ch nh có 02 ph ng pháp ch y u:ươ ề ỉ ươ ủ ế − Ph ng pháp bình đ ng, th a thu n: nhà n c không can thi p tr c ti p vào quan h pháp lu t mà chươ ẳ ỏ ậ ướ ệ ự ế ệ ậ ỉ đ nh ra khuôn kh . Trong khuôn kh đó các bên có th t do th a thu n v i nhau v quy n và nghĩa v ,ị ổ ổ ể ự ỏ ậ ớ ề ề ụ cách th c gi i quy t tranh ch p... và các bên bình đ ng v i nhau v quy n và nghĩa v . Ph ng pháp nàyứ ả ế ấ ẳ ớ ề ề ụ ươ thích h p đ đi u ch nh đ i v i các quan h xã h i có tính ch t bình đ ng.ợ ể ề ỉ ố ớ ệ ộ ấ ẳ −Ph ng pháp quy n uy ph c tùng: m t bên tham gia quan h là nhà n c có quy n ra m nh l nh còn bênươ ề ụ ộ ệ ướ ề ệ ệ kia ph i ph c tùng. Ph ng pháp này thích h p đi u ch nh đ i v i các quan h xã h i mang tính ch t bìnhả ụ ươ ợ ề ỉ ố ớ ệ ộ ấ đ ng.ẳ 3.H th ng văn b n QPPL:ệ ố ả −KN: h th ng VB QPPL là t ng th các VB QPPL có m i liên h ch c ch v i nhau v n i dung và hi uệ ố ổ ể ố ệ ặ ẽ ớ ề ộ ệ l c pháp lý.ự −M i liên h v hi u l c pháp lu t: các VB QPPL t n t i theo m t tr n t th b c v hi u l c pháp lu tố ệ ề ệ ự ậ ồ ạ ộ ậ ự ứ ậ ề ệ ự ậ t cao xu ng th p trong đó hi n pháp là văn b n có hi u l c pháp lý cao nh t.ừ ố ấ ế ả ệ ự ấ −V n i dung: các VB QPPL th ng nh t v i nhau v n i dung, không mâu thu n chòng chéo.ề ộ ố ấ ớ ề ộ ẫ 4.H th ng hóa pháp lu t:ệ ố ậ −KN: h th ng hóa pháp lu t là ho t đ ng s p x p, ch nh lý, b sung các VB. QPPL nh m tăng c ng tínhệ ố ậ ạ ộ ắ ế ỉ ổ ằ ườ h th ng c a h th ng pháp lu t.ệ ố ủ ệ ố ậ −Các hình th c: 02 hình th c (t p h p hóa; pháp đi m hóa).ứ ứ ậ ợ ể +T p h p hóa: là s p x p các VB QPPL theo m t trình t nh t đ nh. Ho t đ ng này không làm thayậ ợ ắ ế ộ ự ấ ị ạ ộ đ i n i dung VB, không b sung nh ng quy đ nh m i.ổ ộ ổ ữ ị ớ +Pháp đi m hóa: là ho t đ ng c a c quan nhà n c có th m quy n trong đó không nh ng t p h pể ạ ộ ủ ơ ướ ẩ ề ữ ậ ợ các văn b n theo m t trình t nh t đ nh mà còn lo i b nh ng quy pháp l i th i b sung nh ng quy ph mả ộ ự ấ ị ạ ỏ ữ ỗ ờ ổ ữ ạ m i nh m kh c ph c nh ng l h ng c a pháp lu t và tăng c ng hi u l c pháp lý c a QPPL.ớ ằ ắ ụ ữ ỗ ỏ ủ ậ ườ ệ ự ủ QUAN H PHÁP LU T:Ệ Ậ 1.Khái ni m – đ c đi m:ệ ặ ể −Khái ni mệ : quan h pháp lu t là quan h xã h i đ c các QPPL đi u ch nh trong đó các bên tham gia đápệ ậ ệ ộ ượ ề ỉ ng đ c nh ng đi u ki n do nhà n c quy đ nh có nh ng quy n và nghĩa v nh t đ nh theo quy đ nh c aứ ượ ữ ề ệ ướ ị ữ ề ụ ấ ị ị ủ pháp lu t.ậ −Đ c đi m: 05 đ c đi m.ặ ể ặ ể +Quan h pháp lu t là quan h xã h i đ c các QPPL đi u ch nhệ ậ ệ ộ ượ ề ỉ +Quan h pháp lu t mang tính ý chí bao g m ý chí c a nhà n c, ý chí c a các bên tham gia vào quanệ ậ ồ ủ ướ ủ h pháp lu tệ ậ +Quan h pháp lu t có c c u ch th xác đ nhệ ậ ơ ấ ủ ể ị +Quan h pháp lu t là quan h mà các bên tham gia quan h đó có quy n và nghĩa v pháp lýệ ậ ệ ệ ề ụ 2.Thành ph n c a quan h pháp lu t (ch th , n i d ng, khách th )ầ ủ ệ ậ ủ ể ộ ụ ể a. Ch th :ủ ể −Khái ni m: ch th c a quan h pháp lu t là cá nhân t ch c đáp ng đ c nh ng đi u ki n do nhà n cệ ủ ể ủ ệ ậ ổ ứ ứ ượ ữ ề ệ ướ quy đ nh cho m i lo i quan h pháp lu t và tham gia vào quan h pháp lu t đó.ị ỗ ạ ệ ậ ệ ậ −Đi u ki n do nhà n c quy đ nh còn đ c g i là năng l c ch th , Năng l c ch th là m t khái ni mề ệ ướ ị ượ ọ ự ủ ể ự ủ ể ộ ệ bao g m 02 y u t (năng l c pháp lu t và năng l c hành vi).ồ ế ố ự ậ ự +Năng l c pháp lu t: là kh năng h ng quy n và th c hi n nghĩa v c a ch th do pháp lu t quyự ậ ả ưở ề ự ệ ụ ủ ủ ể ậ đ nhị +Năng l c hành vi: là k/năng c a ch th đ c nhà n c th a nh n b ng hành vi c a chính mình xácự ủ ủ ể ượ ướ ừ ậ ằ ủ l p và th c hi n nh ng quy n và nghĩa v do pháp lu t quy đ nh cũng nh đ c l p ch u trách nhi m phápậ ự ệ ữ ề ụ ậ ị ư ộ ậ ị ệ lý v hành vi c a mình.ề ủ •M i quan h gi a năng l c pháp lu t và năng l c hành vi: Năng l c pháp lu t là đi u ki n c n, năng l cố ệ ữ ự ậ ự ự ậ ề ệ ầ ự hành vi là đi u ki n đ vì v y n u ch th có năng l c pháp l t mà không có năng l c hành vi, b h n chề ệ ủ ậ ế ủ ể ự ậ ự ị ạ ế năng l c hành vi ho c m t năng l c hành vi thì có th tham gia vào quan h pháp lu t cách h n ch và thự ặ ấ ự ể ệ ậ ạ ế ụ đ ng.ộ •Năng l c pháp lu t là ti n đ c a năng l c hành vi. Vì v y không th có ch th có năng l c hành vi màự ậ ề ề ủ ự ậ ể ủ ể ự l i không có năng l c pháp lu t.ạ ự ậ •Năng l c pháp lu t c a cá nhân đ c m r ng d n theo năng l c hành vi c a h .ự ậ ủ ượ ở ộ ầ ự ủ ọ •Năng l c pháp lu t và năng l c hành vi không ph i là thu c tính t nhiên mà là thu c tính pháp lý.ự ậ ự ả ộ ự ộ * Các lo i ch th : 02 lo iạ ủ ể ạ −Cá nhân:(công dân; ng i n c ngoài; ng i không có qu c t ch)ườ ướ ườ ố ị +Công dân: có năng l c pháp lu t và năng l c hành vi.ự ậ ự •Năng l c pháp lu t c a công dân có t khi ng i đó đ c sinh ra và ch m d t khi ng i đó ch t.ự ậ ủ ừ ườ ượ ấ ứ ườ ế •Năng l c hành vi c a công dân xu t hi n muôn h n so v i năng l c pháp lu t khi công dân đ t đ c m tự ủ ấ ệ ơ ớ ự ậ ạ ượ ộ s đi u ki n: v đ tu i, k/năng nh n th c và đ/khi n hành vi, trình đ chuyên môn...ố ề ệ ề ộ ổ ậ ứ ể ộ + Ng i n c ngoài và ng i không có qu c t ch năng l c ch th c a h b h n ch h n so v iườ ướ ườ ố ị ự ủ ể ủ ọ ị ạ ế ơ ớ công dân −Pháp nhân +Khái ni m: pháp nhân là m t t ch c đáp ng đ c nh ng đi u ki n đo pháp lu t quy đ nh. Baoệ ộ ổ ứ ứ ượ ữ ề ệ ậ ị g mồ •Pháp nhân ph i đ c thành l p h p phápả ượ ậ ợ •Ph i có c c u t ch c ch c chả ơ ấ ổ ứ ặ ẽ •ph i có tài s n riêngả ả •Là nhân dân mình tham gia vào các quan h pháp lu t cũng nh đ c l p ch u trách nhi m v hành vi c aệ ậ ư ộ ậ ị ệ ề ủ mình. •Pháp nhân bao g m: pháp nhân mang tính công quy n: chính quy n nhà n c; pháp nhân không mang tínhồ ề ề ướ công quy n: t ch c kinh t .ề ổ ứ ế +Năng l c ch th (năng l c pháp lu t, năng l c hành vi)ự ủ ể ự ậ ự •năng l c pháp lu t c a pháp nhân phát sinh t th i đi m pháp nhân đó đ c thành l p. Đ i v i các phápự ậ ủ ừ ờ ể ượ ậ ố ớ nhân ph i đăng ký ho t đ ng thì năng l c pháp lu t c a pháp nhân phát sinh t th i đi m đ c c p gi yả ạ ộ ự ậ ủ ừ ờ ể ượ ấ ấ phép ho t đ ng. Năng l c pháp lu t c a pháp nhân ch m d t t th i đi m pháp nhân đó ch m d t s t nạ ộ ự ậ ủ ấ ứ ừ ờ ể ấ ứ ự ồ t i c a mình. Trong m t s tr ng h p nh gi i th , phá s n, chia tách, h p nh t...ạ ủ ộ ố ườ ợ ư ả ể ả ợ ấ •Năng l c hành vi c a pháp nhân phát sinh và ch m d t cùng th i đi m v i năng l c pháp lu t.ự ủ ấ ứ ờ ể ớ ự ậ −Các ch th khác: nhà n c, t h p tác, h gia đình...ủ ể ướ ổ ợ ộ b. N i dung c a quan h pháp lu t:bao g m quy n và nghĩa v pháp lý c a ch th .ộ ủ ệ ậ ồ ề ụ ủ ủ ể * Quy n c a ch th :ề ủ ủ ể −KN: quy n c a ch th là k/năng x s c a ch th đ c pháp lu t cho phép trong quan h pháp lu t.ề ủ ủ ể ử ự ủ ủ ể ượ ậ ệ ậ −Đ c đi m:ặ ể +K/năng c a ch th x s theo cách th c nh t đ nh đ c pháp lu t cho phép.ủ ủ ể ử ự ứ ấ ị ượ ậ +là k/năng c a ch th yêu c u các ch th có liên quan th c hi n đ y đ nghĩa v c a h ho củ ủ ể ầ ủ ể ự ệ ầ ủ ụ ủ ọ ặ ch m d t nh ng hành vi c n tr nh m th c hi n quy n ch th c a mìnhấ ứ ữ ả ở ằ ự ệ ề ủ ể ủ +là k/năng c a ch th yêu c u c quan nhà n c có th m quy n b o v quy n và l i ích h p phápủ ủ ể ầ ơ ướ ẩ ề ả ệ ề ợ ợ c a mình.ủ *Nghĩa v pháp lý:ụ −KN: nghĩa v pháp lý c a ch th là cách x s mà nhà n c b t bu c ch th ph i ti n hành nh m đápụ ủ ủ ể ử ự ướ ắ ộ ủ ể ả ế ằ ng quy n c a ch th khác.ứ ề ủ ủ ể −Đ c đi m:ặ ể +Ch th ph i th c hi n cách th c x s nh t đ nh nh m đáp ng quy n c a ch th kiaủ ể ả ự ệ ứ ử ự ấ ị ằ ứ ề ủ ủ ể +Ch th ph i ch u trách nhi m pháp lý khi không th c hi nủ ể ả ị ệ ự ệ c. Khách th :ể −Khái ni m: khách th c a quan h pháp lu t là l i ích v t ch t, tinh th n mà các bên tham gia quen hệ ể ủ ệ ậ ợ ậ ấ ầ ệ pháp lu t mong mu n đ t đ c.ậ ố ạ ượ 3.S ki n pháp lý:ự ệ −KN: s ki n pháp lý là đi u ki n hoàn c nh tình hu ng c a đ i s ng th c t mà s xu t hi n hay m t điự ệ ề ệ ả ố ủ ờ ố ự ế ự ấ ệ ấ c a chúng đ c các QPPL g n v i s phát sinh thay đ i ch m d t quan h pháp lu t.ủ ượ ắ ớ ự ổ ấ ứ ệ ậ −Phân lo i: căn c vào tiêu chu n ý chí s ki n pháp lý đ c chia thành 02 lo i (s bi n pháp lý; hành viạ ứ ẩ ự ệ ượ ạ ự ế pháp lý) TH C HI N VÀ ÁP D NGỰ Ệ Ụ I.Th c hi n pháp lu t:ự ệ ậ 1.Khái ni m:ệ th c hi n pháp lu t là hành vi h p pháp c a ch th khi th c hi n các quy n và nghĩa vự ệ ậ ợ ủ ủ ể ự ệ ề ụ đ c pháp lu t quy đ nh.ượ ậ ị Hành vi h p pháp c a ch th đ c hi u là hành vi làm đúng v i nh ng gì pháp lu t quy đ nh hay làợ ủ ủ ể ượ ể ớ ữ ậ ị hành vi phù h p v i quy đ nh c a pháp lu t.ợ ớ ị ủ ậ 2.Các hình th c th c hi n pháp lu t:(các lo i hành vi h p pháp): 03 lo i.ứ ự ệ ậ ạ ợ ạ −Tuân th pháp lu t: không làm đi u pháp lu t c m. Ch th kìm ch mình không th c hi n đi u pháp lu tủ ậ ề ậ ấ ủ ể ế ự ệ ề ậ c m hành vi này đ c th hi n d i d ng không hành đ ng.ấ ượ ể ệ ướ ạ ộ −Thi hành pháp lu t: th c hi n đi u pháp lu t yêu c u. Ch th b ng hành vi tích c c c a mình th c hi nậ ự ệ ề ậ ầ ủ ể ằ ự ủ ự ệ đi u pháp lu t y/c. Hành vi này đ c th hi n d i d ng hành đ ng.ề ậ ượ ể ệ ướ ạ ộ −S d ng pháp lu t: th c hi n đi u pháp lu t cho phép. Ch th th c hi n đi u pháp lu t cho phép hành viử ụ ậ ự ệ ề ậ ủ ể ự ệ ề ậ này đ c th hi n d i d ng hành đ ng l n không hành đ ng.ượ ể ệ ướ ạ ộ ẫ ộ II.Áp d ng pháp lu t:ụ ậ *Áp d ng pháp lu t: là hình th c th c hi n pháp lu t trong đó nhà n c thông qua các c quan nhàụ ậ ứ ự ệ ậ ướ ơ n c, nhà ch c trách, các t ch c xã h i đ c nhà n c trao quy n t ch c cho các ch th th c hi nướ ứ ổ ứ ộ ượ ướ ề ổ ứ ủ ể ự ệ quy n và nghĩa v do pháp lu t quy đ nh ho c t mình căn c vapf pháp lu t ra các quy t đ nh làm phápề ụ ậ ị ặ ự ứ ậ ế ị sinh, thay đ i, ch m d t quan h pháp lu t.ổ ấ ứ ệ ậ 1. Các tr ng h p c n áp d ng pháp lu t: 04 tr ng h pườ ợ ầ ụ ậ ườ ợ - Khi c n áp d ng các bi n pháp c ng ch nhà n c đ i v i các ch th có hành vi vi ph m pháp lu t.ầ ụ ệ ưỡ ế ướ ố ớ ủ ể ạ ậ −Khi quy n và nghĩa v c a ch th không th m c nhiên phát sinh, thay đ i, ch m d t n u thi u s canề ụ ủ ủ ể ể ặ ổ ấ ứ ế ế ự thi p c a nhà n c.ệ ủ ướ −Khi quy n và nghĩa v c a ch th đã phát sinh but có x y ra tranh ch p và các bên không t gi i quy tề ụ ủ ủ ể ả ấ ự ả ế đ c nên c n có s can thi p c a nhà n c.ượ ầ ự ệ ủ ướ −Khi nhà n c th y c n thi t đ ki m tra, giám sát các bên tham gia quan h pháp lu t ho c đ xác nh nướ ấ ầ ế ể ể ệ ậ ặ ể ậ s t n t i hay không t n t i m t s ki n th c t nào đó.ự ồ ạ ồ ạ ộ ự ệ ự ế 2. Đ c đi m c a áp d ng pháp lu tặ ể ủ ụ ậ −Áp d ng pháp lu t có hình th c và th t ch ch c chụ ậ ứ ủ ị ặ ẽ −áp d ng pháp lu t mang tính cá bi t và c thụ ậ ệ ụ ể −áp d ng pháp lu t mang tính sáng t oụ ậ ạ +quy t c x s chung mang tính khái quát, c th . Lu t có khung gi i h n đ ng i áp d ng l aắ ử ự ụ ể ậ ớ ạ ể ườ ụ ự ch nọ •T ng tr ng h p c th , áp d ng khác nhua, m c đ nguy hi m khác nhauừ ườ ợ ụ ể ụ ứ ộ ể 3. Áp d ng pháp lu t t ng tụ ậ ươ ự −KN: là hành đ ng nh m kh c ph c l h ng c a pháp lu t.ộ ằ ắ ụ ỗ ỏ ủ ậ −Các hình th c c a áp d ng pháp lu t t ng t :ứ ủ ụ ậ ươ ự +Áp d ng t ng t QPPLụ ươ ự +Áp d ng t ng t pháp lu tụ ươ ự ậ VI PH M PHÁP LU T VÀ TRÁCH NHI M PHÁP LÝẠ Ậ Ệ 1.Khái ni m, d u hi u:ệ ấ ệ −KN: vi ph m pháp lu t là hành vi trái pháp lu t có l i do ch th có năng l c trách nhi m pháp lý th cạ ậ ậ ỗ ủ ể ự ệ ự hi n xâm h i ho c đe d a xâm h i đ n các quan h xã h i đ c pháp lu t b o v .ệ ạ ặ ọ ạ ế ệ ộ ượ ậ ả ệ −D u hi u:ấ ệ +Hành vi trái pháp lu t th hi n d i d ng hành đ ng ho c không hành đ ngậ ể ệ ướ ạ ộ ặ ộ +Hành vi trái pháp lu t này ph i có l iậ ả ỗ •L i này là tr ng thái tâm lý ph n ánh thái đ tiêu c c c a ch th đ i v i hành vi trái pháp lu t c a mìnhỗ ạ ả ộ ự ủ ủ ể ố ớ ậ ủ mà h y qu do hành vi đó gây ra.ậ ả Căn c đ xác đ nh và phân lo i l i là:ứ ể ị ạ ỗ •Lý trí: kh năng nh n th c c a con ng iả ậ ứ ủ ườ •Ý chí: s mong mu n th hi n qua s l a ch n ự ố ể ệ ự ự ọ +Ch th th c hi n hành vi trái pháp lu t ph i có năng l c trách nhi m pháp lý.ủ ể ự ệ ậ ả ự ệ Năng l c trách nhi m pháp lý là kh năng c a cá nhân, t ch c t ch u trách nhi m v hành vi c aự ệ ả ủ ổ ứ ự ị ệ ề ủ mình tr c nhà n c.ướ ướ Đ i v i cá nhân năng l c trách nhi m pháp lý đ c th hi n: d a vào đ tu i; k/năng nh n th cố ớ ự ệ ượ ể ệ ự ộ ổ ậ ứ đi u khi n hành vi.ề ể Đi u này có nghĩa là ng i nào không có năng l c trách nhi m pháp lý không vi ph m pháp lu tề ườ ự ệ ạ ậ + VPPL xâm h i ho c đe d a xâm h i đ n các quan h XH đ c pháp lu t b o v .ạ ặ ọ ạ ế ệ ượ ậ ả ệ 2.C u thành VPPL:ấ *M t khách quan: là nh ng bi u hi n bên ngoài c a VPPL mà con ng i có th nh n th c đ cặ ữ ể ệ ủ ườ ể ậ ứ ượ b ng tr c quan g m y u t :ằ ự ồ ế ố +Hành vi trái pháp lu t (nguyên nhân tr c ti p)ậ ự ế +S thi t hai cho xã h i: v t ch t; tinh th n (k t qu t t y u)ự ệ ộ ậ ế ầ ế ả ấ ế +M i quan h nhân qu gi a hành vi trái pháp lu t và s thi t h i cho XH. Trong m i quan h nàyố ệ ả ữ ậ ự ệ ạ ố ệ thì hành vi trái pháp lu t là nguyên nhân tr c ti p, còn s xâm h i cho XH là k t qu t t y u.ậ ự ế ự ạ ế ả ấ ế Quan h nhân – qu : là nguyên nhân – K qu c a nguyên nhân tr c ti pệ ả ế ả ủ ự ế Ngoài ra còn có y u t v th i gian, đ a đi m, công c , ph ng ti n th c hi n hành vi trái pháp lu t.ế ố ề ờ ị ể ụ ươ ệ ự ệ ậ *M t ch quan: là tr ng thái tâm lý c a ch th VPPL. M t ch quan bao g m các y u t :ặ ủ ạ ủ ủ ể ặ ủ ồ ế ố - L i (c ý; vô ý). ỗ ố Trong l i c ý (c ý tr c ti p và c ý gián ti p)ỗ ố ố ự ế ố ế + L i c ý tr c ti p:ỗ ố ự ế •Lý trí: ch th nh n th c đ c hành vi c a mình là nguy hi m cho XH và KQ là s thi t h i cho XH doủ ể ậ ứ ượ ủ ể ự ệ ạ hành vi c a mình gây ra.ủ •Ý chí: mong mu n cho h u qu đó x y ra.ố ậ ả ả +L i c ý gián ti p:ỗ ố ế •Lý trí: gi ng l i c ý tr c ti p.ố ỗ ố ự ế •Ý chí: đ m c cho h u qu x y ra.ể ặ ậ ả ả +L i vô ý: (vô ý vì quá t tin; vô ý do c u th )ỗ ự ẩ ả •Vì quá t tin:ự Lý trí: gi ng l i c ý tr c ti pố ỗ ố ự ế Ý chí: ch th không mong mu n, ng c l i hy v ng, tin t ng k t qu x y ra.ủ ể ố ượ ạ ọ ưở ế ả ả •Vô ý do c u th : ch th do khinh xu t c u th nên không th y tr c đ c tính nguy hi m cho XH doẩ ả ủ ể ấ ẩ ả ấ ướ ượ ể hành vi. M c dù có th và c n ph i th y tr c.ặ ể ầ ả ấ ướ Lý trí: không nh n th c đ c but pháp lu t b t bu c ph i bi tậ ứ ượ ậ ắ ộ ả ế - Đ ng cộ ơ - M c đíchụ *Khách th c a VPPL là nh ng quan h XH đ c pháp lu t b o v but b hành vi VPPL xâm h iể ủ ữ ệ ượ ậ ả ệ ị ạ t i. Tính ch t c a khách th b xâm h i ph n ánh m c đ nguy hi m c a hành vi.ớ ấ ủ ể ị ạ ả ứ ộ ệ ủ * Ch th : là cá nhân, t ch c có năng l c trách nhi m pháp lý.ủ ể ổ ứ ự ệ